Narodowy Plan Gospodarczy na 1960 r.
M.P.1959.104.559
Akt nienormatywnyUCHWAŁA
SEJMU POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ
z dnia 21 grudnia 1959 r.
o Narodowym Planie Gospodarczym na 1960 r.
Wyniki rozwoju gospodarki narodowej w 1959 r.
Wyniki rozwoju gospodarki narodowej w 1959 r.
- we wzroście produkcji przemysłowej, w tym zwłaszcza produkcji środków wytwarzania,
- w znacznym wzroście wydajności pracy,
- w przyspieszeniu tempa inwestowania i budownictwa mieszkaniowego.
Znaczny wzrost inwestycji w 1959 r. przyczynił się do rozszerzenia bazy produkcyjnej przemysłu oraz stanowił istotny krok naprzód w zagospodarowaniu kraju.
W toku realizacji planu 1959 r. wystąpiły jednak równocześnie pewne dysproporcje pomiędzy poszczególnymi dziedzinami gospodarki narodowej, które były źródłem dużego napięcia i szeregu trudności. Dysproporcje te wystąpiły na tle:
- szybkiego wzrostu popytu na mięso przy zmniejszeniu pogłowia trzody chlewnej i podaży żywca; skutki zmniejszenia pogłowia trzody pogłębione zostały w drugiej połowie roku ostrą suszą w rolnictwie,
- szybszego wzrostu płac niż dochodu narodowego,
- szybszego wzrostu inwestycji niż zaopatrzenia w niektóre materiały budowlane i instalacyjne,
- wzrostu zapotrzebowania importowego w obrotach z krajami kapitalistycznymi przy trudnościach zwiększenia eksportu do tych krajów wobec spadku cen na rynkach światowych, trudności zbytu węgla do krajów kapitalistycznych i konieczności ograniczenia eksportu niektórych artykułów rolnych w związku z sytuacją na rynku wewnętrznym.
Niekorzystna sytuacja w rolnictwie zadecydowała, że dochód narodowy wytworzony w 1959 r., według obecnej oceny, nie osiągnie poziomu założonego w planie i będzie wyższy niż w 1958 r. o 4,6% wobec planowanego wzrostu o 6,0%.
W 1959 r. dokonała się istotna zmiana w dynamice wzrostu poszczególnych gałęzi przemysłu. Wyraża się ona w przyspieszeniu tempa wzrostu produkcji przemysłu ciężkiego, zwłaszcza przemysłu maszynowego i hutnictwa żelaza, przemysłu materiałów budowlanych i przemysłu chemicznego, przy zwolnieniu w porównaniu z pierwszymi latami bieżącej 5-latki tempa wzrostu produkcji w przemyśle lekkim i spożywczym, jak również w przemyśle drobnym.
Produkcja środków wytwarzania będzie w 1959 r. o 10,2% wyższa niż w 1958 r. i osiągnie poziom o 3,9% wyższy niż zakładano w planie. Przekroczenie planu dotyczy głównie przemysłu maszynowego, przemysłu materiałów budowlanych, hutnictwa żelaza i górnictwa węglowego.
W górnictwie węglowym nastąpił w 1959 r. znaczny wzrost wydobycia węgla kamiennego, które według obecnej oceny będzie w 1959 r. o około 4 mln ton wyższe niż w 1958 r.
Produkcja przedmiotów spożycia będzie w 1959 r. o 6,7% wyższa niż w 1958 r., nie osiągnie jednak założeń planu (98,3%). Zadecydowało o tym zmniejszenie podaży żywca, co odbiło się ujemnie na zaopatrzeniu surowcowym przemysłu spożywczego. Równocześnie wystąpiły trudności zbytu w przemyśle drobnym i w niektórych gałęziach przemysłu lekkiego, związane m.in. z osłabieniem popytu na szereg towarów przemysłowych.
Dla rozwoju produkcji w przemyśle w 1959 r. charakterystyczny jest wysoki udział wydajności pracy w przyroście produkcji. Wzrost produkcji o 8,5% w porównaniu z 1958 r. osiągnięty zostanie, według obecnej oceny, przy zwiększeniu zatrudnienia o 1,6%, wydajności pracy o 7,3%.
