Rozdział 2 - Szczegółowe zasady wyceny niektórych składników majątku. - Ogólne zasady rachunkowości jednostek gospodarki uspołecznionej.

Monitor Polski

M.P.1972.56.300

Akt utracił moc

Wersja od: 15 maja 1981 r.

Rozdział  2

Szczegółowe zasady wyceny niektórych składników majątku.

§  92.

1. Środki trwałe, w tym także inwestycje w obcych środkach trwałych, wycenia się w ich wartości początkowej zmniejszonej o umorzenie w jednostkach zobowiązanych do jego obliczania.

2. Wartość początkową nowego lub zakupionego używanego środka trwałego ustala się w wysokości poniesionych kosztów inwestycji, w wyniku której środek ten został nabyty lub wytworzony.

3. Wartość początkową zmodernizowanego środka trwałego, którego unowocześnienie sfinansowano ze środków inwestycyjnych, ustala się w kwocie równej jego wartości początkowej przed modernizacją, zwiększonej o nadwyżkę kosztów unowocześnienia nad jego umorzeniem do czasu modernizacji.

4. Wartość początkową używanego środka trwałego otrzymanego nieodpłatnie ustala się w kwocie równej jego wartości początkowej, ujętej w księgach rachunkowych jednostki przekazującej.

5. Wartość początkową używanego środka trwałego otrzymanego w zamian za środek trwały oddany do kapitalnego remontu w drodze wymiany przyjmuje się w wysokości ustalonej dla otrzymanego środka w aktualnie obowiązujących cennikach.

§  93.

1. Jednostki obowiązane do umarzania środków trwałych ustalają umorzenie własnych środków trwałych według określonych odrębnymi przepisami zasad i stawek amortyzacyjnych. Inwestycje w obcych środkach trwałych umarza się na podstawie stawek wyprowadzonych w drodze podzielenia wartości początkowej inwestycji w obcym obiekcie przez przewidywane lata jego użytkowania; przyjęty do tych wyliczeń okres nie może być dłuższy niż 10 lat.

2. Jeżeli koszty kapitalnych remontów są sfinansowane ze środków funduszu utworzonego z amortyzacji środków trwałych, umorzenie środków trwałych zmniejsza się o koszt zakończonych kapitalnych remontów tych środków.

3. Umorzenie środków trwałych zmniejsza się o koszty ich modernizacji pokryte ze środków inwestycyjnych. Przepisy § 92 ust. 3 mają odpowiednie zastosowanie.

4. Umorzenie używanego środka trwałego otrzymanego nieodpłatnie ustala się w wysokości wynikającej z ksiąg rachunkowych jednostki przekazującej, a w wypadku braku odpowiednich danych, w drodze komisyjnego szacunku.

5. Umorzenie środka trwałego otrzymanego w zamian za środek oddany do kapitalnego remontu w drodze wymiany przyjmuje się w kwocie równej różnicy między jego wartością początkową ustaloną w sposób określony w § 92 ust. 5 a wartością początkową środka trwałego oddanego do kapitalnego remontu w drodze wymiany, zmniejszoną o umorzenia tego środka oraz koszt kapitalnego remontu w drodze wymiany, jeżeli koszt ten finansowany jest ze środków funduszu utworzonego z amortyzacji środków trwałych.

§  94.

1. Wartości niematerialne i prawne wycenia się w wartości początkowej zmniejszonej o umorzenie w jednostkach zobowiązanych do jego obliczania.

2. Wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych ustala się w wysokości poniesionych kosztów inwestycji, a ich umorzenie w jednostkach obowiązanych do umorzenia według określonych odrębnymi przepisami zasad i stawek amortyzacyjnych.

§ 95. Inne wartości trwałe (np. udziały w obcych jednostkach) wycenia się według ceny nabycia.

§ 96. Rozpoczęte inwestycje wycenia się w kwocie równej kosztom poniesionym na realizację obejmującego je zadania inwestycyjnego i zmniejszonej o koszt przekazanych do eksploatacji zakończonych środków trwałych, środków obrotowych lub innych efektów uzyskanych z tego zadania inwestycyjnego.

§ 97. Kapitalne remonty rozpoczęte oraz inne remonty finansowane ze środków funduszu inwestycyjno-remontowego wycenia się w kwocie równej kosztom poniesionym na realizację obejmującego je zlecenia remontowego.

§  98.

