Wynalazczość pracownicza.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1956.3.21 t.j.

Akt utracił moc
Wersja od: 22 września 1958 r.

DEKRET
z dnia 12 października 1950 r.
o wynalazczości pracowniczej.

W celu wzmożenia wynalazczości pracowniczej, jako istotnego czynnika rozwoju gospodarki narodowej, oraz dla zapewnienia pracownikom opieki i pomocy Państwa w zakresie wynalazczości -

Rada Ministrów postanawia, a Rada Państwa zatwierdza, co następuje:

Przepisy ogólne.

W rozumieniu niniejszego dekretu:

1)
uspołecznionym zakładem pracy jest zakład pracy prowadzony przez Państwo, osobę prawną prawa publicznego, przedsiębiorstwo państwowe, centralę spółdzielczo-państwową, centralę spółdzielni, spółdzielnię albo przez spółkę, w której Skarb Państwa, przedsiębiorstwo państwowe lub osoba prawna prawa publicznego posiada udział wynoszący ponad 50% kapitału zakładowego,
2)
pracownikiem jest osoba wykonująca pracę dla uspołecznionego zakładu pracy na podstawie stosunku publiczno-prawnego, umowy o pracę lub o dzieło albo na podstawie umowy zlecenia,
3)
wynalazkiem jest nowe rozwiązanie zagadnienia technicznego, na które może być udzielony patent i które może znaleźć zastosowanie w gospodarce narodowej,
4)
udoskonaleniem technicznym jest nowe rozwiązanie zagadnienia technicznego, które nie będąc wynalazkiem ulepsza albo usprawnia w uspołecznionym zakładzie pracy procesy technologiczne zarówno w zakresie produkcji, jak i usług, konstrukcję maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych, albo wprowadza nowe, korzystne ukształtowanie produktu;
5)
usprawnieniem jest ulepszenie, które bezpośrednio wpływa na bardziej wydajne wykorzystanie w procesie technologicznym maszyn i urządzeń technicznych, narzędzi pracy, materiałów i siły roboczej, nie zmieniając jednak istotnie konstrukcji maszyn, urządzeń, narzędzi lub procesów technologicznych, albo wprowadza korzystne zmiany w zakresie organizacji produkcji bądź usług w uspołecznionym zakładzie pracy.
1.
Udoskonalenia technicznego nie uważa się za nowe, jeżeli przed zgłoszeniem go w uspołecznionym zakładzie pracy było w tym zakładzie pracy stosowane lub uprzednio zgłoszone przez inną osobę albo opublikowane w opisach udoskonaleń technicznych, albo jawnie stosowane we właściwych branżowo uspołecznionych zakładach pracy.
2.
Nie stanowi usprawnienia ulepszenie, które przed zgłoszeniem go w uspołecznionym zakładzie pracy było w tym zakładzie pracy stosowane bądź uprzednio zgłoszone przez inną osobę albo jawnie stosowane we właściwych branżowo uspołecznionych zakładach pracy.
3.
Uzupełnienie albo ulepszenie wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia odpowiadające przepisom art. 1 pkt 3, 4 lub 5 uważa się za samoistny wynalazek, udoskonalenie techniczne lub usprawnienie tylko w części obejmującej to uzupełnienie lub ulepszenie.
1.
Wynalazek, udoskonalenie techniczne lub usprawnienie uważa się za pracownicze, jeżeli dokonane zostały przez pracownika w czasie trwania stosunku służbowego lub umownego albo w ciągu roku po jego ustaniu:
1)
w wykonaniu umowy o pracę nad wynalazkami, udoskonaleniami technicznymi lub usprawnieniami albo innych umów mających za przedmiot dokonanie wynalazków, udoskonaleń technicznych lub usprawnień,
2)
w związku z pracą o charakterze naukowo-badawczym, wykonywaną na podstawie umowy o pracę,
3)
w związku z zakresem pracy wykonywanej przez pracownika w uspołecznionym zakładzie pracy albo
4)
przy pieniężnej lub innej materialnej pomocy udzielonej pracownikowi przez uspołeczniony zakład pracy na opracowanie wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia.
2.
Wynalazek, udoskonalenie techniczne lub usprawnienie są również pracownicze, jeżeli dokonane zostały przez pracownika w warunkach określonych w ust. 1 wspólnie z osobami nie będącymi pracownikami uspołecznionego zakładu pracy.
3.
Nie uważa się za usprawnienie w rozumieniu dekretu ulepszenia mającego cechy określone w art. 1 pkt 5, dokonanego przez pracownika w związku z pracą o charakterze naukowo-badawczym, projektanckim i konstruktorskim, wykonywaną w uspołecznionym zakładzie pracy.
1.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określi:
1)
zasady tworzenia i działalności zespołów dla wykonywania określonych zadań w zakresie wynalazczości pracowniczej,
2)
zasady zawierania przez uspołecznione zakłady pracy umów o dokonanie lub realizację wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień.
2.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego wydaje przepisy w sprawach określonych w ust. 1 pkt 1 w uzgodnieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych.