Obniżenie produkcji rolnej w 1959 r. nastąpiło głównie w związku z suszą, która wpłynęła na obniżenie plonów użytków zielonych, zwłaszcza siana, oraz niektórych upraw przemysłowych, jak włókniste i buraki cukrowe. Ponadto wpłynął na to spadek pogłowia trzody chlewnej w 1959 r. w wyniku niekorzystnego kształtowania się bazy paszowej ze zbiorów 1958 r. i równoczesnego przeznaczenia większej ilości paszy dla zwiększonego pogłowia bydła, koni i drobiu. Plony ziemniaków w 1959 r. są niekorzystne i według wstępnej oceny będą o około 4 q z ha niższe niż stosunkowo niskie plony w 1958 r. (126 q z ha).
Stan ten spowodował na przestrzeni 1959 r. istotne pogorszenie sytuacji paszowej. Wprawdzie plony 4 zbóż osiągnęły w 1959 r. najwyższy dotychczas poziom po wojnie, a mianowicie 15,6 q z ha i były wyższe niż w 1958 r. o 0,8 q z ha, jednakże w związku z nieurodzajem siana i ziemniaków produkcja pasz w przeliczeniu na jednostki karmowe uległa zmniejszeniu.
Równocześnie rok 1959 jest rokiem cyklicznego nieurodzaju owoców. Wysokie plony, oprócz zbóż, wykazała jedynie uprawa rzepaku: plony rzepaku osiągnęły najwyższy dotychczas poziom po wojnie.
Łącznie produkcja roślinna, według obecnej oceny, będzie w 1959 r. niższa o 5,7% od założonej w planie i o 1,9% niższa niż w 1958 r.
Produkcja zwierzęca charakteryzuje się w 1959 r. wzrostem pogłowia bydła, koni i drobiu oraz produkcji żywca wołowego, mleka, jaj i drobiu, przy równoczesnym spadku pogłowia trzody chlewnej o 6,2% w porównaniu z 1958 r. i obniżeniu skupu trzody począwszy od II półrocza 1959 r.
W rezultacie przewiduje się, że produkcja zwierzęca osiągnie tylko 95,1% poziomu przyjętego do planu, co stanowić będzie 99,8% produkcji z 1958 r.
Według obecnej oceny, skup żywca ogółem osiągnie w 1959 r. 90,7% planu i 95,0% skupu z 1958 r., w tym skup trzody chlewnej odpowiednio tylko 83,3% i 88,6%. Skup jaj będzie o 21% wyższy niż w 1958 r.
Korzystnym objawem sytuacji w rolnictwie w 1959 r. był wzrost zużycia nawozów sztucznych pod zbiory 1959 r. o 12,7%, co oznacza zwiększenie zużycia nawozów sztucznych na 1 ha zasiewów z 37,7 kg w 1958 r. do 42,3 kg w 1959 r.
Wzrosły również zakupy innych środków produkcji, zwłaszcza maszyn i narzędzi rolniczych. W 1959 r. budownictwo wiejskie w dalszym ciągu utrzymywało się na wysokim poziomie. Przewiduje się, że sprzedaż cementu z produkcji uspołecznionej na potrzeby wsi będzie o 1,4% wyższa niż w 1958 r., materiałów ściennych o 8,7%, wapna o 3,5%, szkła okiennego o 15,4%, drewna w przeliczeniu na tarcicę o 4,2%.
Fundusz płac przekroczy znacznie poziom założony w planie. Fundusz płac ogółem, według obecnej oceny, osiągnie w 1959 r. 147,4 mld zł, tj. będzie o 4,4% wyższy niż zakładano w planie i o 10,8% wyższy niż w 1958 r. Przekroczenie planowanego funduszu płac nastąpiło w wyniku nie ujętych w planie regulacji płac na kwotę 1,9 mld zł, przekraczania zadań inwestycyjnych i produkcyjnych oraz zadań w zakresie wydajności pracy. Równocześnie jednak wystąpiły nieuzasadnione przekroczenia płac w wyniku obniżenia dyscypliny płac oraz rozluźnienia dyscypliny norm.
