Rozdział 1 - Przepisy ogólne - Zasady prowadzenia rachunkowości.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1991.10.35

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1995 r.

Rozdział  1

Przepisy ogólne

§ 1. 1  

1. Przepisy rozporządzenia dotyczą:

1) osób prawnych oraz nie mających osobowości prawnej państwowych jednostek organizacyjnych, niezależnie od tego, czy prowadzą działalność gospodarczą,

2) państwowych jednostek budżetowych, jednostek gospodarki pozabudżetowej, państwowych i komunalnych funduszy celowych oraz gmin i ich jednostek organizacyjnych,

3) spółek komandytowych i spółek jawnych oraz spółek cywilnych - z zastrzeżeniem pkt 4,

4) osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz spółek cywilnych osób fizycznych - bez względu na wysokość osiągniętego przez nie przychodu w danym roku podatkowym, jeżeli w poprzednim roku podatkowym przychód osiągnięty ze sprzedaży produktów i towarów, pomniejszony o należny podatek obrotowy, przekroczył kwotę 12.000.000.000 ² zł od początku danego roku,

5) osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz spółek cywilnych osób fizycznych, które nie spełniają warunku, o którym mowa w pkt 4, a które chcą przyjąć za podstawę wymiaru należnych od nich podatków i innych świadczeń przypadających na rzecz budżetów swe księgi rachunkowe (księgi handlowe) i sporządzane na ich podstawie bilanse oraz rachunki wyników; osoby te obowiązane są stosować przepisy rozporządzenia, poczynając od pierwszego dnia roku, za który chcą przyjąć za podstawę wymiaru podatków i innych świadczeń na rzecz budżetów dane z ksiąg rachunkowych.

2. Osoby, spółki i jednostki wymienione w ust. 1 zwane są dalej "jednostkami".

3. Kwota przychodu, o której mowa w ust. 1 pkt 4, poczynając od 1994 r. może podlegać podwyższeniu z dniem 1 stycznia każdego roku. Jej wysokość ustalana będzie w listopadzie każdego roku przez Ministra Finansów i ogłaszana w Monitorze Polskim w obwieszczeniu Ministra Finansów.

4. Przepisy rozporządzenia nie mają zastosowania do:

1) banków oraz jednostek prowadzących działalność ubezpieczeniową,

2) stowarzyszeń, partii politycznych i związków zawodowych oraz organizacji dobroczynności i opieki społecznej, kościelnych osób prawnych, fundacji, towarzystw naukowych, organizacji ochrony zdrowia, rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz przedstawicielstw podmiotów zagranicznych, jeśli nie zostały one utworzone lub nie otrzymują dotacji i subwencji z państwowych i komunalnych funduszy celowych bądź nie prowadzą działalności gospodarczej.

§ 2. Określenia użyte w rozporządzeniu oznaczają:

1) "konto syntetyczne" - urządzenie do ewidencji księgowej operacji gospodarczych, zgodnie z zasadą podwójnego księgowania, tak aby zapewnione było bilansowanie się danych ujętych na wszystkich prowadzonych przez jednostkę kontach syntetycznych. Za konta syntetyczne uważa się również konta pozabilansowe. Na kontach pozabilansowych można prowadzić ewidencję, dokonując zapisów jednostronnych bez zachowania zasady podwójnego księgowania,

2) "konto analityczne" - urządzenie do szczegółowej ewidencji księgowej danych podlegających ewidencji na kontach syntetycznych w taki sposób, aby co najmniej łączna suma ich stanów była zgodna z danymi ewidencjonowanymi na określonym koncie syntetycznym,

3) "księgi rachunkowe" (handlowe):

a) wszystkie służące do ewidencji działalności jednostki konta syntetyczne i analityczne, niezależnie od metody ich prowadzenia (pierwotna ewidencja na kontach syntetycznych, wtórna - na kontach analitycznych lub odwrotnie), a także niezależnie od przyjętej techniki ich prowadzenia (luźne karty, księgi oprawne, urządzenia służące do zapisu magnetycznego itp.), w których ewidencję sporządza się pismem ręcznym lub maszynowym albo też w których zapisy są rezultatem ewidencji i przetwarzania danych za pomocą komputerów lub innych maszyn i urządzeń technicznych do przetwarzania danych,

b) zestawienia sald kont syntetycznych oraz sald kont analitycznych, sporządzane w sposób zapewniający ich trwałość,

