Uwłaszczenie b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w województwach: nowogródzkiem, poleskiem, wołyńskiem, okręgu administracyjnym wileńskim, oraz w powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokólskim województwa białostockiego.
Dz.U.1929.24.254 t.j.
Akt utracił mocUSTAWA
z dnia 20 czerwca 1924 r.
w sprawie uwłaszczenia b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w województwach: nowogródzkiem, poleskiem, wołyńskiem, wileńskiem, oraz w powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokólskim województwa białostockiego.
Z mocy ustawy niniejszej mogą nabyć na własność użytkowane przez siebie w dniu zgłoszenia podania, przewidzianego w art. 8 niniejszej ustawy, grunty wraz ze znajdującemi się na nich zabudowaniami poza obrębem miast i miasteczek w granicach ich z roku 1914, zaś dla miasta Wilna w granicach obecnych, w województwach nowogródzkiem, poleskiem, wileńskiem, wołyńskiem oraz powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokólskim województwa białostockiego - bez względu na to, czy grunty te stanowią własność państwową, komunalną, czy też prywatną:
Przy obliczeniu powierzchni gruntu, która daje prawo korzystania z niniejszej ustawy, nie mogą być wliczone pastwiska, z których korzystają dzierżawcy w lasach właściciela.
Za czynszowników wieczystych będą uznani z mocy ustawy niniejszej użytkownicy gruntów, o ile oni sami, lub ci, od których prawo do tych gruntów nabyli, posiadali te grunty na prawie dzierżawy wieczystej i posiadanie to zaczęło się przed 21 (9) czerwca 1886 r.
Za tak zwanych "wolnych ludzi" w rozumieniu ustawy niniejszej będą uznani użytkownicy, którzy odpowiadają wymaganiom ustaw rosyjskich w przedmiocie uwłaszczenia wolnych ludzi drugiej kategorji i dzierżawili posiadane grunty w b. gub. mińskiej przed 1864 r., w b. gub. wileńskiej i grodzieńskiej przed 16 czerwca (4 czerwca st. st.) 1882 r., a w b. gub. wołyńskiej przed 3 kwietnia (23 marca) 1888 r.
Za długoletnich dzierżawców w rozumieniu ustawy niniejszej będą uznani:
Uprawnienia, wynikające z ustawy niniejszej, nie przysługują długoletnim dzierżawcom, którzy:
W razie sporu co do ceny żyta oznacza ją starosta na żądanie jednej ze stron na podstawie ceny żyta, stosowanej do przeliczenia oznaczonej w życie tenuty dzierżawnej majątków państwowych;
Orzecznictwo w sprawach, wynikających z ustawy niniejszej, należy do komisji uwłaszczeniowej i do okręgowych komisyj ziemskich.
Do składu komisji uwłaszczeniowej należą: komisarz ziemski lub jego zastępca, wyznaczony przez prezesa okręgowego urzędu ziemskiego, jako przewodniczący, sędzia pokoju, delegowany przez prezesa właściwego sądu okręgowego, przedstawiciel właściwego terytorjalnie starostwa, obznajmiony ze sprawami rolnemi, wyznaczeni przez Ministra Reform Rolnych na wniosek właściwego terytorialnie wojewody: jeden przedstawiciel większej własności rolnej (powyżej 180 ha) i jeden przedstawiciel drobnych dzierżawców, względnie ich zastępcy.
Komisja orzeka większością głosów; przy równym podziale przeważa głos przewodniczącego; do ważności uchwał wymagana jest obecność przynajmniej trzech członków, a w tej liczbie komisarza ziemskiego i sędziego pokoju.
Komisje uwłaszczeniowe urzędują przy powiatowych urzędach ziemskich, działalność ich rozciąga się na obszar działalności właściwego powiatowego urzędu ziemskiego.
Osoby, pragnące skorzystać z uprawnień niniejszej ustawy, powinny zwrócić się z podaniem ustnem lub pisemnem do miejscowej komisji uwłaszczeniowej do dnia 31 grudnia 1930 r.
Dotyczy to także osób, które nie skorzystały z terminu, przewidzianego w poprzedniem, a obecnie uchylonem brzmieniu art. 8 ustawy z dnia 20 czerwca 1924 r. (Dz. U. R. P. Nr. 63, poz. 617).
Do czasu uprawomocnienia się orzeczenia o uwłaszczeniu gruntów użytkowanych b. czynszownicy, b. wolni ludzie i dzierżawcy długoletni winni uiszczać opłaty dzierżawne na zasadach dotychczasowych.
