Część 3 - Utrzymanie i regulacja wód i ich brzegów, tudzież ochrona od powodzi. - Ustawa wodna.
Dziennik Ustaw
Dz.U.1928.62.574 t.j.
Akt utracił moc Wersja od: 9 lutego 1961 r.
CZĘŚĆ TRZECIA.
Utrzymanie i regulacja wód i ich brzegów, tudzież ochrona od powodzi.
Utrzymanie i regulacja wód i ich brzegów, tudzież ochrona od powodzi.
Utrzymanie wód i ich brzegów.
Utrzymanie wód i ich brzegów.
(1)
Obowiązek utrzymania wód płynących i ich brzegów w myśl niniejszej ustawy jest zobowiązaniem publiczno-prawnem, które poza wypadkami, w tej ustawie wymienionemi, nie może być ani zniesione, ani ulec zmianie. Publiczno-prawne obowiązki utrzymania wód płynących lub ich brzegów, które istniały przed wejściem w życie niniejszej ustawy, wygasają, o ile przez tę ustawę nie zostały utrzymane.(2)
Umowy co do obowiązku utrzymania mogą być zawierane ze skutkiem prywatno-prawnym.(1)
Obowiązek utrzymania wód żeglownych i spławnych obejmuje utrzymanie żeglowności, względnie spławności, oraz wolnego odpływu wody, na innych zaś wodach płynących utrzymywanie wolnego odpływu.(2)
Sztuczne publiczne wody płynące mają być utrzymywane w interesie wolnego odpływu tylko o tyle, o ile wody te do tego celu są przeznaczone.(3)
Utrzymanie żeglowności rozciąga się tylko na wodę, służącą do publicznej żeglugi. Nie obejmuje ono osobnych dróg dojazdowych do portów.(4)
Gdy woda płynąca została uregulowana na podstawie urzędowo zatwierdzonego planu, obowiązek utrzymania obejmuje utrzymywanie stanu, do jakiego doprowadzono ją przez regulację, dopóki rozporządzenie Ministra Robót Publicznych nie uzna utrzymywania tego stanu za zbyteczne.(1)
Utrzymanie wód należy: 1)
publicznych wód żeglownych i granicznych - do Państwa; 2)
wód spławnych i potoków górskich - do Państwa, samorządów wojewódzkich i spółek wodnych w myśl obowiązujących ustaw; 3)
innych wód publicznych - do spółek wodnych; 4)
wód prywatnych - do właścicieli wód, względnie do właścicieli gruntów nadbrzeżnych, a przy wodociągach i innych zakładach na obcych gruntach - do właścicieli wodociągów i zakładów; 5)
sztucznych wód płynących - do przedsiębiorcy; 6)
przy urządzeniach, które służą do specjalnego użytkowania wody lub do zabezpieczenia dróg, mostów, budynków, kolei, portów i innych zakładów na wodach płynących - do właścicieli tych urządzeń.(2)
Do czasu utworzenia spółki wodnej ma być woda utrzymywana przez tych, którzy dotąd byli do tego obowiązani.(3)
Gdy woda płynąca została uregulowana na podstawie zatwierdzonych planów przez kogo innego, niż przez obowiązanych do jej utrzymania, dalsze utrzymanie ciąży na przedsiębiorcy regulacji. Utrzymanie może jednak objąć za zgodą władzy wodnej do tego dotychczas obowiązany na podstawie umowy z przedsiębiorcą.(4)
Za zgodą władzy wodnej i interesowanych, a bez tej zgody na podstawie ustawy wojewódzkiej, może być utrzymanie wody publicznej powierzone gminom i innym korporacjom publiczno-prawnym.(5)
Do udziału w kosztach utrzymania wód publicznych mogą być zobowiązane inne osoby w stosunku do odniesionych korzyści.(1)
