Ramowy plan kont dla prowadzonych według zasad rozrachunku gospodarczego państwowych przedsiębiorstw handlu wewnętrznego na rok 1952.

Monitor Polski

M.P.1951.A-72.931

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1957 r.

ZARZĄDZENIE

MINISTRA FINANSÓW

z dnia 10 lipca 1951 r.

w sprawie ramowego planu kont dla prowadzonych według zasad rozrachunku gospodarczego państwowych przedsiębiorstw handlu wewnętrznego na rok 1952. ^*

Na podstawie § 1 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1950 r. w sprawie zakresu działania Ministra Finansów i zmiany zakresu działania Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (Dz. U. R. P. Nr 22, poz. 188) oraz na podstawie pkt 2 uchwały Nr 226 Prezydium Rządu z dnia 24 marca 1951 r. w sprawie usprawnienia systemu rachunkowości uspołecznionych przedsiębiorstw umożliwiającego pogłębienie rozrachunku gospodarczego i planowania kosztów własnych (Monitor Polski Nr A-28, poz. 360) zarządza się, co następuje:

§ 1. Wprowadza się na rok 1952 ramowy plan kont dla prowadzonych według zasad rozrachunku gospodarczego państwowych przedsiębiorstw handlu wewnętrznego, stanowiący załącznik Nr 1 do niniejszego zarządzenia.

§ 2. Zatwierdza się ogólne zasady funkcjonowania kont wymienionych w ramowym planie kont, o którym mowa w § 1, zawarte w załączniku Nr 2 do niniejszego zarządzenia.

§ 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1952 r.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  Nr 1 ¹

RAMOWY PLAN KONT DLA PAŃSTWOWYCH PRZEDSIĘBIORSTW HANDLU WEWNĘTRZNEGO

Rozdział  I

Środki trwałe

001 - Środki trwałe

002 - Inwestycje w dzierżawionych środkach trwałych

003 - Umorzenie środków trwałych

004 - Likwidacja środków trwałych

Rozdział  II

Inwestycje i remonty kapitalne

011 - Inwestycje rozpoczęte

Konto 011 zbiera wszystkie nakłady dotyczące inwestycji rozpoczętych (niezależnie od tego, czy inwestycje te zostały zafakturowane do końca okresu sprawozdawczego).

W ciężar konta 011 księguje się:

1) przy zakupach inwestycyjnych (maszyn i urządzeń nie wymagających montażu, narzędzi i inwentarza stanowiącego pierwsze wyposażenie itp.) - akceptowane faktury (wezwania do zapłaty) dostawców inwestycji (Ma 028); jeśli zakup inwestycyjny polega na przyjęciu wyrobów lub usług własnej działalności eksploatacyjnej, zapis po stronie Wn konta 011 w wysokości ceny zbytu (bądź innej właściwej ceny sprzedaży) dokonywany ma być w korespondencji z właściwym kontem sprzedaży; podkreśla się, że do nakładów na inwestycje zalicza się obok wartości maszyn, urządzeń, narzędzi itp. również koszty ich zakupu;

2) przy wykonywaniu inwestycji:

-

przez obcych wykonawców w korespondencji z kontem 028,

-

we własnym zakresie w korespondencji z następującymi kontami:

a) za zużycie materiałów zakupionych ze środków na inwestycje - Ma 012,

b) za pozostałe nakłady na inwestycje wykonane systemem gospodarczym we własnym zakresie - Ma właściwe konto sprzedaży;

nakłady na roboty inwestycyjne księgowane na stronie Wn konta 011 w korespondencji z kontami sprzedaży należy ustalać w wysokości wynikającej z kosztorysu; wyjątkowo dla robót rozpoczętych przed rokiem 1956 i kontynuowanych w roku 1956 nakłady te ustala się w wysokości rzeczywiście poniesionych nakładów;

3) przy wykonywaniu inwestycji zarówno we własnym zakresie, jak i przez obcych wykonawców za oddanie do montażu maszyn i urządzeń technicznych w korespondencji z kontem 012.

Maszyny i urządzenia wymagające i nie wymagające montażu, zaewidencjonowane na koncie 011, powinny być dla zabezpieczenia mienia społecznego ujęte według osób za nie odpowiedzialnych w specjalnie prowadzonej pozaksięgowej ewidencji ilościowej.

Ponadto na stronie Wn konta 011 księguje się koszty bankowe w korespondencji z kontem 017 "Finansowanie inwestycji" lub 020 "Rachunki bankowe środków na inwestycje i remonty kapitalne", bezpłatne świadczenia na rzecz inwestycji w korespondencji z kontem 017 lub 024, koszty kredytów bankowych w korespondencji z kontem 026, kary płacone w korespondencji z kontem 028, koszty postępowania arbitrażowego i sądowego w korespondencji z kontem 017, 020 lub 028, manka, ubytki i straty nie zawinione w korespondencji z kontem 028, należności nieściągalne, przedawnione i prekludowane w korespondencji z kontem 028 itp.

Nie zafakturowane do końca okresu sprawozdawczego roboty budowlano-montażowe bądź dostawy maszyn i urządzeń nie wymagających montażu (dostawy nie fakturowane) podlegają księgowaniu na stronie Wn konta 011 w korespondencji ze stroną Ma konta 028 na podstawie stosownych protokołów stanu lub odbioru robót bądź właściwych dowodów przyjęcia zapasów.

Do konta 011 prowadzić należy urządzenia analityczne pozwalające na:

1) podział nakładów na inwestycje rozpoczęte według rodzaju inwestycji, a mianowicie podział na:

a) inwestycje limitowe,

b) inwestycje pozalimitowe;

2) podział nakładów na limitowe inwestycje rozpoczęte według tytułów inwestycyjnych, a w ich ramach również według składników tytułów (pozycji zbiorczego zestawienia kosztów) oraz podział nakładów na pozalimitowe inwestycje rozpoczęte według planów i pozycji planów rzeczowo-finansowych tych inwestycji; jako odrębną pozycję w ramach każdego tytułu bądź planu rzeczowo-finansowego traktuje się straty inwestycyjne oraz nakłady na inwestycje bez efektu gospodarczego, ponoszone przy realizacji inwestycji objętych poszczególnymi tytułami inwestycyjnymi lub planami rzeczowo-finansowymi;

3) podział nakładów na inwestycje rozpoczęte w ramach grup wymienionych wyżej w pkt 2 według rodzaju nakładów na:

a) roboty budowlane,

b) roboty montażowe,

c) maszyny, urządzenia, narzędzia i inwentarz,

d) inne.

W razie gdy nakłady wymienione wyżej w pkt 3 lit. c) i d) powodują zarówno zwiększenie środków trwałych, jak i obrotowych, należy je podzielić na:

-

zwiększające wartość środków trwałych,

-

zwiększające wartość środków obrotowych.

Do prowadzenia analitycznej ewidencji nakładów na inwestycje rozpoczęte zakładać należy odrębne karty kontowe dla poszczególnych składników tytułów inwestycyjnych (inwestycje limitowe) i pozycji planów rzeczowo-finansowych (inwestycje pozalimitowe) oraz dodatkowo jedno konto dla strat inwestycyjnych i jedno konto dla inwestycji bez efektu gospodarczego, występujących przy realizacji poszczególnych tytułów inwestycyjnych bądź planów rzeczowo-finansowych. Pozostałe przekroje klasyfikacyjne wymienione wyżej w pkt 1 i 2 wyznaczają sposób grupowania (ustawiania) kont w kartotece analitycznej inwestycji rozpoczętych, a mianowicie: konta analityczne kartoteki inwestycyjnej powinny być podzielone na grupę kont inwestycji limitowych i grupę kont inwestycji pozalimitowych. Grupa kont inwestycji limitowych podlega dalszemu podziałowi na tytuły inwestycyjne, a w ich ramach występują konta analityczne poszczególnych składników tytułów inwestycyjnych, konto strat inwestycyjnych i konto inwestycji bez efektu gospodarczego. W ramach kont analitycznych prowadzonych dla każdego tytułu inwestycyjnego prowadzić można również dwa konta służące do przeniesień nakładów, a mianowicie konta:

a) przeniesienie nakładów bezpośrednich,

b) przeniesienie nakładów wspólnych.

Układ kont analitycznych inwestycji pozalimitowych w kartotece analitycznej jest analogiczny do wyżej omówionego układu kont inwestycji limitowych, z tym że zamiast grupowania kont według tytułów inwestycyjnych następuje ich grupowanie według planów i pozycji planów rzeczowo-finansowych. Na poszczególnych kontach analitycznych nakłady na inwestycje ewidencjonowane być mają z podziałem według ich rodzajów określonych wyżej w pkt 3. W związku z tym zaleca się używać do prowadzenia omawianych kont analitycznych wielorubrykowych formularzy kont (np. wzór K-40 C. W. D.).

Nakłady na inwestycje zgromadzone na stronie Wn wymienionych wyżej kont analitycznych podlegają przeniesieniu na konto 014 z podziałem ich na:

1) nakłady na inwestycje zwiększające wartość środków trwałych;

2) nakłady na inwestycje zwiększające wartość środków obrotowych;

3) nakłady na inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia wartości środków trwałych i obrotowych;

4) nakłady na inwestycje bez efektu gospodarczego;

5) straty inwestycyjne;

6) nakłady na inwestycje ostatecznie wstrzymane.

Do nakładów na inwestycje zwiększające wartość środków trwałych zalicza się nakłady, w wyniku których otrzymuje się obiekty majątkowe o wartości powyżej 1.000 zł i okresie użytkowania powyżej 1 roku, z wyjątkiem odzieży specjalnej, obuwia specjalnego i pościeli niezależnie od wartości i od okresu użytkowania oraz składników majątkowych nie zaliczonych do środków trwałych zgodnie z przepisami specjalnymi.

Do nakładów na inwestycje zwiększające wartość środków obrotowych zalicza się nakłady na:

1) pierwsze wyposażenie obiektów budowanych od nowa, odbudowywanych dotychczas nieczynnych oraz po raz pierwszy uruchamianych w zakresie:

a) narzędzi i inwentarza wartości do 1.000 zł włącznie lub okresie użytkowania krótszym od 1 roku bez względu na wartość,

b) odzieży specjalnej, obuwia specjalnego i pościeli niezależnie od ich wartości i okresu użytkowania oraz składników majątkowych nie zaliczonych do środków trwałych zgodnie z przepisami specjalnymi;

2) części zapasowe maszyn i urządzeń zakupione zgodnie z przepisami ze środków inwestycyjnych, które wpływają na zwiększenie wartości eksploatacyjnych zasobów części zapasowych;

3) uruchomienie nowej produkcji w przypadkach ustalonych w przepisach specjalnych;

4) nowozakładane kilkuletnie kultury specjalne (długoletnie kultury, z wyjątkiem określonych w przepisach specjalnych, zalicza się do środków trwałych);

5) inne nakłady określone przepisami specjalnymi.

Do nakładów na inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia wartości środków trwałych i obrotowych zalicza się:

1) nakłady na utrzymanie zarządu jednostek nowobudowanych, przypadające na działalność inwestycyjną;

2) nakłady na szkolenie i przyuczenie kadr w nowobudowanych jednostkach;

3) nakłady związane z przeprowadzeniem prób technicznej sprawności maszyn i urządzeń zespołów maszyn i urządzeń lub całego oddziału produkcyjnego (rozruch mechaniczny) bez obciążenia albo przy obciążeniu częściowym lub pełnym (połączone ewentualnie z pierwszą próbną produkcją), dokonane przed oddaniem zakładu lub oddziału do użytku, o ile nie są objęte normami na prace montażowe bądź o ile przepisy specjalne nie stanowią inaczej;

4) nakłady na studia i projekty opracowane dla przyszłej eksploatacji budowanych zakładów lub oddziałów produkcyjnych, o ile przepisy specjalne nie stanowią inaczej;

5) nakłady związane z nabyciem (ewentualnie wytworzeniem) patentów, licencji i prototypów dla przyszłej eksploatacji budowanych zakładów lub oddziałów produkcyjnych, o ile przepisy specjalne nie stanowią inaczej;

6) nakłady związane z ekspertyzami krajowymi i zagranicznymi w zakresie przygotowania przyszłej eksploatacji nowouruchomionych inwestycji;

7) nakłady związane z przeniesieniem środków trwałych:

a) przedsiębiorstw i zakładów nieczynnych do przedsiębiorstw i zakładów nowobudowanych,

b) przedsiębiorstw i zakładów czynnych do przedsiębiorstw i zakładów nowobudowanych,

c) pomiędzy przedsiębiorstwami i zakładami czynnymi, jeżeli w wyniku przeniesienia ulega likwidacji całe przedsiębiorstwo lub zakład, którego obiekty podlegają przeniesieniu;

8) nakłady na przemieszczenie środków obrotowych budowy (np. transport maszyn i urządzeń wymagających montażu) lub inwestycji rozpoczętych (maszyn i urządzeń nie wymagających montażu);

9) nakłady wynikające z odszkodowań lub związane z dostarczeniem obiektu zastępczego za wywłaszczone nieruchomości, które nie zostaną włączone do środków trwałych (np. grunty i tereny, budynki podlegające rozbiórce), oraz nakłady na przeniesienie gospodarstw;

10) nakłady na obiekty zastępcze z tytułu przesiedlenia, wynikającego z realizacji inwestycji, w razie gdy obiekty uzyskane przez inwestora w wyniku przesiedlenia ulegną rozbiórce;

11) nakłady związane z samym przesiedleniem wynikającym z realizacji inwestycji;

12) nakłady na nadzór techniczny u inwestorów nie posiadających specjalnych jednostek nadzoru;

13) nakłady na opracowanie dokumentacji typowej;

14) nakłady na prowadzenie badań geologicznych i geofizycznych oraz nakłady wynikające ze studiów, badań i ekspertyz oraz poszukiwań naturalnych bogactw na terenach nie eksploatowanych - związane wprawdzie z działalnością inwestycyjną, lecz nie z konkretnie określoną inwestycją;

15) inne nakłady określone przepisami specjalnymi.

Do nakładów na inwestycje bez efektu gospodarczego zalicza się:

1) wyniki przeszacowania materiałów inwestycyjnych, maszyn i urządzeń oraz ewentualnie inwestycji rozpoczętych poniżej dotychczasowej wartości, przeprowadzonego na polecenie władz;

2) odsetki od bankowych kredytów inwestycyjnych;

3) inne nakłady określone przepisami specjalnymi.

Do strat inwestycyjnych zalicza się:

1) kary umowne oraz odszkodowania płacone na rzecz wykonawców z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez inwestora umów o roboty, dostawy i usługi inwestycyjne;

2) kary za zwłokę (odsetki) w razie nieterminowego pokrycia zobowiązań przez inwestora;

3) nakłady związane z postępowaniem arbitrażowym i sądowym w zakresie spraw dotyczących działalności inwestycyjnej;

4) kary administracyjne związane z działalnością inwestycyjną;

5) dotyczące inwestycji niedobory nie obciążające osób odpowiedzialnych za ich powstanie (niedobory nie zawinione);

6) opłaty postojowe;

7) nakłady na roboty zabezpieczające przed awarią nie wynikłą z winy wykonawcy;

8) nakłady związane z upłynnieniem zbędnych remanentów materiałów zakupionych przez inwestora i ewentualnie przez wykonawcę robót;

9) nakłady na remonty maszyn i urządzeń przed ich montażem;

10) należności nieściągalne;

11) należności przedawnione i prekludowane;

12) straty w rzeczowych składnikach majątkowych działalności inwestycyjnej wywołane działaniem siły wyższej;

13) straty samodzielnych oddziałów wykonawstwa inwestycyjnego ustalone w bilansie kwartalnym;

14) inne straty wskazane w przepisach specjalnych.

Odszkodowania za straty losowe, zwroty nakładów związanych z postępowaniem sądowym i arbitrażowym, zwroty kar, zwroty nakładów na remonty maszyn i urządzeń przed ich zmontowaniem itp. rejestruje się jako zmniejszenie strat inwestycyjnych.

Do strat inwestycyjnych nie zalicza się należności z tytułu strat zawinionych, za które odpowiadają materialnie pracownicy przedsiębiorstwa lub jego kontrahenci. Należności z tego tytułu należy rejestrować na koncie 028.

Do inwestycji ostatecznie wstrzymanych zalicza się nakłady na inwestycje, których realizacja została ostatecznie wstrzymana na podstawie decyzji właściwych władz.

Nakłady na inwestycje powodujące zwiększenie wartości środków trwałych lub obrotowych całkowicie lub częściowo zakończone podlegają przeniesieniu z konta 011 na konto 014 "Inwestycje zakończone" pod datą przyjęcia ich do eksploatacji, a nakłady na inwestycje ostatecznie wstrzymane na podstawie właściwych decyzji - pod datą tej decyzji. Księgowaniu temu towarzyszą (z wyjątkiem przypadków, gdy w wyniku inwestycji wstrzymanych nie powstały środki trwałe lub obrotowe) zapisy Wn 001 "Środki trwałe" lub 002 "Inwestycje w dzierżawionych środkach trwałych" (inwestycje zwiększające wartość środków trwałych), Wn właściwe konto w rozdziale XI "Materiały" lub Wn 111 "Nakłady przyszłych okresów" (inwestycje zwiększające wartość środków obrotowych) - Ma 031 "Fundusz statutowy".

Poniesione straty inwestycyjne na poszczególnych tytułach inwestycyjnych bądź planach rzeczowo-finansowych podlegają przeniesieniu pod datą 31 grudnia każdego roku z konta 011 na konto 017 (konto analityczne "Zyski inwestycyjne") do wysokości zysków inwestycyjnych osiągniętych na tych samych tytułach inwestycyjnych bądź planach rzeczowo-finansowych.

Nakłady na inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia wartości środków trwałych i obrotowych, inwestycje bez efektu gospodarczego oraz nadwyżka strat inwestycyjnych nad odpowiadającymi im zyskami inwestycyjnymi przenoszone są z konta 011 na konto 014 pod datą 31 grudnia każdego roku. Ponadto na stronie Ma konta 011 księguje się w korespondencji z kontem 028 ewentualne manka, ubytki i straty w zakresie inwestycji rozpoczętych.

Przy dokonywaniu zapisów na stronie Ma konta 011 należy kierować się ponadto następującymi zasadami:

1) Na konto 014 należy wyksięgować nakłady na inwestycje, jeśli w ich wyniku powstały oddane do użytkowania składniki majątku stanowiące w ewidencji odrębne obiekty inwentarzowe, nawet wówczas, gdy zadanie inwestycyjne jako całość nie zostało zakończone.

2) Wartość zakończonych obiektów inwentarzowych środków trwałych lub obrotowych ustala się w sposób następujący:

a) w razie gdy oddanie obiektu inwentarzowego do eksploatacji następuje jednocześnie z zakończeniem zadania inwestycyjnego obejmującego wytworzenie lub nabycie tylko tego jednego obiektu, wartość obiektu inwentarzowego równa się wszystkim rzeczywiście poniesionym nakładom na realizację tego zadania (z wyłączeniem nakładów na inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia wartości środków trwałych i obrotowych, inwestycji bez efektu gospodarczego i strat inwestycyjnych); jeśli zadanie inwestycyjne obejmuje nabycie lub wytworzenie szeregu obiektów inwentarzowych, do ich wartości doliczyć należy tak zwane nakłady wspólne całego zadania inwestycyjnego (np. nakłady na sporządzenie dokumentacji, przygotowanie placu budowy); nakłady te rozliczyć należy na właściwe obiekty inwentarzowe biorąc za podstawę stosunek wysokości nakładów wspólnych do nakładów dających się dokładnie rozliczyć na poszczególne obiekty inwentarzowe;

b) przy sukcesywnym oddawaniu obiektów inwentarzowych do eksploatacji (a więc gdy suma nakładów na całe zadanie inwestycyjne nie jest jeszcze znana) wartość poszczególnych obiektów inwentarzowych ustala się wstępnie w wysokości rzeczywiście poniesionych nakładów dających się dokładnie rozliczyć na zakończone obiekty inwentarzowe, powiększonych o narzut nakładów wspólnych. Narzut nakładów wspólnych oblicza się w drodze ustalenia stosunku nakładów bezpośrednich (dających się dokładnie rozliczyć na obiekty inwentarzowe) i nakładów wspólnych całego zadania inwestycyjnego przewidzianych w zbiorczym zestawieniu kosztów.

Po zakończeniu całego zadania inwestycyjnego następuje ostateczne ustalenie wartości poszczególnych objętych nim obiektów inwentarzowych według zasad podanych dla ustalania wartości obiektów inwentarzowych oddawanych do eksploatacji dopiero w momencie zakończenia zadania inwestycyjnego (patrz wyżej lit. a) oraz korekta dokonanej uprzednio ich wyceny. Korekta ta podlega księgowaniu na właściwych stronach kont 011 i 014, a także odpowiednio na stronie Winien lub Ma kont 001, 002, rozdziału XI oraz kont 111 i 031.

