Dział 5 - Bezpieczne wzniesienie budowli hydrotechnicznych ponad poziomy wód i przepuszczanie wód - Warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2007.86.579

Akt obowiązujący

Wersja od: 16 maja 2007 r.

Dział  V

Bezpieczne wzniesienie budowli hydrotechnicznych ponad poziomy wód i przepuszczanie wód

Rozdział  1

Wymagania ogólne

§  49.

1. Korony budowli piętrzących, spody konstrukcji mostowych, kładek, belek poddźwigowych i innych konstrukcji rozpiętych nad wodą oraz powierzchnie niezalewane i górne krawędzie elementów uszczelniających wznosi się ponad charakterystyczne poziomy wody na bezpieczną wysokość, zwaną dalej "bezpiecznym wzniesieniem budowli".

2. W normalnych warunkach pracy budowli hydrotechnicznej stale piętrzącej wodę należy przyjmować Max PP lub poziom wód przy przepływie Q_m, uwzględniając przepływ przez wszystkie budowle upustowe, z zastrzeżeniem § 64 ust. 3.

3. W wyjątkowych warunkach pracy budowli hydrotechnicznej należy przyjmować najwyższy spośród poziomów wód:

1) przy przejściu przepływu Q_m i nieczynnej części urządzeń upustowych z uwzględnieniem § 68;

2) przy przejściu przepływu Q_k;

3) przy stanie wody H_m.

§ 50. Dla budowli tymczasowych przyjmuje się poziomy wód odpowiadających maksymalnemu przepływowi budowlanemu określonemu w § 46-48.

§ 51. Bezpieczne wzniesienie budowli musi być zachowane po uwzględnieniu osiadania budowli hydrotechnicznej i jej podłoża oraz obniżenia korony spowodowanego ruchem kołowym i drganiami, których przyczyną może być praca elektrowni wodnej lub pompowni.

Rozdział  2

Bezpieczne wzniesienie korony stałych budowli hydrotechnicznych

§ 52. Bezpieczne wzniesienie korony stałych budowli hydrotechnicznych nie może być mniejsze niż określone w załączniku nr 6 do rozporządzenia.

§  53.

1. Dla ziemnej budowli hydrotechnicznej, której korona zaopatrzona jest w szczelny parapet, wzniesienie korony budowli, o którym mowa w § 52, należy liczyć do górnej krawędzi tego parapetu.

2. Korona ziemnej budowli hydrotechnicznej zaopatrzona w szczelny parapet powinna być wzniesiona nad Max PP i poziom wód wywołany miarodajnym wezbraniem co najmniej o 0,4 m i nie może być niższa niż poziom wód w wyjątkowych warunkach pracy tej budowli.

3. Parapet na koronie zapory ziemnej zabezpiecza się przed podmywaniem i utratą stateczności przy poziomie wód nieprzekraczającym korony parapetu.

§  54.

1. Wysokość piętrzenia wywołanego falowaniem dla ziemnych budowli hydrotechnicznych ustala się jako sumę wysokości piętrzenia spowodowanego przez wiatr i wysokości wtaczania się fali na skarpę budowli, z zastrzeżeniem ust. 3.

2. Wysokość piętrzenia wywołanego falowaniem dla budowli hydrotechnicznej o ścianie pionowej lub zbliżonej do pionu ustala się jako sumę piętrzenia spowodowanego przez wiatr i wysokość fali stojącej.

3. Dla wałów przeciwpowodziowych falowanie uwzględnia się, jeżeli rozstaw watów jest większy niż 3 km.

§  55.

1. Dla zbiorników o długości do 3 km można nie uwzględniać piętrzenia spowodowanego przez wiatr.

2. Wyznaczenie wysokości fali przeprowadza się dla prędkości wiatru nie mniejszej niż:

1) 20 m/s - przy Max PP;

2) 15 m/s - przy przepływie Q_m.