Z wnioskiem o uwłaszczenie może również wystąpić właściciel gruntu lub też w odniesieniu do gruntów państwowych władza, która gruntami temi zarządza.
Po otrzymaniu podania komisja uwłaszczeniowa wdraża postępowanie i w tym celu wzywa użytkownika i właściciela gruntu.
Wezwania winny być doręczone stronom przynajmniej na 14 dni przed terminem, na który strony są wezwane, w trybie, ustalonym w art. 19 ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 r. o zakresie działania Ministra Reform Rolnych i organizacji urzędów i komisyj ziemskich (Dz. U. R. P. Nr. 90, poz. 706).
Strony mają prawo składania dowodów, oraz powoływania się na świadków i biegłych, niezależnie od tego komisja uwłaszczeniowa ma prawo zbierania dowodów z urzędu.
W imieniu Skarbu Państwa przy uwłaszczeniu na gruntach państwowych występuje ta władza, która gruntami temi zarządza.
W biegu całej sprawy, aż do czasu uprawomocnienia się wydanego przez komisję uwłaszczeniową orzeczenia mogą strony zawrzeć układ polubowny, który podlega rozpoznaniu komisji uwłaszczeniowej i w razie zgodności z art. od 1 do 5 włącznie ustawy niniejszej, zatwierdzeniu.
Układ może być zawarty bądź na posiedzeniu komisji uwłaszczeniowej w drodze sporządzenia protokółu, bądź przed komisarzem ziemskim, bądź wreszcie przed notarjuszem.
Po rozpoznaniu dobrowolnego układu, względnie po ukończeniu postępowania dowodowego i wysłuchaniu stron, komisja uwłaszczeniowa wydaje umotywowane orzeczenie, które powinno zawierać:
O ile układ polubowny do skutku nie dojdzie lub nie zostanie zatwierdzony, komisja uwłaszczeniowa określi cenę nabycia gruntu i budynków. Cenę nabycia gruntów stanowi:
Jeżeli dzierżawcy, wymienieni w art. 4 pod b), zapłacili właścicielowi zaliczkę na kupno użytkowanej ziemi, zaliczka ta winna być potrącona z ustalonej ceny;
Budynki, należące do właściciela gruntów, lub materjał, wydany przez właściciela na pobudowanie budynków, będą w razie niedojścia do porozumienia stron oszacowane przez komisję uwłaszczeniową. Na żądanie strony zainteresowanej komisje wzywają rzeczoznawców na koszt strony.
Przeliczenie sum rublowych na walutę, mającą obieg w kraju, będzie dokonywane według równi: 100 rb. równa się 266 złotych.
Powyższe przeliczenie rubli na złote uważa się za przeliczenie na złote w złocie, do którego ma zastosowanie art. 14 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 5 listopada 1927 r. w sprawie zmiany ustroju pieniężnego (Dz. U. R. P. Nr. 97, poz. 855). Ta sama zasada ma zastosowanie przy przeliczeniu czynszu lub tenuty dzierżawnej, płatnej w naturaljach, w formie odrobku i t. p., których wartość była określona w rublach. Sposób przeliczenia czynszu lub tenuty dzierżawnej, płatnej w naturaljach, w formie odrobku i t. p., których wartość w rublach nie była określona, ustali rozporządzenie Ministra Reform Rolnych, wydane w porozumieniu z Ministrami Sprawiedliwości i Rolnictwa.
Do ustalonej w sposób, w niniejszym artykule przewidziany, ceny nabycia komisja doliczać winna zaległą tenutę dzierżawną, obliczoną zgodnie z miejscowemi przepisami za czas od dnia wejścia w życie rozporządzenia Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich z dnia 19 lutego 1920 r. w przedmiocie wstrzymania eksmisyj (wysiedlenia) dzierżawców małorolnych (Dz. U. Z. C. Z. W. Nr. 14/58, poz. 272), czyli od dnia 25 lutego 1920 r. do wejścia w życie ustawy z dnia 20 czerwca 1924 r. (Dz. U. R. P. Nr. 63, poz. 617), czyli do dnia 21 lipca 1924 r.