Omawiana korekta nie powoduje zmiany uprzednio dokonanych odpisów z tytułu amortyzacji. Objąć nią jednak należy dokonane dotychczas odpisy z tytułu umorzenia środków trwałych (Wn 002, 003 - Ma 031 lub Wn 031 - Ma 002, 003).

3) Dla ułatwienia rozliczania nakładów wspólnych na poszczególne obiekty inwentarzowe, o którym mowa wyżej, celowe jest prowadzenie bieżącej (pozaksięgowej) ewidencji nakładów bezpośrednich poszczególnych, a przynajmniej ważniejszych obiektów inwentarzowych.

4) W urządzeniach analitycznych prowadzonych do konta 011 przeniesienia nakładów na konto 014 bądź strat inwestycyjnych na konto 017 lub mank, ubytków i strat na konto 028 podlegają księgowaniu w zasadzie nie na stronie Ma kont analitycznych poszczególnych składników tytułu (pozycji planu rzeczowo-finansowego) lub na stronie Ma kont inwestycji bez efektu gospodarczego i strat inwestycyjnych, lecz na stronie Ma specjalnych kont analitycznych przeniesień nakładów, prowadzonych odrębnie dla każdego zadania inwestycyjnego. Konto analityczne "Przeniesienie nakładów bezpośrednich" służy do przeniesień nakładów bezpośrednich obiektów inwentarzowych, przeniesień nakładów na inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia wartości środków trwałych i obrotowych, nakładów na inwestycje bez efektu gospodarczego i strat inwestycyjnych. Konto analityczne "Przeniesienie nakładów wspólnych" służy do przeniesień nakładów wspólnych dla wszystkich obiektów inwentarzowych. Konta przeniesień nakładów obciążane są sumą rzeczywiście poniesionych nakładów na inwestycje po zakończeniu całego zadania inwestycyjnego w korespondencji ze stroną Ma kont poszczególnych składników tytułu inwestycyjnego (pozycji planu rzeczowo-finansowego), konta nakładów na inwestycje bez efektu gospodarczego i konta strat inwestycyjnych. Ewentualne saldo, jakie powstaje na kontach przeniesień nakładów po dokonaniu zapisów wyrażających zakończenie zadania inwestycyjnego, oznaczające różnicę między wstępnie ustaloną wartością obiektów inwentarzowych a ich wartością ostateczną, podlega rozliczeniu w sposób podany wyżej przy omawianiu zasad ustalenia wartości obiektów inwentarzowych przy sukcesywnym oddawaniu ich do użytkowania i przeniesieniu na konto 014 (Wn 011 - Ma 014 lub Wn 014 - Ma 011). W razie gdy zakończenie zadania inwestycyjnego następuje równocześnie z oddaniem do użytkowania wszystkich objętych nim obiektów inwentarzowych bądź gdy dokumentacja inwestycyjna zezwala na dokonywanie na stronie Ma kont poszczególnych składników tytułu inwestycyjnego (pozycji planu rzeczowo-finansowego) zapisów w miarę oddawania do eksploatacji poszczególnych obiektów inwentarzowych, konta przeniesień nakładów mogą być nie prowadzone. Przy prowadzeniu kont przeniesień nakładów, dla umożliwienia ustalenia, jakie składniki tytułu inwestycyjnego (pozycje planu rzeczowo-finansowego) zostały zakończone, należy w nagłówku kont analitycznych zakończonych składników tytułu (pozycji planu rzeczowo-finansowego) zamieszczać adnotację "składnik tytułu (pozycja planu) zakończony dnia ..........".

012 - Materiały na inwestycje.

Na koncie 012 prowadzi się księgową ewidencję materiałów oraz maszyn i urządzeń do montażu, zakupionych ze środków na inwestycje zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zapasy te powinny być przechowywane odrębnie od zapasów zakupionych ze środków eksploatacyjnych. Przychód materiałów na inwestycje oraz maszyn i urządzeń do montażu księgowany jest w ciężar konta 012 w korespondencji z kontem 028 "Rozrachunki z tytułu inwestycji i remontów kapitalnych" bądź w korespondencji z kontem 017 lub 024 (superaty, świadczenia ludności itp.). Wartość materiałów zużytych na cele inwestycyjne oraz maszyn i urządzeń przekazywanych do montażu przenosi się z konta 012 na konto 011 "Inwestycje rozpoczęte". Do konta 012 prowadzić należy urządzenia analityczne pozwalające na wyodrębnienie:

-

materiałów, maszyn i urządzeń do montażu w drodze (zafakturowanych, lecz nie przyjętych),

-

materiałów inwestycyjnych na składzie (z ewentualnym wydzieleniem kosztów zakupu i odchyleń od wyceny wewnętrznej),

-

maszyn i urządzeń do montażu na składzie (z ewentualnym wydzieleniem kosztów zakupu).

Maszyny i urządzenia wydane do montażu (zaewidencjonowane na stronie Wn konta 011) powinny być dla zabezpieczenia nienaruszalności mienia społecznego ujęte w specjalnie prowadzonej ewidencji ilościowej.

Dla ewidencji materiałów inwestycyjnych oraz maszyn i urządzeń do montażu na składzie prowadzić należy ewidencję analityczną (ilościową i ilościowo-wartościową) według zasad przyjętych dla ewidencji materiałów eksploatacyjnych.

013 - Zaliczki na inwestycje.

W ciężar konta 013 księgowane są kwoty zaliczek wypłaconych zgodnie z obowiązującymi przepisami w korespondencji z kontami: 017, 020, 026. Rozliczone zaliczki księguje się na stronie Ma konta 013 w korespondencji z kontem 011 lub 028. Do konta 013 należy prowadzić urządzenia analityczne zezwalające na ustalenie zaliczek udzielonych poszczególnym wykonawcom inwestycji.

014 - Inwestycje zakończone.

W ciężar konta 014 przenosi się z konta 011 "Inwestycje rozpoczęte" nakłady na zakończone i ostatecznie wstrzymane inwestycje, zwiększające wartość środków trwałych i obrotowych, a także nakłady na inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia środków trwałych i obrotowych, inwestycje bez efektu gospodarczego oraz nadwyżki strat inwestycyjnych nad odpowiadającymi im zyskami inwestycyjnymi.

Po zatwierdzeniu bilansu (w księgach roku następnego po roku sprawozdawczym) uznaje się konto 014 kwotą środków zużytych na zakończone inwestycje zarówno zwiększające wartość środków trwałych i obrotowych, jak i nie zwiększające wartości środków trwałych i obrotowych, kwotą nakładów na inwestycje bez efektu gospodarczego i kwotą nadwyżek strat inwestycyjnych nad odpowiadającymi im zyskami prawidłowo sfinansowanych w ciężar konta 017 "Finansowanie inwestycji" lub 024 "Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne". Obroty wynikające z tych zapisów korygują odpowiednie salda bilansu otwarcia. Wyksięgowanie z konta 014 nakładów na ewentualne inwestycje nielegalne uregulują odrębne przepisy.

Do konta 014 prowadzić należy urządzenia analityczne pozwalające na:

1) podział nakładów na inwestycje zakończone według rodzaju inwestycji, a mianowicie na:

a) inwestycje limitowe,

b) inwestycje pozalimitowe;

2) podział nakładów na limitowe inwestycje zakończone według tytułów inwestycyjnych bądź podział nakładów na pozalimitowe inwestycje zakończone według planów rzeczowo-finansowych;

3) podział nakładów na inwestycje zakończone w ramach grupy inwestycji wymienionych w pkt 2 na:

a) inwestycje zwiększające wartość środków trwałych,

b) inwestycje zwiększające wartość środków obrotowych,

c) inwestycje celowe nie powodujące zwiększenia wartości środków trwałych i obrotowych,

d) inwestycje bez efektu gospodarczego,

e) straty inwestycyjne,

f) inwestycje ostatecznie wstrzymane.

Dla prowadzenia analitycznej ewidencji nakładów na inwestycje zakończone zakładać należy odrębne karty kontowe dla każdego tytułu inwestycyjnego bądź planu rzeczowo-finansowego.

Na poszczególnych kontach nakłady na inwestycje zakończone ewidencjonowane być mają z podziałem podanym wyżej w pkt 3; w związku z tym zaleca się używać do prowadzenia omawianych kont analitycznych wielorubrykowych formularzy kont (np. wzór K-40 C. W. D.).

015 - Remonty kapitalne.

W ciężar konta 015 księguje się nakłady na remonty kapitalne.

Zapis przeciwstawny dokonywany jest:

a) przy wykonywaniu remontu przez obcych wykonawców w korespondencji z kontem 028,

b) przy wykonywaniu remontu we własnym zakresie w korespondencji z właściwym kontem sprzedaży.

Ponadto na stronie Wn konta 015 księguje się koszty bankowe w korespondencji z kontem 020 oraz koszty otrzymania ewentualnych kredytów na remonty kapitalne w korespondencji z kontem 026.

Nakłady na zakończone remonty kapitalne podlegają pod datą oddania wyremontowanego obiektu do eksploatacji zaksięgowaniu na stronie Wn konta 003 lub 002 (do wysokości dotychczasowego umorzenia danego obiektu) i stronie Ma konta 031 "Fundusz statutowy".

Po zatwierdzeniu bilansu (w księgach następnego roku po sprawozdawczym) nakłady na zakończone remonty kapitalne spisuje się w ciężar konta 024 do wysokości salda Ma tego konta w zakresie remontów kapitalnych. Obroty wynikające z tego zapisu korygują odpowiednie salda bilansu otwarcia.

017 - Finansowanie inwestycji.

Konto 017 uznaje się za dokonane przez banki specjalne wypłaty środków przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji w ciężar kont 013, 026, 028, 043 oraz za koszty bankowe w ciężar konta 011.

Ponadto na stronie Ma ewidencjonuje się również wartość innych środków przeznaczonych na sfinansowanie inwestycji (Wn 011 lub 013) oraz równowartość ewentualnych innych dochodów z działalności inwestycyjnej, np. superaty materiałów (Wn 012), prekludowane zobowiązania inwestycyjne (Wn 028).

Po zatwierdzeniu bilansu (w księgach następnego roku po roku sprawozdawczym) konto 017 obciąża się kwotą środków zużytych na sfinansowanie inwestycji zakończonych na dobro konta 014 "Inwestycje zakończone". Ponadto pod datą 31 grudnia każdego roku konto 017 obciąża się kwotą poniesionych strat inwestycyjnych w korespondencji z kontem 011.

Do konta 017 prowadzić należy urządzenia analityczne zezwalające na podział finansowania inwestycji według tytułów inwestycyjnych, a w ich ramach na:

a) finansowanie przez bank,

b) zyski inwestycyjne,

c) finansowanie z innych źródeł.

Do prowadzenia analitycznej ewidencji finansowania inwestycji zakładać należy odrębne karty kontowe dla poszczególnych tytułów inwestycyjnych. Ponieważ finansowanie poszczególnych tytułów inwestycyjnych dzielone ma być również według źródeł finansowania, zaleca się używać do prowadzenia omawianych kont analitycznych wielorubrykowych formularzy kont (np. wzór K-40 C. W. D.).

Finansowanie przez bank obejmuje wypłaty środków inwestycyjnych dokonane przez bank specjalny z tytułu działalności inwestycyjnej.

Do zysków inwestycyjnych zalicza się:

1) kary umowne i ewentualne odszkodowania otrzymane,

2) odsetki za zwłokę otrzymane,

3) nadwyżki materiałów oraz maszyn i urządzeń wymagających i nie wymagających montażu,

4) zobowiązania przedawnione i prekludowane,

5) zyski samodzielnych oddziałów wykonawstwa inwestycyjnego ustalone w bilansie kwartalnym,

6) inne zyski określone w przepisach specjalnych.

Do finansowania z innych źródeł zalicza się:

1) świadczenia szarwarkowe i dobrowolne świadczenia ludności,

2) nakłady inwestycyjne ujawnione w wyniku inwentaryzacji,

3) wartość uzyskanych podczas działalności inwestycyjnej produktów ubocznych, uzysków i produktów otrzymanych przy próbnej produkcji wykonanej w związku z próbami technicznej sprawności inwestycji,

4) wyniki przeszacowania materiałów inwestycyjnych, maszyn i urządzeń oraz ewentualnie inwestycji rozpoczętych powyżej dotychczasowej wartości, przeprowadzonego na polecenie władz,

5) inne dochody wskazane w przepisach specjalnych.

Zyski inwestycyjne bądź finansowanie z innych źródeł powodujące zwiększenie nakładów na inwestycje (np. świadczenia ludności) lub wzrost środków obrotowych budowy (np. superaty) podlegają księgowaniu na koncie 017 w korespondencji z kontem 011 i 012.

Zyski inwestycyjne oraz finansowanie z innych źródeł, którym nie towarzyszy wzrost nakładów na inwestycje lub środków obrotowych budowy, a więc polegające na wpłatach środków pieniężnych do banku finansującego działalność inwestycyjną (np. otrzymane kary umowne), księguje się na stronie Wn i stronie Ma konta 017, dokonując jednocześnie obciążenia konta analitycznego "Finansowanie przez bank" i uznania odpowiednio konta analitycznego "Zyski inwestycyjne" lub konta analitycznego "Finansowanie z innych źródeł".

Zyski inwestycyjne po pomniejszeniu ich o odpowiadające im straty inwestycyjne traktuje się na równi z finansowaniem inwestycji z innych źródeł.

Aktualny stan limitów środków przeznaczonych na finansowanie inwestycji limitowych według poszczególnych tytułów inwestycyjnych oraz stan rezerwy zbiorczego zestawienia kosztów kontrolowany być powinien w specjalnej ewidencji pozaksięgowej. Zaangażowanie środków na sfinansowanie inwestycji nie musi być ujmowane w ewidencji księgowej i pozaksięgowej.

020 - Rachunki bankowe środków na inwestycje i remonty kapitalne.

Konto 020 służy do ujęcia operacji przeprowadzonych na rachunkach bankowych gromadzących środki na inwestycje pozalimitowe oraz na rachunku bankowym środków przeznaczonych na finansowanie remontów kapitalnych.

W ciężar konta 020 księgowane są przelewy na te rachunki z rachunku rozliczeniowego (043) i z innych rachunków bankowych (045). Przelewom tym towarzyszy księgowanie na stronie Wn kont rozdziału IX "Fundusze specjalnego przeznaczenia", 031 "Fundusz statutowy", 037 "Przelewy części zysku na inwestycje" i stronie Ma konta 024 "Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne". Ponadto w ciężar konta 020 księgowane są przelewy dokonane przez inne jednostki w korespondencji z kontem 024.

Na dobro konta 020 księguje się wypłaty dokonane z rachunków bankowych środków na inwestycje i remonty kapitalne w ciężar kont 013, 026, 028, 043 oraz koszty bankowe w ciężar konta 011 lub 015.

Do konta 020 prowadzić należy urządzenia analityczne zezwalające na wyodrębnienie obrotów na poszczególnych rachunkach środków na inwestycje pozalimitowe od obrotów na rachunku środków na remonty kapitalne.

024 - Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne.

Na stronie Ma konta 024 księguje się w korespondencji z kontami 020, 031, 037 i z kontami rozdziału IX "Fundusze specjalnego przeznaczenia" utworzenie funduszu na inwestycje pozalimitowe lub remonty kapitalne. Po zatwierdzeniu bilansu (w księgach następnego roku po roku sprawozdawczym) nakłady na zakończone inwestycje pozalimitowe (Ma 014) i remonty kapitalne zakończone (Ma 015) spisuje się w ciężar konta 024 do wysokości salda Ma tego konta odpowiednio w zakresie inwestycji lub remontów kapitalnych. Obroty wynikające z tych zapisów korygują odpowiednio saldo bilansu otwarcia. Do konta 024 prowadzić należy urządzenia analityczne pozwalające na wyodrębnienie funduszu na inwestycje pozalimitowe od funduszu na remonty kapitalne.

026 - Kredyty na inwestycje i remonty kapitalne.

Na koncie 026 księgowane są kredyty na inwestycje i remonty kapitalne udzielone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Na dobro konta 026 księguje się sumy wykorzystanych kredytów w korespondencji z kontami 013, 020, 028, 043. Spłata kredytu księgowana jest w ciężar konta 026 w korespondencji z kontami 017 lub 020. W razie gdy obowiązujące przepisy przewidują, że bank specjalny nie awizuje bieżąco wypłat z tytułu udzielonego kredytu na inwestycje limitowe, dozwolone jest księgowanie wszelkich wypłat na ich sfinansowanie na dobro konta 017 pod warunkiem, że na koniec każdego okresu sprawozdawczego ustalony zostanie stan zadłużenia z tytułu kredytu na inwestycje i zaksięgowany na koncie 026 w drodze zapisu Wn 017 - Ma 026 (ewentualnie Wn 026 - Ma 017) dokonywanego na podstawie wyciągu okresowo nadsyłanego przez banki specjalne.

Urządzenia analityczne prowadzone do konta 026 powinny zezwolić na wyodrębnienie obrotów z tytułu udzielenia i spłaty kredytu na remonty kapitalne od obrotów z tytułu udzielenia i spłaty kredytu na inwestycje. Ponadto urządzenia analityczne powinny pozwolić na ustalenie stanu poszczególnych rodzajów kredytów na inwestycje, określonych każdorazowo przepisami specjalnymi.

028 - Rozrachunki z tytułu inwestycji i remontów kapitalnych.

Konto 028 służy do ujęcia wszelkich rozrachunków z tytułu inwestycji i remontów kapitalnych, z wyjątkiem rozrachunków między działalnością inwestycyjną i eksploatacyjną danego przedsiębiorstwa lub zakładu. Do konta 028 prowadzić należy konta analityczne zezwalające na:

1) podział rozrachunków na:

a) rozrachunki z tytułu inwestycji,

b) rozrachunki z tytułu remontów kapitalnych,

2) podział rozrachunków w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych wymienionych w pkt 1 według ich rodzaju, a mianowicie:

a) zobowiązania inkasowe,

b) zobowiązania pozainkasowe,

c) zobowiązania z tytułu faktur przejściowo nie przyjętych lub zwróconych przez bank (np. na skutek przejściowego braku umowy itp. przyczyn określonych w przepisach specjalnych),

d) zobowiązania z tytułu faktur ostatecznie nie przyjętych lub zwróconych przez bank (np. faktury za inwestycje pozaplanowe),

e) zobowiązania z tytułu dostaw i robót nie fakturowanych,

f) inne należności i zobowiązania,

g) roszczenia sporne

– z dalszym podziałem według poszczególnych kontrahentów. Zasada podziału rozrachunków według kontrahentów nie dotyczy zobowiązań inkasowych. Księgowanie na kontach analitycznych wymienionych w pkt 2 oparte być powinno na zasadach stosowanych do ewidencji rozrachunków z tytułu działalności eksploatacyjnej, z tym że inne należności i zobowiązania obejmują również:

a) rozrachunki z pracownikami w przypadku, gdy dotyczą one inwestycji lub kapitalnych remontów (z wyjątkiem przypadków, gdy inwestycje i remonty kapitalne wykonane są wstępnie ze środków obrotowych - inwestycje i remonty kapitalne wykonywane systemem gospodarczym we własnym zakresie),

c) należności od wykonawców bądź dostawców inwestycji i remontów kapitalnych,

d) należności za odpłatne przekazanie środków obrotowych budowy,

e) rozrachunki publicznoprawne z tytułu inwestycji lub remontów kapitalnych (np. zobowiązania wobec budżetu z tytułu prekludowanych zobowiązań w zakresie inwestycji pozalimitowych i remontów kapitalnych),

f) roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat.

Ponadto wyjaśnia się, że konto analityczne "Zobowiązanie z tytułu dostaw i robót nie fakturowanych" powinno na koniec każdego okresu sprawozdawczego wykazywać zarówno wartość przyjętych materiałów inwestycyjnych, maszyn i urządzeń do montażu nie zafakturowanych, jak też wartość dostaw (np. maszyn i urządzeń nie wymagających montażu) i robót rzeczowo wykonanych, lecz nie zafakturowanych.

Podstawą zapisów na omawianym koncie analitycznym powinny być odpowiednie dowody przyjęcia zapasów lub protokoły stanu (odbioru) robót. Wyksięgowanie z konta 028 zobowiązań z tytułu faktur ostatecznie nie przyjętych lub zwróconych przez bank uregulują odrębne przepisy.

