Rozdział 2 - Szczegółowe zasady wyceny niektórych aktywów i pasywów. - Ogólne zasady prowadzenia rachunkowości przez jednostki gospodarki uspołecznionej.

Monitor Polski

M.P.1983.40.233

Akt utracił moc
Wersja od: 27 maja 1988 r.

Rozdział  2

Szczegółowe zasady wyceny niektórych aktywów i pasywów.

§  80.
1.
Wartość początkową nowego lub zakupionego używanego środku trwałego, a także inwestycji w obcych środkach trwałych, ustala się w wysokości poniesionych kosztów inwestycji, z zastosowaniem zasad wyceny określonych w przepisach o rozliczaniu kosztów działalności inwestycyjnej.
2.
Wartość początkową zmodernizowanego środka trwałego, którego unowocześnienie sfinansowano ze środków inwestycyjnych, ustala się w jego wartości początkowej przed modernizacją, zwiększonej o nadwyżkę kosztów unowocześnienia nad jego umorzeniem do czasu modernizacji.
3.
Wartość początkową używanego środka trwałego otrzymanego nieodpłatnie ustala się w jego wartości początkowej, ujętej w księgach rachunkowych jednostki przekazującej.
4.
Wartość początkową używanego środka trwałego otrzymanego w zamian za środek trwały oddany do remontu w drodze wymiany ustala się w wysokości ceny stosowanej przy zakupie takiego samego środka trwałego w dniu jego otrzymania.
§  81.
1.
Jednostki obowiązane do umarzania środków trwałych i inwestycji w obcych środkach trwałych ustalają ich umorzenie według zasad i stawek amortyzacyjnych określonych odrębnymi przepisami.
2.
Umorzenie środków trwałych zmniejsza się o koszty ich modernizacji pokryte ze środków inwestycyjnych. Przepis § 80 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
3.
Umorzenie używanego środka trwałego otrzymanego nieodpłatnie ustala się w wysokości wynikającej z ksiąg rachunkowych jednostki przekazującej, a w razie braku odpowiednich danych - w drodze oszacowania, z zastosowaniem zasad i stawek amortyzacyjnych określonych odrębnymi przepisami.
4.
Umorzenie środka trwałego otrzymanego w zamian za środek oddany do remontu w drodze wymiany przyjmuje się w kwocie równej różnicy między jego wartością początkową, ustaloną w sposób określony w § 80 ust. 4, a wartością początkową środka trwałego oddanego do remontu w drodze wymiany, zmniejszoną o umorzenie tego środka.
§  82.
Wartość początkową wartości niematerialnych i prawnych ustala się z zastosowaniem zasad wyceny określonych przepisami o rozliczaniu kosztów działalności inwestycyjnej. Jednostki obowiązane do umarzania wartości niematerialnych i prawnych ustalają umorzenie tych wartości według zasad i stawek amortyzacyjnych określonych odrębnymi przepisami.
§  83.
Rozpoczęte inwestycje wycenia się w wysokości kosztów poniesionych na realizację obejmującego je zadania inwestycyjnego i zmniejszonych o koszt przekazanych do użytkowania środków trwałych, środków obrotowych lub innych efektów uzyskanych z tego zadania inwestycyjnego, z zastosowaniem zasad wyceny określonych przepisami o rozliczeniu kosztów działalności inwestycyjnej.
§  84.
Przepis § 83 stosuje się odpowiednio do rozpoczętych remontów, jeżeli finansowane są ze środków funduszów specjalnych.
§  85.
1.