Obowiązany do utrzymywania wody płynącej ma z zachowaniem przepisów art. 79 przeprowadzić w łożysku wody płynącej i na gruntach przybrzeżnych te roboty, które są potrzebne dla zapobieżenia wstrzymania odpływu przez obrywanie brzegów lub dla usunięcia szkód, powodowanych przez żeglugę, lub roboty regulacyjne na gruntach nadbrzeżnych. Właściciele tych gruntów mają uczestniczyć w kosztach tych robót w miarę korzyści, powstających przez zabezpieczenie gruntów; mogą oni zamiast gotówki dostarczyć robocizny lub materjałów budowlanych. Przyczynienia się do kosztów nie można żądać, gdy chodzi o usunięcie lub zapobieżenie szkodom, spowodowanym przez żeglugę i roboty regulacyjne.(2)
Przed zarządzeniem robót należy wysłuchać właścicieli gruntów, tudzież przedstawicieli interesowanych samorządów przy okazaniu i wyjaśnieniu im planu oraz podaniu przypadających na nich kosztów przybliżonych.(1)
Właściciele gruntów nadbrzeżnych winni usunąć ze swoich gruntów takie drzewa, krzaki, ogrodzenia i inne przedmioty, które przeszkadzają odpływowi wody płynącej równo z brzegami.(2)
Właściciele nadbrzeżni mają również wykonać powyżej linji brzegu nie wymagające fachowych wiadomości, ani znaczniejszych kosztów roboty dla wyrównania i zadarnienia terenu, aby przez to zapobiec obrywaniu brzegów, któreby wstrzymywało odpływ wody.(3)
O ile skutek robót, wymienionych w ustępie 2, zależy od uprzedniego zabezpieczenia spodu brzegu poniżej linji brzegowej, roboty te mają być wykonane dopiero po zabezpieczeniu spodu brzegu przez obowiązanych do utrzymania wody. Władza wodna rozstrzyga, czy warunek ten jest spełniony.(4)
Gdy brzegi wody płynącej są obudowane podług planu, urzędownie zatwierdzonego, ma przedsiębiorca mimo przepisów ustępu 1 brzegi te w tym stanie utrzymywać, dopóki rozporządzenie Ministra Robót Publicznych nie uzna utrzymania tego stanu za zbyteczne.(5)
Jeśli brzeg tworzą budynki, mury, bulwary i t.p. lub gdy te budowle wchodzą w wodę płynącą, ma je właściciel własnym kosztem utrzymywać.(1)
Obowiązek utrzymywania brzegu może być za zgodą władzy wodnej uregulowany umową między interesowanymi właścicielami gruntów a obowiązanym do utrzymania wody odmiennie od postanowień art. 78 i 79. Na żądanie właścicieli gruntów, obowiązanych do utrzymywania brzegu, ma obowiązany do utrzymania wody wykonać w ich zastępstwie roboty, wymienione w art. 79, za stosownem wynagrodzeniem.(2)
Jeżeli woda płynąca została uregulowana według urzędownie zatwierdzonego planu, obowiązany do utrzymywania wody płynącej ma prawo przyjąć na siebie, za złożeniem deklaracji przed władzą wodną, utrzymanie brzegów, ciążące na właścicielach gruntów w myśl art. 79 ust. 2. Może on pociągnąć właścicieli nadbrzeżnych do udziału w kosztach zabezpieczenia brzegów do wysokości ciężarów, nałożonych na nich w ust. 2 art. 79.(3)
To samo stosuje się do wypadku, gdy brzegi naturalnej wody płynącej zostały uregulowane według urzędownie zatwierdzonego planu, a utrzymanie zarówno wody płynącej, jak i zabezpieczonych brzegów, należy do tego samego obowiązanego.Gdy w wodzie płynącej przeszkody w odpływie spowodowane zostały przez kogo innego, a nie przez obowiązanego do utrzymania, ma władza wodna w miarę możności pociągnąć sprawcę do usunięcia przeszkód. To samo stosuje się do usunięcia przeszkód na gruntach nadbrzeżnych, które wodzie płynącej równo z brzegami utrudniają znacznie odpływ.