Rozdział  III

Fundusze własne

031 - Fundusz statutowy

032 - Finansowanie środków obrotowych

033 - Dotacje na pokrycie planowych strat

035 - Odprowadzenie nadwyżek środków obrotowych

036 - Przelewy części zysku przeznaczonej dla budżetu

037 - Przelewy części zysku na inwestycje

039 - Odpisy na fundusze specjalnego przeznaczenia

Rozdział  IV

Środki pieniężne

041 - Kasa

042 - Czeki obce

043 - Rachunek rozliczeniowy

044 - Akredytywy

045 - Inne rachunki bankowe

046 - Środki pieniężne w drodze

047 - Czeki limitowane

Rozdział  V

Kredyty bankowe

051 - Kredyty normatywne

052 - Kredyty ponadnormatywne

053 - Kredyty inkasowe

054 - Inne kredyty

057 - Kredyty przeterminowane

Rozdział  VI

Rozrachunki

060 - Faktury nie zgłoszone do rozrachunku

061 - Należności w inkasie bankowym

062 - Odbiorcy za faktury pozainkasowe

063 - Odbiorcy za faktury nie zapłacone w terminie

065 - Dostawcy za faktury inkasowe

066 - Dostawcy za faktury pozainkasowe

067 - Dostawcy za faktury nie zapłacone w terminie

068 - Dostawy nie fakturowane

069 - Dostawcy za zaliczki

071 - Pracownicy za płace

072 - Pracownicy za płace nie podjęte

073 - Pracownicy za sumy do rozliczenia

074 - Inne należności i zobowiązania

075 - Roszczenia sporne

076 - Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat

077 - Odchylenia od cen ewidencyjnych, mank i ubytków

078 - Manka, ubytki i straty nie zawinione

079 - Kaucje otrzymane

Rozdział  VII

Rozrachunki publiczno-prawne

081 - Rozrachunki z tytułu podatków, danin i opłat

082 - Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych

083 - Rozrachunki z tytułu różnic budżetowych

084 - Rozrachunki z innych, tytułów publiczno-prawnych

Rozdział  VIII

Rozrachunki wewnętrzno-branżowe

091 - Rozrachunki z tytułu wydzielonych środków

092 - Rozrachunki bieżące

093 - Rozrachunki z samodzielnymi oddziałami przedsiębiorstwa

094 - Rozrachunki z tytułu różnic wyrównawczych

095 - Scentralizowane rozrachunki z budżetem

Rozdział  IX

Fundusze specjalnego przeznaczenia

101 - Rozliczenie amortyzacji

102 - Fundusz zakładowy

104 - Fundusz popierania produkcji ubocznej

106 - Inne fundusze

Rozdział  X

Rozliczenia międzyokresowe

111 - Nakłady przyszłych okresów

112 - Rezerwa na wydatki przyszłych okresów

113 - Dochody przyszłych okresów

Rozdział  XI

Materiały

121 - Rozliczenie faktur i materiałów

123 - Materiały podstawowe

124 - Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego

125 - Materiały pomocnicze

126 - Paliwo

127 - Części zapasowe maszyn i urządzeń

128 - Przedmioty nietrwałe

129 - Zużycie przedmiotów nietrwałych

131 - Materiały w przerobie

132 - Opakowania

133 - Pasze

134 - Odchylenia od cen ewidencyjnych artykułów spożywczych

135 - Odpadki

138 - Inwentarz żywy

Rozdział  XII

Płace

141 - Płace podstawowe i dodatkowe

Rozdział  XIII

Produkcja

151 - Produkcja podstawowa

152 - Półfabrykaty

153 - Produkcja pomocnicza

154 - Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy

155 - Remonty bieżące

156 - Produkcja rolna

158 - Koszty wydziałowe

159 - Koszty ogólno-zakładowe

161 - Braki

162 - Przestoje

165 - Rozliczenie wykonanej produkcji przemysłowej

166 - Rozliczenie wykonanej produkcji rolnej

167 - Gospodarka działów pomocniczych

Rozdział  XIV

Towary

171 - Rozliczenie faktur i towarów

173 - Towary w składnicach

174 - Towary w hurtowniach

175 - Towary w punktach skupu

176 - Wyroby gotowe w zakładach przemysłowych i rolnych

177 - Odchylenia od kosztów planowanych wyrobów gotowych

178 - Towary w składach sezonowych

179 - Towary w punktach sprzedaży detalicznej

182 - Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów

184 - Rezerwa na podatek obrotowy

185 - Koszty obciążające zapasy towarów

187 - Towary na przechowaniu u odbiorców

189 - Towary wysłane

Rozdział  XV

Koszty handlowe

191 - Odsetki

192 - Eksploatacja opakowań

193 - Koszty punktów skupu

194 - Koszty składów sezonowych

195 - Koszty składnic i biur zbytu (sprzedaży)

196 - Koszty hurtowni

197 - Koszty punktów sprzedaży detalicznej

198 - Koszty zakładów żywienia zbiorowego

199 - Koszty zarządu

Rozdział  XVI

Sprzedaż i przerzuty

201 - Sprzedaż detaliczna towarów

202 - Sprzedaż drobnohurtowa towarów

203 - Sprzedaż hurtowa towarów

204 - Sprzedaż usług

209 - Przerzuty

Rozdział  XVII

Straty i zyski

211 - Narzuty na pokrycie kosztów wydzielonego zarządu

212 - Prowizje wewnętrzne

213 - Prowizje zewnętrzne

214 - Straty i zyski

ZAŁĄCZNIK  Nr 2 ²

OGÓLNE ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT RAMOWEGO PLANU KONT DLA PRZEDSIĘBIORSTW HANDLU WEWNĘTRZNEGO

Rozdział  I

Środki trwałe.

Rozdział  I

obejmuje następujące konta:

001 - Środki trwałe

002 - Inwestycje w dzierżawionych środkach trwałych,

003 - Umorzenie środków trwałych,

004 - Likwidacja środków trwałych.

Konta rozdziału I służą do księgowego ujęcia przydzielonych przedsiębiorstwu przez Państwo środków trwałych, niezbędnych do wykonania zadań planowych.

001 - środki trwałe.

Konto 001 służy do ujęcia środków trwałych w ich wartości inwentarzowej. W bilansie wykazuje się środki trwałe w wartości netto, tzn. po potrąceniu umorzenia środków trwałych (księgowanego na koncie 003).

O zakwalifikowaniu poszczególnych przedmiotów majątkowych do środków trwałych decydują kryteria ustalone w obowiązujących przepisach.

Zwiększenie wartości środków trwałych może nastąpić w wyniku:

1) oddania do użytkowania własnych inwestycji zakończonych,

2) nieodpłatnego przejęcia obcych inwestycji we własnych środkach trwałych (wydzierżawionych),

3) nieodpłatnego przejęcia środków trwałych od innych przedsiębiorstw lub instytucji państwowych,

4) ujawnienia środków trwałych przy inwentaryzacji,

5) przeszacowania środków trwałych na zarządzenie władz,

6) przekwalifikowania przedmiotów nietrwałych na środki trwałe.

We wszystkich powyższych przypadkach przyrostem wartości obciąża się konto 001 na dobro konta funduszu statutowego 031.

W przypadku wymienionym w pkt 1 wartość zakończonej inwestycji przenosi się jednocześnie z konta 011 "Inwestycje rozpoczęte" na konto 014 "Inwestycje zakończone". W przypadkach wymienionych w pkt 2-6 zwiększeniu wartości środków trwałych towarzyszy zwiększenie umorzenia, które księgowane jest Wn 031 "Fundusz statutowy", Ma 003 "Umorzenie środków trwałych".

Zmniejszenie wartości środków trwałych może nastąpić na skutek:

1) nieodpłatnego przekazania środków trwałych,

2) sprzedaży środków trwałych (w przypadkach, w których obowiązujące przepisy na to zezwalają),

3) przeszacowania środków trwałych na zarządzenie władz,

4) przekwalifikowania środków trwałych na przedmioty nietrwałe,

5) likwidacji zużytych lub zniszczonych środków trwałych.

W przypadkach wymienionych w pkt 1, 3 i 4 zmniejszenie wartości inwentarzowych (Ma 001) oraz zmniejszenie umorzeń (Wn 003) księgowane jest w korespondencji z kontem 031 "Fundusz statutowy".

W razie przeznaczenia środka trwałego do likwidacji przenosi się jego wartość inwentarzową (z konta 001) i umorzenie (z konta 003) na konto 004 "Likwidacja środków trwałych".

002 - Inwestycje w dzierżawionych środkach trwałych.

Konto 002 służy do księgowania zarówno wartości inwentarzowej jak i umorzenia inwestycji dokonanych w dzierżawionych obcych środkach trwałych.

Wartością zakończonej inwestycji w dzierżawionych obcych środkach trwałych obciąża się konto 002 w korespondencji z kontem 031 "Fundusz statutowy". Równolegle z tym zapisem obciąża się konto 014 "Inwestycje zakończone" na dobro konta 011 "Inwestycje rozpoczęte".

Umorzenie inwestycji w obcych środkach trwałych księguje się bezpośrednio na dobro konta 002 w korespondencji z kontem 031 "Fundusz statutowy".

Po upływie terminu dzierżawy inwestycje wraz z umorzeniem przejmuje wydzierżawiający, przy czym odnośne zapisy przeprowadza się analogicznie do nieodpłatnego przekazania środków trwałych.

003 - Umorzenie środków trwałych.

Na dobro konta 003 księguje się umorzenie środków trwałych w korespondencji z kontem 031 "Fundusz statutowy".

W ciężar konta 003 księgowana jest wartość zakończonych remontów kapitalnych do wysokości umorzeń remontowanych obiektów (Ma 031) oraz zmniejszenie wartości umorzeń związane ze zmniejszeniem wartości inwentarzowej środków trwałych. Saldo konta 003 uwidacznia się poza bilansem (patrz uwagi do konta 001).

004 - Likwidacja środków trwałych.

Konto 004 ujmuje księgowo przebieg likwidacji środków trwałych. Przeznaczenie środka trwałego do likwidacji powoduje przeniesienie jego wartości inwentarzowej z konta 001, a umorzenia z konta 003 na konto 004. Na ciężar konta 004 księguje się koszty poniesione w związku z likwidacją, na dobro zaś - środki uzyskane z likwidacji. Ostateczny wynik likwidacji wpływa na zmniejszenie lub zwiększenie funduszu statutowego.

Środki uzyskane z likwidacji środków trwałych mogą być ewentualnie przeznaczone na cele specjalne o ile będzie to przewidziane w przepisach prawnych.

Rozdział  II

Inwestycje i remonty kapitalne.

Konta rozdziału II służą do ujęcia wszystkich operacji związanych z inwestycjami i remontami kapitalnymi, jeżeli nie zostały one objęte odrębną księgowością inwestycyjną.

W rozdziale II występują następujące konta:

011 - Inwestycje rozpoczęte,

012 - Materiały na inwestycje,

013 - Zaliczki na inwestycje,

014 - Inwestycje zakończone,

015 - Remonty kapitalne,

017 - Finansowanie inwestycji,

020 - Rachunki bankowe środków na inwestycje i remonty kapitalne,

024 - Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne,

026 - Kredyty na inwestycje i remonty kapitalne,

028 - Dostawcy w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych.

011 - Inwestycje rozpoczęte.

Konto 011 zbiera wszystkie nakłady dotyczące inwestycji rozpoczętych. W ciężar konta 011 księguje się:

a) przy zakupach inwestycyjnych - faktury dostawców inwestycji (Ma 028),

b) przy wykonywaniu inwestycji systemem zleconym - faktury wykonawców inwestycji (Ma 028),

c) przy wykonywaniu inwestycji systemem gospodarczym:

-

zużycie materiałów zakupionych ze środków na inwestycje (Ma 012),

-

zużycie materiałów zakupionych ze środków eksploatacyjnych (Ma konta rozdziału XI),

-

płace i świadczenia wydzielonej brygady robotniczej (Ma 141),

-

ubezpieczenia społeczne (Ma 082),

-

usługi obce (Ma 028),

-

usługi wydziałów wytwórczych (Ma konta rozdziału XVI),

-

różne wydatki związane z inwestycjami (Ma 041).

Koszty inwestycji zakończonych podlegają przeniesieniu z konta 011 na konto 014 "Inwestycje zakończone". Księgowaniu temu towarzyszy zapis Wn 001 "Środki trwałe", Ma 031 "Fundusz statutowy".

012 - Materiały na inwestycje.

Na koncie 012 prowadzi się księgową ewidencję materiałów zakupionych zgodnie z obowiązującymi przepisami ze środków na inwestycje. Materiały te winny być przechowywane odrębnie od materiałów zakupionych ze środków eksploatacyjnych.

Przychód tych materiałów księgowany jest w ciężar konta 012 w korespondencji z kontem 028 "Dostawcy w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych".

Wartość materiałów zużytych na cele inwestycyjne przenosi się na konto 011 "Inwestycje rozpoczęte".

013 - Zaliczki na inwestycje.

W ciężar konta 013 księgowane są kwoty zaliczek wypłaconych wykonawcom inwestycji na podstawie obowiązujących przepisów (Ma 017, 020, 026).

Rozliczone zaliczki przenosi się na konto 028 "Dostawcy w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych".

014 - Inwestycje zakończone.

W ciężar konta 014 przenosi się z konta 011 "Inwestycje rozpoczęte" całkowity koszt inwestycji zakończonych.

Po zatwierdzeniu bilansu uznaje się konto 014 kwotą środków zużytych na zakończone inwestycje w ciężar konta 017 "Finansowanie inwestycji" lub 024 "Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne".

015 - Remonty kapitalne.

W ciężar konta 015 księguje się nakłady na remonty kapitalne. Zapis przeciwstawny dokonywany jest:

a) przy zleconym systemie wykonywania remontów kapitalnych - na koncie 028 "Dostawcy w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych",

b) przy wykonywaniu systemem gospodarczym na kontach:

141 - Płace i świadczenia,

082 - Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych,

028 - Dostawcy w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych,

rozdziału XI - Materiały,

041 - Kasa.

Po zatwierdzeniu bilansu wartość zakończonych remontów kapitalnych spisuje się w ciężar konta 024 "Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne" do wysokości salda Ma tego konta, dotyczącego remontów kapitalnych. Jednocześnie księguje się wartość remontu kapitalnego do wysokości dotychczasowego umorzenia remontowanego środka trwałego: Wn 003 "Umorzenie środków trwałych", Ma 031 "Fundusz statutowy".

017 - Finansowanie inwestycji.

Konto 017 uznaje się za dokonane przez Bank Inwestycyjny wypłaty środków przeznaczonych na finansowanie inwestycji w ciężar kont: 013, 026, 028, 043.

Po zatwierdzeniu bilansu konto 017 obciąża się kwotą środków zużytych na finansowanie inwestycji zakończonych na dobro konta 014 "Inwestycje zakończone".

Wykorzystanie limitów inwestycyjnych kontrolowane jest pozaksięgowo.

020 - Rachunki bankowe środków na inwestycje i remonty kapitalne.

Konto 020 służy do ujęcia operacji przeprowadzanych na rachunku bankowym, gromadzącym środki na inwestycje, oraz na rachunku bankowym środków przeznaczonych na finansowanie remontów kapitalnych. Powyższe rachunki bankowe mogą być otwierane tylko w przypadku, kiedy obowiązujące przepisy na to zezwalają.

W ciężar konta 020 księgowane są przelewy dokonywane na te rachunki z rachunku operacyjnego (043) lub z innych rachunków bankowych (045).

Przelewom tym towarzyszy księgowanie na stronie Wn odpowiednich kont rozdziału IX "Fundusze specjalnego przeznaczenia", 031 "Fundusz statutowy" lub 037 "Przelewy części zysku na inwestycje", a na stronie Ma konta 024 "Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne".

Na dobro konta 020 księguje się wypłaty dokonywane z rachunków bankowych środków na inwestycje i remonty kapitalne w ciężar kont 013, 026, 028, 043.

024 - Fundusze na inwestycje i remonty kapitalne.

Tworzenie funduszów na inwestycje i remonty kapitalne regulowane jest obowiązującymi przepisami.

Jednocześnie z przelaniem środków z rachunku operacyjnego (043) lub z innych rachunków bankowych (045) na rachunki bankowe środków na inwestycje i remonty kapitalne przeprowadza się księgowanie:

Wn konta rozdziału IX - 031, 037, Ma - 024.

026 - Kredyty na inwestycje i remonty kapitalne.

Na koncie 026 księgowane są kredyty antycypacyjne na inwestycje i remonty kapitalne, udzielane w tych przypadkach, kiedy wykonanie inwestycji lub remontów kapitalnych wyprzedza akumulację środków, przeznaczonych na ich sfinansowanie.

Na dobro konta 026 księguje się sumy uzyskanych kredytów w korespondencji z kontami: 013, 028, 043.

Spłata kredytu księgowana jest w ciężar konta 026, a na dobro konta 017 lub 020.

028 - Dostawcy w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych.

Na dobro konta 028 księguje się faktury dostawców za dostawy i usługi, dotyczące inwestycji i remontów kapitalnych, w korespondencji z kontami 011, 012, 015.

W ciężar konta 028 księguje się zapłatę faktur (Ma 017, 020, 026) oraz rozliczone zaliczki na inwestycje (Ma 013).

Rozdział  III

Fundusze własne.

Rozdział  III

zawiera konta funduszu statutowego oraz te konta, których salda wpływają na wysokość funduszu statutowego.

Rozdział  III

obejmuje następujące konta:

031 - Fundusz statutowy,

032 - Finansowanie środków obrotowych,

033 - Dotacje na pokrycie planowych strat,

035 - Odprowadzenie nadwyżek środków obrotowych,

036 - Przelewy części zysku przeznaczonej dla budżetu,

037 - Przelewy części zysku na inwestycje,

039 - Odpisy na fundusze specjalnego przeznaczenia.

031 - Fundusz statutowy.

Konto 031 przeznaczone jest do księgowego ujęcia funduszu statutowego przedsiębiorstwa.

Na dobro konta 031 księguje się bieżąco następujące operacje powodujące zwiększenie funduszu statutowego:

1) oddanie do użytkowania inwestycji zakończonych (Wn 001),

2) przejęcie nieodpłatne środków trwałych (Wn 001),

3) zwiększenie wartości środków trwałych na skutek przeszacowania (Wn 001),

4) przekwalifikowanie przedmiotów nietrwałych na środki trwałe:

a) przeniesienie wartości umorzenia (Wn 129),

b) przeniesienie wartości inwentarzowej (Wn 001),

5) przekwalifikowanie środków trwałych na przedmioty nietrwałe:

a) przeniesienie wartości umorzenia (Wn 003),

b) przeniesienie wartości inwentarzowej (Wn 128),

6) ujawnienie środków trwałych przy inwentaryzacji (Wn 001),

7) zakończenie remontów kapitalnych (Wn 003),

8) przekazanie wartości umorzenia środków trwałych oddanych nieodpłatnie (Wn 003),

9) przeniesienie nadwyżki uzyskanej przy likwidacji środków trwałych (Wn 004),

10) pierwsze wyposażenie w przedmioty nietrwałe (Wn 128),

11) zwiększenie wartości środków obrotowych na skutek urzędowej zmiany cen (Wn konta rozdz. XI i XIV).

W ciężar konta 031 księguje się bieżąco następujące operacje powodujące zmniejszenie funduszu statutowego:

1) przekazanie nieodpłatne środków trwałych (Ma 001),

2) zmniejszenie wartości środków trwałych na skutek przeszacowania (Ma 001),

3) przekwalifikowanie przedmiotów nietrwałych na środki trwałe:

a) przeniesienie wartości inwentarzowej (Ma 128),

b) przeniesienie wartości umorzenia (Ma 003),

4) przekwalifikowanie środków trwałych na przedmioty nietrwałe:

a) przeniesienie wartości inwentarzowej (Ma 001),

b) przeniesienie wartości umorzenia (Ma 129),

5) umorzenie środków trwałych (Ma 003),

6) przejęcie umorzenia środków trwałych otrzymanych nieodpłatnie (Ma 003),

7) umorzenie inwestycji w dzierżawionych środkach trwałych (Ma 002),

8) przeniesienie straty na likwidacji środków trwałych (Ma 004),

9) zmniejszenie wartości środków obrotowych na skutek urzędowej zmiany cen (Ma konta rozdz. XI lub XIV).

Po zatwierdzeniu bilansu rocznego na konto 031 przenosi się w księgach roku bieżącego salda zapisów dotyczących roku ubiegłego z kont: 032, 033, 035, 036, 037 i 039 oraz ostateczny wynik roku ubiegłego z konta 214 "Straty i zyski".

032 - Finansowanie środków obrotowych.

Konto 032 służy do ujęcia dotacji otrzymywanych tytułem wyposażenia w środki obrotowe bądź uzupełnienia ich niedoboru.

Konto 032 uznaje się sumą efektywnych wpływów na rachunek operacyjny przedsiębiorstwa (Wn 043).

Po zatwierdzeniu bilansu rocznego saldo zapisów dotyczących roku ubiegłego z konta 032 przenosi się w księgach nowego roku na konto 031 "Fundusz statutowy".

033 - Dotacje na pokrycie planowych strat.

Konto 033 przeznaczone jest do ujęcia dotacji otrzymanych na pokrycie strat.

Konto 033 uznaje się sumą efektywnych wpływów na rachunek operacyjny przedsiębiorstwa (Wn 043).

Po zatwierdzeniu bilansu rocznego saldo zapisów dotyczących roku ubiegłego konta 033 przenosi się w księgach nowego roku na konto 031 - "Fundusz statutowy".