Zakupione materiały, przedmioty nietrwałe oraz maszyny i urządzenia nie będące środkami trwałymi jednostki wycenia się według cen nabycia. Przez cenę nabycia rozumie się cenę zakupu podaną w fakturze dostawcy, zwiększoną o koszty zakupu. Przez cenę nabycia rozumie się także stałą cenę ewidencyjną, skorygowaną o odchylenia ceny ewidencyjnej od ceny nabycia, jeżeli plan kont przewiduje rozliczanie w czasie tych odchyleń. Jeżeli stała cena ewidencyjna ustalona jest na poziomie cen zakupu, za cenę nabycia uważa się cenę ewidencyjną skorygowaną o koszty zakupu i odchylenia ceny ewidencyjnej od ceny zakupu, gdy plan kont przewiduje rozliczanie w czasie kosztów zakupu i odchyleń od cen ewidencyjnych.
2.
Składniki majątku wymienione w ust. 1, mogą być wyceniane według cen zakupu, jeżeli plan kont przewiduje odpisanie kosztów ich zakupu w okresie sprawozdawczym, w którym koszty te poniesiono.
3.
Składniki majątku wymienione w ust. 1, wytworzone przez jednostkę we własnym zakresie, wycenia się według cen ich sprzedaży stosowanych przy sprzedaży zewnętrznej (sprzedaży innym jednostkom) lub w technicznym koszcie wytworzenia, jeżeli odrębne przepisy tak stanowią.
§  86.
Odpadki użytkowe wycenia się według cen ich sprzedaży zmniejszonych o podatek obrotowy oraz przewidywane koszty przygotowania ich do sprzedaży oraz koszty sprzedaży, a jeżeli koszty te są nieznaczne - według cen sprzedaży zmniejszonych o podatek obrotowy. W razie braku cen sprzedaży, odpadki użytkowe wycenia się w wartości wynikającej z oszacowania, uwzględniającego ich przydatność do dalszego wykorzystania.
§  87.
1. 17
Wartość przedmiotów nietrwałych w użytkowaniu oraz obiektów tymczasowego zaplecza budowy, ustaloną w sposób określony przepisami § 85, zwaną dalej "wartością początkową", zmniejsza się o odpisy z tytułu ich umorzenia.
2.
Stosuje się następujące metody ustalania umorzenia przedmiotów nietrwałych:
1)
odpisywanie pełnej wartości początkowej przedmiotów z dniem ich likwidacji,
2)
odpisywanie stopniowe części wartości początkowej przedmiotów w kolejnych okresach sprawozdawczych, jednak przez okres nie dłuższy niż 3 lata, a w wypadkach uzasadnionych możliwością długotrwałego ich eksploatowania - 5 lat, proporcjonalnie do ilości lub czasu wytwarzania produktów, które mają być za pomocą tych przedmiotów wytworzone,
3)
odpisywanie w równych ratach części wartości początkowej przedmiotów w kolejnych okresach sprawozdawczych, proporcjonalnie do przewidywanego czasu ich użytkowania, jednak przez okres nie dłuższy niż 10 lat,
4)
odpisywanie pełnej wartości początkowej przedmiotów z dniem rozpoczęcia ich użytkowania i zaliczanie jej do kosztów jednostki,
5)
odpisywanie pełnej wartości początkowej przedmiotów z dniem rozpoczęcia ich użytkowania i zaliczanie jej do rozliczeń międzyokresowych kosztów jednostki,
6)
odpisywanie wartości początkowej przedmiotów w dwu równych ratach; pierwszego odpisu dokonuje się z dniem oddania przedmiotu do użytkowania, drugiego - po potrąceniu ewentualnej wartości odpadków - z dniem likwidacji przedmiotu.
3.
Umorzenie przedmiotów nietrwałych:
1)
jednostek i zakładów budżetowych oraz służących działalności finansowanej z funduszy specjalnych - należy ustalać metodą określoną w ust. 2 pkt 4,
2)
zaliczonych do narzędzi i przyrządów specjalnych - należy ustalać metodą określoną w ust. 2 pkt 2.