(1)
Odmiennie od przepisów niniejszej ustawy obowiązani są do utrzymywania: 1)
Państwo, gdy do wejścia w życie niniejszej ustawy utrzymywało lub było obowiązane utrzymywać wodę płynącą lub jej brzegi; 2)
ten, który przy wejściu w życie niniejszej ustawy był publiczno-prawnie obowiązany do utrzymywania wody płynącej naturalnej lub sztucznej, albo jej brzegów z mocy zwyczaju lub specjalnego tytułu; 3)
przedsiębiorca na czas trwania obowiązku, nałożonego w pozwoleniu lub w innem orzeczeniu władz; 4)
Państwo, spółka wodna lub inna korporacja prawa publicznego, gdy na mocy umowy, zawartej z zobowiązaniem do utrzymania, przyjęły za zgodą władzy wodnej ze skutkiem publiczno-prawnie wiążącym obowiązek utrzymywania wody płynącej lub jej brzegów.(2)
W myśl punktu 4 ust. 1 uważane są narówni z korporacjami prawa publicznego te poddane publicznemu nadzorowi spółki zobowiązanych do utrzymania, które powstały przed wejściem w życie niniejszej ustawy na mocy dotychczasowego ustawodawstwa, albo na podstawie postanowień statutowych lub regulaminowych, albo też zostaną utworzone po wejściu w życie niniejszej ustawy.(3)
Zakres obowiązku utrzymania wody płynącej i jej brzegów oznacza się i w tych wyjątkowych przypadkach według art. 76 i 79.(1)
Jeżeli przy wejściu w życie niniejszej ustawy istniał oparty na zwyczaju lub specjalnym tytule obowiązek utrzymania wody publicznej, ma prawo ten, na którego w myśl art. 77 ust. 1 p. 2 i 3 i ust. 4 obowiązek utrzymania został przeniesiony, pociągnąć dotychczasowych obowiązanych do udziału w kosztach utrzymania w wysokości dotychczasowego ich zobowiązania. Udział w kosztach nie może przewyższać przeciętnej nakładów bieżących, jakie były potrzebne w ciągu ostatnich 10 lat przed wejściem w życie niniejszej ustawy.(2)
Od obowiązku udziału w kosztach można się uwolnić przez spłatę sumy w wysokości 25-krotnego nakładu.(1)
Jeżeli przy wejściu w życie niniejszej ustawy jest kto inny, aniżeli Państwo, obowiązany w sposób publiczno-prawnie wiążący do utrzymywania publicznej wody żeglownej lub granicznej, ma prawo Państwo zwolnionego od obowiązku utrzymywania pociągnąć do udziału w kosztach utrzymywania w wysokości jego dotychczasowego zobowiązania. Udział w kosztach nie może przewyższać przeciętnych wydatków bieżących, jakie w ciągu ostatnich 10 lat przed wejściem w życie niniejszej ustawy obciążały obowiązanego.(2)
Ustęp 2 art. 83 ma tu również zastosowanie.(1)
Gdzie na wodach płynących spław tratew odbywa się zwyczajowo lub jest specjalnie dozwolony, ma Państwo wydać potrzebne zarządzenia dla jego utrzymania.(2)
Gdy przy wejściu w życie niniejszej ustawy był kto inny do tego obowiązany, obowiązek ten zostaje utrzymany.(3)
Obowiązany do utrzymywania wody płynącej i obowiązany do utrzymania spławności mogą się za zgodą władzy wodnej ugodzić, aby jeden w nich przejął obowiązki drugiego.(1)
Spory interesowanych o to, na kim z nich ciąży publiczno-prawny obowiązek utrzymywania wody lub jej brzegów, mają być rozstrzygane przez władze administracyjne.(2)
W tej samej drodze winny być rozstrzygane skargi interesowanych o zwrot świadczenia przeciwko jednemu z obowiązanych publiczno-prawnie do utrzymywania wody płynącej lub jej brzegów, a to bez względu na to, czy świadczenie to było dokonane na zarządzenie władzy wodnej lub bez tego zarządzenia. Jeżeli jednak chodzi o skargę przeciw Państwu, władza wodna, powołana do zarządu wód publicznych, ma wydać orzeczenie wstępne, czy i w jakim zakresie podjęte roboty były potrzebne do wypełnienia obowiązku utrzymywania.Gdy prywatna woda płynąca zostanie według przepisu art. 3 zaliczona do wód publicznych i przez to zwiększy się ciężar utrzymywania brzegów dla pierwotnie obowiązanych, ma im być ze Skarbu Państwa wypłacone odszkodowanie za zwiększenie ciężaru utrzymania. Na poczet odszkodowania winny być policzone korzyści, które dla obowiązanych do utrzymywania brzegów przynosi przejście utrzymania wody płynącej na Państwo.