4) "sprawozdanie finansowe" - bilans i rachunek wyników, sporządzane na podstawie ksiąg rachunkowych jednostki,

5) "rachunkowość jednostki" - jej księgi rachunkowe, inwentaryzację weryfikującą stan jej aktywów i pasywów, wycenę aktywów i pasywów, rachunek kosztów oraz sprawozdanie finansowe sporządzane na podstawie ksiąg rachunkowych,

6) 3 "rok obrotowy" - okres od dnia 1 stycznia, ewentualnie innego dnia, jeżeli jednostka rozpoczęła później działalność niż od początku roku, do dnia 31 grudnia lub dnia zakończenia działalności. Gdy jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku obrotowego, można za rok obrotowy przyjąć okres od dnia rozpoczęcia działalności do dnia 31 grudnia następnego roku. Jeżeli odrębne przepisy tak przewidują, za rok obrotowy można przyjąć także okres inny niż od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku, z tym że rok obrotowy nie może być różny od roku podatkowego,

7) "okres sprawozdawczy" - miesiące roku obrotowego,

8) 4 "środki pieniężne" - gotówkę, bony pieniężne, pieniądze ulokowane na rachunkach bankowych, weksle i czeki obce,

8a) 5 "krótkoterminowe papiery wartościowe" - nabyte w celu odsprzedaży papiery wartościowe, niezależnie od ich rodzaju (np. obligacje, akcje).

9) "rzeczowe składniki majątku" - trwałe rzeczowe składniki majątku, do których zalicza się środki trwałe i wyposażenie, oraz rzeczowe składniki majątku obrotowego, do których zalicza się: materiały, produkty gotowe, produkcję nie zakończoną i towary,

10) "środki trwałe" - grunty, budynki, budowle, maszyny, środki transportu, urządzenia techniczne i inne środki długotrwałego użytkowania, określone w odrębnych przepisach jako środki trwałe,

11) 6 "wyposażenie" - zużywające się stopniowo rzeczowe składniki majątku trwałego, nie zaliczone odrębnymi przepisami do środków trwałych; do wyposażenia zalicza się również dzieła sztuki i eksponaty muzealne,

12) 7 "składniki majątku trwałego" - środki trwałe, wyposażenie, wartości niematerialne i prawne, inwestycje rozpoczęte oraz finansowe składniki majątku trwałego, jak udziały, akcje, długoterminowe papiery wartościowe, udzielone długoterminowe pożyczki oraz inne finansowe składniki majątku trwałego. Do długoterminowych papierów wartościowych, pożyczek itp. zalicza się te z nich, które uznane zostały za lokaty i których termin zapłaty przypada co najmniej po upływie roku od daty, na jaką jest sporządzane sprawozdanie finansowe,

13) 8 "wartości niematerialne i prawne" - inne niż rzeczowe składniki majątku trwałego określone w odrębnych przepisach,

14) "materiały" - surowce, materiały podstawowe i pomocnicze, półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zamienne i odpadki,

15) "produkty gotowe" - własnej produkcji: wyroby gotowe, wykonane usługi, prace naukowo-badawcze, prace projektowe, geodezyjno-kartograficzne, zakończone roboty, w tym także budowlano-montażowe itp.,

16) "produkcja nie zakończona" - produkcję w toku oraz półfabrykaty, to jest niegotowe jeszcze produkty własnej produkcji, a także wykonywane roboty, usługi itp. przed ich ukończeniem,

17) "towary" - rzeczowe składniki majątku nabyte w celu sprzedaży,

18) 9 "cena zakupu" - cenę, jaką nabywca płaci za zakupione składniki majątku, pomniejszoną o podatek od towarów i usług, a przy imporcie powiększoną ponadto o cło, podatek importowy od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych z zagranicy i podatek akcyzowy,

19) 10 "cena nabycia" - cenę zakupu powiększoną o koszty bezpośrednio związane z zakupem, a w szczególności koszty transportu oraz załadunku i wyładunku, a ponadto o podatek od towarów i usług oraz o podatek akcyzowy - w części nie podlegającej odliczeniu od podatku od towarów i usług,

