Regulaminy okręgowych, rejonowych i obwodowych komisji wyborczych powołanych do przeprowadzenia wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Monitor Polski

M.P.2019.335

Akt obowiązujący
Wersja od: 7 marca 2019 r.

UCHWAŁA Nr 20/2019 PAŃSTWOWEJ
KOMISJI WYBORCZEJ
z dnia 7 marca 2019 r.
w sprawie regulaminów okręgowych, rejonowych i obwodowych komisji wyborczych powołanych do przeprowadzenia wyborów do Parlamentu Europejskiego

Na podstawie art. 160 § 4 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2018 r. poz. 754, 1000 i 1349 oraz z 2019 r. poz. 273) Państwowa Komisja Wyborcza uchwala, co następuje:
Ustala się regulaminy okręgowych, rejonowych i obwodowych komisji wyborczych powołanych do przeprowadzenia wyborów do Parlamentu Europejskiego, stanowiące załączniki nr 1 - 3 do uchwały.
Traci moc uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 27 stycznia 2014 r. w sprawie regulaminów okręgowych, rejonowych i obwodowych komisji wyborczych powołanych do przeprowadzenia wyborów do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. poz. 133).
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia i podlega ogłoszeniu.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr  1

REGULAMIN OKRĘGOWYCH KOMISJI WYBORCZYCH

§  1. 
Okręgowa komisja wyborcza, zwana dalej "komisją", wykonuje swoje zadania określone w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2018 r. poz. 754, 1000 i 1349 oraz z 2019 r. poz. 273), zwanej dalej "Kodeksem wyborczym", stosując wytyczne i wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej.
§  2. 
Komisja rozstrzyga w sprawach należących do jej właściwości w obecności co najmniej połowy swojego składu, w tym przewodniczącego komisji lub jednego z jego zastępców.
§  3. 
1. 
Komisja może przydzielić do wykonania określone czynności, wynikające z jej zadań, przewodniczącemu, zastępcom przewodniczącego, członkom komisji, sekretarzowi komisji.
2. 
Komisja może zlecić rejonowej komisji wyborczej wykonywanie zadań, a w szczególności pomocniczych czynności związanych ze sprawdzaniem zgłoszeń list kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego, w tym wykazów osób popierających listę.
§  4. 
1. 
Na pierwszym posiedzeniu, które z upoważnienia Państwowej Komisji Wyborczej organizuje dyrektor właściwej miejscowo dla siedziby komisji delegatury Krajowego Biura Wyborczego, komisja:
1)
wybiera I i II zastępcę przewodniczącego;
2)
powołuje sekretarza komisji;
3)
omawia zadania i ustala tryb swojej pracy oraz obowiązki i uprawnienia osób wchodzących w jej skład;
4)
ustala sposób niezwłocznego podania do publicznej wiadomości informacji o swoim składzie, siedzibie i pełnionych dyżurach;
5)
ustala działania związane z przyjmowaniem do zarejestrowania zgłoszeń list kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego, a także sposób podania o tym informacji do publicznej wiadomości.
2. 
Komisja wybiera przewodniczącego komisji, jeśli funkcji tej nie może pełnić komisarz wyborczy. W takim przypadku do czasu wyboru przewodniczącego pierwszemu posiedzeniu komisji przewodniczy najstarszy wiekiem członek komisji.
3. 
Komisja powołuje na sekretarza komisji, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, dyrektora właściwej miejscowo delegatury Krajowego Biura Wyborczego lub osobę przez niego wskazaną. Sekretarz komisji uczestniczy w jej pracach z głosem doradczym.
4. 
Komisja powołuje pełnomocników do wypełniania zadań wyborczych, określając ich zakres.
§  5. 
1. 
Pracami komisji kieruje przewodniczący, który w szczególności:
1)
czuwa nad wykonywaniem zadań komisji;
2)
reprezentuje komisję na zewnątrz;
3)
ustala projekt porządku obrad komisji, zwołuje jej posiedzenia i im przewodniczy;
4)
podpisuje w imieniu komisji uchwały podjęte na posiedzeniach, w których uczestniczył, oraz pisma związane z działalnością komisji, z zastrzeżeniem spraw wymienionych w § 11;
5)
zleca wykonanie, w zakresie swojej właściwości, określonych zadań obsługującej komisję delegaturze Krajowego Biura Wyborczego, a w razie potrzeby również innym delegaturom Krajowego Biura Wyborczego na obszarze właściwości okręgowej komisji wyborczej.
2. 