Na podstawie danych Centralnego Zarządu Ubezpieczeń Społecznych szacuje się, że średnia płaca nominalna netto na jednego zatrudnionego w gospodarce uspołecznionej wzrośnie z 1.348 zł w 1958 r. do 1.453 zł w 1959 r., tj. o 7,8%, a średnia płaca realna, po uwzględnieniu wzrostu kosztów utrzymania ocenianego wstępnie przez Główny Urząd Statystyczny na około 2,8%, będzie w 1959 r. o 4,9% wyższa niż w 1958 r. Podane wyżej dane dotyczą płac realnych średnich w ciągu roku, natomiast płace realne w I i II półroczu kształtowały się odmiennie.
Dochody ludności z tytułu płac, wypłat z funduszu zakładowego, zasiłków rodzinnych i chorobowych oraz innych wynagrodzeń nie objętych funduszem płac wzrosną w 1959 r., według obecnej oceny, o 10,7% w porównaniu z 1958 r.
Ogólna sprzedaż detaliczna, według obecnej oceny, kształtować się będzie w 1959 r. na poziomie 100,9% planu i będzie wyższa niż w 1958 r. o 9,8%.
Jednakże wzrost popytu był bardzo nierównomierny i nie zawsze zgodny ze strukturą istniejącej masy rynkowej i zapasów towarowych, co było źródłem trudności w pełnym zaspokojeniu zapotrzebowania na niektóre towary. W szczególności utrzymywał się nadal duży nacisk na artykuły spożywcze, zwłaszcza na mięso, co przy zmniejszonej podaży żywca wołowego wywołało okresowe braki mięsa i wyrobów mięsnych w sieci handlowej. Niedostateczna podaż artykułów rolnych przy wysokim popycie na artykuły spożywcze, wzmagającym się w związku ze wzrostem płac, spowodowała konieczność podjęcia środków interwencyjnych w postaci podwyżki cen mięsa.
W warunkach wspomnianego wyżej niedostosowania struktury podaży, zwłaszcza w zapasach towarowych, do popytu konieczne było w II półroczu zahamowanie tempa wzrostu spożycia.
Według obecnej oceny wartość dostaw towarów spożywczych na pokrycie obrotów oraz na wzrost zapasów nie osiągnie poziomu założonego w planie i będzie wyższa niż w 1958 r. o 6,9% wobec planowanego wzrostu o 7,9%.
Wartość dostaw towarów przemysłowych konsumpcyjnych będzie o 7,3% wyższa niż w 1958 r., a towarów o przeznaczeniu inwestycyjno-produkcyjnym o 13,8%.
Równocześnie występowały w 1959 r. pewne objawy osłabienia popytu na niektóre artykuły przemysłowe, jak: odbiorniki radiowe, rowery, wyroby przemysłu lekkiego, zwłaszcza produkowane w przemyśle terenowym i spółdzielczości pracy.
W 1959 r. nastąpił przyrost zapasów towarów rynkowych w handlu o 5,8 mld zł, przekraczający o około 1 mld zł założenia planu. Przyrost ten dotyczy głównie towarów przemysłowych. W rezultacie nastąpiło zwiększenie pokrycia towarowego jednostki pieniądza w obiegu.
Towarzyszy temu pełna stabilizacja sytuacji pieniężnej, znajdująca wyraz m.in. w znacznym i szybkim wzroście wkładów oszczędnościowych ludności, które według obecnej oceny wzrosną z 7,7 mld zł w 1958 r. do 10,5 mld zł na koniec 1959 r., tj. o 36%.
Inwestycje netto, według obecnej oceny, będą w 1959 r. wyższe niż planowano, a mianowicie osiągną poziom o około 17% wyższy niż w 1958 r., podczas gdy plan przewidywał wzrost o około 11%.