3. Wyznaczenie wysokości fali wywołanej ruchem statków oblicza się, dodając wysokość fali wywołanej ruchem statków do wyznaczonej wysokości fali wywołanej przez wiatr o prędkości, przy której może się jeszcze odbywać ruch statków.

Rozdział  3

Bezpieczne wzniesienie górnej krawędzi elementów uszczelniających

§ 56. Bezpieczne wzniesienie górnej krawędzi elementów uszczelniających budowli ziemnych nad NPP i Max PP nie może być mniejsze niż określone w załączniku nr 7 do rozporządzenia.

Rozdział  4

Bezpieczne wzniesienie korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych

§  57.

1. Bezpieczne wzniesienie korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych nad poziom wody przy maksymalnym przepływie budowlanym obliczonym z uwzględnieniem § 46-48 wynosi, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, nie mniej niż:

1) 0,8 m - gdy przelanie się wód przez koronę tymczasowej budowli hydrotechnicznej zagraża jej zniszczeniem;

2) 0,5 m - gdy przelanie się wód przez koronę tymczasowej budowli hydrotechnicznej nie zagraża jej zniszczeniem.

2. Przy ustalaniu bezpiecznego wzniesienia korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych budowanych na rzekach nie uwzględnia się falowania.

3. Przy ustalaniu bezpiecznego wzniesienia korony tymczasowych budowli hydrotechnicznych budowanych na zbiornikach naturalnych lub sztucznych uwzględnia się falowanie, dodając do poziomu wód przy maksymalnym przepływie budowlanym, ustalonym z uwzględnieniem § 46-48, wysokość fali ustalonej przy prędkości wiatru wynoszącej 15 m/s.

Rozdział  5

Bezpieczne wzniesienie konstrukcji budowli hydrotechnicznych znajdujących się nad wodą

§  58.

1. Bezpieczne wzniesienie spodu konstrukcji budowli hydrotechnicznych znajdujących się nad wodą powinno wynosić co najmniej:

1) 0,5 m - nad poziomem wody przy Max PP lub poziomie wody przy przepływie Q_m, jeżeli w wodzie w czasie wezbrań nie ma lodu, kry i innych ciał pływających;

2) 0,5 m - nad przewidywanym położeniem górnej krawędzi lodu i innych ciał pływających przy przepływie Q_m, jeżeli może wystąpić konieczność przepuszczania lodu i innych ciał pływających;

3) 0,2 m - nad zwierciadłem wody przy przepływie Q_k.

2. Przy konstrukcjach położonych nad zbiornikiem wodnym uwzględnia się wpływ piętrzeń cofkowych.

3. Bezpieczne wzniesienie spodu konstrukcji budowli hydrotechnicznych, o których mowa w ust. 1 i 2, zlokalizowanych w korycie rzeki nie może być mniejsze niż ustalone w przepisach dotyczących mostów na drogach publicznych i szlakach żeglownych.

Rozdział  6

Bezpieczne wzniesienie korony obwałowań kanałów

§  59.

1. Z uwzględnieniem ust. 2 i 3, bezpieczne wzniesienie korony obwałowań kanałów nieprowadzących wód wezbraniowych powinno być zgodne z załącznikiem nr 6 do rozporządzenia.

2. Jako poziom wód odpowiadający przepływowi Q_m, o którym mowa w załączniku nr 6 do rozporządzenia, przyjmuje się wyższy z wyznaczonych zgodnie z pkt 1 i 2 poziomów wód:

1) poziom wody, który wystąpi przy nagłym unieruchomieniu elektrowni lub pompowni, z uwzględnieniem przed unieruchomieniem pracy z pełną wydajnością wszystkich zainstalowanych turbin lub pomp, ale bez uwzględnienia pomp rezerwowych;

2) poziom wody, który wystąpi przy pracy pompowni ze wszystkimi zainstalowanymi pompami, łącznie z pompami rezerwowymi.