035 - Odprowadzenie nadwyżek środków obrotowych.

Na koncie 035 księguje się odprowadzenie nadwyżek własnych środków obrotowych ponad tę część normatywu, która powinna być pokryta funduszami własnymi i stałymi pasywami.

Konto 035 obciąża się sumą efektywnych przelewów z rachunku operacyjnego (Ma 043).

Po zatwierdzeniu bilansu rocznego saldo zapisów dotyczących roku ubiegłego z konta 035 przenosi się w księgach nowego roku na konto 031 "Fundusz statutowy".

036 - Przelewy części zysku przeznaczonej dla budżetu.

Konto 036 przeznaczone jest do ujęcia przelewów dokonywanych tytułem odprowadzenia części zysku, która przeznaczona jest dla budżetu.

W ciężar konta 036 księguje się przelewy dokonywane na poczet zysku roku bieżącego, jak też przelewy dotyczące zysku za rok ubiegły, dokonywane efektywnie w roku sprawozdawczym.

Roczne saldo konta 036 przechodzi na rok następny.

Po całkowitym przelaniu części zysku przypadającej budżetowi za rok ubiegły i zatwierdzeniu bilansu rocznego sumy przelewów dotyczących roku ubiegłego z konta 038 przenosi się na konto 031 "Fundusz statutowy".

Wyżej ustalone sposoby księgowania na kontach 032, 033, 035 i 036 dotyczące rozrachunków z budżetem mają zastosowanie w przypadku bezpośredniego rozliczania się przedsiębiorstwa z budżetem, jak również w przypadku rozliczeń z budżetem, przeprowadzanych przez nadrzędną jednostkę statutową za jednostki podległe. W jednostkach nadrzędnych niestatutowych, dokonujących scentralizowanych rozliczeń z budżetem, salda zapisów dotyczących roku ubiegłego na kontach 032, 033, 035 i 036 znoszone są po zatwierdzeniu bilansu i po całkowitym rozliczeniu w księgach roku następnego na konto 095. Rozliczenia z budżetem, dokonywane za pośrednictwem jednostek centralnie rozliczających, księgowane być winny w sposób przewidziany w komentarzu do konta 095 "Scentralizowane rozrachunki z budżetem".

037 - Przelewy części zysku na inwestycje.

Konto 037 służy do ujęcia przelewów części zysku przeznaczonej w myśl obowiązujących przepisów na finansowanie inwestycji.

Po zatwierdzeniu bilansu rocznego saldo zapisów dotyczących roku ubiegłego z konta 037 przenosi się w księgach nowego roku na konto 031 "Fundusz statutowy".

039 - Odpisy na fundusze specjalnego przeznaczenia.

Konto 039 przeznaczone jest do ujęcia odpisów na fundusz zakładowy oraz na fundusz popierania produkcji ubocznej.

W momencie dokonywania odpisów na poszczególne fundusze obciąża się konto 039 i uznaje konto 102 "Fundusz zakładowy" bądź 104 "Fundusz popierania produkcji ubocznej".

Po zatwierdzenia bilansu rocznego i dokonaniu podziału zysku za rok ubiegły sumę odpisów dotyczących roku ubiegłego przenosi się w księgach nowego roku na konto 031 "Fundusz statutowy".

Rozdział  IV

Środki pieniężne.

Rozdział  IV

przeznaczony jest do ewidencji środków pieniężnych znajdujących się:

a) w kasie (gotówka i czeki obce),

b) w bankach (rachunki bankowe, akredytywy),

c) w drodze.

Konta rachunków bankowych występujące w tym rozdziale przeznaczone są do księgowania wszystkich operacji bankowych z wyjątkiem operacji dotyczących finansowania inwestycji i remontów kapitalnych. Do tego ostatniego celu służy konto rozdziału II 020 - "Rachunki bankowe środków na inwestycje i remonty kapitalne".

Rozdział  IV

obejmuje następujące konta:

041 - Kasa,

042 - Czeki obce,

043 - Rachunek rozliczeniowy,

044 - Akredytywy,

045 - Inne rachunki bankowe,

046 - Środki pieniężne w drodze,

047 - Czeki limitowane.

041 - Kasa.

Konto 041 służy do ewidencji gotówkowych obrotów kasowych. Zapisy na tym koncie mogą być dokonywane wyłącznie na podstawie odpowiednich dokumentów podpisanych przez upoważnione osoby.

042 - Czek i obce.

Konto 042 przeznaczone jest do księgowej ewidencji czeków obcych. W ciężar tego konta księguje się otrzymane czeki obce w korespondencji z odpowiednimi kontami rozrachunkowymi.

Na dobro konta 042 księguje się realizację czeków w korespondencji z kontem kasy bądź odpowiednim kontem bankowym.

043 - Rachunek operacyjny.

Konto 043 służy do księgowania operacji dokonywanych na rachunku operacyjnym w banku obsługującym działalność eksploatacyjną przedsiębiorstwa.

W ciężar tego konta księguje się wpływy na rachunek operacyjny, a mianowicie inkaso należności z tytułu sprzedaży w korespondencji z kontami rozdziału VI "Rozrachunki", wpłaty gotówkowe przedsiębiorstwa - w korespondencji z kontem 041 "Kasa", uzyskane kredyty bankowe - w korespondencji z odpowiednimi kontami rozdziału V "Kredyty bankowe" itd.

Na dobro konta 043 księguje się wypłaty z rachunku operacyjnego, a mianowicie zapłatę faktur dostawców za materiały i towary w korespondencji z kontami rozrachunków z dostawcami, uzupełnienia pogotowia kasowego - w korespondencji z kontem 041, spłatę kredytów bankowych - w korespondencji z kontami rozdziału V itd.

Księgowania na tym koncie dokonywane są wyłącznie na podstawie dokumentów bankowych z wyjątkiem czeków kasowych.

044 - Akredytywy.

Konto 044 przeznaczone jest do księgowania operacji bankowych, związanych z akredytywami otwieranymi na podstawie umów z dostawcami.

W ciężar tego konta księguje się sumy otwartych akredytyw w korespondencji z kontem 043 "Rachunek operacyjny" bądź z odpowiednim kontem kredytu bankowego, na dobro zaś - dokonane wypłaty z akredytyw w korespondencji z kontem 121 "Rozliczenie faktur i materiałów", 171 "Rozliczenie faktur i towarów" lub 066 "Dostawcy za faktury pozainkasowe".

Księgowania na koncie 044 dokonywane są na podstawie dowodów bankowych.

045 - Inne rachunki bankowe.

Konto 045 służy do księgowania operacji na rachunkach bankowych określonych przepisami szczegółowymi. Mogą tu wystąpić rachunki bankowe funduszów specjalnego przeznaczenia, rachunek czekowo-przelewowy w PKO, rachunek kaucji itp. Ewidencję obrotów na poszczególnych rachunkach prowadzi się w kartotece analitycznej.

046 - Środki pieniężne w drodze.

W ciężar konta 046 księguje się wpływy na rachunki bankowe w tych przypadkach, gdy księgowość jest w posiadaniu dowodu stwierdzającego dokonanie przelewu, przekazu lub wpłaty, nie otrzymała natomiast jeszcze od właściwego banku odnośnego uznania.

Kontami przeciwstawnymi dla tych zapisów mogą być inne konta bankowe, konta rozrachunków wewnętrzno-branżowych, konto kasy itd. Z chwilą otrzymania odpowiedniego potwierdzenia kwotę przelewu przenosi się z konta 046 na ciężar właściwego konta bankowego. W zależności od przyjętej techniki zapisów księgowanie na koncie 046 odbywa się bądź bieżąco, bądź tylko w końcu okresu sprawozdawczego.

047 - Czeki limitowane.

Konto powyższe obciąża się w zasadzie w korespondencji z kontem 043 - "Rachunek operacyjny" za otrzymane z banku książeczki czeków.

Obciążenie następuje w wysokości limitu ustalonego przez bank dla każdej wydanej książeczki.

Czeki wystawione księguje się na dobro konta 017 i na ciężar odpowiednich kont rozdz. VI, XV oraz kont 121, 171.

Rozdział  V

Kredyty bankowe.

Rozdział  V

przeznaczony jest do ujęcia obrotowych kredytów bankowych.

Kredyty na remonty kapitalne i inwestycje objęte są rozdziałem II.

Kredyty obrotowe księgowane są na podstawie awizów bankowych, w zależności od rodzaju, na jednym z następujących kont:

051 - Kredyty normatywne,

052 - Kredyty ponadnormatywne,

053 - Kredyty inkasowe,

054 - Inne kredyty,

057 - Kredyty przeterminowane.

051 - Kredyty normatywne.

Na koncie 051 księguje się kredyty udzielane na zakup towarów w przypadku częściowego udziału kredytu w finansowaniu zakupu towarowego. Księguje się tu także kredyty udzielane wówczas, gdy przedsiębiorstwu nie przysługuje pełne pokrycie normatywu funduszami własnymi i stałymi pasywami.

052 - Kredyty ponadnormatywne.

Konto 052 służy do ujęcia kredytów udzielanych na sfinansowanie ponadnormatywnych zapasów środków obrotowych normowanych (np. zapasów sezonowych lub specjalnych). Dla każdej kategorii środków obrotowych, będącej przedmiotem kredytowania, prowadzone jest odrębne konto analityczne zgodnie z każdorazową instrukcją kredytową Narodowego Banku Polskiego.

053 - Kredyty inkasowe.

Konto 053 służy do ujęcia kredytów udzielanych na poczet należności za dostawy i usługi na podstawie faktur złożonych do inkasa.

Ewentualne rozbicie w analityce na kredyty na należności fakturowe i kredyty na należności z tytułu sprzedaży ratalnej powinno nastąpić zgodnie z wymogami instrukcji kredytowej Narodowego Banku Polskiego.

054 - Inne kredyty.

Konto to przeznaczone jest do księgowania kredytów udzielanych na przejściowe potrzeby przedsiębiorstwa, na środki nie normowane. Szczegółowa ewidencja kredytów księgowanych na koncie 054 prowadzona jest w analityce zgodnie z wymogami instrukcji kredytowej Narodowego Banku Polskiego.

Konta 051, 052, 053 i 054 uznaje się za udzielone kredyty w zasadzie w ciężar konta 043 "Rachunek operacyjny", a obciąża się przy spłacie kredytów na dobro konta 043, w przypadku zaś niespłacenia kredytu w terminie - na dobro konta 057.

057 - Kredyty przeterminowane.

Konto 057 uznaje się w ciężar kont 051-054 za kredyty nie spłacone w terminie.

Rozdział  VI

Rozrachunki.

Rozdział  VI

przeznaczony jest do ujęcia rozrachunków z wszelkich tytułów z wyjątkiem rozrachunków z tytułu zobowiązań publiczno-prawnych i rozrachunków wewnętrzno-branżowych, objętych rozdziałami VII i VIII.

W rozdziale tym występują następujące konta:

060 - Faktury nie zgłoszone do rozrachunku

061 - Należności w inkasie bankowym,

062 - Odbiorcy za faktury pozainkasowe,

063 - Odbiorcy za faktury nie zapłacone w terminie,

065 - Dostawcy za faktury inkasowe,

066 - Dostawcy za faktury pozainkasowe,

067 - Dostawcy za faktury nie zapłacone w terminie,

068 - Dostawy niefakturowane,

069 - Dostawcy za zaliczki,

071 - Pracownicy za płace,

072 - Pracownicy za płace nie podjęte,

073 - Pracownicy za sumy do rozliczenia,

074 - Inne należności i zobowiązania,

075 - Roszczenia sporne,

076 - Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat,

077 - Odchylenia od cen ewidencyjnych, mank i ubytków,

078 - Manka, ubytki i straty nie zawinione,

079 - Kaucje otrzymane.

061 - Należności w inkasie bankowym.

060 - Faktury nie zgłoszone do rozrachunku.

Konto 060 obciąża się w końcu okresu sprawozdawczego (miesiąca) za należności wynikające z wystawionych faktur, które nie zostały zgłoszone do rozrachunku (nie złożono wezwania do zapłaty w banku, nie wysłano faktury pozainkasowej do odbiorcy), uznając:

1) odpowiednie konta rozdziału XVI "Sprzedaż i przerzuty" - za sprzedaż towarów, wyrobów lub usług,

2) konto 132 "Opakowania" - za sprzedaż opakowań,

3) konto 074 "Inne należności i zobowiązania" - za wyłożone koszty obciążające odbiorcę.

Konto 060 uznaje się w następnym okresie sprawozdawczym w momencie zgłoszenia faktury do rozrachunku w ciężar:

1) konta 061 "Należności w inkasie bankowym" - za faktury, na które złożono wezwania do zapłaty w banku,

2) konta 062 "Odbiorcy za faktury pozainkasowe" - za faktury pozainkasowe wysłane do odbiorcy.

Konto 061 obciąża się za należności wynikające z faktur lub innych dokumentów złożonych do inkasa bankowego uznając:

1) odpowiednie konta rozdziału XVI "Sprzedaż i przerzuty" - jeżeli faktura dotycząca sprzedaży towarów, wyrobów lub usług wystawiona została w bieżącym okresie sprawozdawczym (miesiącu),

2) konto 132 "Opakowania" - jeżeli faktura dotycząca sprzedaży opakowań wystawiona została w bieżącym okresie sprawozdawczym (miesiącu),

3) konto 074 "Inne należności i zobowiązania" - jeżeli wyłożone koszty obciążające odbiorcę zostały zafakturowane w bieżącym okresie sprawozdawczym (miesiącu),

4) konto 060 "Faktury nie zgłoszone do rozrachunku" - jeżeli faktura dotycząca sprzedaży towarów, wyrobów lub usług ewentualnie opakowań i kosztów obciążających odbiorcę została wystawiona w poprzednim okresie sprawozdawczym (miesiącu).

062 - Odbiorcy za faktury pozainkasowe.

Konto 062 obciąża się za należności wynikające z faktur, nie regulowanych w trybie inkasa bankowego, wysłanych do rozrachunku do odbiorcy uznając odpowiednie konta rozdziału XVI "Sprzedaż i przerzuty",konto 132 "Opakowania", konto 074 "Inne należności i zobowiązania" lub konto 060 "Faktury nie zgłoszone do rozrachunku Konto 062 uznaje się za wpływy należności od odbiorców w korespondencji z odpowiednim kontem rozdziału IV.

063 - Odbiorcy za faktury nie zapłacone w terminie.

Na konto 063 przenosi się z konta 061 "Należności w inkasie bankowym" faktury nie zapłacone w terminie przez nabywców.

Odmowa akceptu faktury przez odbiorcę i nieuznanie reklamacji przez dostawcę powoduje przeniesienie należności z konta 083, po oddaniu sprawy do arbitrażu lub sądu, na konto 075 "Roszczenia sporne".

065 - Dostawcy za faktury inkasowe.

Na dobro konta 065 księguje się wszystkie regulowane w trybie inkasa bankowego faktury dostawców, o ile nie zostały one zareklamowane skutecznie w trybie ustalonym w przepisach o inkasie bankowym.

Konto 065 uznaje się:

1) za faktury na dostawy towarowe lub materiałowe - w korespondencji z kontem 171 "Rozliczenie faktur i towarów" lub kontem 121 "Rozliczenie faktur i materiałów",

2) za faktury usługowe w korespondencji z odpowiednimi kontami kosztów handlowych (rozdz. XV) lub produkcji (rozdz. XIII).

Zapłatę faktur w terminie księguje się w ciężar konta 065 w korespondencji z kontem 043 "Rachunek operacyjny", przenosząc jednocześnie na ciężar konta 065 z konta 069 sumy ewentualnie wypłaconych dostawcom zaliczek.

Faktury akceptowane, lecz nie zapłacone w terminie, przenosi się z konta 065 na dobro konta 067.

066 - Dostawcy za faktury pozainkasowe.

Konto 066 służy do księgowania rozrachunków z dostawcami za faktury nie regulowane w trybie inkasa bankowego.

067 - Dostawcy za faktury nie zapłacone w terminie.

Na dobro konta 067, w korespondencji z kontem 067, księguje się faktury dostawców akceptowane, lecz nie zapłacone w terminie ich płatności z powodu braku środków na rachunku operacyjnym.

Obciąża się konto 067 w momencie zapłaty w korespondencji z kontem 043 "Rachunek operacyjny".

068 - Dostawy nie fakturowane.

Konto 068 służy do ujęcia zobowiązań za przyjęte towary, materiały lub usługi, na które nie otrzymano jeszcze faktury. Konto powyższe uznaje się wartością przyjętej dostawy w korespondencji z kontem 171 "Rozliczenie faktur i towarów" lub 121 "Rozliczenie faktur i materiałów" bądź wartością przyjętych usług w korespondencji z kontami kosztów handlowych lub produkcji. Na początku następnego miesiąca zapisy dokonane w korespondencji z kontami 121 lub 171 podlegają wystornowaniu.

069 - Dostawcy za zaliczki.

Konto 069 służy do księgowania rozrachunków z dostawcami z tytułu wypłaconych im zaliczek w przypadkach, kiedy obowiązujące przepisy przewidują zaliczkowanie dostaw lub usług.

Na ciężar konta 069 księguje się sumy wypłaconych zaliczek w korespondencji z kontem 043 "Rachunek operacyjny".

W momencie otrzymania faktury na zaliczkowaną dostawę wypłacone uprzednio zaliczki przenosi się z konta 069 na ciężar konta 065 lub 066 "Dostawcy za faktury pozainkasowe", gdzie następuje ostateczne rozliczenie faktury.

071 - Pracownicy za płace.

Konto 071 służy do księgowania rozrachunków z pracownikami z tytułu należności wynikających z umowy o pracę.

Konto to uznaje się za całkowitą należność brutto na podstawie list płacy, w korespondencji z kontem 141 "Płace podstawowe i dodatkowe", obciąża się zaś za wszelkie potrącenia, płace nie podjęte, pobrane zaliczki, wypłaty netto oraz odpłatne świadczenia przedsiębiorstw na rzecz pracowników.

072 - Pracownicy za płace nie podjęte.

Na koncie 072 wykazuje się należności pracowników z tytułu płac nie podjętych. Sumą ich uznaje się powyższe konto w korespondencji z kontem 071 "Pracownicy za płace". Obciążenie konta 072 następuje przy wypłacie nie podjętej płacy w korespondencji z kontem kasy.

073 - Pracownicy za sumy do rozliczenia.

Na koncie 073 księguje się rozliczenia z pracownikami z tytułu wydatków dokonywanych przez nich w imieniu przedsiębiorstwa.

Konto to obciąża się za sumy wypłacone pracownikom (bez względu na to, czy wypłata następuje przed czy po dokonaniu przez pracownika wydatku) w korespondencji z kontem kasy lub rachunku operacyjnego. Uznanie konta następuje za zaliczone wydatki w korespondencji z odpowiednimi kontami kosztów lub zapasów.

074 - Inne należności i zobowiązania.

Konto 074 przeznaczone jest do księgowania bezspornych należności i zobowiązań nie objętych kontami poprzednio omówionymi.

075 - Roszczenia sporne.

Konto 075 służy do ujęcia roszczeń dochodzonych w trybie postępowania spornego (sądowego lub arbitrażowego).

O dalszym toku księgowania tych roszczeń decyduje wynik postępowania spornego. Sumy przysądzone na rzecz przedsiębiorstwa przenosi się na konto 074. Roszczenia ostatecznie odrzucone - na konto strat i zysków lub na odpowiednie konta kosztów, o ile chodzi o roszczenia z tytułu mank i ubytków.

076 - Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat.

Na ciężar konta 076 księguje się wartość mank, ubytków i strat. Manka i ubytki księguje się na koncie 076 zasadniczo w cenie ewidencyjnej zapasów z tym, że odchylenia od cen ewidencyjnych księgowane na koncie 134 lub 182, przenosi się na specjalne konto 077 "Odchylenia od cen ewidencyjnych mank i ubytków".

Konto 076 uznaje się za:

1) manka i ubytki w granicach norm w ciężar odpowiednich kont, kosztów rozdziału XIII lub XV,

2) manka, ubytki ponad normę i straty, co do których komisyjnie stwierdzono brak winy ze strony osób materialnie odpowiedzialnych, w ciężar konta 078 "Manka, ubytki i straty nie zawinione",

3) manka, ubytki ponad normę i straty zawinione:

a) w ciężar kont 041, 043 lub 071 - jeżeli osoba winna spłaca natychmiast roszczenia przedsiębiorstwa,

b) w ciężar konta 074 - jeżeli osoba winna zobowiązuje się do spłaty,

c) w ciężar konta 075 - jeżeli osoba uznana przez przedsiębiorstwo za odpowiedzialną nie uznaje swej winy i sprawa zostaje skierowana na drogę postępowania spornego.

077 - Odchylenia od cen ewidencyjnych, mank i ubytków.