Znaczny wzrost inwestycji i przekroczenie planu wiąże się:
- z wyjątkowo korzystnymi warunkami atmosferycznymi w I kwartale 1959 r., co umożliwiło utrzymanie przez okres zimowy pełnych załóg w przedsiębiorstwach budowlanych,
- ze zwiększonym stanem zatrudnienia i pełnym pokryciem potrzeb budownictwa w zakresie siły roboczej,
- ze zwiększeniem w ciągu roku planu inwestycyjnego o 7,6 mld zł w związku z realizacją dodatkowych inwestycji scentralizowanych, jak i wygospodarowaniem większych środków na inwestycje zdecentralizowane,
- ze wzrostem zaopatrzenia budownictwa w materiały budowlane.
Rok 1959 jest okresem dużego budownictwa mieszkaniowego. Liczba izb mieszkalnych typu miejskiego, według obecnej oceny, będzie w 1959 r. o ponad 44 tys. izb, tj. o 18,0% wyższa niż w 1958 r. i osiągnie 289 tys. izb wobec 245 tys. w 1958 r.
Równocześnie jednak w procesach inwestycyjnych w 1959 r. wystąpiły pewne zjawiska ujemne, jak nadmierne rozszerzenie frontu robót zagrażające wydłużeniem ogólnego cyklu inwestycyjnego, zakłócenia równowagi na odcinku zaopatrzenia i zmniejszenie zapasów niektórych materiałów budowlanych.
Stan zapasów ogółem w gospodarce narodowej, według obecnej oceny, ukształtuje się na koniec roku na poziomie wyższym, niż zakładano w planie, na skutek uzyskania w ciągu roku nieprzewidzianych w planie dostaw na kredyt niektórych surowców z importu oraz niemożności pełnego rozdysponowania nadwyżki, wynikającej z przekroczenia planów produkcji w związku z niedostosowaniem struktury podaży do popytu. Przyrost zapasów założony w planie w wysokości 9,7 mld zł faktycznie ocenia się obecnie na około 15 mld zł. Przyrost zapasów w liczbach absolutnych będzie w 1959 r. mniejszy niż w 1958 r. (19,5 mld zł).
Przekroczenie założeń planu w zakresie inwestycji i przyrostu zapasów powoduje, że fundusz akumulacji, według obecnych przewidywań, będzie wyższy niż planowano i wyższy niż w 1958 r. Udział akumulacji netto w cenach 1959 r. zwiększy się z 23,7% dochodu narodowego w 1958 r. do 24,0% w 1959 r., w tym udział inwestycji netto z 16,5% w 1958 r. do 18,0% w 1959 r.
Wzrost obrotów dotyczy głównie obrotów z krajami socjalistycznymi, które to obroty będą o 20,2% wyższe niż w 1958 r. Natomiast w obrotach z krajami kapitalistycznymi wystąpiły poważne trudności związane ze spadkiem cen na rynkach światowych, trudnościami w wykonaniu planu eksportu węgla, a w końcu roku z koniecznością ograniczenia eksportu niektórych artykułów rolno-spożywczych w związku z sytuacją na rynku wewnętrznym; m.in. ceny węgla eksportowanego do krajów kapitalistycznych obniżyły się o 19,2% w porównaniu z 1958 r.
W strukturze rzeczowej eksportu nastąpiły przesunięcia wyrażające się w zmniejszeniu udziału surowców i półfabrykatów z 50,8% całego eksportu w 1958 r. do 45,4% w 1959 r. na rzecz zwiększenia udziału eksportu artykułów rolno-spożywczych z 16,9% do 20,1% oraz udziału gotowych wyrobów przemysłowych z 5,6% do 6,9%. Eksport artykułów rolno-spożywczych będzie w 1959 r. o 28,9% wyższy niż w 1958 r., co wiąże się głównie ze wzrostem eksportu jaj i drobiu oraz wzrostem cen eksportowych masła. Eksport maszyn i urządzeń będzie wyższy o 6,5% niż w 1958 r. Udział eksportu maszyn i urządzeń w całym eksporcie kształtować się będzie na poziomie zbliżonym do poziomu z 1958 r. i wyniesie 26,5%.