1. Wszelkie zakupione materiały, półfabrykaty, przedmioty nietrwałe oraz maszyny i urządzenia nie będące środkami trwałymi jednostki wycenia się według cen nabycia. Przez cenę nabycia rozumie się cenę zakupu podaną w fakturze dostawcy, zwiększoną o koszty zakupu. Przez cenę nabycia rozumie się także stałą cenę ewidencyjną skorygowaną o odchylenia ceny ewidencyjnej od ceny nabycia, jeżeli plan kont przewiduje rozliczanie w czasie tych odchyleń. Gdy stała cena ewidencyjna ustalona jest na poziomie cen zakupu, za cenę nabycia uważa się cenę ewidencyjną skorygowaną o koszty zakupu i odchylenia ceny ewidencyjnej od ceny zakupu, jeżeli plan kont przewiduje rozliczanie w czasie kosztów zakupu i odchyleń od cen ewidencyjnych.

2. Składniki majątku wymienione w ust. 1 mogą być wyceniane według cen zakupu, jeżeli plan kont przewiduje pełne rozliczenie kosztów zakupu w okresie sprawozdawczym, w którym je poniesiono.

3. Składniki majątku wymienione w ust. 1 wytworzone przez jednostkę we własnym zakresie wycenia się według kosztów wytworzenia. W jednostkach, w których składniki majątku wytworzone we własnym zakresie podlegają sprzedaży wewnętrznej, wycenia się je według cen obowiązujących przy sprzedaży wewnętrznej.

§ 99. Odpadki użytkowe wycenia się według cen sprzedaży zmniejszonych o przewidywane koszty sprzedaży, a jeżeli są one nieznaczne lub trudno wymierne - w cenie sprzedaży.

§  100.

1. Przedmioty nietrwałe w użytkowaniu wycenia się w cenie nabycia lub koszcie ich wytworzenia we własnym zakresie, nazywanych dalej "wartością początkową", zmniejszoną o odpisy z tytułu zużycia, z tym że przepisy § 98 mają odpowiednie zastosowanie.

2. Sposób dokonywania odpisów z tytułu zużycia przedmiotów nietrwałych określa kierownik jednostki na wniosek głównego księgowego, stosując przy tym następujące metody ustalania zużycia przedmiotów nietrwałych:

1) odpisywanie pełnej wartości początkowej przedmiotów pod datą ich likwidacji; metodę tę należy stosować dla przedmiotów nie zużywających się do czasu całkowitego zniszczenia (opakowania szklane, szkło laboratoryjne, zastawa stołowa itp.) oraz dla obrazów, rzeźb i innych dzieł sztuki;

2) odpisywanie sukcesywnie części wartości początkowej przedmiotów w kolejnych okresach sprawozdawczych, jednak przez okres nie dłuższy od 3 lat, a w wypadkach uzasadnionych możliwością długotrwałego ich eksploatowania 5 lat, proporcjonalnie do ilości produktów, jakie mogą być za pomocą tych przedmiotów wytworzone; metodę tę należy stosować przy ustalaniu zużycia narzędzi i przyrządów specjalnych, sprawdzianów itp.;

3) odpisywanie w równych ratach części wartości początkowej poszczególnych przedmiotów lub ich jednorodnych grup w kolejnych okresach sprawozdawczych, proporcjonalnie do przewidywanego czasu ich użytkowania, jednak przez okres nie dłuższy od 10 lat; metodę tę należy stosować do przedmiotów o wyższej wartości jednostkowej oraz przedmiotów, których czas użytkowania określony jest odpowiednimi normami;

4) odpisywanie pełnej wartości początkowej przedmiotów pod datą rozpoczęcia ich użytkowania przy jednoczesnym obciążeniu pełną ich wartością kont kosztów lub innych kont wskazanych w planie kont; metodę tę należy stosować do przedmiotów o niskiej wartości jednostkowej, przedmiotów zużywających się w czasie nie dłuższym od 1 roku, zbiorów bibliotecznych, przedmiotów zakupionych ze środków funduszy zachęty materialnej oraz wszystkich przedmiotów nietrwałych jednostek i zakładów budżetowych;

5) odpisywanie pełnej wartości początkowej grup przedmiotów nietrwałych, których użytkowanie rozpoczęto w danym okresie sprawozdawczym pod datą okresu, przy obciążaniu ich wartością początkową kont kosztów lub innych kont wskazanych w planie kont w równych ratach przez szereg kolejnych okresów sprawozdawczych, z tym jednak, że rozliczenie zużycia przedmiotów nietrwałych może być dokonywane w czasie nie dłuższym od lat 5; metodę tę można stosować dla wszystkich przedmiotów nietrwałych, z wyjątkiem wymienionych w pkt 2 i 4, zwłaszcza zaś dla przedmiotów nietrwałych zakupionych ze środków inwestycyjnych, stanowiących tak zwane pierwsze wyposażenie jednostki;

6) odpisywanie wartości początkowej przedmiotów nietrwałych w dwu równych ratach; pierwszy odpis ma miejsce pod datą oddania przedmiotu do użytkowania, drugi - po potrąceniu ewentualnej wartości odpadków - pod datą likwidacji przedmiotu; metodę tę można stosować dla wszystkich przedmiotów nietrwałych nie wymienionych w pkt 1-4.