3. Jako poziom wód odpowiadający przepływowi w wyjątkowych warunkach pracy budowli hydrotechnicznej przyjmuje się poziom wody przy nagłym zatrzymaniu lub uruchomieniu wszystkich turbin lub pomp, z uwzględnieniem możliwości nałożenia się fal, wynikłych z szybko po sobie następujących operacji ich uruchomienia i zatrzymania.

§ 60. Jako bezpieczne wzniesienie koron obwałowań kanałów prowadzących wody wezbraniowe przyjmuje się wartość wyższą z ustalonych zgodnie z § 52 albo § 59.

Rozdział  7

Przepuszczanie wód podczas budowy budowli hydrotechnicznych

§  61.

1. Podczas budowy budowli hydrotechnicznych należy zapewnić przepuszczanie wód.

2. Jeżeli do przepuszczania wód nie wykorzystuje się naturalnego koryta cieku lub jego części, to znajdujące się w trakcie budowy budowle hydrotechniczne wyposaża się co najmniej w jedno z urządzeń do przepuszczania wód, takich jak kanał obiegowy, spust lub sztolnię; przy braku takich urządzeń należy przewidzieć możliwość przepompowywania dopływającej wody.

3. Urządzenia do przepuszczania wód powinny spełniać następujące warunki:

1) jeżeli podczas przepuszczania maksymalnego przepływu budowlanego może być zniszczona będąca w budowie stała budowla hydrotechniczna, należy zapewnić bezpieczne przepuszczenie przepływu, o którym mowa w § 46 ust. 1, oraz bezpieczne wzniesienie korony budowli hydrotechnicznej ustalone zgodnie z § 52, uwzględniając transformację fali powodziowej przez istniejący zbiornik;

2) jeżeli podczas przepuszczania wezbrania może być zniszczona tymczasowa budowla hydrotechniczna, zapewnia się bezpieczne przepuszczanie maksymalnego przepływu budowlanego określonego zgodnie z § 46-48 i bezpieczne wzniesienie korony tej budowli hydrotechnicznej, ustalone zgodnie z § 57, uwzględniając transformację fali powodziowej przez istniejący zbiornik.

§  62.

1. Progi wlotów urządzeń do przepuszczania wody budowlanej umieszcza się co najmniej 0,5 m ponad dnem koryta lub specjalnie wykonanego osadnika rumowiska, przed wlotem.

2. Wloty do urządzeń, o których mowa w ust. 1, należy wyposażyć w kraty chroniące przed przedostaniem się ciał pływających i wleczonych po dnie; konstrukcja krat powinna umożliwiać ich okresowe oczyszczanie.

Rozdział  8

Przepuszczanie wód podczas eksploatacji budowli hydrotechnicznych

§ 63. Budowle hydrotechniczne powinny być tak zaprojektowane, aby zapewniały:

1) regulowanie przepływu wody zgodnie z wymaganiami użytkowania, ustalonymi w instrukcji użytkowania;

2) bezpieczne przepuszczanie przepływów wezbraniowych z zachowaniem wzniesienia korony budowli hydrotechnicznych ponad poziomy wód występujące przy tych przepływach;

3) bezpieczne przepuszczanie lodu.

§  64.

1. Przepływy wód przez budowle piętrzące przepuszcza się przez przelewy i spusty, w tym działające pod ciśnieniem wód, oraz inne budowle przystosowane do przepuszczania wód.

2. Zdolność przepustowa przelewów w normalnych warunkach eksploatacji powinna wynosić co najmniej 80 % przepływu Q_m; pozostała część przepływu może być przeprowadzona przez inne urządzenia upustowe do przepuszczania wód, z zastrzeżeniem § 66.

3. Przy określaniu warunków przepuszczania przepływu Q_m w normalnych warunkach pracy budowli hydrotechnicznej nie uwzględnia się liczby spustów, sztolni, lewarów i turbin, którą określa załącznik nr 8 do rozporządzenia.

