Rozdział 2 - Konstrukcja, materiał i wykonanie areometrów - Wymagania metrologiczne, którym powinny odpowiadać areometry szklane.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2003.115.1082

Akt utracił moc

Wersja od: 2 lipca 2003 r.

Rozdział  2

Konstrukcja, materiał i wykonanie areometrów

§  4.

1. Areometr zbudowany jest z:

1) cylindrycznego korpusu o stożkowym lub półkulistym dnie, do którego nie przywierają pęcherzyki powietrza;

2) pustego w środku cylindrycznego trzpienia, przymocowanego do górnej części korpusu; górny koniec trzpienia jest szczelnie zamknięty (zatopiony).

2. Areometr może mieć wbudowany termometr (termoareometr).

3. W dolnej części korpusu, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, znajduje się materiał obciążający w postaci śrutu metalicznego, służący do adiustacji masy areometru, przy czym w przypadku, o którym mowa w ust. 2, rolę tę spełnia również ciecz termometryczna.

4. Wewnątrz trzpienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, powinna znajdować się podziałka areometryczna, naniesiona na cylindrycznej podzielni, trwale przymocowanej do jego wewnętrznych ścianek.

§ 5. Areometr zanurzony w cieczy powinien pływać, zachowując pionowe położenie, aż do najniższej kreski podziałki, przy tym odchylenie jego osi od pionu nie może przekraczać 1,5°.

§  6.

1. Powierzchnia zewnętrzna całego areometru powinna być gładka i symetryczna względem głównej osi, a zmiany przekroju poprzecznego powinny być łagodne.

2. Grubość ścianek areometru powinna być równomierna.

3. W obszarze objętym podziałką areometryczną przekrój poprzeczny trzpienia powinien być stały.

4. Wszystkie wewnętrzne części areometru powinny być nieruchome.

5. Zamknięcie areometru przez zatopienie wierzchołka trzpienia powinno nastąpić po dokładnym osuszeniu jego wnętrza.

6. Zewnętrzna średnica trzpienia nie powinna być mniejsza niż 3 mm.

§  7.

1. Szkło, z którego wykonany jest areometr, powinno być przezroczyste, odprężone i pozbawione wad, mogących zakłócać odczyt wskazania na podziałce areometrycznej, w tym plam, smug, pęcherzyków powietrznych i pęknięć, o odpowiedniej do zakresu stosowania odporności termicznej i chemicznej.

2. Współczynnik cieplnej rozszerzalności objętościowej szkła, o którym mowa w ust. 1, powinien wynosić (25±2) x 10^-6 x °C^-1.

3. Termometr wbudowany w areometr powinien być wykonany ze szkła postarzonego.

§  8.

1. Materiał obciążający, o którym mowa w § 4 ust. 3, powinien być trwale zamocowany w dolnej części areometru, poprzez unieruchomienie spoiwem lub zamknięcie w osobnej części jego korpusu.

2. Materiał obciążający oraz spoiwo, o których mowa w ust. 1, powinny być tak dobrane, aby gotowy areometr, przetrzymany przez jedną godzinę w pozycji poziomej w temperaturze 80 °C, a następnie schłodzony bez zmiany położenia, spełniał wymaganie, o którym mowa w § 5; w przypadku gdy areometr przeznaczony jest do pomiarów w temperaturze przekraczającej 70 °C, warunek ten powinien być spełniony dla temperatury o co najmniej 10 °C wyższej.

§  9.

1. Podzielnia, o której mowa w § 4 ust. 4, powinna być gładka i matowa oraz umocowana w sposób trwały i zapewniający widoczność każdego przemieszczenia się podziałki areometrycznej względem trzpienia.

2. Na podzielni może znajdować się tylko jedna podziałka areometryczna.

§ 10. Podzielnia, podziałka areometryczna oraz oznaczenia nie powinny wykazywać żadnych oznak odkształcenia, odbarwienia ani zwęglenia po przetrzymaniu przez dwadzieścia cztery godziny w temperaturze 70 °C; w przypadku gdy areometr przeznaczony jest do pomiarów w temperaturze przekraczającej 70 °C, warunek ten powinien być spełniony dla temperatury wyższej o 10 °C od najwyższej dopuszczalnej temperatury pomiaru.

§ 11. Areometry do gazów ciekłych powinny być odporne na ciśnienie robocze nie mniejsze niż 1,4 MPa.

§  12.

1. Przy wykonaniu podziałki areometrycznej areometrów do pomiaru wielkości fizycznych innych niż gęstość należy uwzględnić zależność między mierzoną wielkością fizyczną a gęstością i napięciem powierzchniowym cieczy w temperaturze odniesienia; dla alkoholomierzy, cukromierzy, areometrów do kwasu siarkowego, areometrów do chlorku sodu, areometrów do analizy sedymentacyjnej gruntów zależności te określa się w tabelach od 1 do 6 w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

2. Przy wykonaniu podziałki areometrycznej densymetrów należy uwzględnić zależność między napięciem powierzchniowym a gęstością w temperaturze odniesienia; dla densymetrów do moczu, do olejów mineralnych, do gazów ciekłych zależności te określa się w tabelach od 7 do 9 w załączniku nr 1 do rozporządzenia.

3. Zależność między odległościami poszczególnych kresek podziałki areometrycznej / od kreski wyznaczającej początek zakresu pomiarowego a wartością wielkości mierzonej przez areometr - gęstość, ułamek masowy, ułamek objętościowy, stężenie, w warunkach odniesienia oblicza się według wzoru:

ρ₂ - ρ_pow ρ₁ - ρ

I = L x ------------ x --------------

ρ₁ - ρ₂ ρ - ρ_pow

gdzie:

L - założona długość skali w mm,

ρ₁ - dolna granica zakresu pomiarowego w g/cm³,

ρ₂ - górna granica zakresu pomiarowego w g/cm³,

ρ - gęstość cieczy odpowiadająca odległości / w g/cm³,

ρ_pow - gęstość powietrza, ρ_pow = 0,0012 g/cm³.