Komisja uwłaszczeniowa winna dążyć do zlikwidowania wszelkich praw do korzystania z nieobjętej uwłaszczeniem części majątku dotychczasowego właściciela, wypływających z tytułu prawnego, uzasadniającego uwłaszczenie, a to na mocy dobrowolnego układu stron. Układ taki, stwierdzony podpisami stron i zatwierdzony orzeczeniem komisji uwłaszczeniowej, rozstrzyga sprawę ostatecznie.
O ile układ dobrowolny do skutku nie dojdzie, komisja uwłaszczeniowa winna:
Komisji uwłaszczeniowej służyć będzie prawo stosowania przepisu, podanego w ustępie 1, w drodze wyjątku do takich dzierżawców, odpowiadających kategorji c) art. 4, dzierżawiących t. zw. "pustki", którym pozbawienie prawa korzystania z pastwiska uniemożliwiałoby prowadzenie normalnego gospodarstwa.
W razie konieczności gospodarczej komisja uwłaszczeniowa może w stosunku do wszystkich kategorji osób, korzystających z niniejszej ustawy, stwierdzić i ujawnić w charakterze służebności prawo wodopoju, przejazdu i przepędu bydła.
Jeżeli użytkownik, mający prawo na mocy ustawy niniejszej nabyć grunt na własność, nie jest w możności wypłacić ceny nabycia jednorazowo, komisja uwłaszczeniowa:
Jeżeli uprawnionym do otrzymania ceny nabycia jest Skarb Państwa, postanowienia punktu a) ustępu pierwszego nie mają zastosowania.
Od orzeczeń komisji uwłaszczeniowej służy stronom w terminie miesięcznym od dnia doręczenia odpisu motywowanego orzeczenia prawo odwołania się do Okręgowej Komisji Ziemskiej.
Skarga odwoławcza wniesiona być winna do komisji uwłaszczeniowej, która jest obowiązana przesłać ją wraz z aktami sprawy najpóźniej w ciągu 2 tygodni do Okręgowej Komisji Ziemskiej.
Przewodniczącemu komisji uwłaszczeniowej przysługuje prawo odwołania się do Okręgowej Komisji Ziemskiej w terminie miesięcznym od dnia wydania orzeczenia.
Stronie służy prawo zaskarżenia orzeczenia Okręgowej Komisji Ziemskiej do Najwyższego Trybunału Administracyjnego w terminie 2-miesięcznym od dnia doręczenia jej odpisu tego umotywowanego orzeczenia.
Prawomocne orzeczenie komisji uwłaszczeniowej lub orzeczenie okręgowej komisji ziemskiej o nabyciu gruntu przez użytkownika po wypłaceniu lub złożeniu do depozytu ceny nabycia w całości lub pierwszej jej raty (art. 14 ust. 1 pkt. b), albo też po uzyskaniu pożyczki (art. 14 ust. 1 pkt. a) i przekazaniu tej pożyczki w odpowiedniej sumie pa spłatę ceny nabycia, stanowi tytuł prawny nabycia i podlega na wniosek użytkownika ujawnieniu w księgach hipotecznych wraz z wszystkiemi prawami rzeczowemi, ustalonemi w orzeczeniu, wydanem na podstawie art. 13. Równocześnie ulega wpisaniu do księgi hipotecznej nabytej działki hipoteka na zabezpieczenie reszty ceny nabycia (art. 14 ust. 1 pkt. b).
Orzeczenie komisji uwłaszczeniowej (art. 11) lub okręgowej komisji ziemskiej (art. 15) o nabyciu gruntu przez użytkownika podlega opłacie stemplowej (art 52 pkt. 6 ustawy z dnia 1 lipca 1926 r. Dz. U. R. P. z 1932 r. Nr. 41, poz. 413) w wysokości 1%.
Sądowe opłaty w postępowaniu hipotecznem oraz stawki wynagrodzenia pisarzy hipotecznych za czynności, wynikające z ustawy niniejszej, ulegają obniżeniu o 50%.
Cena nabycia poszczególne jej raty Lub pożyczka, uzyskana w myśl punktu a) ustępu pierwszego art. 14 winna być złożona do sądu dla wydania komu z prawa należy.