Uprawnienia twórców pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień.

Uspołecznione zakłady pracy są obowiązane do udzielania swoim pracownikom pomocy i opieki potrzebnej do dokonania wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia oraz do zapewnienia ich twórcom bezpośredniego udziału w pracach nad ich realizacją.

1.
Pracownik, który dokonał wynalazku pracowniczego, ma prawo do świadectwa autorskiego po uzyskaniu przez uspołeczniony zakład pracy patentu na ten wynalazek.
2.
W razie udzielenia patentu nazwisko wynalazcy umieszcza się w opisie patentowym.
1.
Pracownik, który dokonał pracowniczego udoskonalenia technicznego, ma prawo do świadectwa o dokonaniu udoskonalenia technicznego po przyjęciu tego udoskonalenia do wykorzystania.
2.
Pracownik, który dokonał pracowniczego usprawnienia ma prawo do zaświadczenia o dokonaniu usprawnienia po przyjęciu tego usprawnienia do wykorzystania.
3.
Przepis art. 6 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
1.
Świadectwa autorskie i świadectwa o dokonaniu udoskonaleń technicznych wydaje Urząd Patentowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
2.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określi organy właściwe do wydawania zaświadczeń o dokonaniu usprawnień i do rejestrowania usprawnień, jak również tryb wydawania świadectw autorskich, świadectw o dokonaniu udoskonaleń technicznych oraz zaświadczeń o dokonaniu usprawnień.
3. 1
Wnioski, pisma i załączniki w sprawach dotyczących wydania świadectw autorskich, świadectw o dokonaniu udoskonaleń technicznych oraz zaświadczeń o dokonaniu usprawnień, jak również te świadectwa i zaświadczenia są wolne od wszelkich opłat.

Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określi sposób rozpowszechniania i ogłaszania pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień oraz wytyczne dla gromadzenia ich dokumentacji, jak również w porozumieniu z Ministrem Finansów zasady wynagradzania osób, które przyczyniły się do zrealizowania w uspołecznionych zakładach pracy pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych lub usprawnień zgłoszonych w innych uspołecznionych zakładach pracy.

1.
Za dokonanie wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, przyjętego do wykorzystania, pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia stosownie do przepisów niniejszego dekretu.
2.
Rada Ministrów może określić także inne korzyści i uprawnienia, które mogą dodatkowo być przyznane twórcom pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień.
3.
Za dokonanie udoskonalenia technicznego w związku z planową pracą o charakterze naukowo-badawczym, wykonywaną w uspołecznionym zakładzie pracy, twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia. Twórcy przysługuje jednak prawo do wynagrodzenia za przyczynienie się do realizacji lub rozpowszechnienia udoskonalenia technicznego.

Prawo do otrzymania na imię twórcy świadectwa autorskiego, świadectwa o dokonaniu udoskonalenia technicznego lub zaświadczenia o dokonaniu usprawnienia oraz prawo do wynagrodzenia za dokonanie pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia jest przedmiotem dziedziczenia i może być przedmiotem zapisu.

Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do współtwórców pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia także w przypadku określonym w art. 3 ust. 2.

Tryb postępowania w sprawach pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień.