W razie nieobecności przewodniczącego komisji jego obowiązki pełni I zastępca przewodniczącego, a w razie również jego nieobecności - II zastępca przewodniczącego.
§  6. 
Do zadań sekretarza komisji należy:
1)
zapewnienie obsługi organizacyjnej komisji;
2)
przygotowywanie i przedstawianie komisji, po uzgodnieniu z jej przewodniczącym, projektów uchwał, rozstrzygnięć oraz innych materiałów będących przedmiotem posiedzeń;
3)
podejmowanie, w ustalonym przez komisję zakresie, współdziałania z wojewodą, organami jednostek samorządu terytorialnego i urzędnikami wyborczymi oraz konsulami i kapitanami statków, dla prawidłowego przebiegu prac przygotowawczych do wyborów;
4)
wykonywanie innych zadań zleconych przez komisję.
§  7. 
1. 
Członkowie komisji mają obowiązek uczestniczenia w posiedzeniach i innych pracach komisji.
2. 
W razie niemożności wzięcia udziału w pracach komisji jej członek jest obowiązany powiadomić o tym, w miarę możliwości jeszcze przed posiedzeniem, przewodniczącego lub sekretarza komisji.
§  8. 
1. 
Uchwały komisji zapadają większością głosów w głosowaniu jawnym. W razie równej liczby głosów rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia.
2. 
Wybory przewodniczącego komisji, w przypadku o którym mowa w § 4 ust. 2, i zastępców przewodniczącego komisji odbywają się w głosowaniu jawnym, chyba że członek komisji zażąda głosowania tajnego. W razie równej liczby głosów ponawia się głosowanie.
§  9. 
1. 
W posiedzeniach mogą uczestniczyć osoby zaproszone przez przewodniczącego komisji.
2. 
Na wniosek członka komisji posiedzenie lub jego część odbywa się wyłącznie z udziałem członków komisji.
§  10. 
1. 
Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, w którym podaje się:
1)
porządek obrad;
2)
imiona i nazwiska uczestników;
3)
zwięzłą treść wystąpień;
4)
podjęte rozstrzygnięcia i ustalenia.
2. 
Do protokołu dołącza się podjęte uchwały.
3. 
Uchwały komisji podpisuje przewodniczący posiedzenia, z zastrzeżeniem § 11.
4. 
Protokół podpisują przewodniczący posiedzenia i sekretarz komisji.
§  11. 
Wszyscy członkowie komisji obecni na posiedzeniu podpisują:
1)
uchwały podjęte w sprawach:
a)
wady zgłoszenia i odmowy rejestracji listy kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego z powodu nieusunięcia wady zgłoszenia (art. 215 § 3 i 5 w związku z art. 338 Kodeksu wyborczego),
b)
odmowy rejestracji kandydata na posła do Parlamentu Europejskiego z powodu nieposiadania prawa wybieralności (art. 215 § 4 w związku z art. 338 Kodeksu wyborczego),
c)
odmowy rejestracji listy kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego z powodu nieuzyskania ustawowo wymaganego poparcia wyborców (art. 216 § 2 i art. 217 § 2 w związku z art. 338 Kodeksu wyborczego),
d)
przyznania numerów zarejestrowanym listom kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego (art. 220 § 1 w związku z art. 338 Kodeksu wyborczego),
e)
skreślenia kandydata z zarejestrowanej listy kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego, uzupełnienia listy kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego oraz unieważnienia rejestracji listy (art. 222 § 4 w związku z art. 338 i art. 346 Kodeksu wyborczego);
2)
protokoły rejestracji list kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego (art. 345 § 1 Kodeksu wyborczego);
3)
protokół wyników głosowania w okręgu wyborczym (art. 353 § 1 Kodeksu wyborczego).
§  12. 
Uchwały komisji i protokoły, o których mowa w § 11, oraz - stosownie do decyzji przewodniczącego komisji - inne wydawane przez komisję dokumenty opatrywane są pieczęcią komisji.
§  13. 
Komisja, sprawując nadzór nad przestrzeganiem prawa wyborczego na obszarze okręgu wyborczego, m.in.:
1)
występuje do Państwowej Komisji Wyborczej o uchylenie uchwał rejonowych komisji wyborczych podjętych z naruszeniem prawa lub niezgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej;
2)
rozpatruje skargi na działalność rejonowych komisji wyborczych, występuje o usunięcie stwierdzonych uchybień oraz zawiadamia pisemnie skarżącego o rozstrzygnięciu i czynnościach podjętych w związku ze skargą.
§  14. 
W przypadku konieczności zmiany w składzie komisji przewodniczący komisji niezwłocznie powiadamia o tym Państwową Komisję Wyborczą.