Dla pozostałych przedmiotów nietrwałych kierownik jednostki na wniosek głównego księgowego określa, które z metod wymienionych w ust. 2 należy stosować do obliczania umorzenia określonych grup przedmiotów nietrwałych.

4. 18
Umorzenia obiektów tymczasowego zaplecza budowy dokonuje się począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym rozpoczęto ich użytkowanie, stosując następujące metody:
1)
odpisywanie wartości początkowej w kolejnych okresach sprawozdawczych w równych ratach, proporcjonalnie do przewidywanego okresu trwania budowy, nie dłużej jednak niż przez 5 lat,
2)
odpisywanie jednorazowo wartości początkowej, jeśli nie przekracza ona kwoty ustalonej jako minimalna dla zakwalifikowania środka pracy do środków trwałych.

Podlegająca umorzeniu wartość początkowa obiektów tymczasowego zaplecza budowy może być pomniejszona o przewidywaną wartość materiałów i odpadów uzyskiwanych w wyniku likwidacji tych obiektów.

§  88.
Produkty gotowe własnej produkcji, to jest wyroby gotowe, zakończone roboty, wykonane usługi, zakończone prace naukowo-badawcze, zakończone prace projektowe itp., zwane dalej "produktami gotowymi", ujmuje się w księgach rachunkowych w wartości odpowiadającej rzeczywistemu technicznemu kosztowi ich wytworzenia. Za rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produktów gotowych uważa się również stałą cenę ewidencyjną skorygowaną o odchylenie ceny ewidencyjnej od technicznego kosztu wytworzenia.
§  89.
1.
W jednostkach, które stosownie do postanowień obowiązującego je planu kont sporządzają wynikową kalkulację kosztów poszczególnych produktów gotowych lub ich grup, za techniczny koszt wytworzenia produktów gotowych uważa się poniesione na ich wytworzenie koszty bezpośrednie i koszty wydziałowe (koszty podstawowe, koszty wydziałowe ruchu i koszty ogólnowydziałowe); za koszty wydziałowe uważa się w innych jednostkach niż przemysłowe koszty będące ich odpowiednikiem, na przykład koszty ogólne budów jednostki budowlanej, koszty zakładów jednostki badawczej.
2.
Jeżeli rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produktu gotowego w jednostkach wymienionych w ust. 1 jest wyższy od jego ceny sprzedaży zmniejszonej o podatek obrotowy lub zwiększonej o dotacje przedmiotowe, a także skorygowanej o różnice wyrównawcze cen wewnętrznych, wycenia się go na koniec roku sprawozdawczego w cenie sprzedaży skorygowanej o podatek obrotowy lub dotacje przedmiotowe i różnice wyrównawcze cen wewnętrznych.
3.
Jeżeli przy produkcji seryjnej wyrobów, prac naukowo-badawczych itp. niemożliwe jest przed zakończeniem całej serii wyrobów, pracy naukowo-badawczej itp. skalkulowanie rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia już wyprodukowanych wyrobów, zakończonych etapów pracy naukowo-badawczej itp., to w jednostkach wymienionych w ust. 1 wycenia się je według planowanego technicznego kosztu wytworzenia, a w razie jego nieustalania - według rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia takich samych produktów gotowych w poprzednim okresie sprawozdawczym, z tym jednak że odpowiednia część przekroczenia kosztów z tytułu odstępstw od przyjętej technologii (zakresu pracy itp.), strat na brakach, narzutów kosztów wydziałowych itp. zwiększa wartość produktów gotowych.
§  90.
1.
W jednostkach, które stosownie do postanowień obowiązującego je planu kont nie sporządzają wynikowej kalkulacji kosztów produktów gotowych lub ich grup, lecz prowadzą ewidencję kosztów rozliczonych, za rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produktów gotowych uważa się ich cenę sprzedaży zmniejszoną o podatek obrotowy i narzuty kosztów sprzedaży oraz kosztów ogólnozakładowych (kosztów będących odpowiednikiem kosztów ogólnozakładowych w innych jednostkach niż przemysłowe), a zwiększoną o dotacje przedmiotowe i skorygowaną o różnice wyrównawcze cen wewnętrznych.
2.