1.
Osoby pracujące w uspołecznionych zakładach pracy nad dokonaniem wynalazków, udoskonaleń technicznych lub usprawnień powinny zachować w tajemnicy wobec osób postronnych przebieg i wyniki swych prac oraz zawiadamiać swych bezpośrednich przełożonych o podjęciu i przebiegu tych prac.
2.
Pracownik, który dokonał wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, jest obowiązany zawiadomić o tym niezwłocznie kierownika uspołecznionego zakładu pracy, w którym jest zatrudniony.
1.
W razie uznania, że pracowniczy wynalazek nie posiada znaczenia dla gospodarki narodowej, właściwy naczelny organ administracji państwowej na żądanie twórcy może w porozumieniu z zainteresowanymi naczelnymi organami administracji państwowej udzielić twórcy pisemnego zezwolenia na zgłoszenie przezeń wynalazku do opatentowania we własnym imieniu albo udzielić zezwolenia na przepisanie na rzecz twórcy praw ze zgłoszenia wynalazku do opatentowania lub praw z patentu udzielonego na wynalazek. Decyzja w tym przedmiocie powinna być powzięta w ciągu dwóch miesięcy od daty przedłożenia sprawy naczelnemu organowi administracji państwowej.
2.
W razie odmowy udzielenia zezwolenia na zgłoszenie wynalazku twórcy służy prawo do wynagrodzenia według zasad określonych w niniejszym dekrecie.
1.
Uspołeczniony zakład pracy jest obowiązany zgłosić do Urzędu Patentowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej projekt mający znamiona wynalazku w celu zastrzeżenia prawa pierwszeństwa.
2.
Uspołeczniony zakład pracy jest obowiązany do dokonania niezbędnych czynności dla uzyskania patentu na wynalazek pracowniczy przyjęty do wykorzystania.
3.
Jeżeli dla zgłoszenia wynalazku pracowniczego potrzebne jest ze strony wynalazcy dopełnienie jakichkolwiek czynności prawnych, wówczas jest on obowiązany czynności tych dopełnić na żądanie i na koszt zainteresowanego uspołecznionego zakładu pracy.
1.
Prawo wykorzystania pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego i usprawnienia oraz prawo do uzyskania patentu na taki wynalazek służby uspołecznionemu zakładowi pracy, który obowiązany jest również podjąć starania o realizację wynalazku, udoskonalenia lub usprawnienia.
2.
Twórca powinien czynnie współdziałać przy realizacji swego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, a w szczególności powinien dostarczyć posiadaną dokumentację i udzielać potrzebnych wyjaśnień i wskazówek.
3.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami określi przypadki, w których prawo do uzyskania patentu na pracowniczy wynalazek służy Skarbowi Państwa.
1.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określi organy powołane do przyjmowania i oceniania pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień, do rozstrzygania sporów o wysokość wynagrodzenia za te wynalazki, udoskonalenia techniczne i usprawnienia, jak również tryb postępowania tych organów.
2.
W odniesieniu do władz i urzędów państwowych organy takie i tryb postępowania zostaną określone przez właściwe władze naczelne w porozumieniu z Przewodniczącym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego.
3.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określi obowiązki organów administracji państwowej i uspołecznionych zakładów pracy w zakresie realizacji wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień.
4.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego w porozumieniu z właściwymi organami administracji państwowej ustali wytyczne w sprawie obsady osobowej organów określonych w ust. 1 i 2.
1.
Jeżeli pracownik lub jego następca prawny zgłosił w Urzędzie Patentowym wynalazek dokonany w warunkach, o których mowa w art. 3, lub uzyskał patent na taki wynalazek, a nie zachodzi przypadek przewidziany w art. 14, Urząd Patentowy na wniosek zainteresowanego uspołecznionego zakładu pracy dokona przepisania praw ze zgłoszenia lub patentu na rzecz tego zakładu.
2.
Pracownik odpowiada za wszelką szkodę wyrządzoną przez zgłoszenie wynalazku, o którym mowa w ust. 1, uzyskanie patentu, korzystanie z wynalazku lub z praw z patentu albo też przez przeniesienie tych praw, a ponadto obowiązany jest wydać niesłuszne wzbogacenie.
1.
Rada Ministrów określi zasady obliczania wynagrodzenia za dokonanie pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, tryb i terminy wypłaty wynagrodzenia oraz przypadki, w jakich wynagrodzenie wolne jest od podatków, opłat i świadczeń publiczno-prawnych.
2.
W przypadkach przewidzianych w art. 3 ust. 1 pkt 1 i w art. 10 ust. 3 wynagrodzenie za dokonanie pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia przyjętego do wykorzystania przysługuje tylko wówczas, gdy określone umową wynagrodzenie jest rażąco niskie w stosunku do osiąganych korzyści.

