Art. 1. - Zm.: Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1976.5.29

Akt jednorazowy

Wersja od: 14 lutego 1976 r.

Art.  1.

W Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 1 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Polska Rzeczypospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym.";

2) po art. 2 dodaje się art. 2a i 2b w brzmieniu:

"Art. 2a. 1. Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

2. Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu.

3. Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania organizacji społecznych ludu pracującego i patriotycznego zespolenia wszystkich obywateli - członków partii, stronnictw politycznych i bezpartyjnych, niezależnie od ich stosunku do religii - wokół żywotnych interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Art. 2b. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podstawowym celem działalności państwa jest wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój twórczych sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspokajanie potrzeb obywateli.";

3) art. 3 otrzymuje brzmienie:

"Art. 3. Polska Rzeczpospolita Ludowa:

1) ochrania i rozwija socjalistyczne zdobycze polskiego ludu pracującego miast i wsi, jego władzę i wolność,

2) zapewnia obywatelom uczestnictwo w rządzeniu i popiera rozwój różnych form samorządności ludzi pracy,

3) rozwija siły wytwórcze i gospodarkę kraju poprzez planowe wykorzystywanie i wzbogacanie jego zasobów materialnych, racjonalną organizację pracy oraz stały postęp nauki i techniki,

4) umacnia własność społeczną jako główną podstawę siły gospodarczej kraju i pomyślności narodu,

5) urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej, likwiduje wyzysk człowieka przez człowieka i przeciwdziała naruszaniu zasad współżycia społecznego,

6) stwarza warunki dla stałego wzrostu dobrobytu i stopniowego zacierania różnic między miastem a wsią, między pracą fizyczną a umysłową,

7) w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia,

8) dba o stan zdrowotny społeczeństwa,

9) rozwija i upowszechnia oświatę,

10) zapewnia wszechstronny rozwój nauki i kultury narodowej.";

4) po art. 3 dodaje się art. 3a i 3b w brzmieniu:

"Art. 3a. Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce:

1) kieruje się interesami Narodu Polskiego, jego suwerenności, niepodległości i bezpieczeństwa, wolą pokoju i współpracy między narodami,

2) nawiązuje do szczytnych tradycji solidarności z siłami wolności i postępu, umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami socjalistycznymi,

3) opiera stosunki z państwami o odmiennych ustrojach społecznych na zasadach pokojowego współistnienia i współpracy.

Art. 3b. Polska Rzeczpospolita Ludowa urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczną.";

5) art. 7 i 8 otrzymują brzmienie:

"Art. 7. 1. Podstawę ustroju społeczno-gospodarczego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi socjalistyczny system gospodarczy, oparty na uspołecznionych środkach produkcji i socjalistycznych stosunkach produkcji.

2. Polska Rzeczpospolita Ludowa rozwija życie gospodarcze i kulturalne kraju na podstawie narodowego planu społeczno-gospodarczego.

3. Zasadniczym celem społeczno-gospodarczej polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa, stały rozwój sił wytwórczych kraju, umacnianie siły, obronności i niezależności Ojczyzny.

4. Państwo posiada monopol handlu zagranicznego.

Art. 8. 1. Mienie ogólnonarodowe, a w szczególności: złoża mineralne, podstawowe źródła energii, grunty państwowe, wody, lasy państwowe, kopalnie, państwowe przedsiębiorstwa przemysłowe, rolne i handlowe, państwowe urządzenia komunalne, banki, państwowe zasoby mieszkaniowe, drogi, państwowe środki komunikacji, transportu i łączności, radio, telewizja i film, państwowe instytucje socjalne, oświatowe, naukowe i kulturalne - podlega szczególnej trosce i opiece państwa oraz wszystkich obywateli.

2. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska naturalnego, stanowiącego dobro ogólnonarodowe.";

6) po art. 8 dodaje się art. 8a w brzmieniu:

"Art. 8a. Przedsiębiorstwa państwowe, gospodarując racjonalnie powierzoną im częścią mienia ogólnonarodowego, realizują w sposób planowy zadania gospodarcze i społeczne. Załogi przedsiębiorstw uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwami.";

7) art. 10 otrzymuje brzmienie:

"Art. 10. Polska Rzeczpospolita Ludowa w trosce o wyżywienie narodu:

1) stwarza rolnictwu warunki zapewniające stały wzrost produkcji rolnej, sprzyjające socjalistycznym przeobrażeniom wsi oraz podniesieniu dobrobytu rolników,