20) "techniczny koszt wytworzenia" - wartość w cenach nabycia zużytych rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, koszt wynagrodzeń za pracę wraz z pochodnymi i inne koszty dające się bezpośrednio zaliczyć do wartości wytwarzanych produktów, powiększone o ogólne koszty wytworzenia (np. wydziałowe, ogólne budowy),

21) 11 "koszt ogólnozakładowy" - koszty utrzymania zarządu jednostki oraz jej obsługi jako całości, z wyłączeniem jednak odsetek i prowizji od kredytów i pożyczek,

22) "cena ewidencyjna" - cenę przyjętą do ewidencji wartościowej rzeczowego składnika majątku; ceną ewidencyjną może być cena rzeczywista lub cena różna od ceny rzeczywistej,

23) 12 "cena sprzedaży netto" - cenę sprzedaży zmniejszoną o należny podatek obrotowy oraz o podatek akcyzowy, a także powiększoną o przypadające dotacje przedmiotowe, jeżeli jednostka ma prawo do ich otrzymania,

24) 13 "cena sprzedaży na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych" - cenę sprzedaży netto, a także przeciętną cenę sprzedaży netto w miesiącu, na który przypada ten dzień, jeżeli ceny ulegały istotnym zmianom, a przeciętna cena sprzedaży netto w tym miesiącu jest niższa od ceny na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych,

25) 14 "przychód ze sprzedaży" - należne lub uzyskane kwoty ze sprzedaży rzeczowych składników majątku, pomniejszone o należny podatek od towarów i usług,

26) 15 "fundusz specjalny" - źródło pokrycia realizacji celów określonych w odrębnych przepisach, powstałe głównie ze środków wygospodarowanych w drodze odpisów dokonanych w koszty, straty nadzwyczajne lub wynik finansowy,

27) 16 "kierownik jednostki" - osobę, która zarządza działalnością jednostki, wieloosobowy organ lub wyłoniony z niego zespół osób, które zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami lub nadanym jej statutem uprawnione są do zarządzania jednostką, a także, jeżeli odrębne przepisy tak stanowią, osobę, która stoi na czele organu upoważnionego do kierowania jednostką,

28) 17 "zatwierdzone sprawozdanie finansowe" - sprawozdanie, które zostało zatwierdzone przez właściwy organ.

§  3.

1. Jednostki obowiązane są prowadzić rachunkowość zgodnie z przepisami rozporządzenia i innymi przepisami prawa, dającą rzetelny i jasny obraz ich stanu i sytuacji finansowej.

2. Zadaniem rachunkowości jednostki jest bieżąca rejestracja operacji gospodarczych w sposób prawidłowy, kompletny i systematyczny, przy zachowaniu następujących zasad:

1) zapewniona ma być kompletność ujęcia wszystkich operacji gospodarczych zarówno w porządku chronologicznym, jak i systematycznym,

2) operacje gospodarcze należy ujmować według okresów sprawozdawczych, których dotyczą,

3) zapewnione zostanie pełne, zgodne z prawdą materialną oddanie istotnej formalnej i materialnej treści operacji gospodarczych, niezależnie od formy ich przedstawienia,

4) wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i kosztów ich uzyskania, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustalana będzie odrębnie; nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów ich uzyskania oraz zysków i strat nadzwyczajnych,

5) dane umożliwiające ustalenie stanu i sytuacji finansowej jednostki należy ujmować w odrębnych pozycjach; pozostałe dane mogą być ujmowane łącznie,

6) 18 przy ustalaniu wartości aktywów i pasywów oraz wysokości wyniku finansowego należy:

a) wyceniać rzeczowe składniki majątku obrotowego w cenach zakupu, nabycia lub technicznym koszcie wytworzenia, nie wyższych od możliwych do uzyskania za nie cen sprzedaży netto, to jest w sposób wyrażający ich wartość użytkową dla jednostki,

b) ująć w księgach rachunkowych przypadające na dany rok obrotowy zmniejszenia wartości na skutek umorzenia wszystkich stopniowo zużywających się składników majątku trwałego jednostki, niezależnie od wyniku finansowego, jaki w danym roku obrotowym jednostka ta osiągnęła,

c) uwzględniać - niezależnie od daty ich zapłaty - wszelkie osiągnięte i przypadające na rzecz jednostki lub obciążające ją za dany rok obrotowy:

