Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać polarymetry.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2003.41.352

Akt utracił moc

Wersja od: 10 marca 2003 r.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ¹⁾

z dnia 20 lutego 2003 r.

w sprawie wymagań metrologicznych, którym powinny odpowiadać polarymetry

Na podstawie art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach (Dz. U. Nr 63, poz. 636 i Nr 154, poz. 1800 oraz z 2002 r. Nr 155, poz. 1286 i Nr 166, poz. 1360) zarządza się, co następuje:

§ 1. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:

1) "polarymetrze" - rozumie się przez to przyrząd pomiarowy służący do pomiaru kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła przechodzącego przez gazy, ciecze i ciała stałe oraz innych wielkości fizycznych będących funkcją kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji;

2) "Międzynarodowej Skali Cukrowej" - rozumie się przez to skalę zdefiniowaną przez Międzynarodową Komisję Ujednolicania Cukrowniczych Metod Analitycznych (ICUMSA), wyrażaną w °Z;

3) "sacharymetrze" - rozumie się przez to polarymetr z podziałką wyskalowaną w stopniach Międzynarodowej Skali Cukrowej (°Z), przeznaczony do pomiaru zawartości sacharozy w roztworze wodnym na podstawie porównania kątów skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła przechodzącego przez badany roztwór i roztwór czystej sacharozy o ustalonym stężeniu masowym;

4) "kącie skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła" - rozumie się przez to wielkość, charakterystyczną dla związków chemicznych optycznie czynnych, wyrażoną w stopniach kątowych (°), oznaczaną symbolem α, zależną od długości fali światła λ, temperatury t i długości rurki polarymetrycznej l (odpowiadającej wymiarowi próbki substancji użytej do pomiarów);

5) "dryfcie zera" - rozumie się przez to powolną zmianę charakterystyki metrologicznej (wskazań punktu zerowego);

6) "warunkach odniesienia" - rozumie się przez to warunki użytkowania przewidziane do badania polarymetrów lub do wzajemnego porównywania wyników pomiarów;

7) "klasie dokładności" - rozumie się przez to klasę polarymetrów, spełniających określone wymagania metrologiczne i których błędy zawarte są w wyznaczonych granicach.

§ 2. Polarymetry mogą być skonstruowane w szczególności jako:

1) polarymetry z obrotowym polaryzatorem lub analizatorem wykorzystujące monochromatyczne światło o znanej długości fali w zakresie od 546 nm do 900 nm;

2) polarymetry z klinowym kompensatorem kwarcowym wykorzystujące monochromatyczne światło o znanej długości fali w zakresie od 546 nm do 900 nm lub światło żarówki o efektywnej długości fali 587 nm.

§  3.

1. Polarymetr składa się z następujących elementów:

1) źródło światła;

2) polaryzator lub urządzenie półcieniowe;

3) komora z rurką polarymetryczną;

4) analizator;

5) soczewki i płytki szklane lub kwarcowe.

2. Polarymetr powinien być wyposażony w urządzenie do regulacji wskazania zerowego.

§ 4. Konstrukcja polarymetru powinna zapewniać:

1) brak ujemnego wpływu jego drgań na wynik pomiaru;

2) możliwość jego sprawdzenia za pomocą kwarcowych płytek kontrolnych lub innych wzorców kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła;

3) zabezpieczenie wewnętrznych części optycznych, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 2 i 4, przed dostępem osób nieuprawnionych;

4) łatwe czyszczenie części optycznych, o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 3 i 5.

§  5.

1. Do budowy polarymetrów powinny być stosowane materiały odporne na działanie substancji mierzonych i odczynników pomocniczych.

2. Materiały ferromagnetyczne mogą być stosowane pod warunkiem, że nie mają wpływu na wartości kątów skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła badanych próbek.

3. W polarymetrach z klinowym kompensatorem kwarcowym niejednorodność i inne wady kwarcu nie powinny wpływać na dokładność wskazań.

§ 6. Odczytu wyników pomiaru polarymetru dokonuje się w sposób wizualny (polarymetry wizualne) lub za pomocą metod fotoelektrycznych (polarymetry fotoelektryczne).