3. Kierownik jednostki na wniosek głównego księgowego może określone metody ustalania zużycia przedmiotów nietrwałych wymienione w ust. 2 uznać za właściwe do obliczania zużycia innych niż wskazane w ust. 2 grup przedmiotów nietrwałych, jeżeli uzasadniają to warunki działania jednostki lub sposób użytkowania tych przedmiotów.

4. W księgach rachunkowych jednostek należy ujmować wartość początkową oraz odpisy z tytułu zużycia przedmiotów nietrwałych do czasu ich fizycznej likwidacji, nawet jeżeli odpisy równają się wartości początkowej przedmiotów. Przedmioty, których odpisy z tytułu zużycia równają się ich wartości początkowej, należy również inwentaryzować według zasad określonych w dziale III zarządzenia.

§  101.

1. Produkty gotowe własnej produkcji, to jest wyroby gotowe, zakończone roboty, usługi, prace naukowe, projektowe itp., zwane dalej "produktami", wycenia się według kosztów wytworzenia. Przez koszt wytworzenia rozumie się także stałą cenę ewidencyjną, skorygowaną o odchylenia kosztu wytworzenia od ceny ewidencyjnej.

2. Jeżeli koszt wytworzenia produktów planowo rentownych jest wyższy od ceny zbytu na dany produkt, zmniejszonej o podatek obrotowy, produkt wycenia się według planowanego kosztu wytworzenia.

3. Jeżeli koszt wytworzenia produktów planowo deficytowych jest wyższy od ich kosztu planowanego, produkty wycenia się według planowanego kosztu wytworzenia.

4. Dla ustalenia, czy dany produkt jest planowo rentowny, czy planowo deficytowy, porównuje się jego cenę zbytu obowiązującą w dniu dokonywania wyceny z planowanym kosztem własnym na dany rok.

5. Jeżeli dla określonych produktów nie ustala się kosztu planowanego, wówczas wycenia się je według kosztów wytworzenia, jednak w kwocie nie wyższej od ceny zbytu zmniejszonej o podatek obrotowy.

6. Różnice między kosztem wytworzenia produktów a ich wartością ustaloną zgodnie z przepisami ust. 2, 3 i 5 obciążają koszt własny produktów sprzedanych w okresie sprawozdawczym.

7. Jeżeli przy produkcji seryjnej wyrobów, prowadzeniu prac naukowych, prac projektowych itp. niemożliwe jest przed zakończeniem całej serii, pracy naukowej lub projektu ustalenie kosztu wytworzenia już wyprodukowanych wyrobów, zakończonych etapów pracy lub elementów projektu, wówczas wycenia się je według planowanego kosztu wytworzenia lub rzeczywistego kosztu wytworzenia takich samych produktów w poprzednim okresie sprawozdawczym, z tym że odpowiednia część przekroczenia kosztów planowanych z tytułu odstępstw od przyjętej technologii (zakresu pracy lub projektu), strat na brakach, przekroczenia narzutów kosztów pośrednich itp. zwiększa wartość produktów.

8. Jednostki zwolnione z obowiązku ustalania kosztu wytworzenia poszczególnych produktów lub ich grup wyceniają je w cenie sprzedaży zmniejszonej o podatek obrotowy i inne wielkości określone w przepisach branżowych.

§  102.

1. Produkcję nie zakończoną, to jest produkcję w toku i półfabrykaty własnej produkcji, wycenia się według kosztu wytworzenia.

2. Przez koszt wytworzenia produkcji nie zakończonej powstałej przy masowej i wielkoseryjnej produkcji o charakterze przemysłowym rozumie się koszty zużycia materiałów oraz koszty przerobu, ustalone z uwzględnieniem stopnia zaawansowania produkcji. Nie zalicza się do kosztów produkcji nie zakończonej strat na brakach, kosztów zużycia narzędzi i przyrządów specjalnych oraz kosztów przygotowania (uruchomienia) nowej produkcji. W wypadkach uzasadnionych nieznacznym rozmiarem i stałością stanów produkcji w toku oraz krótkim cyklem produkcyjnym można zrezygnować z wyceny produkcji w toku, zaliczając koszty z nią związane w całości na produkcję zakończoną lub też zwiększając o wartość materiałów lub półfabrykatów znajdujących się w procesie produkcji wartość zapasu materiałów lub półfabrykatów. Przy większych rozmiarach produkcji w toku bądź wahaniach jej stanu dopuszczalna jest wycena produkcji materiałochłonnej, przy której koszty zużycia materiałów stanowią istotną część ogólnej sumy kosztów - w wysokości kosztów materiałowych obejmujących wartość surowców oraz innych ważniejszych materiałów i półfabrykatów wsadowych wraz z przypadającymi na nie odchyleniami od cen ewidencyjnych i kosztami zakupu. Można nie zaliczać do wartości produkcji nie zakończonej kosztów ogólnozakładowych.