Przepis ustępu pierwszego nie stosuje się, jeżeli uprawnionym do otrzymania ceny nabycia jest Skarb Państwa. W tym przypadku Skarb Państwa przyjmuje wszelkie ciężary i wierzytelności, mieszczące się w cenie nabycia, grunt zaś nabyty wolny jest od dotychczasowych obciążeń hipotecznych i rzeczowych
Złożenie ceny w sposób, w art. 17 wskazany zwalnia uwłaszczaną działkę od wszelkich obciążeń hipotecznych i rzeczowych, zaś właściciel wobec wszystkich wierzycieli hipotecznych i rzeczowych, ujawnionych do dnia wejścia w życie ustawy niniejszej na majątku, z którego działka podlega uwłaszczeniu, odpowiada jedynie i w tym stosunku, w jakim pozostała przy nim część majątku ziemskiego znajduje się do ogólnego jego obszaru przed uwłaszczeniem.
Na wniosek komisji uwłaszczeniowej, względnie Okręgowej Komisji Ziemskiej, wywołany prośbą osób interesowanych, Okręgowy Urząd Ziemski wnosi do ksiąg hipotecznych (gruntowych) odnośnej nieruchomości ziemskiej, względnie do wykazów zastępców starszych notarjuszy, ostrzeżenie (adnotację) o wdrożenie postępowania uwłaszczeniowego z tym skutkiem, że w dalszem postępowaniu uwzględniany będzie ten stan prawny nieruchomości, jaki stwierdzony był w księdze hipotecznej (gruntowej), jako prawnie obowiązujący w chwili wniesienia ostrzeżenia (wpisu adnotacji).
Właściwy sąd wstrzyma rozważanie sprawy o eksmisję, względnie samą eksmisję, z gruntów w stosunku do osób, określonych w art. 1 ustawy z dnia 21 września 1922 r. w przedmiocie ochrony, drobnych dzierżawców, b. czynszowników, oraz "wolnych ludzi" (Dz. U. R. P. Nr. 90, poz. 822), oraz wszystkich b. czynszowników, b. wolnych ludzi i osób, określonych w p. c) art. 1, nie mniej, niż na termin dwumiesięczny, licząc od dnia zawiadomienia o tem strony pozwanej, a to celem umożliwienia tej stronie dostarczenia dowodu, iż nie podlega ona eksmisji do czasu ostatecznego rozpoznania sprawy o uwłaszczeniu użytkowanych przez nią gruntów.
Na żądanie użytkowników gruntów, którzy się zgłosili do komisji uwłaszczeniowej o przyznanie im praw do uwłaszczenia na tychże gruntach, przewodniczący komisji uwłaszczeniowej, względnie przewodniczący Okręgowej Komisji Ziemskiej, winien najpóźniej w terminie czternastodniowym po otrzymaniu odpowiedniej prośby rozważyć na podstawie posiadanych przez komisję danych, czy zgłaszający się ma dostateczną podstawę do roszczenia prawa na uwłaszczenie z mocy ustawy niniejszej. W wypadku powzięcia decyzji twierdzącej winien wydać interesowanemu odpowiednie zaświadczenie, na którego mocy sąd wstrzyma rozważenie sprawy o eksmisję, względnie samą eksmisję, do czasu ostatecznego rozpoznania sprawy o uwłaszczenie. Jednak ulegają zawieszeniu powództwa, oparte na nieuiszczaniu opłat za czas do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Nie podlegają zawieszeniu powództwa, oparte na wykroczeniach dzierżawców przeciw przepisom art. 3 ustawy z dnia 21 września 1922 r. (Dz. U. R. P. Nr. 90, poz. 822).
Osoby, które użytkują grunty na zasadzie ustawy z dnia 21 września 1922 roku w przedmiocie ochrony drobnych dzierżawców rolnych, b. czynszowników, oraz "wolnych ludzi" (Dz. U. R. P. Nr. 90, poz. 822), znowelizowanej ustawą z dnia 31 listopada 1923 (Dz. U. R. P. Nr. 112, poz. 894), o ile na mocy wyroków sądowych będą podlegały eksmisji z dniem 1 listopada 1924 r. jako nieodpowiadające wymogom, zawartym w art. 1, 2, 3 i 4 ustawy niniejszej (art. 20), winny dopuścić właścicieli gruntów do dokonania obsiewów ozimych na jesieni 1924 r., o ile one same nie są obowiązane dokonać tych obsiewów na mocy umów dzierżawnych.