2) dba o właściwe użytkowanie ziemi jako dobra ogólnonarodowego,

3) otacza opieką indywidualne gospodarstwa rolne pracujących chłopów, udziela im pomocy w zwiększaniu produkcji i podwyższaniu poziomu techniczno-rolniczego, popiera rozwój samorządu rolniczego, a zwłaszcza kółek rolniczych i ich spółdzielni, popiera rozwój kooperacji i specjalizacji produkcji, rozszerza powiązania indywidualnych gospodarstw rolnych z socjalistyczną gospodarką narodową,

4) udziela poparcia i pomocy powstającym na zasadzie dobrowolności zespołowym gospodarstwom rolnym, a szczególnie rolniczym spółdzielniom produkcyjnym,

5) rozwija i umacnia państwowe gospodarstwa rolne, stanowiące formę wysokowydajnej, socjalistycznej gospodarki w rolnictwie, wdrażające postęp techniczno-rolniczy i wpływające korzystnie na rozwój całego rolnictwa.";

8) w art. 14 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Przodownicy i weterani pracy otoczeni są powszechnym szacunkiem narodu.";

9) w art. 15 w ust. 3 po wyrazach: "Sejm uchwala ustawy" dodaje się przecinek oraz wyrazy: "podejmuje uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa";

10) w art. 19:

a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Sejm uchwala narodowe plany społeczno-gospodarcze na okresy kilkuletnie.",

b) dodaje się ust. 3 w brzmieniu:

"3. Sejm udziela Rządowi absolutorium z wykonania budżetu i narodowego planu społeczno-gospodarczego za rok poprzedni.";

11) w art. 22 wyrazy: "w ciągu siedmiu dni odpowiedzi na interpelację posła" zastępuje się wyrazami: "odpowiedzi na interpelację posła w terminie i trybie ustalonym przez Sejm";

12) w art. 25 w ust. 1 dodaje się pkt 2a w brzmieniu:

"2a) czuwa nad zgodnością prawa z Konstytucją,";

13) w art. 28a:

a) w ust. 1 po wyrazach: "administracji państwowej" dodaje się przecinek oraz wyrazy: "organizacji społecznych i spółdzielczych", zaś po wyrazach: "z punktu widzenia" dodaje się wyrazy: "wykonania zadań planu społeczno-gospodarczego,",

b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza także kontrolę jednostek gospodarki nie uspołecznionej w związku z wykonywaniem zadań zleconych im przez organy państwowe lub organizacje gospodarki uspołecznionej, jak również bada zgodność działania tych jednostek z obowiązującym prawem i interesem społecznym.";

14) art. 28b i 28c otrzymują brzmienie:

"Art. 28b. 1. Działalność Najwyższej Izby Kontroli służy Sejmowi, Radzie Państwa i Radzie Ministrów w wypełnianiu ich funkcji.

2. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad Najwyższą Izbą Kontroli.

3. Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrole zlecone przez Sejm i Radę Państwa, informuje o wynikach tych kontroli oraz składa Radzie Państwa okresowe sprawozdania.

Art. 28c. 1. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli powołuje i odwołuje Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów złożony w porozumieniu z Przewodniczącym Rady Państwa.

2. Organizację i sposób działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.";

15) art. 28d skreśla się;

16) w art. 31:

a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i po wyrazach: "wiceprezesi Rady Ministrów" dodaje się wyrazy: "Prezes Najwyższej Izby Kontroli,",

b) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

"2. Prezes i wiceprezesi Rady Ministrów stanowią Prezydium Rządu. Rada Ministrów może powołać ze swego grona innych członków do składu Prezydium Rządu.";

17) po art. 31 dodaje się art. 31a w brzmieniu:

"Art. 31a. 1. Prezes Rady Ministrów kieruje pracami Rady Ministrów i Prezydium Rządu.

2. Prezes Rady Ministrów wydaje na podstawie ustaw i w celu ich wykonania rozporządzenia i zarządzenia.";

18) w art. 32:

a) w pkt 2, 3 i 5 wyrazy: "planu gospodarczego" oraz "plany gospodarcze" zastępuje się odpowiednio wyrazami: "planu społeczno-gospodarczego" oraz "plany społeczno-gospodarcze",

b) pkt 11 otrzymuje brzmienie:

"11) kieruje pracą terenowych organów administracji.";

19) w art. 33 w ust. 1 zdanie drugie otrzymuje brzmienie: "Urząd Ministra tworzy się w drodze ustawy.";

20) art. 34 otrzymuje brzmienie:

"Art. 34. 1. Terenowymi organami władzy państwowej i podstawowymi organami samorządu społecznego ludu pracującego miast i wsi w gminach, miastach, dzielnicach większych miast i województwach są rady narodowe.

