Rozdział 1 - Przepisy ogólne - Warunki zdrowotne żywności i żywienia.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2005.31.265 t.j.

Akt utracił moc

Wersja od: 17 października 2005 r.

Rozdział  1

Przepisy ogólne

Art.  1.

1. 1 Ustawa reguluje:

1) wymagania w zakresie jakości zdrowotnej żywności, dozwolonych substancji dodatkowych i innych składników żywności oraz substancji pomagających w przetwarzaniu, z wyłączeniem spraw dotyczących jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych;

2) warunki produkcji i obrotu oraz wymagania dotyczące przestrzegania zasad higieny w procesie produkcji i w obrocie środkami spożywczymi lub substancjami, o których mowa w pkt 1, oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością w celu zapewnienia właściwej jakości zdrowotnej żywności;

3) zasady przeprowadzania urzędowej kontroli żywności.

2. Przepisy ustawy dotyczące dozwolonych substancji dodatkowych i zanieczyszczeń, wymagań sanitarnych w zakładach produkcyjnych, wymagań zdrowotnych wobec osób biorących udział w procesie produkcji i w obrocie, a także przepisy dotyczące materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością stosuje się również do wyrobu i rozlewu wyrobów winiarskich, a także do wyrobu alkoholu etylowego rolniczego oraz wyrobu i rozlewu napojów spirytusowych.

Art.  2.

Ustawy nie stosuje się do:

1) środków spożywczych produkowanych, przechowywanych, spożywanych i używanych wyłącznie we własnym gospodarstwie domowym do zaspokajania potrzeb tego gospodarstwa lub przywożonych w tym celu z zagranicy;

2) artykułów przeznaczonych do rozpoznawania, zapobiegania lub leczenia chorób, uznanych, na podstawie odrębnych przepisów, za produkty lecznicze lub wyroby medyczne;

3) tytoniu i wyrobów tytoniowych.

Art.  3.

1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

1) żywność (środek spożywczy) - każdą substancję lub produkt w rozumieniu art. 2 rozporządzenia nr 178/2002/WE z dnia 28 stycznia 2002 r. ustalającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, ustanawiające Europejski Urząd do Spraw Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w sprawie bezpieczeństwa żywnościowego (Dz. Urz. WE L 31 z 01.02.2002), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 178/2002/WE";

2) (uchylony);

3) dozwolone substancje dodatkowe - substancje niespożywane odrębnie jako żywność, niebędące typowymi składnikami żywności, posiadające wartość odżywczą lub jej nieposiadające, których celowe użycie technologiczne w procesie produkcji, przetwarzania, przygotowywania, pakowania, przewozu i przechowywania spowoduje zamierzone lub spodziewane rezultaty w środku spożywczym albo w półproduktach będących jego komponentami; dozwolone substancje dodatkowe mogą stać się bezpośrednio lub pośrednio składnikami żywności lub w inny sposób oddziaływać na jej cechy charakterystyczne, z wyłączeniem substancji dodawanych w celu zachowania lub poprawienia wartości odżywczej; dozwolone substancje dodatkowe mogą być stosowane tylko wtedy, kiedy ich użycie jest technologicznie uzasadnione i nie stwarza zagrożenia dla zdrowia lub życia człowieka;

4) suplementy diety - środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety, będące skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, wprowadzanych do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek i w innych podobnych postaciach, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych odmierzonych ilościach jednostkowych;

5) oświadczenie żywieniowe - każdą informację, w tym reklamową, która stwierdza, sugeruje albo daje do zrozumienia, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości odżywcze;

5a) 2 składnik odżywczy - składnik pokarmowy niezbędny do odżywiania organizmu człowieka, w szczególności białko, węglowodany, tłuszcz, witaminy i składniki mineralne;

5b) 3 wartość odżywcza - szczególne wartości środka spożywczego ze względu na:

a) energię (wartość kaloryczną), której ten środek spożywczy dostarcza, dostarcza w zmniejszonej lub zwiększonej ilości albo nie dostarcza lub

b) składniki odżywcze, które środek spożywczy zawiera, zawiera w zmniejszonej lub zwiększonej ilości albo których nie zawiera;

5c) 4 wzbogacanie żywności - dodawanie do środków spożywczych jednego składnika odżywczego lub kilku składników odżywczych, niezależnie od tego, czy naturalnie występują one w tym środku spożywczym, czy nie, w celu zapobiegania niedoborom lub korygowania niedoborów jednego składnika odżywczego lub kilku składników odżywczych w całych populacjach lub określonych grupach ludności;