Narzuty kosztów sprzedaży i ogólnozakładowych, o których mowa w ust. 1, ustala się w kwocie odpowiadającej procentowi ceny sprzedaży produktu gotowego, w jakim łączne koszty sprzedaży lub koszty ogólnozakładowe jednostki w okresie sprawozdawczym pozostają do osiągniętych w nim łącznych przychodów ze sprzedaży produktów. Zarówno cenę sprzedaży produktu, jak i łączne przychody ze sprzedaży produktów przy obliczaniu narzutów, zmniejsza się o podatek obrotowy, zwiększa o dotacje przedmiotowe i koryguje o różnice wyrównawcze cen wewnętrznych.
3.
W jednostkach, które stosownie do postanowień obowiązującego je planu kont nie sporządzają wynikowej kalkulacji kosztów produktów gotowych lub ich grup i nie prowadzą ewidencji kosztów rozliczonych, za rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produktów gotowych uważa się ich cenę sprzedaży zmniejszoną o podatek obrotowy, zwiększoną o dotacje przedmiotowe i skorygowaną o różnice wyrównawcze cen wewnętrznych.
§  91.
1.
Produkcję nie zakończoną, to jest produkcję w toku i półfabrykaty własnej produkcji, wycenia się według rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia.
2.
Produkcja nie zakończona o charakterze rolnym nie podlega wycenie, chyba że odrębne przepisy określają wypadki, gdy całość lub określona część nie zakończonej produkcji rolnej podlega wycenie, i ustalają sposób jej dokonywania.
3. 19
Można nie wyceniać prac projektowych w toku oraz produkcji pomocniczej wykonanej na potrzeby działalności eksploatacyjnej jednostki.
§  92.
1.
W jednostkach, które stosownie do postanowień obowiązującego je planu kont sporządzają wynikową kalkulację kosztów poszczególnych produktów gotowych lub ich grup, za rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produkcji nie zakończonej uważa się dla produkcji nie zakończonej powstałej przy:
1)
masowej i wielkoseryjnej produkcji o charakterze przemysłowym - koszty bezpośrednie oraz koszty wydziałowe, ustalone z uwzględnieniem stopnia zaawansowania produkcji, z tym że nie zalicza się do nich strat na brakach, kosztów zużycia narzędzi i przyrządów specjalnych oraz kosztów przygotowania (uruchomienia) nowej produkcji,
2)
małoseryjnej i jednostkowej produkcji o charakterze przemysłowym oraz przy wykonywaniu usług - rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia nie zakończonych i nie zaniechanych zleceń produkcyjnych, skorygowany o różnice inwentaryzacyjne, o których mowa w § 64, oraz o koszt produktów gotowych, określony w § 89 ust. 3,
3) 20
produkcji o charakterze budowlano-montażowym, geologiczno-poszukiwawczym, geodezyjno-kartograficznym i przy pracach projektowych - kwotę równą iloczynowi jej wartości kosztorysowej, zwiększonej o ewentualne dodatki nie objęte kosztorysem, a przysługujące wykonawcy i właściwego dla niej wskaźnika poziomu kosztów, wskaźnik poziomu kosztów ustala się przez porównanie zmniejszonych o koszty nieprodukcyjne i koszty ogólne zarządu kosztów produkcji od początku roku do dnia wyceny, z uwzględnieniem kosztu stanu robót w toku na początek roku, z wartością kosztorysową danych robót i stanu robót w toku na koniec okresu, w tym również nie objętych umowami z zamawiającym; przy produkcji budowlano-montażowej wskaźnik poziomu kosztów powinien być ustalony odrębnie dla każdej budowy, za którą uważa się plac budowy obejmujący jeden lub kilka obiektów, zespół budów, grupę lub odcinek robót, wykonywanych przez wydzieloną komórkę organizacyjną jednostki; w wypadkach uzasadnionych charakterem produkcji lub warunkami organizacyjnymi wskaźnik poziomu kosztów można ustalać dla całej jednostki; wartości produkcji budowlano-montażowej w toku może obejmować koszty robót nie objętych umową z zamawiającym tylko wówczas, gdy były one niezbędne ze względu na bezpieczeństwo lub potrzebę zabezpieczenia przed awarią.
2.
Przy masowej i wielkoseryjnej produkcji o charakterze przemysłowym można przyjąć za podstawę wyceny produkcji nie zakończonej planowany lub normatywny techniczny koszt wytworzenia (ust. 1 pkt 1) pod warunkiem, że wliczona do jej wartości łączna kwota narzutu planowanych lub normatywnych kosztów wydziałowych nie będzie wyższa od kwoty łącznego narzutu rzeczywistych kosztów wydziałowych, jaka przypadałaby na tę produkcję nie zakończoną.
3.