Gdy przy przeniesieniu prywatnych wód płynących do rzędu wód publicznych utrzymanie przechodzi na Państwo, mogą być pociągnięci do ponoszenia kosztów utrzymania w dotychczas obowiązującej wysokości ci, którzy dotąd byli do utrzymania wody płynącej obowiązani. Gdy dotychczasowe utrzymanie ciążyło na gminie lub spółce wodnej, mają one swoim udziałem przyczyniać się do kosztów. Udział ten nie może przewyższać przeciętnej nakładów z ostatnich lat dziesięciu przed wejściem w życie niniejszej ustawy.
Od obowiązku płacenia udziału można się uwolnić przez złożenie sumy w wysokości 25-krotnego udziału rocznego.
(1)
Właściciele gruntów nadbrzeżnych są obowiązani: 1)
zezwolić obowiązanemu do utrzymania wody, tudzież jego urzędnikom i pełnomocnikom na wykonanie robót przygotowawczych na gruntach nadbrzeżnych, przymuliskach i wyspach; 2)
oddać grunt potrzebny wraz z placami roboczemi i składowemi dla wykonania opasek i obitek, ostróg, tam zamykających i innych robót konserwacyjnych, oraz zezwolić na połączenie tych budowli wodnych z brzegami; 3)
zezwolić na wykonanie na brzegu i na wodzie płynącej urządzeń pomocniczych potrzebnych dla robót konserwacyjnych, na składanie na gruntach nadbrzeżnych wykopanej ziemi, żwiru, piasku, drzewa i t.p., na przywóz i odwóz tych materjałów, tudzież materjałów budowlanych, wreszcie na dostęp dla robotników i osób dozorujących; 4)
zezwolić na branie z gruntów nadbrzeżnych materjałów potrzebnych do utrzymania wody płynącej, a to: kamienia polnego i łamanego, żwiru, darniny, piasku, gliny, ziemi, drzewa, faszyny i t.p., o ile te grunty nie stanowią obejścia gospodarskiego, ogrodów, sadów i cmentarzy; 5)
zezwolić na usunięcie przymulisk i wysp, o ile to jest potrzebne dla utrzymania lub przywrócenia zwykłego biegu wody (art. 16).(2)
Przepisy punktów 1, 2, 3 i 4 ustępu 1 mają zastosowanie także do gruntów, leżących poza gruntami nadbrzeżnemi, oraz do ich właścicieli.(3)
Co do miejsca wydobywania materjałów budowlanych (p. 4 ust. 1) winien obowiązany do utrzymania wody porozumieć się z właścicielami gruntów.(4)
Właściciele gruntów mają prawo do wynagrodzenia, którego wysokość oznacza władza wodna na zasadzie opinji znawców. Orzeczenie władzy wodnej jest zaskarżalne w drodze prawa w przeciągu trzech miesięcy od dnia terminu rekursu, albo, jeżeli wniesiono rekurs, od dnia doręczenia orzeczenia drugiej instancji.Przez zajęcie gruntów w wypadkach, przewidzianych w art. 89, odpływ wód płynących może być wstrzymany tylko za zgodą interesowanych. W wypadkach punktu 4 ust. 1 art. 89 istniejąca wysokość brzegów może być obniżona tylko za zgodą właścicieli nadbrzeżnych gruntów, gdyby przez to wielka woda występowała wcześniej, niż dotychczas na przyległe obszary.