4. Przy określaniu warunków przepuszczania przepływu Q_k przyjmuje się, że czynne są wszystkie urządzenia przystosowane do przeprowadzenia wód wezbraniowych.

§  65.

1. Przepływy wezbraniowe Q_m i Q_k wprowadza się bezpiecznie przez urządzenia upustowe budowli hydrotechnicznej do koryta rzeki lub kanału poniżej budowli.

2. Dopuszcza się przepuszczanie części przepływu wezbraniowego poza korytem rzeki i urządzeniami upustowymi budowli hydrotechnicznej:

1) dla zbiorników wodnych nizinnych o pojemności całkowitej do 10 mln m³, przez obszar zalewowy, pod warunkiem zabezpieczenia go przed powstaniem nowego koryta rzeki;

2) dla zbiorników wodnych górskich, jeżeli część przepływu wezbraniowego, która jest przeprowadzana przez przelewy stokowe, siodła terenowe na nieumocnione skaliste zbocza bez koryta odpływowego do rzeki, nie przekracza przepływu wezbraniowego o prawdopodobieństwie pojawienia się p = 5 %.

§ 66. Stosowanie działających pod ciśnieniem spustów i sztolni jako jedynych urządzeń do przepuszczenia wód wezbraniowych możliwe jest tylko pod warunkiem, że przepływy te mogą być w całości przeprowadzone również awaryjnymi urządzeniami do przepuszczania wód, takimi jak kanały, ulgi i przelewy awaryjne.

§ 67. W przypadku braku możliwości uzyskania ostrzeżenia o zbliżającym się wezbraniu wód, dającego czas na przygotowanie rezerwy w zbiorniku lub otwarcie na czas budowli upustowych, w szczególności na rzekach o gwałtownych wezbraniach, należy zapewnić możliwość przeprowadzenia całego przepływu wezbraniowego przez przelewy działające samoczynnie.

§ 68. W przypadku awarii jednego z zamknięć przelewów przepływ Q_m przeprowadza się przez pozostałe przęsła przelewu, a także przez spusty, sztolnie, lewary i turbiny, w liczbie określonej w załączniku nr 8 do rozporządzenia, oraz przez śluzę, jeżeli przystosowano ją do przepuszczenia wezbrań, przy zachowaniu bezpiecznego wzniesienia korony budowli hydrotechnicznej nie mniejszego niż wymagane w wyjątkowych warunkach pracy tej budowli.

§  69.

1. Jazy lub przelewy z zamknięciami powinny mieć co najmniej trzy przęsła, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

2. Jeżeli łączne światło przęseł jazów lub przelewów nie przekracza 6,0 m, to liczba przęseł może być zmniejszona do dwóch.

3. Przy świetle jazu nieprzekraczającym 3,0 m dopuszcza się jedno przęsło.

§  70.

1. Rurociągi i sztolnie odprowadzające wody z przelewów wieżowych powinny zapewniać bezciśnieniowy odpływ wody występujący przy Max PP, jednak nieprzekraczający 1,5-krotnej wielkości przepływu Q_k, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Dopuszcza się stosowanie przewodów ciśnieniowych pod warunkiem zapewnienia całkowitej szczelności przewodów.

§ 71. Przęsła jazów i przelewów posadowionych na gruntach rozmywalnych konstruuje się tak, aby przy przejściu przepływu Q_m przez wszystkie czynne przęsła budowli hydrotechnicznej nie wystąpiła nadmierna erozja dna koryta odpływowego i aby nie został przekroczony na progu przepływ jednostkowy w wysokości 30 m³/(s.m).

§  72.

1. Jazy i przelewy powinny być tak skonstruowane, aby zapewniały pełną zdolność przepustową w okresie zimowym.

2. Konstrukcja zamknięć oraz światło przęseł jazów i przelewów powinna umożliwiać przepuszczanie lodu bez konieczności całkowitego otwierania ich przęseł.