Przy masowej i wielkoseryjnej produkcji o charakterze przemysłowym można przyjąć za podstawę wyceny produkcji w toku tylko jej koszty bezpośrednie, z zastrzeżeniem przepisu ust. 1 pkt 1, a przy produkcji materiałochłonnej, przy której koszty zużycia materiałów stanowią istotną część ogólnej sumy rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia - tylko koszt zużytych do jej wytworzenia materiałów, obejmujący wartość surowców oraz innych ważniejszych materiałów i półfabrykatów. W wypadkach uzasadnionych nieznacznym rozmiarem i stałością stanów produkcji w toku lub krótkim cyklem produkcyjnym można nie wyceniać produkcji w toku. W razie niewyceniania produkcji w toku lub zaliczania do jej wartości tylko części jej rzeczywistego technicznego kosztu wytworzenia, nie wliczone do jej wartości koszty zalicza się do wartości produktów gotowych lub półfabrykatów.
§  93.
W jednostkach, które stosownie do postanowień obowiązującego je planu kont nie sporządzają wynikowej kalkulacji kosztów poszczególnych produktów gotowych lub ich grup, za rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia produkcji nie zakończonej uważa się odpowiednią część wartości produktu gotowego ustalonej w sposób określony w § 90; nie może to być jednak wartość niższa od kosztów zużycia materiałów obejmujących wartość surowców oraz innych ważniejszych materiałów i półfabrykatów, użytych do wytworzenia produkcji nie zakończonej.
§  94.
Jeżeli zgodnie z przepisami § 91 nie wycenia się produkcji nie zakończonej lub jeżeli łączna wartość produkcji nie zakończonej i produktów gotowych ustalona zgodnie z przepisami § 88-93 różni się od łącznych kosztów produkcji jednostki, różnicę powstałą z tego tytułu zalicza się do kosztu własnego produktów sprzedanych w okresie sprawozdawczym.
§  95.
Inwentarz żywy wycenia się według cen zakupu lub według wartości przychówka ustalonej zgodnie z odrębnymi przepisami, powiększonej o przyrost wagi, lub według wartości hodowlanej ustalonej na podstawie cen skupu.
§  96.
1.
Towary wycenia się według cen zakupu. Za cenę zakupu towarów uważa się również stałą cenę ewidencyjną, skorygowaną o odchylenia ceny ewidencyjnej od ceny zakupu.
2.
Towary mogą być wyceniane również według cen nabycia, jeżeli to przewiduje obowiązujący jednostkę plan kont.
§  97.
Materiały w drodze wycenia się w sposób określony w § 85, a towary w drodze - w sposób określony w § 96.
§  98.
1.
Dostawy nie fakturowane materiałów, przedmiotów nietrwałych oraz maszyn i urządzeń nie będących środkami trwałymi, a także towarów wycenia się w cenach ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen określonych w § 85 lub § 96.
2.
Jeżeli ewidencję towarów prowadzi się w cenach ewidencyjnych ustalonych na innym poziomie niż ceny wymienione w ust. 1, na przykład odpowiadających cenom, po jakich jednostka sprzedaje towary, dostawy nie fakturowane towarów wycenia się w cenach ewidencyjnych, skorygowanych o odchylenia cen ewidencyjnych od cen wymienionych w § 85 lub 96.
3.
Nie fakturowane roboty i usługi wycenia się w cenach wynikających z zawartych umów.
§  99.
Obce składniki majątku znajdujące się w dyspozycji jednostki, jeżeli objęte są wartościową ewidencją jednostki, wycenia się według ich wartości określonej w porozumieniu z właścicielem, a gdy to nie jest możliwe - wartość obcych składników majątku ustala się na podstawie oszacowania.
17 § 87 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 11 lit. a) zarządzenia z dnia 30 kwietnia 1988 r. (M.P.88.15.129) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 27 maja 1988 r.
18 § 87 ust. 4 dodany przez § 1 pkt 11 lit. b) zarządzenia z dnia 30 kwietnia 1988 r. (M.P.88.15.129) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 27 maja 1988 r.
19 § 91 ust. 3 zmieniony przez § 1 pkt 12 zarządzenia z dnia 30 kwietnia 1988 r. (M.P.88.15.129) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 27 maja 1988 r.
20 § 92 ust. 1 pkt 3 zmieniony przez § 1 pkt 13 zarządzenia z dnia 30 kwietnia 1988 r. (M.P.88.15.129) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 27 maja 1988 r.