Rozdział 2 - Wymagania w zakresie konstrukcji, materiałów, wykonania odważników i miejsc umieszczania cech legalizacji - Wymagania, którym powinny odpowiadać odważniki, oraz szczegółowy zakres sprawdzeń wykonywanych podczas prawnej kontroli metrologicznej tych przyrządów pomiarowych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2007.101.678

Akt obowiązujący

Wersja od: 6 czerwca 2007 r.

Rozdział  2

Wymagania w zakresie konstrukcji, materiałów, wykonania odważników i miejsc umieszczania cech legalizacji

§  3.

1. Wymiary i wykonanie odważników prostopadłościennych klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 5 kg do 50 kg określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

2. Wymiary i wykonanie odważników walcowych klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 10 kg określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

§  4.

1. Odważniki klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂ powinny mieć:

1) korpus w kształcie walca lub ściętego stożka, zakończony główką - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 10 kg, z zastrzeżeniem ust. 3;

2) wymiary zewnętrzne jak dla odważników, o których mowa w § 3 ust. 2;

3) kształt odpowiedni do sposobu posługiwania się nimi - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy 20 kg i 50 kg.

2. W odważnikach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, wysokość korpusu w kształcie walca powinna mieścić się w zakresie od 3/4 do 5/4 wartości średnicy jego podstawy, natomiast wysokość korpusu w kształcie ściętego stożka - w zakresie od 3/4 do 5/4 wartości średniej średnicy (liczonej jako średnia arytmetyczna średnic jego podstaw). Wysokość główki powinna mieścić się w zakresie od 1/2 do 1 wartości tych średnic.

3. Odważniki klas dokładności E₁, E₂ i F₁ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 10 kg mogą mieć kształt walca bez główki.

§  5.

1. Odważniki klas dokładności E₁ i E₂ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg powinny być wykonane w całości jako jeden element - bez jamy adiustacyjnej.

2. Odważniki klas dokładności F₁, F₂, M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 1 g do 50 kg mogą mieć jamę adiustacyjną zamkniętą główką lub w inny odpowiedni sposób.

3. Odważniki walcowe klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy:

1) od 1 g do 10 g - nie powinny mieć jamy adiustacyjnej;

2) 20 g i 50 g - mogą mieć jamę adiustacyjną;

3) od 100 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg - powinny mieć jamę adiustacyjną.

4. Objętość jamy adiustacyjnej nie powinna przekraczać 1/5 całkowitej objętości odważnika.

§ 6. Odważniki klas dokładności E₁, E₂, F₁, F₂ i M₁ o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 1.000 mg powinny być wykonane jako:

1) blaszki o kształcie:

a) trójkąta - odważniki o wartościach nominalnych masy: 1 mg, 10 mg, 100 mg, 1.000 mg,

b) kwadratu - odważniki o wartościach nominalnych masy: 2 mg, 20 mg, 200 mg,

c) pięciokąta - odważniki o wartościach nominalnych masy: 5 mg, 50 mg, 500 mg, albo

2) druciki ukształtowane w formie:

a) 1 segmentu - odważniki o wartościach nominalnych masy: 1 mg, 10 mg, 100 mg, 1.000 mg,

b) 2 segmentów - odważniki o wartościach nominalnych masy: 2 mg, 20 mg, 200 mg,

c) 5 segmentów - odważniki o wartościach nominalnych masy: 5 mg, 50 mg, 500 mg.

§ 7. Odważniki klas dokładności E₁, E₂, F₁, F₂ i M₁ o wartości nominalnej masy 1 g mogą posiadać kształt odważnika o wartości nominalnej masy równej zarówno podwielokrotności, jak i wielokrotności 1 g.

§  8.

1. Odważniki powinny być wykonane z metalu lub stopu.

2. Metal lub stop, o którym mowa w ust. 1, powinien być takiej jakości, aby zmiany masy odważników wynikające ze zużycia w normalnych warunkach użytkowania były pomijalnie małe w stosunku do wartości błędów granicznych dopuszczalnych dla danej klasy dokładności.

§ 9. Odważnik powinien mieć taką gęstość, aby odchylenie gęstości powietrza o 10 % od wartości przyjmowanej (1,2 kg/m³) nie spowodowało błędu przekraczającego 1/4 wartości błędu granicznego dopuszczalnego.

§ 10. Metal lub stop, z którego są wykonywane odważniki klas dokładności E₁, E₂ i F₁, powinien być niemagnetyczny.

§ 11. Odporność na korozję i odpryskiwanie metalu lub stopu, z którego są wykonywane odważniki prostopadłościenne klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 5 kg do 50 kg, powinna odpowiadać co najmniej odporności na korozję i odpryskiwanie żeliwa szarego.

§  12.

1. Odważniki walcowe klas dokładności M₁ i M₂ powinny być wykonane z materiału, którego:

1) gęstość zawiera się w przedziale od 7.000 kg/m³ do 9.500 kg/m³;

2) twardość odpowiada co najmniej twardości mosiądzu;

3) odporność na korozję odpowiada co najmniej odporności na korozję żeliwa szarego;

4) kruchość nie przekracza kruchości żeliwa szarego.

2. Nie dopuszcza się stosowania żeliwa szarego jako materiału do wykonywania odważników, o których mowa w ust. 1, o wartości nominalnej masy mniejszej niż 100 g.

§  13.