Na stronie Ma konta 077 rezerwuje się różnicę między ceną zakupu a ceną ewidencyjną towarów, przenoszonych z kont zapasowych na konto 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat". Ponadto na dobro konta powyższego księguje się w korespondencji z kontem 076 różnicę pomiędzy ostateczną wysokością roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat wg cen detalicznych lub ustalonych komisyjnie a dotychczasową wysokością roszczenia wg cen ewidencyjnych zaksięgowaną na koncie 076.

Z chwilą efektywnego pokrycia należności z tego tytułu, zarezerwowaną różnicę spisuje się z konta 077 na dobro konta 214 "Straty i zyski". W ciężar konta 077 księguje się ponadto w korespondencji z kontami 075 "Roszczenia sporne", 076 "Roszczenia z tytułu mank ubytków i strat" i 078 "Manka, ubytki i straty nie zawinione" różnicę pomiędzy ceną zakupu a ceną detaliczną w przypadku spisania mank na koszty lub na konto strat i zysków.

078 - Manka, ubytki i straty nie zawinione.

Na koncie 078 ewidencjonuje się przeniesione z konta 076 nie zawinione manka, ubytki ponad normę i straty do czasu zatwierdzenia ich przez władze nadrzędne. Po zatwierdzeniu, sumę mank, ubytków lub strat wyksięgowuje się w ciężar odpowiednich kont kosztów lub - jeżeli chodzi o straty spowodowane działaniem siły wyższej - w ciężar konta strat i zysków.

079 - Kaucje otrzymane.

Konto 079 służy do księgowej ewidencji sum otrzymanych tytułem kaucji, np. za wydane opakowania.

Na dobro tego konta księguje się otrzymane kaucje w korespondencji z kontami rozdziału IV.

Zwrot kaucji księguje się w ciężar konta 079.

Rozdział  VII

Rozrachunki publiczno-prawne.

Rozdział  VII

przeznaczony jest do księgowania rozrachunków z tytułu podatków, danin, opłat, ubezpieczeń i innych zobowiązań publiczno-prawnych.

Obejmuje on następujące konta:

081 - Rozrachunki z tytułu podatków, danin, i opłat,

082 - Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych,

083 - Rozrachunki z tytułu różnic budżetowych,

084 - Rozrachunki z innych tytułów publiczno-prawnych.

081 - Rozrachunki z tytułu podatków, danin i opłat.

Konto 081 uznaje się sumą zobowiązań z tytułu podatków, danin i opłat w ciężar odpowiednich kont kosztów handlowych lub produkcji bądź sprzedaży wyrobów własnych i usług (podatek obrotowy i od operacji nietowarowych) oraz konta 071.

W ciężar tego konta księguje się przelewy na wyrównanie zobowiązań w korespondencji z kontem 043 "Rachunek operacyjny".

082 - Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Konto 082 uznaje się sumą zobowiązań z tytułu ubezpieczeń społecznych w korespondencji z odpowiednimi kontami kosztów handlowych lub produkcji (I, II, X, XIII, XV, XVI i XVII).

Konto to obciąża się za dokonane przelewy w korespondencji z kontem 043 "Rachunek operacyjny".

083 - Rozrachunki z tytułu różnic budżetowych.

Konto 083 przeznaczone jest do księgowania rozrachunków z tytułu różnic budżetowych, przewidzianych w obowiązujących przepisach.

084 - Rozrachunki z innych tytułów publiczno-prawnych.

Na koncie 084 księguje się wszystkie inne rozrachunki z tytułów publiczno-prawnych, np. z Powszechnym Zakładem Ubezpieczeń Wzajemnych, Związkami Zawodowymi itp.

Rozdział  VIII

Rozrachunki wewnętrzno-branżowe.

Rozdział  VIII

przeznaczony jest do ujęcia rozrachunków z jednostkami wchodzącymi w skład wspólnej organizacji gospodarczej oraz z działającymi na zasadach pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego oddziałami przedsiębiorstwa.

Rozdział ten obejmuje następujące konta:

091 - Rozrachunki z tytułu wydzielonych środków,

092 - Rozrachunki bieżące,

093 - Rozrachunki z samodzielnymi oddziałami przedsiębiorstwa,

094 - Rozrachunki z tytułu różnic wyrównawczych,

095 - Scentralizowane rozrachunki z budżetem.

091 - Rozrachunki z tytułu wydzielonych środków.

Na koncie 091 księguje się w korespondencji z odpowiednimi kontami środków trwałych i obrotowych:

a) w statutowej jednostce nadrzędnej - wartość środków wydzielonych jednostce podległej,

b) w niestatutowej jednostce podległej - wartość środków otrzymanych od jednostki nadrzędnej.

Konto 091 w jednostce podległej zastępuje konto funduszu statutowego.

092 - Rozrachunki bieżące.

Konto 092 służy do ujęcia bieżących rozrachunków między jednostkami wchodzącymi w skład wspólnej organizacji gospodarczej.

Należą tu rozrachunki z tytułu narzutu na utrzymanie jednostek administracyjnych jak również z tytułu dostaw towarowych i świadczonych usług nie podlegających regulowaniu w trybie inkasa bankowego.

093 - Rozrachunki z samodzielnymi oddziałami przedsiębiorstwa.

Na koncie 093 księgowane są rozrachunki między przedsiębiorstwem a jego księgowo wydzielonymi oddziałami, wynikające z wzajemnie świadczonych usług, przekazywanych materiałów itp.

094 - Rozrachunki z tytułu różnic wyrównawczych.

Konto 094 przeznaczone jest do księgowania rozrachunków z tytułu różnic wyrównawczych, przewidzianych w obowiązujących przepisach.

095 - Scentralizowane rozrachunki z budżetem.

Konto 095 prowadzone jest w jednostce rozliczającej oraz w podległych jednostkach statutowych i niestatutowych rozliczających się za jej pośrednictwem z budżetem. W analityce do tego konta uwzględnić należy następujące pozycje:

1) finansowanie środków obrotowych,

2) dotacje na pokrycie planowych strat,

3) odprowadzenie nadwyżek środków obrotowych,

4) przelewy części zysku przeznaczonej dla budżetu za rok ubiegły,

5) przelewy części zysku przeznaczonej dla budżetu za rok bieżący z podziałem w jednostce nadrzędnej rozliczającej według podległych przedsiębiorstw.

W jednostkach niestatutowych nadrzędnych rozliczających się z budżetem saldo zapisów na koncie 095, dotyczących roku ubiegłego, po całkowitym rozliczeniu znosi się w roku następnym przez przeksięgowanie sald kont 032, 033, 035 i 036.

W jednostkach statutowych nadrzędnych rozliczających się z budżetem saldo zapisów na koncie 095, dotyczących roku ubiegłego, po całkowitym rozliczeniu znosi się w roku następnym przez przeksięgowanie na konto 091.

W jednostkach statutowych podległych po zatwierdzeniu bilansu rocznego przenosi się w księgach roku bieżącego salda zapisów dotyczących roku ubiegłego z konta 095 odpowiednimi pozycjami na konto 031.

W jednostkach niestatutowych podległych - salda te przechodzą na konto 091.

W bilansie łącznym jednostki nadrzędnej salda kont 095 z bilansów zbiorczych jednostek podległych i z bilansu jednostki nadrzędnej znoszą się nawzajem.

Konto 095 nie występuje w przedsiębiorstwach rozliczających się z budżetem bezpośrednio.

Rozdział  IX

Fundusze specjalnego przeznaczenia.

Rozdział  IX

zawiera konta funduszów specjalnych tworzonych przez przedsiębiorstwo zgodnie z zatwierdzonymi planami finansowymi.

W rozdziale tym zgrupowane są następujące konta:

101 - Rozliczenie amortyzacji,

102 - Fundusz zakładowy,

104 - Fundusz popierania produkcji ubocznej,

106 - Inne fundusze.

101 - Rozliczenie amortyzacji.

Konto 101 przeznaczone jest do ujęcia rozliczenia amortyzacji. Suma amortyzacji środków trwałych lub inwestycji w dzierżawionych środkach trwałych uznaje się konto 101 w ciężar odpowiednich kont kosztów handlowych lub produkcji.

Powyższy zapis następuje równolegle do dokonanego uprzednio księgowania: Wn 031 "Fundusz statutowy", Ma 003 "Umorzenie środków trwałych" lub Ma 002 "Inwestycje w dzierżawionych środkach trwałych".

Konto 101 obciąża się:

1) za część funduszu amortyzacyjnego przeznaczoną na remonty kapitalne - na dobro konta 024 "Fundusz na inwestycje i remonty kapitalne",

2) za część funduszu amortyzacyjnego przeznaczoną na inwestycje na dobro konta 043 "Rachunek operacyjny" po dokonaniu przelewu do banku finansującego inwestycje.

Do bilansu zamknięcia konto 101 wchodzi dwiema pozycjami: sumą wskazującą na wysokość dokonanych przelewów i sumą wygospodarowanego funduszu amortyzacyjnego.

102 - Fundusz zakładowy.

Konto 102 przeznaczone jest do ujęcia funduszu zakładowego tworzonego na zasadach ustalonych w obowiązujących przepisach.

Tworzenie funduszu następuje przez uznanie konta 102 w ciężar konta 039 "Odpisy na fundusze".

Konto 102 obciąża się za wydatki, które w myśl obowiązujących przepisów mogą być finansowane z funduszu zakładowego, np. wypłata nagród pracownikom (Ma 041), przeznaczenie części funduszu zakładowego na inwestycje (Ma 024), z równoczesnym księgowaniem przelewu Wn 020 - Ma 043, przeznaczenie części funduszu zakładowego na remonty kapitalne (Ma 024) z równoczesnym księgowaniem przelewu Wn 020 - Ma 043, inne wydatki (Ma 043, 041).

Do bilansu konto 102 wchodzi dwiema pozycjami: sumą wykazującą dokonane wydatki i sumą wykazującą utworzony fundusz.

104 - Fundusz popierania produkcji ubocznej.

Konto 104 przeznaczone jest do księgowego ujęcia funduszu popierania produkcji ubocznej, tworzonego na zasadach ustalonych w obowiązujących przepisach.

Tworzenie funduszu następuje przez uznanie konta 104 w ciężar konta 039 "Odpisy na fundusze".

Konto 104 obciąża się za wydatki, które w myśl obowiązujących przepisów mogą być sfinansowane z funduszu popierania produkcji ubocznej, a mianowicie: wypłata nagród pracownikom (Ma 041), przeznaczenie części funduszu na inwestycje (Ma 024) - z równoczesnym księgowaniem przelewu Wn 020 - Ma 043, przeznaczenie części funduszu na remonty kapitalne (Ma 024) z równoczesnym księgowaniem przelewu Wn 020 - Ma 043, inne wydatki (Ma 043, 041).

Do bilansu konto 104 wchodzi dwiema pozycjami: sumą wykazującą dokonane wydatki i sumą wykazująca utworzony fundusz.

106 - Inne fundusze.

Konto 106 służy do ujęcia funduszów tworzonych w oparciu o obowiązujące przepisy a nie objętych innymi kontami tego rozdziału.

Rozdział  X

Rozliczenia międzyokresowe.

Rozdział  X

zawiera następujące konta:

111 - Nakłady przyszłych okresów,

112 - Rezerwa na wydatki przyszłych okresów,

113 - Dochody przyszłych okresów.

Na kontach 111 i 112 rozlicza się wydatki zarachowywane w ciężar właściwych kont kosztów w różnych okresach sprawozdawczych; konto 113 służy do międzyokresowego rozliczenia dochodów.

111 - Nakłady przyszłych okresów.

Na koncie 111 księguje się:

a) poniesione w danym okresie wydatki ewentualnie odpowiednie faktury, które dopiero w przyszłych okresach będą zaliczone do nakładów (np. zapłacony z góry czynsz dzierżawny);

b) nakłady na uruchomienie nowej produkcji itp. pozycje, które w przyszłych okresach zaliczy się w ciężar odpowiednich kont kosztów w rozdziale XIII i XV.

W bilansie w pozycji "Nakłady przyszłych okresów" łącznie z saldem konta 111 wykazuje się również salda Wn powstające przy rozliczaniu poszczególnych rezerw księgowanych na koncie 112 i saldo Wn konta 155 "Remonty bieżące".

112 - Rezerwa na wydatki przyszłych okresów.

Na dobro konta 112 księguje się rezerwy tworzone w ciężar kont kosztów rozdziału XIII i XV. Typowymi pozycjami takich rezerw są: rezerwa na urlopy, rezerwa na deputaty, rezerwa na koszty remontów planowo zapobiegawczych. Wszystkie tego rodzaju pozycje muszą być przewidziane w planie gospodarczym przedsiębiorstwa. Na ciężar konta 112 księguje się wydatki bądź koszty rzeczywiście poniesione.

Z końcem okresu sprawozdawczego ustala się saldo każdej rezerwy, salda Wn wykazuje się w bilansie w pozycji "Nakłady przyszłych okresów", salda Ma - w pozycji "Rezerwa na wydatki przyszłych okresów".

113 - Dochody przyszłych okresów.

Konto 113 służy do ujęcia i rozliczenia dochodów pobranych z góry.

Konto 113 uznaje się w momencie wpływu gotówki lub wystawienia dokumentu dotyczącego dochodów przyszłych okresów, a obciąża - z nadejściem okresu sprawozdawczego, do którego dany dochód należy odnieść. Strona Wn konta 113 koresponduje ze stroną Ma właściwych kont dochodów (np. za dochody z dzierżaw - z kontem 214 "Straty i zyski"), a strona Ma - ze stroną Wn odpowiednich kont rozdziału IV i VI.

Rozdział  XI

Materiały.

Rozdział  XI

obejmuje następujące konta:

121 - Rozliczenie faktur i materiałów,

123 - Materiały podstawowe,

124 - Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego,

125 - Materiały pomocnicze,

126 - Paliwo,

127 - Części zapasowe maszyn i urządzeń,

128 - Przedmioty nietrwałe,

129 - Zużycie przedmiotów nietrwałych,

131 - Materiały w przerobie,

132 - Opakowania,

133 - Pasze,

134 - Odchylenia od cen ewidencyjnych artykułów spożywczych,

135 - Odpadki,

138 - Inwentarz żywy.

121 - Rozliczenie faktur i materiałów.

Konto 121 jest kontem pomocniczym służącym do ustalania wartości materiałów w drodze i wartości materiałów nie fakturowanych. Na stronie Wn konta 121 księguje się faktury za materiały zakupione w korespondencji z kontami dostawców, kasy, banków itp. Na stronie Ma konta 121 księguje się wartość w cenie zakupu materiałów otrzymanych. Wartość przyjętych materiałów, na które wciągu okresu sprawozdawczego nie otrzymano faktury, przenosi się w końcu okresu z konta 121 na kredyt konta 068 "Dostawy nie fakturowane". Koszty zakupu materiałów spisywane są bezpośrednio w ciężar odpowiednich kont kosztów handlowych (z pominięciem konta 121). Saldo debetowe konta 121 wyraża wartość materiałów zakupionych, lecz jeszcze nie otrzymanych. Saldo to wykazywane jest w sprawozdawczości okresowej w pozycji "Materiały w drodze".

W przedsiębiorstwach handlowych prowadzących działalność wytwórczą, gdzie ze względów kalkulacyjnych konieczne jest rozliczenie kosztów zakupu i różnic wyceny wewnętrznej materiałów produkcyjnych, koszty i różnice te zbierane są na koncie 121.

Koszty zakupu materiałów, zebrane na koncie 121, przenosi się w końcu okresu w części przypadającej na wydane z magazynu materiały na ciężar odpowiednich kont produkcji.

Odchylenia zebrane na koncie 121, a powstałe na skutek wprowadzenia na konta zapasowe według wyceny wewnętrznej materiałów nie zafakturowanych (różnice wyceny wewnętrznej), są również w końcu okresu przenoszone z konta 121 na odpowiednie konta produkcji w części przypadającej na wydane z magazynu materiały.

Pozostałe saldo konta 121 wyraża wówczas oprócz wartości materiałów zakupionych, lecz jeszcze nie otrzymanych, także koszty zakupu materiałów w drodze oraz koszty zakupu i różnice wyceny wewnętrznej, przypadające na remanent materiałów produkcyjnych.

Saldo to wykazywane jest w sprawozdawczości okresowej w następujących pozycjach analitycznych: "Materiały w drodze", "Koszty zakupu materiałów", "Różnice wewnętrznej wyceny materiałów".

W zakładach żywienia zbiorowego koszty zakupu artykułów spożywczych księgowane są bezpośrednio na koncie 197 "Koszty zakładów żywienia zbiorowego" (z pominięciem konta 121).

123 - Materiały podstawowe.

Na koncie 123 księguje się materiały podstawowe, tzn. te materiały, które w wyniku procesu produkcyjnego stają się główną substancją gotowego wyrobu.

Do materiałów podstawowych zalicza się ponadto takie, które stanowią część składową (montażową) wyrobu lub też są ściśle z wyrobem złączone (np. puszki konserwowe).

Nie księguje się na koncie 123 półfabrykatów własnej produkcji, ewidencjonowanych na koncie 152 "Półfabrykaty". Przychód materiałów podstawowych księguje się na ciężar konta 123 i na dobro konta 121 "Rozliczenie faktur i materiałów". Wartością materiałów podstawowych wydanych do produkcji obciąża się konta produkcji, materiałów zużytych na inwestycje lub remonty kapitalne - konta inwestycji rozpoczętych i remontów kapitalnych.

124 - Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego.

Konto 124 obejmuje wszelkie artykuły spożywcze znajdujące się w magazynach zakładów żywienia zbiorowego, tj. przeznaczone zarówno do przerobu kuchennego jak i do sprzedaży w stanie nie przerobionym. Ceną ewidencyjną artykułów księgowanych na koncie 124 jest cena detaliczna z tym, że różnicę między ceną detaliczną a ceną zakupu wykazuje się na stronie Ma konta 134 "Odchylenia od cen ewidencyjnych artykułów spożywczych". Za artykuły przyjęte do magazynu obciąża się konto 124 w korespondencji z kontem 121 "Rozliczenie faktur i materiałów" i kontem 134.

Za artykuły wydane do kuchni konto 124 uznaje się w ciężar konta 151 "Produkcja podstawowa", przy czym odchylenia od cen ewidencyjnych tych artykułów są traktowane w sposób podany przy koncie 182.

Za artykuły wydane do bufetu lub innych miejsc sprzedaży detalicznej konto 124 uznaje się w ciężar konta 179 "Towary w punktach sprzedaży detalicznej" z tym, że jednocześnie przenosi się przypadające na te artykuły odchylenia z konta 134 na konto 182 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów". Ponadto w końcu każdego okresu sprawozdawczego konto 124 obciąża się w korespondencji z kontem 197 nakładami przypadającymi na remanent artykułów spożywczych. Zapis ten stornuje się na początku następnego okresu sprawozdawczego.

125 - Materiały pomocnicze.

Do materiałów pomocniczych zalicza się materiały zużywane w zasadzie na cele ogólne działalności handlowej lub produkcyjnej (utrzymanie i konserwacja urządzeń magazynowych, sklepowych, wytwórczych, biurowych, materiały biurowe itp.). Jeśli dany materiał jest używany jako pomocniczy i podstawowy, o zakwalifikowaniu go do grupy 125 lub 123 decyduje przeważający sposób użytkowania.

Zasady księgowania materiałów pomocniczych są analogiczne do zasad księgowania materiałów podstawowych z tym, że zużycie materiałów pomocniczych na cele działalności handlowej księguje się w ciężar kont kosztów handlowych.

126 - Paliwo.

Na koncie 126 księgowane jest paliwo dla celów technologicznych, energetycznych, gospodarczych.

Przychód i rozchód paliwa księguje się analogicznie do przychodu i rozchodu materiałów pomocniczych.

127 - Części zapasowe maszyn i urządzeń.

Na koncie 127 księguje się części zapasowe maszyn i urządzeń technicznych, przeznaczone do zastąpienia zużytych.

Księgowane na tym koncie części zapasowe mogą być zakupione ze środków obrotowych lub wytworzone we własnym zakresie.

Części, zakupione ze środków przeznaczonych na finansowanie inwestycji, księgowane są na koncie 012 "Materiały na inwestycje".

Przepisy branżowe ustalą zasady rozgraniczenia części zapasowych od przedmiotów nietrwałych.

128 - Przedmioty nietrwałe.

Na koncie 128 księguje się przedmioty nie zaliczone do środków trwałych, materiałów podstawowych itp.

Należą tu przede wszystkim narzędzia, odzież ochronna (bez względu na wartość), drobny inwentarz biurowy i magazynowy, opakowania materiałów itp.

Przedmioty nietrwałe w użytkowaniu ewidencjonuje się w analityce odrębnej od przedmiotów znajdujących się w magazynie.

Wartość przedmiotów nietrwałych zużytych całkowicie (zniszczonych) przenosi się z konta 128 w ciężar konta 129.

129 - Zużycie przedmiotów nietrwałych.