- przychody ze sprzedaży i inne przychody oraz koszty uzyskania tych przychodów,

- dotacje przedmiotowe, subwencje, podatek obrotowy i inne obciążenia przychodów,

d) ująć w księgach rachunkowych wszelkie straty nadzwyczajne i zrealizowane zyski nadzwyczajne,

7) dla zapewnienia współmierności przychodów i kosztów własnych ich osiągnięcia oraz realnej wysokości wyniku finansowego jednostki, wyodrębnione będą i zaliczone do aktywów lub pasywów koszty i przychody przyszłych okresów, a także tworzone będą i zaliczane do strat nadzwyczajnych rezerwy w wysokości przewidywanego ryzyka gospodarczego,

8) przyjmować się będzie, że działalność jednostki będzie kontynuowana, z wyjątkiem przypadków określonych w § 17 ust. 1 pkt 2-4.

3. Przyjęte zasady księgowania operacji gospodarczych i przedstawiania ich rezultatów w sprawozdaniu finansowym, zwłaszcza zaś sposób ustalenia wartości aktywów i pasywów, a także wyniku finansowego, nie mogą być zmieniane w ciągu kolejnych lat, chyba że jest to uzasadnione ważnymi dla jednostki przyczynami i następuje od początku roku obrotowego. W przypadku zmiany zasad ustalania wartości aktywów i pasywów należy w sprawozdaniu finansowym sporządzonym na koniec roku obrotowego, w którym dokonano zmiany, zamieścić wyjaśnienie, na czym polegała zmiana, uzasadnić jej dokonanie i podać jej wpływ na roczny wynik finansowy.

4. Wartość aktywów i pasywów ustalona według przepisów rozporządzenia ulega zmianie, gdy odrębne przepisy przewidują ich przeszacowanie.

5. Zasad wyceny aktywów i pasywów oraz sposobów ustalania wyniku finansowego, przewidzianych przepisami rozporządzenia, nie stosuje się, jeśli inaczej stanowią odrębne ustawy lub wydane na ich podstawie przepisy.

6. W sprawach nie uregulowanych przepisami rozporządzenia stosować należy zasady określone przez naukę rachunkowości oraz utrwalone przez powszechną praktykę i zwyczaje.

¹ § 1 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

² Kwota przychodu, o której mowa w § 1 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia podlega podwyższeniu do wysokości 12.000.000.000 zł na podstawie obwieszczenia Ministra Finansów z dnia 18 listopada 1993 r. w sprawie podwyższenia kwoty przychodu zobowiązującej osoby fizyczne oraz spółki cywilne osób fizycznych do prowadzenia ksiąg rachunkowych (handlowych) (M.P.93.60.55) z dniem 1 stycznia 1994 r.

³ § 2 pkt 6 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

⁴ § 2 pkt 8 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

⁵ § 2 pkt 8a dodany przez § 1 pkt 2 lit. c) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

⁶ § 2 pkt 11 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. d) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

⁷ § 2 pkt 12 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. e) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

⁸ § 2 pkt 13 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. f) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

⁹ § 2 pkt 18:

- zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. g) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 1 lit. a) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹⁰ § 2 pkt 19 zmieniony przez § 1 pkt 1 lit. a) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹¹ § 2 pkt 21 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. h) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

¹² § 2 pkt 23 zmieniony przez § 1 pkt 1 lit. b) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹³ § 2 pkt 24 zmieniony przez § 1 pkt 1 lit. b) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹⁴ § 2 pkt 25 dodany przez § 1 pkt 1 lit. c) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹⁵ § 2 pkt 26:

- zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. i) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

- według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 1 lit. d) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹⁶ § 2 pkt 27 według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 1 lit. d) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹⁷ § 2 pkt 28:

- zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. j) rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.

- według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 1 lit. d) rozporządzenia z dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U.93.46.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 5 lipca 1993 r.

¹⁸ § 3 ust. 2 pkt 6 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 10 grudnia 1992 r. (Dz.U.92.96.476) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 stycznia 1993 r.