6) substancje pomagające w przetwarzaniu - substancje, które nie są same spożywane jako składniki żywności, celowo stosowane w przetwarzaniu surowców, żywności lub ich składników dla osiągnięcia zamierzonego celu technologicznego w procesie produkcji, które mogą spowodować niezamierzone, lecz technicznie nieuniknione występowanie ich pozostałości lub ich pochodnych w produkcie końcowym, które nie zagrażają zdrowiu oraz nie wywierają wpływu technologicznego na gotowy produkt;

7) zanieczyszczenie - każdą substancję w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 315/93/EWG z dnia 8 lutego 1993 r. ustalającego obowiązujące we Wspólnocie procedury dotyczące zanieczyszczeń żywności (Dz. Urz. WE L 37 z 13.02.1993);

8) produkcja środków spożywczych - działania, których celem jest uzyskanie środków spożywczych, obejmujące przygotowywanie surowców do przerobu, ich przechowywanie, poddawanie procesom technologicznym, pakowanie i znakowanie oraz inne przygotowywanie do obrotu, a także przechowywanie wyrobów gotowych do czasu wprowadzenia ich do obrotu oraz przygotowywanie w zakładach żywienia zbiorowego lub w innych zakładach potraw, napojów lub wyrobów garmażeryjnych;

9) 5 obrót żywnością - czynności w rozumieniu art. 3 pkt 8 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

10) zakład - miejsce wykonywania działalności w zakresie produkcji lub obrotu żywnością, na wszystkich lub wybranych etapach tej działalności, począwszy od przygotowania do wprowadzenia do obrotu gotowych produktów pierwotnych aż do oferowania do sprzedaży lub dostarczania żywności końcowemu konsumentowi, odpłatnie lub nieodpłatnie;

10a) zakład żywienia zbiorowego - miejsce prowadzenia działalności w zakresie zorganizowanego żywienia konsumentów;

11) zakład żywienia zbiorowego typu zamkniętego - miejsce prowadzenia działalności w zakresie zorganizowanego żywienia w szczególności w szpitalach, zakładach opiekuńczo-wychowawczych, żłobkach, przedszkolach, szkołach, internatach, zakładach pracy, określonych grup konsumentów, z wyłączeniem żywienia w samolotach i innych środkach przewozu;

12) system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli, zwany dalej "systemem HACCP" - postępowanie mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa żywności poprzez identyfikację i oszacowanie skali zagrożeń z punktu widzenia jakości zdrowotnej żywności oraz ryzyka wystąpienia zagrożeń podczas przebiegu wszystkich etapów procesu produkcji i obrotu żywnością; system ten ma również na celu określenie metod ograniczania zagrożeń oraz ustalenie działań naprawczych;

13) jakość zdrowotna żywności - ogół cech i kryteriów, przy pomocy których charakteryzuje się żywność pod względem wartości odżywczej, jakości organoleptycznej oraz bezpieczeństwa dla zdrowia konsumenta;

14) jakość organoleptyczna żywności - zespół cech obejmujących smak, zapach, wygląd, barwę i konsystencję, które można wyodrębnić i ocenić przy pomocy zmysłów człowieka;

15) bezpieczeństwo żywności - ogół warunków, które muszą być spełnione, i działań, które muszą być podejmowane na wszystkich etapach produkcji i obrotu żywnością oraz środkami żywienia zwierząt gospodarskich w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka;

16) środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego - środki spożywcze, które ze względu na specjalny skład lub sposób przygotowania wyraźnie różnią się od środków spożywczych powszechnie spożywanych i zgodnie z deklaracją zamieszczoną na etykiecie są wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych:

a) osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane lub osób, które ze względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności; środki te mogą być określane jako "dietetyczne", albo

b) zdrowych niemowląt i małych dzieci;

17) preparat do początkowego żywienia niemowląt - środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego stosowany w żywieniu niemowląt, pokrywający całkowite zapotrzebowanie żywieniowe przez pierwsze cztery do sześciu miesięcy życia;

18) preparat do dalszego żywienia niemowląt - środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego stanowiący podstawowy płynny składnik stopniowo różnicującej się diety, stosowany w żywieniu niemowląt powyżej czwartego miesiąca życia;

19) (uchylony);

20) środek spożywczy o niewłaściwej jakości zdrowotnej - środek spożywczy, który nie odpowiada obowiązującym wymaganiom w zakresie warunków zdrowotnych żywności i żywienia;