§  7.

1. Podziałka polarymetru powinna być wyskalowana w stopniach albo stopniach Międzynarodowej Skali Cukrowej. Zakres wskazań w stopniach może obejmować kąt pełny lub jego część.

2. Podziałka sacharymetru powinna być wyskalowana w stopniach Międzynarodowej Skali Cukrowej, a jej zakres pomiarowy powinien wynosić od -30 °Z do +120 °Z lub obejmować część tego zakresu.

§  8.

1. Komora z rurką polarymetryczną powinna być tak wykonana, aby oś optyczna polarymetru pokrywała się z osią rurki polarymetrycznej, przy czym kąt utworzony przez te osie nie może przekraczać 0,5°.

2. Rurka polarymetryczna powinna być tak zbudowana, aby promienie światła przez nią przechodzące:

1) nie były przez nią wygaszane;

2) nie odbijały się od jej ścianek;

3) były ograniczone przysłonami kołowymi.

3. Podczas pracy polarymetru wzrost temperatury rurki polarymetrycznej nie może być większy niż 1 °C.

§  9.

1. Polarymetry wizualne powinny działać na zasadzie półcienia, przy czym kąt półcienia powinien być stały i mieścić się w zakresie 5° ÷ 10° lub być regulowany w zakresie 0° ÷ 10°.

2. Konstrukcja okularu urządzenia półcieniowego powinna umożliwiać zogniskowanie linii oddzielającej poszczególne części pola widzenia oraz zrównanie ich jasności.

§  10.

1. Zmiana wskazań polarymetru spowodowana zmianą efektywnej długości fali światła w roztworach zabarwionych nie powinna przekraczać ±0,02% wartości tych wskazań.

2. Ustabilizowane wskazanie polarymetrów fotoelektrycznych powinno być uzyskane w czasie nieprzekraczającym 30 s bez względu na wartość tego wskazania.

§  11.

1. Na polarymetrach powinny być zamieszczone w sposób trwały i czytelny następujące oznaczenia:

1) nazwa polarymetru;

2) nazwa i adres lub znak producenta polarymetru;

3) numer fabryczny.

2. Na sacharymetrach powinny być zamieszczone oznaczenia, o których mowa w ust. 1, oraz podana:

1) długość rurki lub rurek polarymetrycznych, które powinny być stosowane podczas pomiarów;

2) temperatura odniesienia "20 °C" i długość fali światła, dla której została wykonana skala sacharymetru.

§ 12. Ustala się następujące warunki odniesienia dla polarymetrów:

1) temperatura t = 20°C;

2) długość fali światła wybrana spośród podanych:

a) λ^Hg_vac = 546,2271 nm - w próżni, λ^Hg = 546,1 nm - w powietrzu,

b) λ^Na_vac = 589,4400 nm - w próżni, λ^Na = 589,3 nm - w powietrzu,

c) λ^He-Ne_vac = 632,9914 nm - w próżni, λ^He-Ne = 633,0 nm - w powietrzu,

d) λ = 587 nm - efektywna długość fali dla polarymetrów z klinowym kompensatorem kwarcowym.

§  13.

1. W zależności od wartości skrajnych błędu dopuszczalnego wyróżnia się trzy klasy dokładności polarymetrów: I, II, III.

2. Wartości skrajne błędu dopuszczalnego, w zależności od klasy dokładności, są równe:

1) dla sacharymetrów:

a) klasa dokładności I - ±0,05 °Z,

b) klasa dokładności II - ±0,1 °Z,

c) klasa dokładności III - ±0,2 °Z;

2) dla pozostałych polarymetrów:

a) klasa dokładności I - ±0,01°,

b) klasa dokładności II - ±0,05°,

c) klasa dokładności III - ±0,2°.

3. Dryft zera w polarymetrach fotoelektrycznych nie powinien przekraczać wartości skrajnych błędu dopuszczalnego określonych dla danej klasy dokładności polarymetru.

§ 14. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

______

¹⁾ Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej - gospodarka, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. Nr 1, poz. 5).