Pracownikom uspołecznionego zakładu pracy, którzy na zlecenie kierownictwa zakładu pracy udzieli pomocy technicznej przy opracowaniu pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, przyznaje się premie lub wynagrodzenie według zasad ustalonych przez Przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego w porozumieniu z Ministrem Finansów. Premie lub wynagrodzenia wypłaca zakład pracy, który zleca udzielenie pomocy technicznej.

1.
Przepisy dekretu stosuje się odpowiednio w przypadku dobrowolnego odstąpienia na zasadach tego dekretu uspołecznionemu zakładowi pracy praw z patentu na wynalazek, praw do wynalazku, na który nie udzielono jeszcze patentu, albo praw do udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, dokonanych w warunkach innych aniżeli określone w art. 3.
2.
Wynalazki, udoskonalenia techniczne i usprawnienia, o których mowa w ust. 1, zgłasza się w uspołecznionych zakładach pracy właściwych ze względu na przedmiot ich działalności.
1.
Jeżeli przedsiębiorstwo nie będące uspołecznionym zakładem pracy zawarło umowę o pracę nad wynalazkami w zakresie swej działalności, prawo wykorzystania wynalazku i prawo do uzyskania patentu służy temu przedsiębiorstwu; w tym przypadku nazwisko wynalazcy umieszcza się w opisie patentowym. W braku umowy prawo do uzyskania patentu na wynalazek, chociażby dokonany w związku z zakresem pracy w takim przedsiębiorstwie, służy wynalazcy.
2.
Jeżeli określone umową wynagrodzenie za dokonanie wynalazku jest rażąco niskie w stosunku do korzyści osiąganych przez przedsiębiorstwo dzięki temu wynalazkowi, pracownik może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia.
1.
Spory pomiędzy uspołecznionym zakładem pracy a pracownikiem lub jego następcą prawnym o prawa twórcy do wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia, jak również wnioski z art. 18 ust. 1, rozstrzyga Urząd Patentowy (wydział spraw spornych).
2.
Spory o roszczenia majątkowe z art. 18 ust. 2 i z art. 22 ust. 2 należą do właściwości sądów powszechnych.

Przepisy karne.

1.
Kto wbrew przepisom niniejszego dekretu zataja pracowniczy wynalazek, zgłasza go w Urzędzie Patentowym na swoją rzecz, wykorzystuje go w sposób przemysłowy lub handlowy albo przenosi prawo do wynalazku na inną osobę, podlega karze aresztu do jednego roku i grzywny lub jednej z tych kar.
2.
Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom niniejszego dekretu zataja pracownicze udoskonalenia techniczne lub usprawnienia albo wykorzystuje je w sposób przemysłowy lub handlowy.
3.
W przypadkach mniejszej wagi sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet od kary uwolnić.

Kto nie dopełniając swego obowiązku uniemożliwia lub utrudnia realizowanie pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia ze szkodą dla gospodarki narodowej, podlega karze aresztu do lat 2 i grzywny lub jednej z tych kar.

Przepisy przejściowe i końcowe.

Minister Finansów w porozumieniu z Przewodniczącym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określi źródła i sposób finansowania wynalazczości pracowniczej oraz pomocy udzielanej w myśl art. 5.

Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego może utworzyć w Urzędzie Patentowym wydziały lub inne komórki organizacyjne dla spraw pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień.

Przepisów niniejszego dekretu nie stosuje się do wynalazków zgłoszonych w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej przed dniem wejścia w życie niniejszego dekretu ani też do praw z patentów udzielonych na te wynalazki.

Przepisy niniejszego dekretu stosuje się odpowiednio do wzorów użytkowych w rozumieniu przepisów z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych (Dz. U. Nr 39, poz. 384 z późniejszymi zmianami), odpowiadających warunkom określonym w art. 3 niniejszego dekretu lub odstąpionych w trybie określonym w art. 21 ust. 1 tego dekretu. Wynagrodzenie za dokonanie wzoru użytkowego odpowiadającego warunkom określonym w art. 3 niniejszego dekretu lub odstąpionego w trybie określonym w art. 21 ust. 1 dekretu ustala się według przepisów dotyczących wynagradzania za udoskonalenia techniczne.