Odpisy z tytułu zużycia przedmiotów nietrwałych księguje się na dobro konta 129 i na ciężar kont kosztów handlowych lub produkcji. Sposób obliczania zużycia przedmiotów nietrwałych ustalą instrukcje branżowe w oparciu o jedną z przytoczonych metod:

1) jednorazowe spisanie na koszty 50% wartości pierwotnej przedmiotu w chwili wydania go do użytkowania; spisanie pozostałej części wartości pierwotnej przedmiotu (po potrąceniu wartości złomu) w momencie likwidacji przedmiotu;

2) stopniowe spisywanie zużycia obliczonego przez podzielenie wartości pierwotnej użytkowanych przedmiotów (pomniejszonej o przypuszczalną wartość złomu) przez przeciętną ilość miesięcy ich użytkowania; metoda ta będzie stosowana w odniesieniu do bardziej wartościowych przedmiotów nietrwałych zakupionych ze środków inwestycyjnych (tzw. pierwsze wyposażenie);

3) księgowanie w ciężar kosztów - w granicach ustalonych norm - przedmiotów nietrwałych zakupionych i wydanych do użytkowania celem uzupełnienia bieżącego zapotrzebowania; metoda ta będzie stosowana w odniesieniu do przedmiotów ulegających szczególnie szybkiemu zużyciu lub zniszczeniu (np. zastawa w zakładach żywienia zbiorowego).

131 - Materiały w przerobie.

Konto 131 służy do księgowania operacji związanych z oddaniem materiałów do obcego przerobu.

Konto 131 obciąża się wartością materiałów wydanych do przerobu obcego oraz kosztami przerobu i przewozu w obu kierunkach. Przychód materiałów przerobionych księguje się na dobro konta 131 i na ciężar właściwego konta zapasowego.

132 - Opakowania.

Na koncie 132 księguje się przedmioty, które służą do opakowania towarów, a nie są zaliczone do środków trwałych.

Na koncie 132 nie księguje się przedmiotów, które służą do opakowania dóbr rzeczowych przeznaczonych do użytku wewnętrznego, nie księguje się również żadnych materiałów podstawowych lub pomocniczych. Przychód opakowań księgowany jest analogicznie do przychodu przedmiotów nietrwałych z tym, że ewentualne odchylenia ceny ewidencyjnej od kosztu własnego przenosi się na konto 192 "Eksploatacja opakowań".

Sprzedaż opakowań księgowana jest bezpośrednio w ciężar kont rozrachunkowych, ewentualne zaś różnice między ceną sprzedażną a ceną ewidencyjną przenosi się również na konto 192.

133 - Pasze.

Na koncie 133 księguje się pasze dla inwentarza żywego. Zakup paszy ze źródeł zewnętrznych księguje się analogicznie do zakupu materiałów pomocniczych, przychód z własnej produkcji - w korespondencji z kontem 166 "Rozliczenie wykonanej produkcji rolnej".

Rozchód paszy obciąża odpowiednio konta kosztów produkcji rolnej lub kosztów handlowych.

134 - Odchylenia od cen ewidencyjnych artykułów spożywczych.

Konto 134 uznaje się w korespondencji z kontem 124 za różnicę między ewidencyjną ceną detaliczną artykułów spożywczych składowanych w magazynach zakładów żywienia zbiorowego a ich ceną zakupu.

Obciążenie konta 134 następuje:

1) za odchylenia przypadające na artykuły wydane z magazynu do bufetu - na dobro konta 182;

2) za odchylenia przypadające na artykuły zużyte do wytworzenia wyrobów gotowych wydanych z kuchni do bufetu - na dobro konta 182;

3) za przeniesienie odchyleń przypadających na manka i ubytki - na dobro konta 077;

4) w korespondencji z kontem 201 "Sprzedaż detaliczna towarów" - za odchylenia przypadające na artykuły zużyte do wyrobu tych posiłków, które wydane są z kuchni do sali jadalnej.

Księgowanie, o którym mowa w pkt 4, następuje przy pomocy tzw. czerwonego storna, na skutek czego wartość materiałów zużytych do wyprodukowania posiłków wydanych z kuchni do sali jadalnej, zaksięgowana poprzednio w ciężar konta 201 w cenie detalicznej, obniża się do wartości tych materiałów w cenie zakupu.

135 - Odpadki.

Na koncie 135 księguje się odpadki, powstałe w toku procesów technologicznych oraz materiały i towary, które na skutek zniszczenia lub uszkodzenia utraciły całkowicie swą pierwotną wartość użytkową.

Przychód odpadków księguje się w korespondencji z kontami zapasowymi rozdziału XI i XIV bądź z kontem 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat" - co do zniszczonych materiałów i towarów, z kontami produkcji - co do odpadków technologicznych. Rozchodem odpadków zużytych na własne potrzeby obciąża się konta kosztów, odpadków sprzedanych - konta sprzedaży.

138 - Inwentarz żywy.

Na koncie 138 ewidencjonuje się wartość inwentarza żywego zaliczonego do środków obrotowych przedsiębiorstwa, a więc zwierząt młodych w okresie odchowu i zwierząt w opasie.

Wartość żywca ubojowego przemysłowego (w przedsiębiorstwach przemysłu mięsnego) ewidencjonuje się na koncie 123 "Materiały podstawowe".

Rozdział  XII

Płace.

W rozdziale XII występuje konto 141 "Płace podstawowe i dodatkowe". Konto 141 służy do rozliczania rzeczywistych wynagrodzeń, należnych pracownikom stałym lub zatrudnionym dorywczo. Właściwe instrukcje w sprawie sporządzania planów finansowo-gospodarczych określą szczegółowo nomenklaturę płac podstawowych i dodatkowych księgowanych na koncie 141.

Konto 141 obciąża się w zasadzie na dobro konta 071 "Pracownicy za płace" bądź 074 "Inne należności i zobowiązania" (pracownicy nieetatowi), uznaje się zaś w ciężar właściwych kont w rozdziałach I, II, X, XIII, XV, XVI i XVII. Konto 141 nie wykazuje salda na koniec okresu.

Rozdział  XIII

Produkcja.

Rozdział  XIII

zawiera następujące konta:

151 - Produkcja podstawowa,

152 - Półfabrykaty,

153 - Produkcja pomocnicza,

154 - Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy,

155 - Remonty bieżące,

156 - Produkcja rolna,

158 - Koszty wydziałowe,

159 - Koszty ogólno-zakładowe,

161 - Braki,

162 - Przestoje,

165 - Rozliczenie wykonanej produkcji przemysłowej,

166 - Rozliczenie wykonanej produkcji rolnej,

167 - Gospodarka działów pomocniczych.

151 - Produkcja podstawowa.

W księgowości zakładów produkcyjnych na koncie 151 następuje rozliczenie kosztów produkcji wydziałów podstawowych.

Koszty bezpośrednie księguje się wprost na stronie Wn konta 151, koszty pośrednie natomiast przenosi się na to konto po uprzednim zgrupowaniu ich na koncie 158 "Koszty wydziałowe" oraz na koncie 159 "Koszty ogólno-zakładowe".

Ponadto w ciężar konta 151 księguje się:

-

nakłady na uruchomienie nowej produkcji (Ma 111),

-

ostateczną stratę na brakach (Ma 161),

-

półfabrykaty własnej produkcji (Ma 152).

Na dobro konta 151 księguje się:

-

koszty rzeczywiste gotowej produkcji (Wn 165, lub 176),

-

koszty rzeczywiste półfabrykatów (Wn 152),

-

odpadki i zwroty materiałów (Wn odpowiednie konto rozdz. XI),

-

braki nienaprawialne (Wn 161).

Saldo konta 151 wyraża koszt własny produkcji w toku.

Do konta 151 prowadzi się analitykę wg grup wyrobów (zleceń) bądź faz (procesów produkcyjnych).

Zakłady żywienia zbiorowego ewidencjonują na koncie 151 artykuły żywnościowe wydane do kuchni. Ceną ewidencyjną dla tych artykułów na koncie 151 jest cena detaliczna.

Za artykuły pobrane z magazynu do kuchni obciąża się konto 151 w korespondencji z kontem 124 "Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego".

Odchylenia od cen ewidencyjnych tych artykułów (tj. różnicę między ceną detaliczną a ceną zakupu) pozostawia się na koncie 134. Wydanie wyrobów gotowych z kuchni księgowane jest w różny sposób zależnie od tego, czy odbiorcą ich jest sala jadalna czy też bufet bądź inny punkt sprzedaży detalicznej.

Za posiłki wydane z kuchni na salę jadalną uznaje się konto 151 w ciężar konta 201 "Sprzedaż detaliczna towarów" wartością artykułów żywnościowych (surowców) zużytych do wytworzenia sprzedanych posiłków. Wartość tę oblicza się drogą przemnożenia odpowiadających normom ilości surowców wchodzących w skład poszczególnych posiłków (porcji) przez ceny detaliczne tych surowców oraz przez ilość faktycznie wydanych posiłków.

Wydanie wyrobów gotowych z kuchni do bufetu księguje się na kontach 151, 179 i 182. Konto 151 uznaje się wartością zużytych surowców obliczoną w sposób podany uprzednio; konto 179 "Towary w punktach sprzedaży detalicznej" obciąża się wartością wyrobów gotowych wyrażoną w cenach sprzedażnych jadłospisu; konto 182 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów" uznaje się różnicą między zapisem na stronie Wn konta 179 i zapisem na stronie Ma konta 151.

Jednocześnie z tymi zapisami należy przenieść z konta 134 na stronę Ma konta 182 odchylenia przypadające na surowce zużyte do wytworzenia wydanych wyrobów gotowych.

152 - Półfabrykaty.

Na koncie 152 ewidencjonuje się półfabrykaty własnej produkcji, podlegające składowaniu w magazynach.

Na stronie Wn konta 152 księguje się. półfabrykaty przyjęte do magazynu z produkcji, na stronie Ma - półfabrykaty oddane do produkcji w okresie sprawozdawczym.

Księgowań na tym koncie dokonuje się w zasadzie raz w miesiącu na podstawie prowadzonej bieżąco kartoteki ilościowej.

153 - Produkcja pomocnicza.

Na koncie 153 księguje się w zakładach produkcyjnych koszty wydziałów pomocniczych.

Do konta 153 prowadzi się ewidencję analityczną uwzględniającą podział kosztów na poszczególne wydziały pomocnicze (np. warsztat mechaniczny, kotłownia), a w ramach wydziałów - na pozycje kosztów obowiązujące przy sprawozdawczości i planowaniu.

Strona Ma konta 153 koresponduje - zależnie od odbiorcy, przyjętej ceny i od charakteru produktów (usług) - z odpowiednimi kontami rozdziałów XI, XIII, XIV i XVI.

154 - Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na koncie 154 ewidencjonuje się nakłady na utrzymanie higieny i bezpieczeństwa pracy na terenie wydziałów produkcyjnych i zakładu jako całości ^*

Na koncie tym nie należy ewidencjonować nakładów na ochronę pracy o charakterze inwestycyjnym.

Zgromadzone na koncie 154 koszty ulegają przy końcu okresu sprawozdawczego jednorazowemu rozliczeniu i przeniesieniu w ciężar kont:

153 - Produkcja pomocnicza,

158 - Koszty wydziałowe,

159 - Koszty ogólno-zakładowe

- zależnie od charakteru omawianych nakładów i "miejsc" (wydziałów), na rzecz których zostały poniesione.

155 - Remonty bieżące.

Konto 155 służy do ewidencji kosztów remontów bieżących, wykonywanych bądź systemem gospodarczym, bądź zleconym.

Z konta 155 przenieść należy na konta odpowiednich wydziałów (bądź na konta kosztów ogólno-zakładowych lub kosztów handlowych) tylko takie sumy kosztów remontów bieżących, które z punktu widzenia prawidłowego rozliczenia kosztów w czasie odnieść można do okresu sprawozdawczego.

Jeżeli na koszty remontów stworzono rezerwę na koncie 112 "Rezerwa na wydatki przyszłych okresów" (na tzw. remonty planowo-zapobiegawcze), uznanie konta 155 następuje w ciężar konta 112.

Saldo konta 155 wyraża nie rozliczone koszty remontów bieżących i pozostaje na tym koncie na następny okres, a w bilansie miesięcznym i kwartalnym wykazywane jest statystycznie w pozycji "Nakłady przyszłych okresów". Bilans roczny nie powinien w zasadzie zawierać nie rozliczonych kosztów remontów bieżących.

156 - Produkcja rolna.

Na koncie 156 księguje się koszty produkcji roślinnej i produkcji hodowlanej.

Przy księgowaniu produkcji roślinnej do konta 156 prowadzi się oprócz kont analitycznych - zbierających koszty roku sprawozdawczego wg poszczególnych działów produkcyjnych - specjalne konto analityczne dla ujęcia kosztów lat przyszłych. Z konta tego na początku każdego roku przenosi się na konta analityczne właściwych działów produkcyjnych nakłady przypadające na bieżący rok sprawozdawczy. Konto 156 obciąża się kosztami bezpośrednimi bieżąco, a w końcu roku - kosztami pośrednimi w korespondencji z kontem 159 "Koszty ogólno-zakładowe".

Dla ustalenia kosztów przypadających na produkcję roślinną w roku sprawozdawczym należy z ogólnej sumy kosztów potrącić straty powstałe na skutek klęsk żywiołowych oraz produkcję w toku. Straty powstałe na skutek klęsk żywiołowych przenosi się z konta 156 w ciężar konta strat i zysków, natomiast produkcja w toku pozostaje na koncie 156 i przechodzi do bilansu rocznego. Przez produkcję w toku rozumie się oprócz nakładów lat przyszłych również zbiory nie omłócone.

Produkcja gotowa dzieli się na produkcję podstawową, np. zboże, przyrost wagi żywca, i produkcje uboczną, np. słoma, nawóz. Przedmiotem kalkulacji jest tylko produkcja podstawowa, produkcję uboczną wycenia się po cenach planowych.

Wartość produkcji gotowej przenosi się w końcu roku w ciężar konta 166 "Rozliczenie wykonanej produkcji rolnej".

158 - Koszty wydziałowe.

Na koncie 158 zbierane są koszty pośrednie, powstające na poszczególnych wydziałach podstawowych.

Do konta 158 prowadzi się ewidencję analityczną uwzględniającą podział kosztów na poszczególne wydziały, a w ramach wydziałów - na pozycje kosztów, obowiązujące przy sprawozdawczości i planowaniu.

Koszty wydziałowe przenosi się w ciężar konta 151 "Produkcja podstawowa".

159 - Koszty ogólno-zakładowe.

Na koncie 159 ewidencjonuje się koszty pośrednie, związane z całokształtem działalności produkcyjnej, w tym zarówno koszty ogólno-produkcyjne, jak i koszty administracyjne zakładów przemysłowych i rolnych. Koszty ogólno-zakładowe przenosi się w zasadzie w ciężar konta 151 "Produkcja podstawowa" i 156 "Produkcja rolna".

161 - Braki.

Na koncie 161 ustala się straty na brakach produkcyjnych. Przy brakach naprawialnych w ciężar konta 101 księguje się koszty samej naprawy; przy brakach nienaprawialnych konto 161 obciąża się pełnymi kosztami braku w korespondencji z kontem 151.

Konto 161 uznaje się w ciężar konta 135 za uzyskany złom, w pozostałej zaś części stanowiącej ostateczną stratę w ciężar konta 151 "Produkcja podstawowa".

162 - Przestoje.

Konto 162 służy do rozliczenia strat związanych z częściowym lub całkowitym unieruchomieniem procesu produkcyjnego. Stratami tego rodzaju są płace wypłacone za czas przestoju i odpowiednia część kosztów wydziałowych lub ogólnozakładowych.

Konto 162 uznaje się w ciężar konta strat i zysków za straty na przestojach wywołanych siłą wyższą, w pozostałej zaś części w ciężar konta 158 "Koszty wydziałowe" bądź 159 "Koszty ogólno-zakładowe".

165 - Rozliczenie wykonanej produkcji przemysłowej.

Konto 165 występuje tylko w przypadkach, gdy wyroby gotowe (lub usługi) ewidencjonowane są po koszcie planowanym lub w cenach zbytu. Po cenach tych przenosi się bieżąco produkcję gotową ze strony Ma konta 165 w ciężar konta 176 "Wyroby gotowe w zakładach przemysłowych i rolnych", bądź w ciężar odpowiedniego konta rozdziału XVI.

W końcu miesiąca konto 165 obciąża się kosztami rzeczywistymi produkcji gotowej na dobro konta 151 "Produkcja podstawowa" lub konta 153 "Produkcja pomocnicza".

W przypadku ewidencjonowania wyrobów gotowych po koszcie planowanym saldo konta 165 przenosi się na konto 177 "Odchylenia od kosztów planowanych wyrobów gotowych". Analogicznie rozlicza się powstałe na koncie 165 różnice między produkcją liczoną po koszcie własnym, a liczoną po cenie zbytu, z tym jednak, że odchylenia księguje się nie na koncie 177, lecz na koncie 176 "Wyroby gotowe w zakładach przemysłowych i rolnych", ewidencjonując je w analityce odrębnie od wyrobów gotowych (ewidencjonowanych w cenie zbytu). Odchylenia dotyczące usług przenosi się wprost na konto sprzedaży.

166 - Rozliczenie wykonanej produkcji rolnej.

Na koncie 166 kontroluje się wykonanie planu kosztów produkcji roślinnej i hodowlanej.

Gotową produkcję księguje się bieżąco po planowanym koszcie własnym na dobro konta 166 i w ciężar konta 176 "Wyroby gotowe w zakładach przemysłowych i rolnych" - jeżeli chodzi o produkcję przeznaczoną do sprzedaży, w ciężar zaś właściwych kont rozdziału XI "Materiały" - jeżeli chodzi o produkcję przeznaczoną na użytek wewnętrzny (nasiona, pasza) oraz przyrost wagi młodych zwierząt i opasów (138 "Inwentarz żywy"). Raz do roku konto 166 obciąża się kosztami rzeczywistymi ukończonej rolnej produkcji podstawowej i kosztami planowanymi rolnej produkcji ubocznej. Powstałe w wyniku księgowań odchylenia na koncie 166 przenosi się na te konta, na które przeniesione zostały ostatecznie wyroby gotowe, bądź materiały na własny użytek.

167 - Gospodarka działów pomocniczych.

Na koncie 167 księguje się nakłady i dochody gospodarki mieszkaniowej oraz działalności usługowej i produkcyjnej, prowadzonej w takich rozmiarach, że dla potrzeb sprawozdawczości, planowania i kalkulacji zbędne jest korzystanie z rozbudowanego systemu kont rozdziału XIII. Zakładami takimi mogą być nieduże pralnie i malarnie, zakłady fryzjerskie, warsztaty napraw obuwia, jednostki transportowe itp. Konto 167 obciąża się za nakłady, a uznaje za wykonane usługi i wyroby.

Saldo konta 167 (po uwzględnieniu ewentualnego remanentu produkcji w toku) przenosi się w końcu roku na konto 214 "Straty i zyski".

Rozdział  XIV

Towary.

Rozdział  XIV

zawiera następujące konta:

171 - Rozliczenie faktur i towarów,

173 - Towary w składnicach,

174 - Towary w hurtowniach,

175 - Towary w punktach skupu,

176 - Wyroby gotowe w zakładach przemysłowych i rolnych,

177 - Odchylenia od kosztów planowanych wyrobów gotowych,

178 - Towary w składach sezonowych,

179 - Towary w punktach sprzedaży detalicznej,

182 - Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów,

184 - Rezerwa na podatek obrotowy,

185 - Koszty obciążające zapasy towarów,

187 - Towary na przechowaniu u odbiorców,

189 - Towary wysłane.

171 - Rozliczenie faktur i towarów.

Konto 171 jest kontem pomocniczym służącym do ustalenia i rozliczenia rozbieżności pomiędzy fakturą dostawcy a dowodem przyjęcia towarów, zarówno pod względem wartości jak i czasu otrzymania. Umożliwia ono w ten sposób bieżące ustalenie mank i ubytków w transporcie oraz w końcu okresu sprawozdawczego ustalenie wartości towarów w drodze i dostaw towarowych nie fakturowanych.

Na stronie Wn konta 171 księguje się zapłacone lub zaakceptowane faktury dostawców. W końcu okresu w ciężar konta 171 księguje się w korespondencji z kontem 068 "Dostawy nie fakturowane" wartość towarów otrzymanych, na które nie nadeszły faktury.

Na stronie Ma konta 171 księguje się:

1) wartość towarów w cenie zakupu w korespondencji:

a) z odpowiednim kontem magazynowym rozdz. XIV - za towary otrzymane, z ewent. zapisem uzupełniającym na koncie 182 w przypadku ewidencjonowania towarów w cenach innych niż ceny zakupu;

b) z kontami rozdz. XVI - za towary sprzedane lub przerzucone w tranzycie i refakturowane odbiorcy;

c) z kontem 189 "Towary wysłane", w końcu okresu - za towary sprzedane w tranzycie a nie refakturowane;

2) wartość otrzymanych opakowań - w korespondencji z kontem 132 "Opakowania" i ewent. z kontem 102 "Eksploatacja opakowań" za różnicę między ceną ewidencyjną opakowań a ceną fakturową;

3) fakturowane koszty zakupu towarów, otrzymanych - w korespondencji z odpowiednim kontem rozdz. XV "Koszty handlowe";

4) wartość mank i ubytków transportowych - w korespondencji z kontem 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat".