§ 13. Alkoholomierze i densymetry do alkoholu powinny być wywzrocowane zgodnie z danymi odniesienia określonymi w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 lutego 2003 r. w sprawie liczbowych danych odniesienia dla mieszanin alkoholu etylowego i wody (Dz. U. Nr 38, poz. 331).

§  14.

1. Podziałka areometryczna może mieć nie więcej niż dwa rodzaje działek elementarnych o różnych wartościach.

2. Wartości działek elementarnych powinny odpowiadać jednej z trzech następujących zależności:

1) 1 x 10ⁿ jednostek miary,

2) 2 x 10ⁿ jednostek miary,

3) 5 x 10ⁿ jednostek miary,

gdzie n - liczba całkowita.

3. Długość działki elementarnej powinna być nie mniejsza niż 0,8 mm i nie większa niż 6 mm.

§  15.

1. Kreski podziałki areometrycznej powinny:

1) leżeć w płaszczyznach prostopadłych do osi areometru, a końce kresek o jednakowej długości w linii prostej, równoległej do osi areometru;

2) być czarne, zaznaczone wyraźnie i trwałe; poza granicami zakresu pomiarowego kreski mogą być innego koloru;

3) być cienkie, proste, o równomiernej grubości nieprzekraczającej 0,2 mm, ale nie większej niż 1/5 długości działki elementarnej.

2. Kreski krótkie podziałki areometrycznej powinny obejmować nie mniej niż jedną piątą obwodu trzpienia, kreski średnie nie mniej niż jedną trzecią, a kreski długie nie mniej niż połowę obwodu trzpienia.

3. Najwyższa i najniższa kreska podziałki areometrycznej, stanowiące nominalne granice zakresu pomiarowego, powinny być kreskami długimi.

4. Odległość najwyższej kreski podziałki areometrycznej od wierzchołka trzpienia powinna być nie mniejsza niż 15 mm.

5. Odległość najniższej kreski podziałki areometrycznej od miejsca, w którym rozpoczyna się zmiana przekroju trzpienia, powinna być nie mniejsza niż 5 mm.

6. Na każdej podziałce areometrycznej, poza górną i poza dolną granicą zakresu pomiarowego, powinny znajdować się co najmniej dwie dodatkowe kreski.

7. Ocyfrowanie kresek podziałki areometrycznej powinno być wyraźne, czytelne i jednoznaczne. Jeżeli oznaczenia liczbowe są wielocyfrowe, to dwie początkowe cyfry mogą być opuszczone, jednakże najwyższe i najniższe kreski długie podziałki areometrycznej powinny mieć pełne oznaczenia liczbowe.

§  16.

1. Zakres pomiarowy termometru wbudowanego w areometr powinien obejmować temperaturę odniesienia.

2. Oś kapilary termometru w termoareometrach powinna być równoległa do osi pionowej areometru.

3. Rozszerzenie ekspansyjne kapilary termometru powinno zapewnić możliwość podgrzania do temperatury 80 °C.

4. W zależności od wartości działki elementarnej areometru działki elementarne wbudowanych termometrów mogą mieć następujące wartości:

1) 1 °C lub 0,5 °C dla działek elementarnych o wartości 10 kg/m³, 5 kg/m³, 2 kg/m³,1 kg/m³, 1 %, 0,5 %;

2) 0,5 °C lub 0,2 °C dla działek elementarnych o wartości 0,5 kg/m³, 0,2 %;

3) 0,2 °C lub 0,1 °C dla działek elementarnych o wartości 0,2 kg/m³, 0,1 kg/m³, 0,1 %;

4) 0,1 °C dla działek elementarnych o wartości 0,05 %.

5. Długość działki elementarnej termometru powinna być nie mniejsza niż:

1) 1 mm dla działek elementarnych o wartości 1 °C i 0,5 °C;

2) 0,7 mm dla działek elementarnych o wartości 0,2 °C i 0,1 °C.

6. Najwyższa kreska podziałki termometrycznej powinna znajdować się co najmniej 15 mm poniżej miejsca, w którym korpus zaczyna się zwężać, przechodząc w trzpień.

7. Najniższa kreska podziałki termometrycznej powinna znajdować się co najmniej 5 mm powyżej przejścia kapilary w zbiornik lub wejścia kapilary w materiał obciążający.

8. Powinny być zastosowane odpowiednie środki, aby widoczne było każde przemieszczenie się podziałki termometrycznej, takie jak kreska kontrolna na zewnętrznej powierzchni areometru odpowiadająca najwyższej oznaczonej liczbowo kresce podziałki termometrycznej.

§  17.

1. Na podzielni areometru lub wewnątrz korpusu powinny być wykonane w sposób trwały i czytelny następujące oznaczenia:

1) nazwa areometru lub wielkości mierzonej lub cieczy, do której jest przeznaczony;

2) jednostka miary;

3) temperatura odniesienia;

4) napięcie powierzchniowe odniesienia albo zakres napięć, albo rodzaj cieczy, do której areometr jest przeznaczony;

5) sposób odczytu - dolny lub górny;

6) nazwa lub znak producenta;

7) numer identyfikujący areometr;

8) znak zatwierdzenia typu, jeżeli został nadany.

2. Na areometrach do gazów ciekłych, oprócz oznaczeń, o których mowa w ust. 1, powinno być podane maksymalne dopuszczalne ciśnienie.