(1)
Obowiązany do utrzymania wody ma prawo wytwarzać odsypiska i o tyle je umacniać, aby się utrwaliły i bez szkody dla wody płynącej mogły być użytkowane jako łąki lub pastwiska. W tym celu z mocy samego prawa (art. 9) wchodzi on w posiadanie i użytkowanie odsypisk. O zamiarze wytworzenia i ustalenia odsypisk winien obowiązany do utrzymania wody zawiadomić pisemnie właścicieli gruntów przyległych.(2)
Właściciele gruntów nadbrzeżnych mogą w myśl art. 9 niniejszej ustawy objąć odsypiska w posiadanie za zgodą obowiązanego do utrzymania wody, gdy odsypiska się utrwalą lub gdy roboty konieczne dla ich utrwalenia zostały wstrzymane, albo wreszcie gdy obowiązany do utrzymania wody nie wypełnia obowiązku utrwalenia odsypiska, a to za zwrotem wartości odsypisk, które nie może przewyższać wyłożonych kosztów.(3)
Przepisy ustępu 2 stosują się także do nieutrwalonych jeszcze odsypisk, które wytworzone zostały przez roboty konserwacyjne przed wejściem w życie niniejszej ustawy.(1)
Jak długo obowiązany do utrzymania wody znajduje się w posiadaniu odsypisk, musi właścicielowi lub użytkownikowi gruntów nadbrzeżnych zezwolić na dostęp do wody płynącej i umożliwić jej użytkowanie stosownie do potrzeb gospodarczych z zachowaniem przepisów art. 91.(2)
Gdy odsypiska znajdują się przed przewozami, miejscami do lądowania i t.p., winien obowiązany do utrzymania przyśpieszyć ich utrwalenie i postarać się o odpowiedni dostęp.(3)
W razie wydzierżawienia odsypisk przy równej ofercie ma pierwszeństwo właściciel i użytkownik gruntów nadbrzeżnych.Dopóki budowle wodne konserwacyjne będą przez obowiązanego utrzymywane, ma on prawo zabronić takiego użytkowania przyległych odsypisk, któreby mogło szkodzić tym budowlom.
(1)
Gdy się okaże potrzeba obsadzenia lub obsiania trawą odsypisk, objętych w posiadanie przez właścicieli nadbrzeżnych, obowiązany do utrzymania wody ma prawo wezwać ich do wykonania tego w określonym terminie. Gdy właściciel nadbrzeżny nie spełni tego żądania, obowiązany do utrzymania wody ma prawo sam przeprowadzić obsadzenie i obsianie i ciągnąć stąd korzyści, w którym to celu właściciel gruntów nadbrzeżnych winien zezwolić na odpowiedni dostęp.(2)
Użytkowanie winno być odstąpione właścicielowi nadbrzeżnego gruntu, gdy zwróci niepokryte przez użytkowanie koszty i przejmie utrzymywanie odsypisk oraz złoży w razie potrzeby zabezpieczenie.Obowiązanym do utrzymania wody, jak również ich urzędnikom i upoważnionym wolno w każdym czasie osadzać na przymuliskach i wyspach, jak również na gruntach nadbrzeżnych, a w miarę potrzeby i na gruntach, poza niemi leżących, - znaki kilometrowe, względnie hektometrowe, i punkty stałe, zarówno jak i sygnały żeglarskie i inne znaki. Znaki te winny być tak widoczne, aby nie były dla gospodarki niebezpieczne. Właściciele gruntów oraz użytkownicy mają prawo do zwrotu szkody, jaką z tego powodu poniosą.