21) 6 środek spożywczy szkodliwy dla zdrowia lub życia człowieka - środek spożywczy, którego spożycie w normalnych warunkach i zgodnie z przeznaczeniem może spowodować negatywne skutki dla zdrowia lub życia człowieka, jeżeli zawiera drobnoustroje chorobotwórcze lub zanieczyszczenia pochodzące z mikroorganizmów lub powstałe w wyniku ich obecności w ilości mogącej stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia człowieka lub zawiera inne substancje toksyczne niezależnie od ich pochodzenia;

22) środek spożywczy zepsuty - środek spożywczy, którego skład lub właściwości uległy zmianom wskutek nieprawidłowości zaistniałych w procesie technologicznym lub pod wpływem działań czynników naturalnych, takich jak: wilgotność, czas, temperatura lub światło, albo wskutek obecności mikroorganizmów lub pasożytów, powodując jego nieprzydatność do spożycia zgodnie z przeznaczeniem;

23) 7 data minimalnej trwałości - datę, do której prawidłowo przechowywany środek spożywczy zachowuje swoje szczególne właściwości;

24) termin przydatności do spożycia - termin, po upływie którego środek spożywczy traci przydatność do spożycia; termin ten jest stosowany do oznaczania środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, łatwo psujących się; data powinna być poprzedzona określeniem "należy spożyć do:";

25) 8 środek spożywczy zafałszowany - środek spożywczy, którego skład lub inne właściwości zostały zmienione, a nabywca nie został o tym poinformowany w sposób określony w art. 24, albo środek spożywczy, w którym zostały wprowadzone zmiany mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych właściwości; środek spożywczy jest środkiem spożywczym zafałszowanym, jeżeli:

a) dodano do niego substancje zmieniające jego skład i obniżające jego wartość odżywczą,

b) odjęto składnik lub zmniejszono zawartość jednego lub kilku składników decydujących o wartości odżywczej lub innej właściwości środka spożywczego mającego wpływ na jego jakość,

c) dokonano zabiegów, które ukryły rzeczywisty jego skład lub nadały mu wygląd środka spożywczego o należytej jakości,

d) niezgodnie z prawdą podano jego nazwę, skład, datę lub miejsce produkcji, termin przydatności do spożycia lub datę minimalnej trwałości albo w inny sposób nieprawidłowo go oznakowano, jeżeli działania te mają wpływ na jakość środka spożywczego;

26) nowa żywność - substancje lub ich mieszaniny w rozumieniu art. 1 rozporządzenia nr 258/97/WE z dnia 27 stycznia 1997 r. w sprawie nowych produktów spożywczych i nowych składników żywności (Dz. Urz. WE L 43 z 14.02.1997), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 258/97/WE";

26a) 9 żywność genetycznie zmodyfikowana - żywność w rozumieniu art. 2 ust. 6 rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1829/2003 z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy (Dz. Urz. UE L 268 z 18.10.2003, str. 1), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 1829/2003/WE";

27) (uchylony);

28) 10 materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością - materiały i wyroby w rozumieniu art. 1 rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1935/2004 z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylającego dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG (Dz. Urz. UE L 338 z 13.11.2004, str. 4) ;

29) urzędowa kontrola żywności - kontrolę zgodności środków spożywczych, substancji pomagających w przetwarzaniu, dozwolonych substancji dodatkowych, substancji wzbogacających i innych składników żywności przeznaczonych do produkcji żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością z obowiązującymi wymaganiami w zakresie warunków zdrowotnych żywności i żywienia, w tym znakowania żywności, oraz warunków sanitarno-higienicznych produkcji i obrotu żywnością, przeprowadzaną przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Weterynaryjnej oraz inne uprawnione organy w ramach ich kompetencji w celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności;

30) laboratorium referencyjne - laboratorium odwoławcze uprawnione przez ministra właściwego do spraw zdrowia, na podstawie przepisów o systemie oceny zgodności i akredytacji, stosujące, w zakresie oceny jakości zdrowotnej żywności, wiarygodne metody badań potwierdzone w systemie badań międzylaboratoryjnych;

31) 11 żywność przeznaczona bezpośrednio dla konsumenta - żywność znajdującą się w obrocie w postaci gotowej do spożycia lub używania przez konsumentów w rozumieniu art. 3 pkt 18 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

32) składnik żywności - każdą substancję występującą w żywności, włączając w to dozwolone substancje dodatkowe, użytą przy wytwarzaniu lub przygotowywaniu środków spożywczych i nadal występującą w gotowym produkcie, nawet jeśli jest ona w zmienionej formie;