§  73.

1. Zbiornik wodny wyposaża się w spusty umożliwiające całkowite jego opróżnienie; spusty można wykorzystywać do przeprowadzania wód wezbraniowych oraz wód budowlanych.

2. Czas opróżniania zbiornika i natężenie przepływu wód do dolnego stanowiska budowli piętrzących powinny uwzględniać warunki bezpieczeństwa górnego i dolnego stanowiska.

§  74.

1. Przewody spustowe w ziemnych budowlach piętrzących powinny być monolityczne - żelbetowe lub z betonu słabo zbrojonego. Przewody spustowe mogą też być wykonane jako rurociągi stalowe, ułożone w przełazowych galeriach żelbetowych, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Dopuszcza się do układania bezpośrednio w gruncie nieobetonowanych rur stalowych lub z tworzyw sztucznych przy wysokości piętrzenia wody nieprzekraczającej 2,0 m.

3. Dopuszcza się stosowanie prefabrykowanych rur żelbetowych w przepustach wałowych pod warunkiem posadowienia ich na monolitycznym fundamencie i zapewnienia szczelności połączeń.

4. Przewody spustowe i przepusty wałowe zabezpiecza się przed szkodliwą filtracją wzdłuż ich ścian.

§ 75. Wloty do spustów zabezpiecza się kratami o odpowiednio dobranych prześwitach z możliwością podnoszenia i oczyszczania krat.

§  76.

1. Spusty powinny być co najmniej dwuprzewodowe, z możliwością wyłączenia z pracy jednego przewodu dla przeprowadzenia remontu i przeglądu, przy zachowaniu sprawności pozostałych spustów, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Dopuszcza się stosowanie spustów jednoprzewodowych, gdy pojemność całkowita zbiornika obsługiwanego przez ten spust nie przekracza 0,2 mln m³ oraz wysokość piętrzenia jest niższa od 2,0 m lub gdy istnieją inne urządzenia mogące przejąć funkcję spustu.

§ 77. Dopuszcza się przepuszczanie części przepływu wezbraniowego po terenie zalewowym obok jazu lub przelewu, jeżeli nie spowoduje to szkód.

§  78.

1. Usytuowanie, kształty i wymiary wlotów do urządzeń upustowych budowli hydrotechnicznej powinny umożliwiać łagodne wprowadzenie do nich wody i ograniczyć zawirowania przepływu wody, w celu uniknięcia zagrożenia podmyciem tych budowli, budowli sąsiednich i brzegów lub uniknięcia utrudnienia w ruchu statków oraz w doprowadzaniu wody do położonych w pobliżu ujęć.

2. Dla budowli hydrotechnicznych klasy I i II zdolność przepustową i kształty budowli hydrotechnicznych upustowych oraz urządzeń do rozpraszania energii wodnej sprawdza się badaniami modelowymi; nie dotyczy to przepustów wałowych.

§ 79. Wloty budowli hydrotechnicznych upustowych, w których mogą się zatrzymywać przedmioty pływające lub lód, chroni się kratami lub fartuchami lodowymi i izbicami; warunek ten nie dotyczy przelewów wieżowych o średnicy wewnętrznej większej niż 3,0 m.

§ 80. Budowle hydrotechniczne upustowe zaopatruje się w urządzenia do rozpraszania energii wodnej oraz umacnia się skarpy i dno w celu ochrony budowli i brzegów przed podmyciem zagrażającym ich stateczności i trwałości; urządzenia te powinny być dostosowane do przepływów odpowiadających wielkości przepływu Q_k.

§ 81. Kształt powierzchni przelewów dobiera się tak, aby nie powstawały na nich podciśnienia mogące spowodować kawitację lub wykonuje się je w taki sposób, aby kawitacja nie powodowała ich niszczenia; w spustach stosuje się napowietrzanie lub dodatkowo zmniejszające skutki kawitacji - opancerzenie.