Saldo Wn konta 171 przedstawia wartość towarów (w cenie zakupu - fakturowane koszty zakupu) i opakowań, zakupionych a nie otrzymanych do końca okresu sprawozdawczego. W sprawozdaniach okresowych saldo powyższe wykazywane jest w pozycji "Towary w drodze".

173 - Towary w składnicach.

Konto 173 służy do wartościowego ujęcia stanu towarów w składnicach.

Wszelkie zmiany ilościowe towarów znajdują odbicie wartościowe na koncie 173 w cenach ewidencyjnych, tzn. cenach, po których dane towary ewidencjonowane są na kontach analitycznych.

Konto 173 obciąża się:

1) za towary przyjęte do magazynu w korespondencji z kontem 171;

2) za ujawnione przy inwentaryzacji nadwyżki towarowe uznając konto 214;

3) za różnicę między ceną ewidencyjną i ceną zakupu na dobro konta 182.

Konto 173 uznaje się:

1) za towary sprzedane w korespondencji z odpowiednim kontem sprzedaży oraz w korespondencji z kontem 182 za różnicę pomiędzy ceną ewidencyjną a ceną zakupu sprzedanych towarów;

2) za towary oddane do przerobu w korespondencji z kontem 151 za wartość w cenie zakupu i ewentualnie z kontem 182 za różnicę między ceną ewidencyjną a ceną zakupu;

3) za stwierdzone przy inwentaryzacji manka i ubytki w korespondencji z kontem 076.

174 - Towary w hurtowniach.

Konto 174 służy do wartościowego ujęcia stanu towarów w składach hurtowych, należących zarówno do przedsiębiorstw handlu hurtowego jak i do przedsiębiorstw handlu detalicznego. Wszelkie zmiany ilościowe składowanych towarów znajdują odbicie wartościowe na koncie 174 w cenach ewidencyjnych, tzn. w cenach, po których dane towary ewidencjonowane są na kontach analitycznych.

Konto 174 obciąża się:

1) za towary przyjęte do magazynu w korespondencji z kontem 171 "Rozliczenie faktur i towarów";

2) za ujawnione przy inwentaryzacji nadwyżki towarowe uznając konto 214 "Straty i zyski";

3) za różnicę między ceną ewidencyjną i ceną zakupu na dobro konta 182 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów".

Konto 174 uznaje się:

1) za towary sprzedane w korespondencji z odpowiednim kontem sprzedaży (203, 202, 201) oraz w korespondencji z kontem 182 - za różnicę między ceną ewidencyjną i ceną zakupu sprzedanych towarów;

2) za przerzuty towarów - w korespondencji z kontem 209 oraz z kontem 182 - za różnicę między ceną ewidencyjną a ceną zakupu;

3) za towary oddane do przerobu - w korespondencji z kontem 151 "Produkcja podstawowa" - za wartość w cenie zakupu i z kontem 182 - za różnicę między ceną ewidencyjną a ceną zakupu;

4) za stwierdzone przy inwentaryzacji manka i ubytki - w korespondencji z kontem 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat".

175 - Towary w punktach skupu.

Na koncie 175 księguje się towary w punktach (składach) skupu. Ceną ewidencyjną jest cena zakupu (skupu).

Konto 175 obciąża się:

1) za zakupione i przyjęte przez magazyn produkty w korespondencji z kontami 066 "Dostawcy za faktury pozainkasowe", 041 "Kasa" lub 073 "Pracownicy za sumy do rozliczenia" w zależności od sposobu rozliczania skupu;

2) za ujawnione przy inwentaryzacji nadwyżki towarowe w korespondencji z kontem 214 "Straty i zyski".

Konto 175 uznaje się:

1) za towary sprzedane w korespondencji z kontem 203 "Sprzedaż hurtowa towarów";

2) za przerzuty towarów - w korespondencji z kontem 209 "Przerzuty";

3) za towary oddane do przerobu - w korespondencji z kontem 151 "Produkcja podstawowa";

4) za stwierdzone przy inwentaryzacji manka i ubytki - w korespondencji z kontem 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat".

176 - Wyroby gotowe w zakładach przemysłowych i rolnych.

Na koncie 176 księguje się wyroby gotowe znajdujące się w magazynach zakładów przemysłowych lub rolnych.

Przychód wyrobów gotowych z produkcji do magazynu księguje się w korespondencji z kontami 165 lub 166, jeżeli ceną ewidencyjną jest planowany koszt własny lub cena zbytu.

Jeżeli wyroby gotowe ewidencjonuje się w rzeczywistym koszcie własnym strona Wn. konta 176 koresponduje bezpośrednio z kontem 151 "Produkcja podstawowa" lub 153 "Produkcja pomocnicza". Wartość wyrobów sprzedanych przenosi się po cenie ewidencyjnej z konta 176 w ciężar konta 201 lub 203.

Na koncie 176 księguje się ponadto ewidencjonowane na odrębnej karcie analitycznej odchylenie ceny ewidencyjnej produkcji od rzeczywistego kosztu własnego:

a) w stosunku do produkcji przemysłowej, ewidencjonowanej w cenie zbytu - w korespondencji z kontem 165;

b) w stosunku do produkcji rolnej ewidencjonowanej po koszcie planowanym - w korespondencji z kontem 166.

177 - Odchylenia od kosztów planowanych wyrobów gotowych.

Konto 177 występuje tylko w przypadku ewidencjonowania gotowych wyrobów przemysłowych po koszcie planowanym.

Nadwyżkę planowanego kosztu ponad rzeczywisty koszt własny wytworzonych wyrobów gotowych księguje się na stronie Ma konta 177 i w ciężar konta 165, nadwyżkę rzeczywistego kosztu własnego ponad koszt planowany na stronie Wn konta 177 i na dobro konta 165.

W miarę sprzedaży wyrobów gotowych odchylenia przenoszone są z konta 177 w ciężar odpowiednich kont rozdz. XVI "Sprzedaż i przerzuty" w formie zwykłego zapisu księgowego lub czerwonego storna.

178 - Towary w składach sezonowych.

Na koncie 178 księguje się produkty rolne znajdujące się w składach specjalnie przeznaczonych do sezonowego przechowywania towarów.

Dotyczy to wszelkich zakładów handlowych, w których składy takie występują, z wyjątkiem zakładów żywienia zbiorowego, w których produkty rolne rejestrowane są w każdym przypadku na koncie 124 "Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego". Ceną ewidencyjną dla produktów w składach sezonowych jest cena zakupu.

Konto 178 obciąża się:

1) za zakupione w celu przechowywania produkty rolne - w korespondencji z kontem 171 "Rozliczenie faktur i towarów";

2) za przyjęte do składowania produkty rolne, początkowo przeznaczone do zwykłej sprzedaży i ewidencjonowane na innych kontach zapasowych w korespondencji z odpowiednimi kontami magazynowymi;

3) za nadwyżki ujawnione przy inwentaryzacji, uznając konto 214 "Straty i zyski".

Konto 178 uznaje się:

1) za sprzedane produkty w korespondencji z kontem 203 "Sprzedaż hurtowa towarów";

2) za produkty oddane do przerobu - w korespondencji z kontem 151 "Produkcja podstawowa";

3) za manka i ubytki stwierdzone przy inwentaryzacji - w korespondencji z kontem 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat".

179 - Towary w punktach sprzedaży detalicznej.

Konto 179 służy do księgowania towarów znajdujących się w miejscach sprzedaży detalicznej, występujących zarówno w zakładach handlu detalicznego, jak też w zakładach żywienia zbiorowego.

W zakładach handlu detalicznego konto 179 koresponduje po stronie Winien:

1) za towary przyjęte do sprzedaży - z kontem 171 "Rozliczenie faktur i towarów" - za wartość w cenie zakupu i z kontem 182 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów"- za różnicę między ceną zakupu i ceną ewidencyjną;

2) za nadwyżki towarowe, ujawnione przy inwentaryzacji - z kontem 214 "Straty i zyski";

po stronie zaś Ma:

1) za towary sprzedane:

a) bezpośrednio konsumentom prywatnym - z kontem 201 "Sprzedaż detaliczna towarów",

b) na zaopatrzenie przedsiębiorstw, instytucji i urzędów - z kontem 202 "Sprzedaż drobnohurtowa towarów";

2) za manka i ubytki stwierdzone przy inwentaryzacji - z kontem 076 "Roszczenia z tytułu mank, ubytków i strat".

Zakłady żywienia zbiorowego księgują na koncie 179 towary znajdujące się w bufetach lub innych miejscach sprzedaży detalicznej i to zarówno towary nabyte (obcej produkcji) jak też towary wytworzone we własnym zakresie. Towary te księgowane są zawsze w ich ostatecznej wartości sprzedażnej, to znaczy: albo

a) w cenach detalicznych (np. pieczywo, papierosy, zapałki), albo

b) w cenach bufetowych, tj. cenach detalicznych powiększonych o pewien narzut (np. napoje alkoholowe, owoce), albo

c) w cenach jadłospisu, tj. w cenach ustalonych drogą kalkulacji.

Przychód towarów do bufetu księgowany jest w ciężar konta 179 w korespondencji z kontem 124 "Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego" - jeżeli chodzi o towary nabyte, i z kontem 151 "Produkcja podstawowa" - jeżeli chodzi o towary własnej produkcji.

Przychód towarów nabytych powoduje jednocześnie przeniesienie odchyleń przypadających na te towary z konta 134 "Odchylenia od cen ewidencyjnych artykułów spożywczych" na konto 182 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów". W przypadku gdy cena ewidencyjna towaru w bufecie jest wyższa od ceny ewidencyjnej tego samego towaru w magazynie (tj. ceny detalicznej), różnicę księguje się również na koncie 182.

Przychód wyrobów własnych do bufetu księgowany jest w sposób następujący:

1) konto 179 obciąża się wartością wyrobów gotowych przyjętych do sprzedaży po cenach ewidencyjnych bufetu, tj. jadłospisu;

2) konto 151 uznaje się wartością surowców, zużytych do wytworzenia tych wyrobów, po cenach ewidencyjnych magazynu, tj. detalicznych;

3) konto 182 uznaje się wartością różnicy między zapisem na stronie Wn konta 179 i na stronie Ma konta 151;

4) jednocześnie przenosi się na konto 182 z konta 134 odchylenia przypadające na zużyte surowce.

Wartość sprzedanych towarów nabytych księgowana jest bieżąco po cenie ewidencyjnej na dobro konta 179 i w ciężar konta 201 "Sprzedaż detaliczna towarów", z tym, że w końcu miesiąca zapis na stronie Wn konta 201 zostaje wystornowany w korespondencji z kontem 182 w wysokości odchyleń przypadających na sprzedane towary.

Wartość sprzedanych wyrobów własnej produkcji księgowana jest również bieżąco na dobro konta 179 wg cen ewidencyjnych, obciążenie jednak konta 201 następuje w tym przypadku wg cen detalicznych zużytych do produkcji surowców wg ich norm zużycia z jednoczesnym obciążeniem konta 182 za narzut zakładu żywienia zbiorowego. Storno odchyleń przypadających na zużyte surowce następuje w końcu okresu podobnie jak przy sprzedaży towarów nabytych.

182 - Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów.

Na koncie 182 księguje się różnicę pomiędzy wartością ujętych w rozdz. XIV zapasów towarowych wg cen ewidencyjnych a ich wartością wg cen zakupu.

Konto 182 uznaje się:

1) za różnicę pomiędzy ceną ewidencyjną a ceną zakupu zaprzychodowanych towarów w korespondencji z odpowiednim kontem rozdz. XIV;

2) w zakładach żywienia zbiorowego:

a) za różnicę pomiędzy ceną ewidencyjną (detaliczną) artykułów wydanych z magazynu (konto 124) lub z kuchni (konto 151) a ceną ewidencyjną towarów lub wyrobów własnych przyjętych do bufetu, czyli za narzut zakładu żywienia zbiorowego, w korespondencji z kontem 179 "Towary w punktach sprzedaży detalicznej",

b) za różnicę między ceną zakupu a ceną ewidencyjną artykułów wydanych z magazynu (konto 124) lub z kuchni (konto 151) do bufetu w korespondencji z kontem 134.

Konto 182 obciąża się:

1) za różnicę między ceną zakupu a ceną ewidencyjną towarów sprzedanych w korespondencji z odpowiednim kontem magazynowym;

2) za zrealizowany narzut zakładu żywienia zbiorowego przy sprzedaży wyrobów własnych z bufetu - w korespondencji z kontem 179 "Towary w punktach sprzedaży detalicznej";

3) za przeniesienie odchyleń przypadających na stwierdzone manka i ubytki - w korespondencji z kontem 077.

O ile wartość sprzedanych towarów lub wyrobów księgowana jest bieżąco w ciężar kont rozdz. XVI wg cen wyższych od ceny zakupu w końcu okresu sprawozdawczego, na koncie 182 dokonuje się odpowiedniego zapisu korygującego w korespondencji z kontami rozdz. XVI (czerwone storna).

184 - Rezerwa na podatek obrotowy.

Konto 184 występuje w tych przypadkach, gdy wyroby ewidencjonowane są na kontach zapasowych w cenie detalicznej z rezerwowanymi odchyleniami od cen ewidencyjnych, a to z uwagi na to, że podatek obrotowy nie jest pokrywany z tych odchyleń. Utworzona rezerwa na podatek obrotowy, płatny z chwilą sprzedaży, księgowana jest na stronie Ma konta 184 w korespondencji z odpowiednim kontem magazynowym, przez co koryguje ona łącznie z odchyleniami wartość ewidencyjną tych wyrobów do ich wartości wg kosztu własnego. Obciążenie konta 184 na dobro konta 081 "Rozrachunki z tytułu podatków, danin i opłat" następuje w momencie sprzedaży tych wyrobów.

185 - Koszty obciążające zapasy towarów.

Na koncie tym księguje się w końcu każdego okresu sprawozdawczego nakłady, przypadające na remanent towarów, w korespondencji z kontami rozdziału XV. Na początku następnego okresu zapis powyższy podlega wystornowaniu.

187 - Towary na przechowaniu u odbiorców.

Na koncie 187 księguje się towary i wyroby wysłane do odbiorcy, lecz przez niego nie zakupione, gdyż:

albo odbiorca odmówił akceptu faktury, a dostawca godzi się na anulowanie umowy kupna - sprzedaży,

albo też odbiorca zaakceptował fakturę, lecz z braku środków nie jest w stanie jej zapłacić, a dostawca uznaje to za powód do anulowania transakcji, o ile odpowiednie przepisy na to zezwalają.

Księgowanie przebiega następująco:

1) czerwone storno sprzedaży w korespondencji z kontem odbiorcy;

2) przeniesienie kosztu własnego sprzedaży (czerwone storno) w ciężar konta 187;

3) przeniesienie kosztów fakturowanych w ciężar konta 187 w korespondencji z kontem odbiorcy 061-062.

189 - Towary wysłane.

Towary i wyroby wysłane w ciągu okresu sprawozdawczego do odbiorców, na które do końca okresu nie wystawiono faktur, księgowane są na koncie 189 "Towary wysłane". W związku z tym w końcu okresu sprawozdawczego wartość tych towarów w cenie ewidencyjnej przeniesiona zostaje z kont magazynowych w ciężar konta 189 "Towary wysłane".

W następnym okresie sprawozdawczym po wystawieniu faktur uznaje się konto sprzedaży w ciężar konta odbiorcy za zafakturowaną wartość towarów, a jednocześnie obciąża się konto sprzedaży wartością sprzedanych towarów w cenie zakupu w korespondencji z kontem 189 i kontem 182.

Rozdział  XV

Koszty handlowe.

Rozdział  XV

zawiera następujące konta:

191 - Odsetki,

192 - Eksploatacja opakowań,

193 - Koszty punktów skupu,

194 - Koszty składów sezonowych,

195 - Koszty składnic i biur zbytu (sprzedaży),

196 - Koszty hurtowni,

197 - Koszty punktów sprzedaży detalicznej,

198 - Koszty zakładów żywienia zbiorowego,

199 - Koszty zarządu.

191 - Odsetki.

W ciężar konta 191 księguje się odsetki zapłacone, a na dobro - odsetki otrzymane. Saldo Wn tego konta przenosi się w końcu okresu sprawozdawczego na odpowiednie konta kosztów handlowych (193-199) i konta rozdz. XIII, ewentualne saldo Ma - na konto strat i zysków.

192 - Eksploatacja opakowań.

Na koncie 192 ustala się wynik eksploatacji opakowań. Konto 192 obciąża się za nakłady i straty związane z użytkowaniem opakowań. Należą do nich różnice ujemne między ceną ewidencyjną a ceną zakupu bądź ceną sprzedaży, koszty napraw, wynik likwidacji opakowań itp.

Na stronie Ma konta 192 księguje się dochody z eksploatacji opakowań. Należą do nich różnice dodatnie między ceną ewidencyjna a ceną zakupu bądź ceną sprzedażną, wartość materiału uzyskanego przy likwidacji opakowań, wartość opakowań otrzymanych bezpłatnie itp. Saldo Wn konta 192 przenosi się w końcu okresu sprawozdawczego na odpowiednie konta kosztów handlowych (193-199) lub kosztów produkcji rozdz. XIII. Saldo Ma przeksięgowuje się w końcu roku na konto 214 "Straty i zyski".

193 - Koszty punktów skupu.

Na koncie 193 księguje się nakłady ponoszone przez punkty, placówki i składy skupu, z wyjątkiem nakładów na sezonowe składowanie płodów rolnych.

Nakłady te grupuje się w analityce następująco:

nakłady bezpośrednie:

1) przewozy kolejowe, wodne, powietrzne oraz przesyłki pocztowe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

2) przewozy pozostałe:

a) do punktu skupu,

b) wysyłkowe,

c) inne;

3) składowanie, przerób handlowy i opakowanie;

4) ubytki w granicach norm i straty towarowe;

5) ubytki w części przekraczającej normy;

nakłady pośrednie:

6) płace;

7) narzuty na płace;

8) utrzymanie nieruchomości i ruchomości:

a) czynsz dzierżawny,

b) amortyzacja środków trwałych,

c) remont bieżący środków trwałych,

d) umorzenie, zużycie i remont przedmiotów nietrwałych,

e) pozostałe nakłady;

9) nakłady biurowe (telekomunikacja, poczta, materiały itp.);

10) podróże służbowe i utrzymanie własnego taboru osobowego;

11) odsetki i prowizje bankowe;

12) eksploatacja opakowań;

13) pozostałe nakłady.

W końcu okresu sprawozdawczego nakłady bezpośrednie (z wyjątkiem nakładów podanych w pkt 1 lit. a) i pkt 2 lit. b) przenosi się z konta 193 na konto 185 "Koszty obciążające zapasy towarów" - w części proporcjonalnej do zapasu towarów znajdujących się w magazynach, w części zaś proporcjonalnej do towarów sprzedanych pozostawia się na koncie 193 i w końcu roku przenosi się na konto 214. Nakłady wymienione w pkt 1 lit. a) i pkt 2 lit. b) przenosi się również w końcu roku na konto 214.

Nakłady pośrednie dzieli się w części odpowiadającej planowemu stosunkowi tych nakładów do wartości dokonanego skupu na obciążające remanent towarów i dotyczące sprzedanych towarów. Pozostała ich część stanowi nakłady przyszłych okresów i przenoszona jest w końcu okresu sprawozdawczego na konto 111.

Nakłady obciążające remanent towarów przenosi się w końcu okresu sprawozdawczego na konto 185. Reszta nakładów pozostaje na koncie 193 i w końcu roku zostaje przeniesiona na konto 214 "Straty i zyski".

194 - Koszty składów sezonowych.

Na koncie 194 księguje się nakłady na składowanie warzyw, owoców itp. w specjalnych przechowalniach, kopcach itp. urządzeniach, przystosowanych do zabezpieczenia łatwo psujących się towarów. Składy sezonowe (a więc i konto 194) mogą wystąpić zarówno w placówkach skupu jak i w placówkach handlu hurtowego i detalicznego.

Nakłady na składowanie sezonowe grupuje się w analityce następująco:

1) przewozy kolejowe, wodne, powietrzne oraz przesyłki pocztowe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

2) przewozy pozostałe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

3) składowanie, przerób handlowy i opakowanie;

4) ubytki w granicach norm i straty towarowe;

5) ubytki w części przekraczającej normy;

6) płace;

7) narzuty na płace;

8) utrzymanie nieruchomości i ruchomości;

9) odsetki i prowizje bankowe;

10) eksploatacja opakowań;

11) pozostałe nakłady.