W strukturze rzeczowej importu nastąpiło przesunięcie wyrażające się w zwiększeniu udziału artykułów rolnych z 11,0% całego importu w 1958 r. do 17,3% w 1959 r., co było związane z dodatkowymi potrzebami paszowymi i z koniecznością poprawy zaopatrzenia rynku wewnętrznego. Import artykułów rolnych (łącznie ze zbożem) będzie w związku z tym o 83,7% wyższy niż w 1958 r. Odpowiednio do zwiększonych potrzeb inwestycyjnych kraju import maszyn i urządzeń wzrośnie w 1959 r. o 15,3% i wyniesie 26,5% całego importu.
Występująca ostra susza w rolnictwie i w związku z tym niekorzystne perspektywy produkcji rolnej oraz napięta sytuacja w handlu zagranicznym i związane z nią trudności płatnicze powodują, że wymienione wyżej tendencje wpływają w zasadniczy sposób na sytuację gospodarczą kraju w 1960 r.
Podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego na 1960 r.
Podstawowe zadania Narodowego Planu Gospodarczego na 1960 r.
- szybkie przezwyciężenie trudności gospodarczych powstałych w 1959 r.,
- zapewnienie warunków do dalszego rozwoju gospodarki narodowej,
- utrzymanie stopy życiowej ludności na poziomie niewiele wyższym od osiągniętego.
Realizacja tego zadania wymaga:
- zmniejszenia w możliwie maksymalnym stopniu niekorzystnego oddziaływania na gospodarkę narodową suszy panującej w II połowie 1959 r.,
- pełnego wykonania zadań produkcyjnych we wszystkich działach gospodarki narodowej, w szczególności w rolnictwie,
- racjonalnej i dostosowanej do aktualnych możliwości ekonomicznych Państwa działalności inwestycyjnej,
- dalszego zwiększenia wydajności pracy przy jednoczesnym ograniczeniu wzrostu zatrudnienia do najniezbędniejszych rozmiarów,
- prowadzenia rygorystycznej polityki płac, zwłaszcza w tych działach gospodarki narodowej, w których istnieją największe możliwości nieuzasadnionego przekraczania funduszu płac,
- ograniczenia importu przy jednoczesnym wzmożeniu wysiłków zmierzających do rozszerzenia eksportu i zwiększenia wpływów za usługi oraz wygospodarowania odpowiednich rezerw dewizowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania handlu zagranicznego,
- zwiększenia akumulacji w drodze dalszego obniżania kosztów własnych produkcji, usług i obrotów.
Dochód narodowy.
Dochód narodowy.
W związku z przyjętym w planie założeniem poważnego obniżenia w 1960 r. ujemnego salda w obrotach towarowych i usługach materialnych w handlu zagranicznym, dochód narodowy do podziału wzrośnie wolniej i będzie w 1960 r. o 3,6% wyższy niż w 1959 r.
Wobec tego, że produkcja rolna w 1959 r. nie wzrosła w porównaniu z 1958 r., i wobec przyjęcia nieznacznego wzrostu tej produkcji w planie na 1960 r. zakłada się, że fundusz spożycia ukształtuje się w 1960 r. na poziomie niewiele wyższym niż w roku 1959. Wyższy wzrost spożycia może nastąpić w przypadku pomyślniejszej realizacji planu, w szczególności w rolnictwie.
Zakłada się, że inwestycje netto, według cen 1959 r., wyniosą w 1960 r. 69,3 mld zł, tj. wzrosną w porównaniu z przewidywanym wykonaniem planu 1959 r. o 6,2%. Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wyniesie w 1960 r. 18,2% wobec 18,0% w 1959 r.
Zakłada się, że przyrost zapasów w przedsiębiorstwach uspołecznionych na koniec 1960 r. wzrośnie o 7% w porównaniu ze stanem na początek roku.
Przemysł.
Przemysł.
Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX
Niniejsza treść dostępna jest wyłącznie w wersji pierwotnej treści w formacie PDF.
..................................................