ZAŁĄCZNIK Nr  2

REGULAMIN REJONOWYCH KOMISJI WYBORCZYCH

§  1. 
Rejonowa komisja wyborcza, zwana dalej "komisją", wykonuje swoje zadania określone w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2018 r. poz. 754, 1000 i 1349 oraz z 2019 r. poz. 273), zwanej dalej "Kodeksem wyborczym", stosując wytyczne i wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej.
§  2. 
Komisja rozstrzyga w sprawach należących do jej właściwości w obecności co najmniej połowy swojego składu, w tym przewodniczącego komisji lub jego zastępcy.
§  3. 
Komisja może przydzielić do wykonania określone czynności, wynikające z jej zadań, przewodniczącemu, zastępcy przewodniczącego, członkom komisji, sekretarzowi komisji.
§  4. 
1. 
Na pierwszym posiedzeniu, które z upoważnienia Państwowej Komisji Wyborczej organizuje dyrektor właściwej miejscowo dla siedziby komisji delegatury Krajowego Biura Wyborczego, komisja:
1)
wybiera zastępcę przewodniczącego;
2)
powołuje sekretarza komisji;
3)
omawia zadania i ustala tryb swojej pracy oraz obowiązki i uprawnienia osób wchodzących w jej skład;
4)
ustala sposób niezwłocznego podania do publicznej wiadomości informacji o swoim składzie, siedzibie i pełnionych dyżurach.
2. 
Komisja wybiera przewodniczącego komisji, jeśli funkcji tej nie może pełnić komisarz wyborczy. W takim przypadku do czasu wyboru przewodniczącego pierwszemu posiedzeniu komisji przewodniczy najstarszy wiekiem członek komisji.
3. 
Komisja powołuje na sekretarza komisji, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, dyrektora właściwej miejscowo delegatury Krajowego Biura Wyborczego lub osobę przez niego wskazaną. Sekretarz komisji uczestniczy w jej pracach z głosem doradczym.
4. 
Komisja powołuje pełnomocników do wypełniania zadań wyborczych, określając ich zakres.
5. 
Komisja wykonuje zadania zlecone przez Państwową Komisję Wyborczą i okręgową komisję wyborczą, w tym - jeżeli okręgowa komisja wyborcza tak postanowi - pomocnicze czynności związane ze sprawdzaniem zgłoszeń list kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego, w tym wykazów osób popierających listę.
§  5. 
1. 
Pracami komisji kieruje przewodniczący, który w szczególności:
1)
czuwa nad wykonywaniem zadań komisji;
2)
reprezentuje komisję na zewnątrz;
3)
ustala projekt porządku obrad komisji, zwołuje jej posiedzenia i im przewodniczy;
4)
podpisuje w imieniu komisji, z zastrzeżeniem § 11, uchwały podjęte na posiedzeniach, w których uczestniczył, oraz pisma związane z działalnością komisji;
5)
zleca wykonanie, w zakresie swojej właściwości, określonych zadań obsługującej komisję delegaturze Krajowego Biura Wyborczego.
2. 
W razie nieobecności przewodniczącego komisji jego obowiązki pełni zastępca przewodniczącego.
§  6. 
Do zadań sekretarza komisji należy:
1)
zapewnienie obsługi organizacyjnej komisji;
2)
przygotowywanie i przedstawianie komisji, po uzgodnieniu z jej przewodniczącym, projektów uchwał, rozstrzygnięć oraz innych materiałów będących przedmiotem posiedzeń;
3)
podejmowanie, w ustalonym przez komisję zakresie, współdziałania z organami jednostek samorządu terytorialnego i urzędnikami wyborczymi oraz konsulami i kapitanami statków, dla prawidłowego przebiegu prac przygotowawczych do wyborów;
4)
współdziałanie z urzędnikami wyborczymi przy przeprowadzaniu szkoleń obwodowych komisji wyborczych;
5)
wykonywanie innych zadań zleconych przez komisję.
§  7. 
1. 
Członkowie komisji mają obowiązek uczestniczenia w posiedzeniach i innych pracach komisji.
2. 
W razie niemożności wzięcia udziału w pracach komisji jej członek jest obowiązany powiadomić o tym, w miarę możliwości jeszcze przed posiedzeniem, przewodniczącego lub sekretarza komisji.
§  8. 
1. 