2. Organem władzy państwowej i samorządu społecznego w dwu różnych jednostkach podziału terytorialnego tego samego stopnia może być wspólna rada narodowa.

3. Kadencję rad narodowych poszczególnych stopni określa ustawa.";

21) w art. 36 na końcu zdania dodaje się wyrazy: "oraz współdziałają z samorządem mieszkańców";

22) art. 37 otrzymuje brzmienie:

"Art. 37. Rady narodowe kierują całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturalnego oraz wpływają na wszystkie jednostki administracji i gospodarki na swym terenie, inspirują i koordynują ich działalność oraz sprawują nad nimi kontrolę. Rady narodowe wiążą potrzeby terenu z celami i zadaniami ogólnopaństwowymi.";

23) w art. 40:

a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1,

b) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

"2. Rady narodowe na wniosek terenowych organów administracji uchwalają plany społeczno-gospodarcze i budżety województw, miast, dzielnic i gmin.";

24) w art. 41 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Rady narodowe wybierają ze swego grona prezydia dla kierowania przygotowaniem sesji i prowadzenia obrad, koordynowania prac komisji oraz udzielania pomocy radnym w wykonywaniu mandatu.";

25) po art. 42 dodaje się art. 42a w brzmieniu:

"Art. 42a. 1. Wojewodowie, prezydenci lub naczelnicy miast, naczelnicy dzielnic i naczelnicy gmin sprawują administrację państwową na podstawie przepisów prawa oraz zgodnie z kierunkami ustalonymi przez organy nadrzędne.

2. Wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego są przedstawicielami Rządu na swoim terenie.";

26) w art. 46:

a) dodaje się ust. 2 w brzmieniu:

"2. W sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń.",

b) dotychczasowy ust. 2 oznacza się jako ust. 3 i nadaje brzmienie:

"3. Ustrój, właściwość i postępowanie sądów oraz kolegiów do spraw wykroczeń określają ustawy.";

27) w art. 49:

a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1,

b) dodaje się ust. 2-4 w brzmieniu:

"2. Przy rozstrzyganiu spraw w sądach ławnicy ludowi mają równe prawa z sędziami.

3. Ławnicy ludowi są wybierani przez rady narodowe.

4. Tryb wyboru ławników sądów wojewódzkich, rejonowych i szczególnych oraz ich kadencję określa ustawa.";

28) art. 50 otrzymuje brzmienie:

"Art. 50. 1. Sędziowie są powoływani i odwoływani przez Radę Państwa.

2. Tryb powoływania i odwoływania sędziów określa ustawa.";

29) w art. 51:

a) ust. 3 otrzymuje brzmienie:

"3. Sąd Najwyższy powołuje Rada Państwa na okres lat pięciu.",

b) dodaje się ust. 4 w brzmieniu:

"4. Rada Państwa spośród sędziów Sądu Najwyższego powołuje Pierwszego Prezesa i prezesów Sądu Najwyższego oraz odwołuje ich z tych stanowisk.";

30) w art. 57:

a) dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1,

b) dodaje się ust. 2 i 3 w brzmieniu:

"2. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają równe prawa bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę, wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne.

3. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powinni rzetelnie wypełniać swoje obowiązki wobec Ojczyzny i przyczyniać się do jej rozwoju.";

31) w art. 58 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Prawo do pracy zapewniają: socjalistyczny system gospodarczy, planowy rozwój sił wytwórczych, racjonalne wykorzystywanie wszystkich czynników produkcji, stałe wdrażanie postępu naukowo-technicznego w gospodarce narodowej oraz system kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Prawidłową realizację prawa do pracy zabezpiecza socjalistyczne ustawodawstwo pracy.";

32) w art. 59 w ust. 2 wyrazy: "robotnikom i pracownikom umysłowym" zastępuje się wyrazem: "pracownikom";

33) w art. 60 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Coraz pełniejszemu urzeczywistnianiu tego prawa służą:

1) rozwój ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby, starości i niezdolności do pracy oraz rozbudowa różnych form pomocy społecznej,

2) rozwój organizowanej przez państwo ochrony zdrowia oraz podnoszenie poziomu zdrowotnego ludności, bezpłatna pomoc lekarska dla wszystkich ludzi pracy i ich rodzin, stałe polepszanie warunków bezpieczeństwa, ochrony i higieny pracy, szeroko rozwinięte zapobieganie chorobom i ich zwalczanie, opieka nad inwalidami,