33) dobra praktyka higieniczna (GHP) - działania, które muszą być podjęte, i warunki higieniczne, które muszą być spełniane i kontrolowane na wszystkich etapach produkcji lub obrotu, aby zapewnić bezpieczeństwo żywności;

34) dobra praktyka produkcyjna (GMP) - działania, które muszą być podjęte, i warunki, które muszą być spełniane, aby produkcja żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością odbywały się w sposób zapewniający właściwą jakość zdrowotną żywności, zgodnie z przeznaczeniem;

35) prezentacja środka spożywczego - przedstawianie tego środka konsumentom, z uwzględnieniem wyglądu, kształtu, sposobu opakowania i zastosowanych materiałów opakowaniowych;

36) produkcja pierwotna - oznacza produkcję w rozumieniu art. 3 pkt 17 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

37) produkty pierwotne - produkty gleby, w tym rośliny rosnące w warunkach naturalnych, uprawy roślin, chowu zwierząt, łowiectwa, rybołówstwa morskiego i rybactwa śródlądowego;

38) pozostałość chemicznego środka ochrony roślin - substancję aktywną chemicznego środka ochrony roślin, jej metabolity, produkty rozpadu lub produkty reakcji z innymi związkami;

39) monitoring - system powtarzanych obserwacji, pomiarów i opracowań do określonego celu przeprowadzanych na reprezentatywnych próbkach poszczególnych środków spożywczych lub racji pokarmowych;

40) ryzyko - niebezpieczeństwo w rozumieniu art. 3 pkt 9 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

41) analiza ryzyka - postępowanie w rozumieniu art. 3 pkt 10 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

42) ocena ryzyka - proces w rozumieniu art. 3 pkt 11 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

43) zarządzanie ryzykiem - postępowanie w rozumieniu art. 3 pkt 12 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

44) informowanie o ryzyku - wymianę informacji i opinii podczas analizy ryzyka, w rozumieniu art. 3 pkt 13 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

45) zagrożenie - czynniki w rozumieniu art. 3 pkt 14 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

46) system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia zwierząt (Rapid Alert System for Food and Feed), zwany dalej "systemem RASFF" - postępowanie organów urzędowej kontroli żywności i innych podmiotów realizujących zadania z zakresu bezpieczeństwa żywności, dotyczące powiadamiania organów administracji rządowej oraz Komisji Europejskiej i Europejskiego Urzędu do Spraw Bezpieczeństwa Żywności o bezpośrednim lub pośrednim niebezpieczeństwie grożącym życiu lub zdrowiu ludzi ze strony żywności lub środków żywienia zwierząt zgodnie z zasadami określonymi w art. 50-57 rozporządzenia nr 178/2002/WE;

47) 12 otwór - miejsce czerpania (wydobywania) naturalnej wody mineralnej lub naturalnej wody źródlanej;

48) 13 handel obwoźny - obrót żywnością wykonywany ze specjalistycznych środków transportu na zasadach określonych w art. 39.

2. Przepisy ust. 1 pkt 7-10, 12-15, 20-22 i 25 stosuje się odpowiednio do substancji pomagających w przetwarzaniu, dozwolonych substancji dodatkowych lub innych składników żywności.

Art.  4.

Do postępowania przeprowadzanego przez organy urzędowej kontroli żywności mają zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

¹ Art. 1 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

² Art. 3 ust. 1 pkt 5a dodany przez art. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

³ Art. 3 ust. 1 pkt 5b dodany przez art. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

⁴ Art. 3 ust. 1 pkt 5c dodany przez art. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

⁵ Art. 3 ust. 1 pkt 9 zmieniony przez art. 1 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

⁶ Art. 3 ust. 1 pkt 21 zmieniony przez art. 1 pkt 3 lit. c) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

⁷ Art. 3 ust. 1 pkt 23 zmieniony przez art. 1 pkt 3 lit. d) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

⁸ Art. 3 ust. 1 pkt 25 zmieniony przez art. 1 pkt 3 lit. e) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

⁹ Art. 3 ust. 1 pkt 26a dodany przez art. 1 pkt 3 lit. f) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

¹⁰ Art. 3 ust. 1 pkt 28 zmieniony przez art. 1 pkt 3 lit. g) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

¹¹ Art. 3 ust. 1 pkt 31 zmieniony przez art. 1 pkt 3 lit. h) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

¹² Art. 3 ust. 1 pkt 47 dodany przez art. 1 pkt 3 lit. i) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.

¹³ Art. 3 ust. 1 pkt 48 dodany przez art. 1 pkt 3 lit. i) ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U.05.178.1480) zmieniającej nin. ustawę z dniem 17 października 2005 r.