Nakłady na składowanie sezonowe z wyjątkiem nakładów wymienionych w pkt 1 lit. a), pkt 2 lit. a), pkt 5, 10 i 11 przenosi się w końcu okresu sprawozdawczego na konto 185 "Koszty obciążające zapasy towarów" w części proporcjonalnej do wagi towarów, znajdujących się w magazynie. Reszta nakładów pozostaje na koncie 194, skąd w końcu roku przenosi się je na konto 214.

195 - Koszty składnic i biur zbytu (sprzedaży).

Na koncie 195 księguje się wszystkie nakłady ponoszone przez składnice i biura zbytu (sprzedaży).

Nakłady księgowane na koncie 195 grupuje się w analityce następująco:

1) przewozy kolejowe, wodne, powietrzne oraz przesyłki pocztowe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

2) przewozy pozostałe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

3) składowanie, przerób handlowy i opakowanie;

4) ubytki w granicach norm i straty towarowe;

5) ubytki w części przekraczającej normy;

6) płace;

7) narzuty na płace;

8) utrzymanie nieruchomości i ruchomości:

a) czynsz dzierżawny,

b) amortyzacja środków trwałych,

c) remont bieżący środków trwałych,

d) umorzenie, zużycie i remont przedmiotów nietrwałych,

e) pozostałe nakłady;

9) nakłady biurowe (telekomunikacja, poczta, materiały itp.);

10) podróże służbowe i utrzymanie własnego taboru osobowego;

11) odsetki i prowizje bankowe;

12) eksploatacja opakowań;

13) pozostałe nakłady.

W końcu okresu sprawozdawczego nakłady na przewozy towarów z wyjątkiem nakładów na przewozy wysyłkowe aktywuje się na koncie 185 "Koszty obciążające zapasy towarów" - proporcjonalnie do zapasu towarów.

Pozostałą cześć nakładów pozostawia się na koncie 195, skąd w końcu roku przenosi się ją na konto 214.

196 - Koszty hurtowni.

Na koncie 196 księguje się wszystkie nakłady ponoszone przez hurtownie z wyjątkiem nakładów na składowanie sezonowe oraz bezpośrednich nakładów na sprzedaż detaliczną.

Nakłady księgowane na koncie 196 grupuje się w analityce następująco:

1) przewozy kolejowe, wodne, powietrzne oraz przesyłki pocztowe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

2) przewozy pozostałe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

3) składowanie, przerób handlowy i opakowanie;

4) ubytki w granicach norm i straty towarowe;

5) ubytki w części przekraczającej normy;

6) nakłady na sprzedaż detaliczną pozasklepową;

7) płace;

8) narzuty na płace;

9) utrzymanie nieruchomości i ruchomości:

a) czynsz dzierżawny,

b) amortyzacja środków trwałych,

c) remont bieżący środków trwałych,

d) umorzenie, zużycie i remont przedmiotów nietrwałych,

e) pozostałe nakłady;

10) nakłady biurowe (telekomunikacja, poczta, materiały itp.);

11) podróże służbowe i utrzymanie własnego taboru osobowego;

12) odsetki i prowizje bankowe;

13) eksploatacja opakowań;

14) pozostałe nakłady.

W końcu okresu sprawozdawczego nakłady na przewozy towarów z wyjątkiem nakładów na przewozy wysyłkowe aktywuje się na koncie 185 "Koszty obciążające zapasy towarów" proporcjonalnie do zapasu towarów. Pozostałą część nakładów pozostawia się na koncie 196, skąd w końcu roku przenosi się ją na konto 214 "Straty i zyski".

197 - Koszty punktów sprzedaży detalicznej.

Na koncie 197 księguje się wszystkie nakłady ponoszone przez punkty sprzedaży detalicznej z wyłączeniem nakładów na żywienie zbiorowe i składowanie sezonowe.

Nakłady te grupuje się w analityce następująco:

1) przewozy kolejowe, wodne, powietrzne oraz przesyłki pocztowe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

2) przewozy pozostałe:

a) wysyłkowe,

b) inne;

3) składowanie, przerób handlowy i opakowanie;

4) ubytki w granicach norm i straty towarowe;

5) ubytki w części przekraczającej normy;

6) nakłady na sprzedaż detaliczną pozasklepową;

7) płace;

8) narzuty na płace;

9) utrzymanie nieruchomości i ruchomości:

a) czynsz dzierżawny,

b) amortyzacja środków trwałych,

c) remont bieżący środków trwałych,

d) umorzenie, zużycie i remont przedmiotów nietrwałych,

e) pozostałe nakłady;

10) nakłady biurowe (telekomunikacja, poczta, materiały itp.);

11) podróże służbowe i utrzymanie własnego taboru osobowego;

12) odsetki i prowizje bankowe;

13) eksploatacja opakowań;

14) pozostałe nakłady.

Sposób księgowań na koncie 197 w końcu okresu i w końcu roku jest analogiczny do sposobu podanego w komentarzu do konta 196.

198 - Koszty zakładów żywienia zbiorowego.

Na koncie 198 księguje się wszystkie nakłady, zarówno na produkcję jak i na obrót, ponoszone przez zakłady żywienia zbiorowego.

Nakłady te grupuje się w analityce następująco:

1) przewozy kolejowe, wodne, powietrzne oraz przesyłki pocztowe;

2) przewozy pozostałe;

3) składowanie, przerób handlowy i opakowanie;

4) ubytki w granicach norm i straty towarowe;

5) ubytki w części przekraczającej normy;

6) paliwo i energia na cele produkcyjne;

7) płace;

8) narzuty na płace;

9) utrzymanie nieruchomości i ruchomości:

a) czynsz dzierżawny,

b) amortyzacja środków trwałych,

c) remont bieżący środków trwałych,

d) umorzenie, zużycie i konserwacja przedmiotów nietrwałych:

I)

naczyń kuchennych, odzieży, zastawy i bielizny stołowej,

II)

pozostałych ruchomości,

e) pozostałe nakłady;

10) nakłady biurowe (telekomunikacja, poczta, materiały itp.);

11) podróże służbowe i utrzymanie własnego taboru osobowego;

12) odsetki i prowizje bankowe;

13) eksploatacja opakowań;

14) pozostałe nakłady.

W końcu okresu sprawozdawczego nakłady na przewóz artykułów spożywczych przy zakupie, przypadające na remanent, ujęte wraz z nakładami na inne przewozy w pkt 1 i 2, aktywuje się na koncie 124 "Artykuły spożywcze w zakładach żywienia zbiorowego". Pozostała cześć nakładów pozostaje na koncie 198. W końcu roku przeksięgowuje się ją na konto 214 "Straty i zyski".

199 - Koszty zarządu.

Na koncie 199 księguje się nakłady ponoszone przez wyodrębnione jednostki administracyjne, utrzymywane ze zryczałtowanego narzutu na koszty podległych placówek operatywnych, oraz nakłady na kierownictwo i administrację, ponoszone w placówkach operatywnych, których księgowość prowadzi równocześnie co najmniej dwa spośród następujących kont: 151, 193, 195, 196, 197 i 198. Nakłady księgowane na koncie 199 grupuje się w analityce następująco:

1) płace;

2) narzuty na płace;

3) utrzymanie nieruchomości i ruchomości;

4) podróże służbowe;

5) utrzymanie własnego taboru osobowego;

6) nakłady biurowe (telekomunikacja, poczta, materiały itp.);

7) pozostałe nakłady.

Saldo konta 199 przenosi się w końcu roku na konto 214 "Straty i Zyski".

Rozdział  XVI

Sprzedaż i przerzuty.

Konta rozdziału XVI przeznaczone są do księgowania sprzedaży towarów, wyrobów własnych i usług oraz przerzutów.

W przedsiębiorstwach handlowych rozróżnia się następujące rodzaje działalności: obrót towarowy, skup, przetwórstwo, usługi, żywienie zbiorowe, działalność biur zbytu (sprzedaży) i składnic.

Obrót towarowy dzieli się na szczebel hurtu i szczebel detalu.

Wszelkie obroty dokonywane pomiędzy poszczególnymi rodzajami działalności i pomiędzy szczeblami bez względu na to, czy mają miejsce wewnątrz danego przedsiębiorstwa, czy też pomiędzy przedsiębiorstwami bądź ostatecznymi odbiorcami, uważane są za sprzedaż i księgowane są na kontach 201, 202, 203 i 204. Natomiast wszelkie obroty dokonywane w ramach tego samego rodzaju działalności lub na tym samym szczeblu uważane są za przerzuty i księgowane są w zasadzie na koncie 209.

Obroty towarowe dokonywane na poziomie tego samego szczebla między jednostkami:

a) działającymi na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym księgowane są na koncie 209,

b) w ramach jednej jednostki na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym uważane są (o ile postanowienia branżowe nie stanowią inaczej) za przesunięcia magazynowe i księgowane w ramach kont magazynowych.

Dla celów sprawozdawczych zarówno sprzedaż hurtowa jak i przerzuty muszą być podzielone na:

a) wewnętrzne (dokonywane między jednostkami wchodzącymi w skład tej samej jednostki statutowej),

b) zewnętrzne (dokonywane między jednostkami wchodzącymi w skład różnych jednostek statutowych).

Księgowania na kontach rozdz. XVI dokonywane są bądź z chwilą wpłaty pieniędzy przez nabywcę w obrocie gotówkowym, bądź też po wystawieniu faktury na odbiorcę.

Rozdział  XVI

obejmuje następujące konta:

201 - Sprzedaż detaliczna towarów,

202 - Sprzedaż drobnohurtowa towarów,

203 - Sprzedaż hurtowa towarów,

204 - Sprzedaż usług,

209 - Przerzuty.

201 - Sprzedaż detaliczna towarów.

Konto 201 przeznaczone jest do księgowania sprzedaży towarów i wyrobów własnych sprzedanych po cenach detalicznych konsumentom indywidualnym.

Konto 201 uznaje się za sprzedane towary w korespondencji z kontami środków pieniężnych faktur nie zgłoszonych do rozrachunku, należności w inkasie, odbiorców w zależności od sposobu dokonywania rozliczeń.

Konto 201 obciąża się:

1) wartością sprzedanych towarów i wyrobów własnych w cenie zakupu lub kosztu własnego w korespondencji z odpowiednimi kontami magazynowymi rozdz. XIV;

2) wartością sprzedanych towarów komisowych w cenie sprzedażnej w korespondencji z kontem 074 "Inne należności i zobowiązania".

Jeżeli konto 201 obciąża się bieżąco wartością sprzedanych towarów lub wyrobów własnych w innej cenie niż cena zakupu lub kosztu własnego, to w końcu okresu sprawozdawczego należy zapisy na stronie Wn konta 201 skorygować do właściwej wysokości w korespondencji z kontami ewidencjonującymi dane odchylenia.

W sprawozdawczości obroty na koncie 201 wykazane będą w rozbiciu na następujące pozycje analityczne:

201 - Sprzedaż detaliczna towarów:

1) - w punktach sprzedaży detalicznej,

2) - w punktach sprzedaży komisowej,

3) - w zakładach żywienia zbiorowego,

4) - własnej produkcji w zakładach żywienia zbiorowego,

5) - własnej produkcji w innych zakładach,

6) - w hurtowniach,

7) - w punktach skupu.

202 - Sprzedaż drobnohurtowa towarów.

Konto 202 przeznaczone jest do księgowania sprzedaży towarów i wyrobów własnych, sprzedanych na zaopatrzenie przedsiębiorstw, organizacji i instytucji, o ile sprzedaż ta dokonywana jest po cenach wyższych niż ceny hurtowe.

Księgowania na koncie 202 dokonywane są w sposób analogiczny do księgowań na koncie 201.

W sprawozdawczości obroty konta 202 będą wykazywane w rozbiciu na następujące pozycje analityczne:

202 - Sprzedaż drobnohurtowa towarów:

1) - w punktach sprzedaży detalicznej,

2) - własnej produkcji w zakładach żywienia zbiorowego,

3) - w hurtowniach.

203 - Sprzedaż hurtowa towarów.

Na koncie 203 księguje się sprzedaż towarów i wyrobów własnych sprzedanych po cenach hurtowych lub niższych.

Zasady księgowania operacji na koncie 203 są analogiczne do zasad księgowania na koncie 203.

Dla celów sprawozdawczych obroty na koncie 203 będą wyodrębnione wg następujących kryteriów analitycznych:

203 - Sprzedaż hurtowa towarów:

1) - w hurtowniach,

2) - w punktach skupu,

3) - w składach sezonowych,

4) - w składnicach i biurach zbytu (sprzedaży),

5) - własnej produkcji w zakładach żywienia zbiorowego,

6) - własnej produkcji w zakładach wytwórczych,

7) - własnej produkcji w zakładach rolnych.

204 - Sprzedaż usług.

Na koncie 204 księguje się sprzedaż usług, których koszty księgowane są na kontach 151 "Produkcja podstawowa", 153 "Produkcja pomocnicza" lub na kontach kosztów handlowych.

Natomiast koszt własny sprzedanych usług będzie księgowany w ciężar konta 204 tylko dla usług świadczonych przez wydziały produkcyjne.

Koszt własny usług wydziałów handlowych (komis, tranzyt organizowany) nie podlega wyodrębnieniu z ogólnej masy kosztów handlowych i co do tych usług konto 204 będzie rejestrowało tylko wpływy.

Uznanie konta 204 następuje w korespondencji z kontami środków pieniężnych lub rozrachunków za wartość sprzedanych usług w cenie sprzedażnej.

Obciążenie konta 204 następuje za koszt własny sprzedanych usług w korespondencji z kontem 151 lub 153 a w przypadku księgowania bieżącego - wg kosztu planowanego w korespondencji z kontem 165.

209 - Przerzuty.

Konto 209 przeznaczone jest do księgowania wszelkich obrotów dokonywanych w ramach tego samego rodzaju działalności lub tego samego szczebla. Konto to uznaje się za dokonane przerzuty w korespondencji z odpowiednimi kontami rozrachunków, obciąża się zaś w korespondencji z odpowiednimi kontami zapasów w cenach zakupu lub kontami 151, 153 bądź 165 za koszt własny usług.

W ten sposób konto 209 jest kontem bezwynikowym. Prowizje od przerzutów księguje się na koncie 213 "Prowizje zewnętrzne" w przypadku przerzutów zewnętrznych bądź na koncie 212 "Prowizje wewnętrzne" przy przerzutach między jednostkami wchodzącymi w skład tej samej jednostki statutowej.

Rozdział  XVII

Straty i zyski.

W obrębie rozdziału XVII występują konta:

211 - Narzuty na pokrycie kosztów wydzielonego zarządu,

212 - Prowizje wewnętrzne,

213 - Prowizje zewnętrzne,

214 - Straty i zyski.

211 - Narzuty na pokrycie kosztów wydzielonego zarządu.

Konto to prowadzą zarówno jednostki administracyjne utrzymywane ze zryczałtowanego narzutu na placówki operatywne jak i placówki operatywne płacące ten narzut.

W jednostkach administracyjnych na koncie 211, na stronie Ma, księguje się narzut należny od jednostek operatywnych, obciążając równocześnie konto 092 "Rozrachunki bieżące".

W placówkach operatywnych na koncie 211 po stronie Wn księguje się narzut należny jednostce administracyjnej uznając równocześnie konto 092 "Rozrachunki bieżące".

Saldo konta 211 zarówno w jednostkach administracyjnych jak i w placówkach operatywnych przenosi się w końcu roku na konto 214 "Straty i zyski".

212 - Prowizje wewnętrzne.

Na koncie 212 po stronie Wn odbiorca księguje w korespondencji z kontem 065 lub 066 prowizję płaconą dostawcy przy przerzutach wewnętrznych.

Po stronie Ma konta 212 prowizję otrzymaną przy przerzutach wewnętrznych księguje dostawca w korespondencji z kontami 060, 061 lub 062.

Saldo konta 212 przenosi się w końcu roku na konto 214 "Straty i zyski".

213 - Prowizje zewnętrzne.

Na koncie 213 po stronie Winien odbiorca księguje w korespondencji z kontem 065 prowizję płaconą dostawcy przy przerzutach zewnętrznych (tzn. między jednostkami nie należącymi do tego samego przedsiębiorstwa).

Po stronie Ma konta 213 księguje dostawca prowizję otrzymaną przy przerzutach zewnętrznych w korespondencji kontami 060, 061 lub 061.

Saldo konta 213 przenosi się w końcu roku na konto 214 "Straty i zyski".

214 - Straty i zyski.

Na koncie 214 księguje się w ciągu roku sprawozdawczego:

1) zyski (straty) z lat ubiegłych ujawnione w roku bieżącym,

2) podatek obrotowy od operacji z lat ubiegłych,

3) przedawnione należności i zobowiązania (spisywane za zgodą jednostki nadrzędnej),

4) inne należności i zobowiązania (spisywane za zgodą jednostki nadrzędnej),

5) wpływy z należności spisanych jako nieściągalne,

6) straty spowodowane przez siłę wyższą (wartość zniszczonych materiałów, towarów i wyrobów, koszt zapobiegania klęskom żywiołowym, koszt usuwania skutków działania siły wyższej itp.) po potrąceniu premii asekuracyjnej,

7) straty poniesione na doświadczeniach i próbach przeprowadzonych na zlecenie władz, pod warunkiem, że te doświadczenia i próby nie były związane z produkcją bieżącego okresu bądź że nie były sfinansowane ze środków specjalnie na to przeznaczonych,

8) nakłady na uruchomienie nowej produkcji, o ile została ona zaniechana,

9) straty z tytułu anulowanych zleceń,

10) straty spowodowane przestojami,

11) koszt utrzymania nieczynnych zakładów lub wydziałów,

12) wpływy z dzierżawy nieruchomości bądź ruchomości,

13) różnicę pomiędzy kwotą wpłaconą za zawiniony ubytek lub manko a jego wartością w cenie zakupu (patrz komentarz do konta 077),

14) kary i grzywny za naruszenie przepisów administracyjnych oraz za niedotrzymanie warunków umów (za nieterminowość dostaw, za złą jakość towaru, za złe opakowanie i znakowanie, za nieterminowe regulowanie faktur itp.),

15) superaty materiałów, towarów, gotówki itp.,

16) drobne różnice spowodowane zaokrągleniem księgowanych kwot.

Straty i zyski księgowane w ciągu roku sprawozdawczego na koncie 214 grupuje się w analityce następująco:

1) przedawnione należności,

2) należności spisane na mocy wyroku sądowego lub arbitrażu (spisane za zgodą władz nadrzędnych),

3) inne należności nieściągalne,

4) przedawnione zobowiązania,

5) kary i grzywny zapłacone,

6) kary i grzywny otrzymane,

7) inne straty,

8) inne zyski.

W końcu roku przenosi się na konto 214:

1) z konta 211 - narzut na pokrycie kosztów wydzielonego zarządu,

2) z konta 212 - prowizje policzone przy przerzutach wewnętrznych,

3) z konta 213 - prowizje policzone przy przerzutach zewnętrznych i inne,

4) z konta 167 - wynik na gospodarce działów pomocniczych,

5) z kont 193, 194, 195, 196, 197, 198 i 199 - koszty handlowe,

6) z kont 201, 202, 203, 204 zysk (stratę) brutto na sprzedaży towarów, wyrobów i usług.

Ostateczne saldo konta 214 wykazywane jest w bilansie, a po jego zatwierdzeniu i dokonaniu podziału zysku (pokryciu straty) podlega przeksięgowaniu w księgach nowego roku na konto 031 "Fundusz statutowy".

^* Z dniem 1 stycznia 1953 r. przedłuża się aż do odwołania moc obowiązującą niniejszego zarządzenia, zgodnie z § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 26 listopada 1953 r. w sprawie przedłużenia mocy obowiązującej zarządzeń dotyczących ramowych planów kont (M.P.54.A-11.275).

¹ Załącznik nr 1:

-zmieniony przez § 6 zarządzenia z dnia 31 grudnia 1951 r. (M.P.52.A-7.66) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 stycznia 1952 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 1 zarządzenia z dnia 25 stycznia 1956 r. w sprawie zmiany niektórych ramowych planów kont (M.P.56.15.231) z dniem 1 stycznia 1956 r.

- zmieniony przez § 1 ust. 1 zarządzenia z dnia 10 grudnia 1956 r. (M.P.56.105.1214) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 stycznia 1957 r.

² Załącznik nr 2 zmieniony przez § 1 ust. 2 zarządzenia z dnia 10 grudnia 1956 r. (M.P.56.105.1214) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 stycznia 1957 r.

^*) Zakres pojęcia kosztów higieny i bezpieczeństwa pracy podaje "Nomenklatura nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy w wyodrębnionych planach finansowych" - ustalona przez Departament Zatrudnienia, Płac i Norm P.K.P.G. (patrz Biuletyn Fin. P.K.P.G. z 1949 r. Nr 10, str. 321). Wymieniona "Nomenklatura" stanowić winna podstawę dla sprawozdawczości analitycznej, dopóki poszczególne pozycje sprawozdawcze nie zostaną ostatecznie ustalone odrębnymi zarządzeniami.