Uchwały komisji zapadają większością głosów w głosowaniu jawnym. W razie równej liczby głosów rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia.
2. 
Wybory przewodniczącego komisji, w przypadku, o którym mowa w § 4 ust. 2, i zastępcy przewodniczącego komisji odbywają się w głosowaniu jawnym, chyba że członek komisji zażąda głosowania tajnego. W razie równej liczby głosów ponawia się głosowanie.
§  9. 
1. 
W posiedzeniach mogą uczestniczyć osoby zaproszone przez przewodniczącego komisji.
2. 
Na wniosek członka komisji posiedzenie lub jego część odbywa się wyłącznie z udziałem członków komisji.
§  10. 
1. 
Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, w którym podaje się:
1)
porządek obrad;
2)
imiona i nazwiska uczestników;
3)
zwięzłą treść wystąpień;
4)
podjęte rozstrzygnięcia i ustalenia.
2. 
Do protokołu dołącza się podjęte uchwały.
3. 
Uchwały komisji podpisuje przewodniczący posiedzenia.
4. 
Protokół podpisują przewodniczący posiedzenia i sekretarz komisji.
§  11. 
Wszyscy członkowie komisji obecni na posiedzeniu podpisują protokół wyników głosowania w rejonie (art. 351 § 3 Kodeksu wyborczego).
§  12. 
Uchwały komisji i protokół wyników głosowania w rejonie oraz - stosownie do decyzji przewodniczącego komisji - inne wydawane przez komisję dokumenty opatrywane są pieczęcią komisji.
§  13. 
Komisja udziela obwodowym komisjom wyborczym niezbędnej pomocy w celu zgodnego z prawem i sprawnego przeprowadzenia głosowania oraz ustalenia jego wyników, a w szczególności:
1)
zwołuje narady przewodniczących i zastępców przewodniczących obwodowych komisji wyborczych dla omówienia zadań i trybu pracy komisji;
2)
udziela bieżących wyjaśnień obwodowym komisjom wyborczym;
3)
przekazuje obwodowym komisjom wyborczym wytyczne i wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej;
4)
stwierdzając na podstawie skarg i własnych ustaleń uchybienia w działalności obwodowych komisji wyborczych, udziela wskazówek co do sposobu ich usunięcia.
§  14. 
Komisja, w ramach sprawowanego nadzoru nad przestrzeganiem prawa, na obszarze swojej właściwości m.in.:
1)
rozpatruje skargi na działalność obwodowych komisji wyborczych, występuje o usunięcie stwierdzonych uchybień oraz zawiadamia pisemnie skarżącego o rozstrzygnięciu i czynnościach podjętych w związku ze skargą;
2)
kontroluje przygotowanie do wyborów oraz wykonywanie poszczególnych czynności wyborczych, a w szczególności:
a)
właściwe i terminowe sporządzanie spisów wyborców, wydawanie zaświadczeń o prawie do głosowania oraz sporządzanie aktów pełnomocnictwa do głosowania, a także wysyłanie pakietów wyborczych wyborcom głosującym korespondencyjnie,
b)
rozplakatowanie obwieszczeń o granicach, numerach obwodów głosowania i siedzibach obwodowych komisji wyborczych,
c)
zapewnienie warunków pracy obwodowych komisji wyborczych, a w szczególności:
urządzenie i wyposażenie lokali wyborczych, a także dostosowanie ich do potrzeb osób niepełnosprawnych,
zapewnienie środków łączności i transportu,
dostarczenie kart do głosowania, formularzy protokołów i obwieszczeń wyborczych obwodowym komisjom wyborczym,
zapewnienie pomocy w przekazywaniu pełnomocnikowi komisji kopii protokołu głosowania w obwodzie.
§  15. 
Komisja współdziała w wykonywaniu zadań wyborczych z organami jednostek samorządu terytorialnego, zwłaszcza z wójtami (burmistrzami, prezydentami miast), oraz konsulami i kapitanami statków, w szczególności w zakresie:
1)
rozplakatowania obwieszczeń o zarejestrowanych listach kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego oraz ewentualnie innych obwieszczeń okręgowej komisji wyborczej;
2)
udzielania pomocy w dostarczeniu protokołu głosowania w obwodzie do rejonowej komisji wyborczej.
§  16. 
W wypadku konieczności zmiany w składzie komisji przewodniczący komisji niezwłocznie powiadamia o tym Państwową Komisję Wyborczą.