3. Przez koszt wytworzenia produkcji nie zakończonej powstałej przy małoseryjnej i indywidualnej produkcji o charakterze przemysłowym oraz przy wykonywaniu usług rozumie się koszty nie zakończonych i nie zaniechanych zleceń produkcyjnych, skorygowane o różnice inwentaryzacyjne, o których mowa w § 73.

4. Koszt wytworzenia produkcji w toku o charakterze budowlano-montażowym, prac projektowych, robót geologiczno-poszukiwawczych ustala się mnożąc jej wartość kosztorysową (zwiększoną o ewentualne dodatki nie objęte kosztorysem, a przysługujące wykonawcy) przez właściwy dla niej wskaźnik poziomu kosztów. Wskaźnik ten wynika z porównania zmniejszonych o koszty nieprodukcyjne kosztów produkcji od początku roku do dnia wyceny z wartością kosztorysową tejże produkcji, z uwzględnieniem kosztu i wartości kosztorysowej stanu robót w toku na początek roku. Przy produkcji budowlano-montażowej wskaźnik poziomu kosztów powinien być ustalony odrębnie dla każdej budowy, za którą uważa się plac budowy obejmujący jeden lub kilka obiektów, zespół budów, grupę lub odcinek robót, wykonywanych przez wydzieloną komórkę organizacyjną jednostki. Wartość produkcji budowlano-montażowej w toku może obejmować koszty robót nie objętych umową z zamawiającym (§ 42 ust. 2) tylko wówczas, jeżeli były one niezbędne ze względów bezpieczeństwa lub zabezpieczenia przed awarią.

5. Produkcja nie zakończona o charakterze rolnym nie podlega wycenie, chyba że przepisy branżowe określą wypadki, kiedy całość lub określona część nie zakończonej produkcji podlega wycenie, i ustalą sposób tej wyceny.

6. Pomocniczą produkcję w toku wycenia się według jednej z metod określonych w ust. 2-5, z tym że nie zalicza się do jej wartości kosztów ogólnozakładowych. Można nie wyceniać pomocniczej produkcji w toku wykonanej na potrzeby wewnętrzne jednostki.

7. Dozwolone jest przyjęcie za podstawę wyceny produkcji nie zakończonej planowanych lub normatywnych kosztów wytwarzania, a w jednostkach zwolnionych od obowiązku ustalania kosztu wytworzenia poszczególnych produktów lub ich grup również w wysokości odpowiedniej części wartości produktu ustalonej w sposób określony w § 101 ust. 8.

8. Jeżeli zgodnie z postanowieniami ust. 1-7 nie wycenia się produkcji nie zakończonej lub nie wlicza do jej wartości określonych kosztów, różnice z tego tytułu zalicza się do wartości wytworzonych produktów lub też ujmuje w księgach rachunkowych w sposób odmienny, podany w planie kont.

§  103.

1. Towary wycenia się według cen zakupu. Przez cenę zakupu rozumie się także stałą cenę ewidencyjną, skorygowaną o odchylenia ceny ewidencyjnej od ceny zakupu.

2. Towary mogą być wyceniane również według cen nabycia, jeżeli plan kont to przewiduje.

§ 104. Materiały i towary w drodze wycenia się w sposób określony w §§ 98 i 103.

§  105.

1. Inwentarz żywy wycenia się stosownie do przepisów branżowych według cen zakupu, cen nabycia lub też według wartości początkowej przychówka zwiększonej o przyrost jego wartości.

2. W razie braku danych umożliwiających wycenę w myśl zasad określonych w ust. 1 inwentarz żywy wycenia się po urzędowej cenie skupu, a w razie jej braku - po cenie ustalonej przez jednostkę nadrzędną.

§ 106. Niepełnowartościowe składniki majątku wycenia się w wartości ustalonej szacunkowo. Przepisy § 99 mają odpowiednie zastosowanie.

§ 107. Obce składniki majątku znajdujące się w dyspozycji jednostki, jeżeli objęte są wartościową ewidencją jednostki, wycenia się według ich wartości ustalonej w porozumieniu z właścicielem, a w wypadku jej braku - na podstawie oszacowania.