3) rozbudowa szpitali, sanatoriów, ambulatoriów, ośrodków zdrowia i urządzeń sanitarnych.";

34) po art. 60 dodaje się art. 60a w brzmieniu:

"Art. 60a. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do korzystania z wartości środowiska naturalnego oraz obowiązek jego ochrony.";

35) w art. 61 w ust. 2:

a) pkt 1 i 2 otrzymują brzmienie:

"1) bezpłatne szkolnictwo,

2) powszechne i obowiązkowe szkoły podstawowe,",

b) dodaje się pkt 3 i 4 w brzmieniu:

"3) upowszechnianie szkolnictwa średniego,

4) rozwój szkolnictwa wyższego,",

c) dotychczasowe pkt 3 i 4 oznacza się jako pkt 5 i 6;

36) po art. 64 dodaje się art. 64a w brzmieniu:

"Art. 64a. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia wszechstronną opiekę weteranom walk o wyzwolenie narodowe i społeczne.";

37) w art. 66 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:

"3. Polska Rzeczpospolita Ludowa umacnia w społeczeństwie pozycję kobiet, zwłaszcza matek i kobiet pracujących zawodowo.";

38) w art. 67:

a) w ust. 1 po wyrazie: "Małżeństwo" dodaje się przecinek oraz wyraz: "macierzyństwo",

b) ust. 2 otrzymuje brzmienie:

"2. Obowiązkiem rodziców jest wychowywanie dzieci na prawych i świadomych swych obowiązków obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.",

c) dodaje się ust. 3-5 w brzmieniu:

"3. Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia realizację praw i obowiązków alimentacyjnych.

4. Dzieci urodzone poza małżeństwem mają te same prawa co dzieci urodzone w małżeństwie.

5. W trosce o dobro rodziny Polska Rzeczpospolita Ludowa dąży do poprawy sytuacji mieszkaniowej, przy współudziale obywateli rozwija i popiera różne formy budownictwa mieszkaniowego, a szczególnie budownictwa spółdzielczego, oraz dba o racjonalną gospodarkę zasobami mieszkaniowymi.";

39) art. 68 otrzymuje brzmienie:

"Art. 68. Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza szczególnie troskliwą opieką wychowanie młodzieży i zapewnia jej najszersze możliwości rozwoju oraz stwarza warunki do aktywnego udziału młodego pokolenia w życiu społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym, kształtując poczucie współodpowiedzialności młodzieży za rozwój Ojczyzny.";

40) w art. 70 skreśla się ust. 3;

41) po art. 72 dodaje się art. 72a w brzmieniu:

"Art. 72a. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej doniosłą rolę społeczną spełniają związki zawodowe, które są powszechną organizacją współuczestniczącą w kształtowaniu i realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju; związki zawodowe reprezentują interesy oraz prawa ludzi pracy, są szkołą obywatelskiej aktywności i zaangażowania w budowie społeczeństwa socjalistycznego.";

42) w art. 73:

a) dotychczasowy ust. 1 oznacza się jako ust. 2 i dodaje ust. 1 w brzmieniu:

"1. Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uczestniczą w sprawowaniu kontroli społecznej, w konsultacjach i dyskusjach nad węzłowymi problemami rozwoju kraju oraz zgłaszają wnioski.",

b) dotychczasowy ust. 2 oznacza się jako ust. 3; w przepisie tym w zdaniu pierwszym początkowe wyrazy: "Skargi i zażalenia" zastępuje się wyrazami: "Odwołania, skargi i zażalenia", a w zdaniu drugim po wyrazach: "stosunek do" dodaje się wyraz: "odwołań,";

43) po art. 75 dodaje się art. 75a w brzmieniu:

"Art. 75a. Obywatele polscy za granicą korzystają z opieki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.";

44) w art. 77 skreśla się ust. 2 i oznaczenie ust. 1;

45) tytuł rozdziału 9 otrzymuje brzmienie:

"Rozdział 9. Godło, barwy, hymn i stolica Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.";

46) w art. 89:

a) dodaje się ust. 3 w brzmieniu:

"3. Hymnem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest «Mazurek Dąbrowskiego».",

b) dotychczasowy ust. 3 oznacza się jako ust. 4;

47) po art. 89 dodaje się art. 89a w brzmieniu:

"Art. 89a. Godło, barwy i hymn Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej otaczane są czcią i podlegają szczególnej ochronie."