ZAŁĄCZNIK Nr  3

REGULAMIN OBWODOWYCH KOMISJI WYBORCZYCH

§  1. 
Obwodowa komisja wyborcza, zwana dalej "komisją", wykonuje swoje zadania określone w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2018 r. poz. 754, 1000 i 1349 oraz z 2019 r. poz. 273), zwanej dalej "Kodeksem wyborczym", stosując się do wytycznych i innych uchwał oraz wyjaśnień Państwowej Komisji Wyborczej. W razie wątpliwości komisja może zwracać się do rejonowej komisji wyborczej.
§  2. 
1. 
Pracami komisji kieruje, zwołuje jej posiedzenia i przewodniczy im przewodniczący komisji.
2. 
W razie nieobecności przewodniczącego jego obowiązki pełni zastępca przewodniczącego komisji.
§  3. 
1. 
Komisja niezwłocznie po jej powołaniu zbiera się na pierwszym posiedzeniu, które zwołuje:
1)
komisarz wyborczy w obwodach utworzonych w kraju, a organizuje urzędnik wyborczy przy pomocy właściwego urzędu gminy;
2)
konsul w obwodach utworzonych za granicą;
3)
kapitan statku w obwodach utworzonych na polskich statkach morskich.
2. 
Na pierwszym posiedzeniu komisja:
1)
wybiera ze swego składu przewodniczącego komisji oraz jego zastępcę;
2)
omawia swoje zadania i tryb pracy, a także obowiązki i uprawnienia osób wchodzących w jej skład;
3)
ustala zadania do dnia wyborów, w tym związane z przygotowaniem lokalu wyborczego, odbiorem i zabezpieczeniem kart do głosowania i nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille'a, formularzy protokołu, spisu wyborców, pieczęci komisji, obwieszczeń i innych materiałów.
3. 
Wybór przewodniczącego komisji i oddzielnie jego zastępcy odbywa się w głosowaniu jawnym, chyba że członek komisji zażąda przeprowadzenia głosowania tajnego. W razie równej liczby głosów ponawia się głosowanie.
4. 
Do czasu wyboru przewodniczącego pierwszemu posiedzeniu komisji przewodniczy najstarszy wiekiem członek komisji uczestniczący w posiedzeniu.
5. 
Komisja zapoznaje się z wytycznymi i innymi uchwałami oraz wyjaśnieniami Państwowej Komisji Wyborczej dotyczącymi przeprowadzenia głosowania i ustalenia jego wyników oraz na tej podstawie sporządza plan pracy.
§  4. 
1. 
Komisja podejmuje rozstrzygnięcia w obecności co najmniej połowy swego składu, w tym przewodniczącego lub jego zastępcy, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. 
Od chwili rozpoczęcia głosowania aż do jego zakończenia oraz od chwili zamknięcia lokalu wyborczego do ustalenia wyników głosowania w obwodzie w lokalu wyborczym muszą być równocześnie obecni członkowie obwodowej komisji wyborczej w liczbie stanowiącej co najmniej 2/3 jej pełnego składu, w tym przewodniczący komisji lub jego zastępca.