O ile w niniejszym rozdziale obowiązek do odszkodowania nie jest wyraźnie nałożony, może być wynagrodzenie za szkody, spowodowane przez roboty przy utrzymaniu wody, o tyle tylko żądane, o ile szkodom tym przez zachowanie potrzebnej ostrożności można było zapobiec.
(1)
W wypadkach, wymienionych w art. 89 do 95, należy wysłuchać właścicieli i użytkowników odnośnych gruntów przed rozpoczęciem zamierzonych robót, o ile nie zachodzi niebezpieczeństwo w zwłoce.(2)
W razie sporów wydaje zarządzenia władza wodna.(1)
Postanowienia art. 89 i 91 do 95 nie mają zastosowania do gruntów, stanowiących przynależność fortec, kolei żelaznych albo dróg publicznych, o ile sprzeciwiają się temu względy dobra publicznego. Czy zachodzi ten wypadek, rozstrzyga wojewoda, od orzeczenia którego dopuszczalne jest odwołanie do Ministra Robót Publicznych.(2)
W wypadkach ustępu 1 właściciele gruntów obowiązani są sami wykonać potrzebne roboty konserwacyjne według wskazówek władzy wodnej.O ile traktaty państwowe lub inne umowy międzynarodowe temu się nie sprzeciwiają, mogą być przepisy niniejszej ustawy o utrzymaniu wód czasowo zawieszone przez Ministra Robót Publicznych na takich wodach płynących, które nie należą wyłącznie do Rzeczypospolitej Polskiej.
Regulacja wód i ubezpieczenie brzegów.
Regulacja wód i ubezpieczenie brzegów.
Regulacja wód płynących i ubezpieczenie brzegów mogą być przeprowadzone ze względów interesu publicznego według następujących postanowień.
(1)
Przedsiębiorstwo regulacyjne może obejmować: 1)
stawianie budowli regulacyjnych, pogłębienie dla celów żeglugi, wytworzenie nowego łożyska, regulację na wielką wodę albo 2)
inne ulepszenia, wychodzące poza zakres utrzymania.(2)
Sztuczne wytwarzanie nowych gruntów przybrzeżnych i plantacje wikliny uważa się za przedsiębiorstwo regulacyjne w myśl ustępu 1 punktu 2.(3)
Władza wodna rozstrzyga w razie sporu, czy roboty wychodzą poza zakres utrzymania i podpadają pod postanowienia tego rozdziału. Przeciw rozstrzygnięciu władzy może być wniesione zażalenie do wyższej instancji.(1)
Do przeprowadzenia regulacji mają prawo: 1)
na wodach żeglownych i granicznych - Państwo; 2)
na wodach spławnych i potokach górskich - Państwo, samorządy wojewódzkie i spółki wodne; 3)
na innych wodach publicznych - Państwo, spółki wodne, lub inne korporacje prawa publicznego, oraz spółki obowiązanych do utrzymania wody, albo jej brzegów, które powstały przed wejściem w życie niniejszej ustawy na mocy dotychczasowego ustawodawstwa, albo na podstawie postanowień statutowych lub regulaminowych, albo też zostaną utworzone po wejściu w życie niniejszej ustawy (art. 82 ust. 2) wreszcie utworzona dla regulacji spółka wodna na przestrzeni wody, położonej w jej okręgu.(2)
Ustawy wojewódzkie mogą powierzyć przeprowadzenie regulacji i stojącego z nią w związku ubezpieczenia brzegów związkom samorządowym.(1)