1. Materiałem stosowanym do adiustacji odważników klas dokładności F₁ i F₂ z jamą adiustacyjną może być:

1) materiał, z którego wykonane są odważniki;

2) czysta cyna;

3) molibden.

2. Odważniki klas dokładności M₁ i M₂ mogą być adiustowane ołowiem w postaci śrutu.

§  14.

1. Powierzchnia odważnika, łącznie z jego podstawami i krawędziami, powinna być całkowicie gładka.

2. Powierzchnia odważników klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂ powinna być wypolerowana i nie powinna wykazywać porowatości przy ocenie wzrokowej.

3. Powierzchnia odważników prostopadłościennych klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy od 5 kg do 50 kg powinna być porównywalna do powierzchni odważników z żeliwa szarego dokładnie odlanych w formie piaskowej.

4. Powierzchnia odważników walcowych klasy dokładności M₁ o wartościach nominalnych masy od 1 kg do 10 kg powinna być wypolerowana i nie powinna wykazywać porowatości przy ocenie wzrokowej.

5. Powierzchnia odważnika walcowego klasy dokładności M₂ może być wypolerowana.

§  15.

1. Powierzchnia odważników o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg może być zabezpieczona przed korozją:

1) metalową powłoką ochronną - w przypadku odważników klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂;

2) odpowiednią powłoką ochronną - w przypadku odważników klas dokładności M₁ i M₂.

2. Powłoka ochronna powinna być odporna na ścieranie i uderzenia.

§  16.

1. Odważniki, o których mowa w § 6, nie powinny mieć żadnych oznaczeń wartości nominalnej masy.

2. Odważniki o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg:

1) klas dokładności E₁ i E₂ - nie powinny mieć żadnych oznaczeń wartości nominalnych masy;

2) klas dokładności F₁ i F₂ - powinny mieć naniesioną liczbową wartość nominalną masy wyrażonej w:

a) kilogramach - dla wartości nominalnych masy od 1 kg do 50 kg,

b) gramach - dla wartości nominalnych masy od 1 g do 500 g;

3) klas dokładności M₁ i M₂ - powinny mieć na górnej powierzchni korpusu lub główki naniesioną wartość nominalną ich masy wyrażonej w:

a) kilogramach - dla wartości nominalnych masy od 1 kg do 50 kg,

b) gramach - dla wartości nominalnych masy od 1 g do 500 g.

3. W przypadku odważników walcowych klas dokładności M₁ i M₂ o wartościach nominalnych masy 500 g i od 1 kg do 10 kg dopuszcza się naniesienie wartości nominalnej masy na powierzchni bocznej korpusu.

4. Odważniki klasy dokładności F₂ powinny być dodatkowo oznaczone dużą literą "F".

5. Odważniki klasy dokładności M₁ powinny być dodatkowo oznaczone dużą literą "M".

6. Odważniki klasy dokładności M₂ mogą posiadać dodatkowo znak identyfikujący producenta.

§ 17. Odważniki o tej samej wartości nominalnej masy występujące w komplecie po dwa albo trzy, w celu ich rozróżnienia, powinny być:

1) oznaczone jedną lub dwiema gwiazdkami albo jedną lub dwiema kropkami - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy od 1 g do 500 g i od 1 kg do 50 kg oraz odważników o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 1.000 mg wykonanych jako blaszki;

2) wykonane z jednym lub dwoma zagięciami - w przypadku odważników o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 1.000 mg wykonanych jako druciki.

§  18.

1. Oznaczenia na odważnikach prostopadłościennych powinny być wklęsłe albo wypukłe.

2. Oznaczenia na odważnikach walcowych powinny być:

1) wygrawerowane albo wybite - w przypadku odważników klasy dokładności M₁;

2) wklęsłe albo wypukłe - w przypadku odważników klasy dokładności M₂.

3. Oznaczenia na odważnikach klas dokładności F₁ i F₂ powinny być wygrawerowane lub wybite.

§  19.

1. Pojedyncze odważniki i komplety odważników klas dokładności E₁, E₂, F₁ i F₂ oraz pojedyncze odważniki i komplety odważników klasy dokładności M₁ o wartościach nominalnych masy od 1 mg do 500 mg i od 1 g do 500 g powinny być przechowywane w skrzynkach.

2. Komplet odważników powinien umożliwiać ważenie ładunków o masie w zakresie od masy odważnika o najmniejszej wartości nominalnej do sumy wartości nominalnych mas wszystkich odważników kompletu z rozdzielczością równą najmniejszej wartości nominalnej masy odważnika.

3. Sposoby zestawiania odważników w komplety określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

4. Skrzynki, o których mowa w ust. 1, powinny być wykonane z materiału zapewniającego zachowanie przez odważniki określonych wymagań metrologicznych i oznakowane tak, aby wskazywać na klasę dokładności znajdujących się w nich odważników: E₁, E₂, F₁, F₂ albo M₁.

§  20.

1. Cechę legalizacji umieszcza się na:

1) skrzynce, w której znajdują się odważniki klas dokładności E₁, E₂ i F₁ oraz odważniki od 1 mg do 1.000 mg klas dokładności F₂ i M₁;

2) plombie nałożonej na zamknięciu jamy adiustacyjnej tak, aby uniemożliwić do niej dostęp.

2. Cechę roczną, stanowiącą cechę legalizacji, umieszcza się na powierzchni podstawy odważników klasy dokładności F₂, M₁ i M₂ bez jamy adiustacyjnej.