3. 
Rozstrzygnięcia komisji mogą mieć formę odrębnych uchwał bądź wpisów do protokołu.
4. 
Uchwały podpisuje przewodniczący posiedzenia.
§  5. 
Komisja podejmuje rozstrzygnięcia większością głosów. W razie równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego posiedzenia.
§  6. 
1. 
Z posiedzenia komisji sporządza się protokół, w którym podaje się:
1)
porządek obrad;
2)
imiona i nazwiska uczestników;
3)
podjęte rozstrzygnięcia i ustalenia.
2. 
Do protokołu dołącza się podjęte uchwały.
3. 
Protokół podpisuje przewodniczący posiedzenia.
§  7. 
1. 
Protokół głosowania w obwodzie oraz kopie protokołu głosowania w obwodzie podpisuj ą wszystkie osoby wchodzące w skład komisji, obecne przy ich sporządzaniu.
2. 
Uchwały komisji lub zarządzenia jej przewodniczącego, dotyczące przebiegu głosowania bądź ustalenia jego wyników, wpisuje się do protokołu głosowania w obwodzie. W razie braku miejsca na formularzu protokołu dołącza się je jako załączniki do protokołu.
3. 
Uchwały, protokoły głosowania i inne dokumenty komisji oraz wydawane karty do głosowania opatrywane są pieczęcią komisji.
§  8. 
Komisja udziela informacji o wykonywaniu swoich zadań i udostępnia dokumentację członkom Państwowej Komisji Wyborczej, okręgowej komisji wyborczej, rejonowej komisji wyborczej oraz osobom przez nie upoważnionym.
§  9. 
1. 
Członkowie komisji mają obowiązek uczestniczenia w szkoleniach oraz posiedzeniach i innych pracach komisji, w szczególności w przeprowadzeniu głosowania i ustaleniu jego wyników.
2. 
W razie niemożności wzięcia udziału w pracach komisji, zwłaszcza w dniu wyborów, członek komisji powinien jak najwcześniej zawiadomić o tym przewodniczącego komisji.
§  10. 
Komisja współdziała w wykonywaniu swoich zadań z urzędnikiem wyborczym oraz odpowiednio z wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta), konsulem bądź kapitanem statku, w szczególności w zakresie:
1)
przygotowania i wyposażenia lokalu wyborczego do głosowania;
2)
odbioru i zabezpieczenia kart do głosowania oraz nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Brail- 1e'a, formularzy protokołu, spisu wyborców, pieczęci komisji, obwieszczeń i innych materiałów wyborczych;
3)
przekazania protokołu głosowania w obwodzie do rejonowej komisji wyborczej;
4)
zapewnienia środków łączności i transportu oraz pomocy niezbędnej do pracy komisji.
§  11. 
W przypadku konieczności dokonania zmiany w składzie komisji jej przewodniczący niezwłocznie powiadamia o tym komisarza wyborczego, za pośrednictwem urzędnika wyborczego, a gdy nie jest to możliwe - bezpośrednio.