1.
Przepisy niniejszego dekretu dotyczące pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień stosuje się również do wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień dokonanych przez pracowników stowarzyszeń wyższej użyteczności, związków zawodowych i organizacji społecznych.
2.
Właściwe władze naczelne stowarzyszeń i organizacji wymienionych w ust. 1 w porozumieniu z Przewodniczącym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego określą w ramach swych uprawnień statutowych organy powołane do przyjmowania i oceniania pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień oraz do określania wynagrodzenia za te wynalazki, udoskonalenia techniczne i usprawnienia, jak również ustalą strukturę organizacyjną i zakres działalności tych organów.

Przepisy niniejszego dekretu stosuje się również do wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień dokonywanych przez żołnierzy i pracowników w jednostkach i zakładach pracy podległych Ministrowi Obrony Narodowej i Ministrowi Spraw Wewnętrznych, z tym że przepisy wykonawcze przewidziane w art. 17 ust. 1 wydadzą dla wymienionych jednostek i zakładów Minister Obrony Narodowej i Minister Spraw Wewnętrznych, każdy w swoim zakresie działania.

W przepisach z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych (Dz. U. Nr 39, poz. 384 z późniejszymi zmianami) uchyla się art. 17 i 103.

1.
Przepisy niniejszego dekretu stosuje się odpowiednio do pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień dotyczących obrony Państwa.
2.
Pracowniczy wynalazek, udoskonalenie techniczne i usprawnienie dotyczące obrony Państwa stanowi tajemnicę państwową w rozumieniu dekretu z dnia 26 października 1949 r. o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej (Dz. U. Nr 55, poz. 437).
3.
Decyzję o uznaniu pracowniczego wynalazku, udoskonalenia technicznego lub usprawnienia za dotyczące obrony Państwa wydaje naczelny organ administracji państwowej, któremu podlega uspołeczniony zakład pracy, a jeżeli wynalazek, udoskonalenie techniczne lub usprawnienie dotyczy nowych rodzajów broni, sposobów walki lub innych zagadnień ściśle wojskowych - Minister Obrony Narodowej.
4.
Kierownicy uspołecznionych zakładów pracy obowiązani są niezwłocznie zawiadomić właściwy naczelny organ administracji państwowej o podjęciu przez ich pracowników prac nad wynalazkami, udoskonaleniami technicznymi i usprawnieniami dotyczącymi obrony Państwa oraz zabezpieczyć ich tajność.
5.
Wystawianie pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych lub usprawnień dotyczących obrony Państwa jako eksponatów na publicznych wystawach w kraju lub za granicą, jak również publikacja wiadomości o pracowniczych wynalazkach, udoskonaleniach technicznych i usprawnieniach dotyczących obrony Państwa, wymaga zezwolenia właściwego naczelnego organu administracji państwowej wydanego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej.
6.
Patenty na wynalazki dotyczące obrony Państwa wydaje Urząd Patentowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na rzecz Państwa, z wymienieniem naczelnego organu administracji państwowej, do którego zakresu działania należy realizacja wynalazku.
7.
Na wniosek właściwego naczelnego organu administracji państwowej Urząd Patentowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyda na pracowniczy wynalazek dotyczący obrony Państwa patent tajny, a udoskonalenie techniczne dotyczące obrony Państwa zarejestruje jako tajne.
8.
Przewodniczący Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej określi tryb postępowania przy uznawaniu pracowniczych wynalazków, udoskonaleń technicznych i usprawnień za dotyczące obrony Państwa, sposób prowadzenia i przechowywania korespondencji, sposób przechowywania tajnych akt zgłoszeń patentów i zarejestrowanych udoskonaleń technicznych i usprawnień dotyczących obrony Państwa oraz sposób wydawania świadectw autorskich, świadectw o dokonaniu udoskonaleń technicznych i zaświadczeń o dokonaniu usprawnień.

Wykonanie dekretu porucza się Prezesowi Rady Ministrów, Przewodniczącemu Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego oraz wszystkim ministrom.

Dekret wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

1 Art. 8 ust. 3 zmieniony przez art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o częściowej zmianie przepisów o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych (Dz.U.58.45.227) z dniem 22 września 1958 r.