Właścicielowi majątku, nieposiadającemu innej nieruchomości ziemskiej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, któremu po zastosowaniu ustawy niniejszej pozostawałby obszar ziemi nieuwłaszczonej mniejszy, niż maksymalna norma, przewidziana w art. 1 p. d), służyć będzie prawo powiększenia pozostającego obszaru do tejże maksymalnej normy drogą wykluczenia z uwłaszczenia odpowiedniego obszaru w jednym kawałku, podług wyboru właściciela. Notomiast dzierżawcy, całkowicie pozbawionemu tą drogą działki, która uwłaszczeniu podlegała, bądź też otrzymującemu działkę zmniejszoną, uniemożliwiającą samodzielne gospodarstwo - służyć będzie pierwszeństwo ustawowe przed wszystkimi innymi kandydatami do nabycia obszaru, odpowiadającego dzierżawionym przez niego gruntom, z zapasu ziemi, przeznaczonego na reformę rolną w tym samym lub innych, możliwie najbliższych, powiatach tegoż województwa za cenę, odpowiadającą przepisom ustawy niniejszej.
Komisja uwłaszczeniowa, orzekając o zwolnieniu od uwłaszczenia działki, będącej w użytkowaniu dzierżawcy, wskaże jednocześnie w porozumieniu z urzędami ziemskiemi odpowiedni obszar gruntu, w stosunku do którego pierwszeństwo nabycia może być wykonane i objęcie której przez dzierżawcę jest faktycznie natychmiast możliwe.
Dzierżawca nie może być eksmitowany z gruntu, dopóki nie obejmie w posiadanie działki, wskazanej mu przez komisję uwłaszczeniową. Przywilej ten wygasa z końcem następnego roku gospodarczego po tym, w którym komisja uwłaszczeniowa wskazała odpowiednią działkę.
Przepis artykułu niniejszego nie może mieć zastosowania do gruntów, podlegających wykupowi na rzecz czynszowników, wolnych ludzi i osób, oznaczonych w p. c) art. 1, z wyjątkiem wypadku, kiedy stan posiadania, artykułem niniejszym przewidziany, wytworzył się dla właściciela wskutek ustalenia granicy wschodniej Państwa.
Osoby, których uwłaszczenie na dotychczas użytkowanych gruntach sprzeciwiałoby się zasadom racjonalnego urządzenia rolnego na gruntach pozostawionych właścicielowi, lub też na gruntach uwłaszczonych, podlegają uwłaszczeniu na innych gruntach tegoż właściciela pod warunkiem, że wyznaczone działki pod względem wartości gospodarczej będą odpowiadały działkom dotychczas użytkowanym i na przeniesienie trwałych zabudowań uwłaszczony wyrazi swą zgodę.
Przenoszącym zabudowania na mocy niniejszego artykułu służy prawo do pomocy kredytowej narówni z uczestnikami scalenia.
Do spraw, wszczętych na mocy ustawy w sprawie uwłaszczenia b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w brzmieniu tej ustawy z dnia 20 czerwca 1924 r., a niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, mają zastosowanie w dalszem postępowaniu postanowienia niniejszej ustawy, o ile nie są sprzeczne z prawomocnemi orzeczeniami, względnie z prawomocnemi wyrokami sądowemi, które w tych sprawach już zostały wydane.
Wykonanie ustawy niniejszej porucza się Ministrowi Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.
Dokumenty powiązane
Jeżeli chcesz mieć dostęp do wszystkich dokumentów powiązanych, zaloguj się do LEX-a Nie korzystasz jeszcze z programów LEX? Zamów dostęp testowy »
Akty prawne liczba obiektów na liście: (5)
Akty zmieniające liczba obiektów na liście: (2)
- Zm.: ustawa z dnia 20 czerwca 1924 r. w sprawie uwłaszczenia b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w województwach: nowogródzkiem, poleskiem, wołyńskiem, wileńskiem oraz w powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokólskim województwa białostockiego.
- Zm.: ustawa w sprawie uwłaszczenia b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w województwach: nowogródzkiem, poleskiem, wołyńskiem, okręgu administracyjnym wileńskim oraz w powiatach: grodzieńskim, wołkowyskim, bielskim, białostockim i sokólskim województwa białostockiego.
Akty wykonawcze liczba obiektów na liście: (3)
- Zm.: rozporządzenie z dnia 28 marca 1929 r. w sprawie wykonania ustawy z dnia 20 czerwca 1924 r. o uwłaszczeniu w województwach wschodnich.
- Wykonanie ustawy z dnia 20 czerwca 1924 r. o uwłaszczeniu w województwach wschodnich.
- Wykonanie ustawy z dnia 20 czerwca 1924 r. w przedmiocie uwłaszczenia b. czynszowników, b. wolnych ludzi i długoletnich dzierżawców w województwach wschodnich.