Przedsiębiorca regulacji ma obowiązek wykonania takich urządzeń, które są potrzebne dla ochrony gruntów, budowli i zakładów przed niebezpieczeństwem i szkodą, o ile urządzenia te dadzą się pogodzić z przedsiębiorstwem i gospodarczo usprawiedliwić. Przedsiębiorca winien także wykonać urządzenia, wymagane w interesie publicznym. Do tych należą spowodowane przez regulację zmiany na drogach publicznych i znajdujących się na nich mostach. Obowiązany do utrzymywania drogi lub mostu ma, z zachowaniem ciążących na nim z mocy specjalnego tytułu obowiązków, w takiej mierze przyczynić się do kosztów, w jakiej wskutek zmiany zaoszczędził wydatków, któreby inaczej ponieść musiał dla spełnienia obowiązków utrzymania.(2)
Gdy skutkiem regulacji należy się spodziewać szkodliwego oddziaływania na prawa osób trzecich, mogą one żądać wykonania urządzeń, któreby wykluczały szkodliwe skutki. Przepis ten stosuje się także do zmiany odpływu, zmiany stanu wody któraby ograniczała prawa innych do wody lub narażała obce grunty na szkodę, wreszcie do utrudnienia w spełnianiu przez innych obowiązku utrzymania wody i brzegów.(3)
Za szkodę nie uważa się zmiany stanu wody gruntowej, gdy regulację przeprowadza się celem uzyskania odpływu dla zwykłego odwodnienia gruntów, dla których naturalnym odpływem jest regulowana woda płynąca.(4)
Przedsiębiorca obowiązany jest założyć i utrzymywać urządzenia, jak obserwację wodowskazów, stanu wody gruntowej i t.p. dla stwierdzenia, czy i w jakich granicach szkody zostały wyrządzone.(5)
Jeżeli Państwo urządzi nasyp przed linją brzegu dla wybudowania drogi lub ścieżki holowniczej lub dla innych celów, winno poprzednim właścicielom brzegów lub użytkownikom w miarę, jak tego wymagają ich interesy gospodarcze, zabezpieczyć w dotychczasowym zakresie dostęp do wody i możność jej użytkowania.(6)
Przedsiębiorca obowiązany jest także utrzymywać wymienione powyżej urządzenia, o ile ten ciężar przekracza zakres istniejącego dotychczas obowiązku właścicieli gruntów i zakładów oraz uprawnionych do utrzymywania istniejących i temuż celowi służących urządzeń.(1)
O ile w wypadku, przewidzianym w ustępie 2 art. 103, wymienione tam urządzenia nie dadzą się pogodzić z przedsiębiorstwem lub gospodarczo usprawiedliwić, dotknięty szkodliwem działaniem może żądać odszkodowania. Z powodu naruszenia prawa, o ile nie chodzi o prawo do wody płynącej, może on również sprzeciwiać się regulacji.(2)
Odszkodowanie może polegać na perjodycznych świadczeniach, przytem może być zastrzeżone ponowne jego oznaczenie i odmienne ustalenie w pewnych okresach czasu. Na poczet odszkodowania winna być wliczona korzyść, jaką uprawniony osiąga z przedsiębiorstwa.Z powodu szkodliwej zmiany odpływu lub stanu wody gruntowej, z powodu utrudnienia utrzymywania wody płynącej lub jej brzegów, oraz z powodu czasowego naruszenia praw użytkowania wody - odszkodowanie może być wtedy tylko żądane, gdy szkoda jest znaczna.
(1)
Jeśli to jest według planu potrzebne (art. 108), przedsiębiorca jest uprawniony spędzić wodą lub w inny sposób usunąć przymuliska i odsypiska wszelkiego rodzaju, skały, wyspy i wystające brzegi. Odszkodowanie może być tylko wtedy wymagane, gdy szkoda jest znaczna, o ile zaś chodzi o przymuliska i wyspy, jeżeli właściciele posiadali je dłużej niż lat trzydzieści i używali ich pod uprawę (art. 16).(2)
Obsadzenie, zadarnienie lub inne umocnienie gruntów, które według planu regulacyjnego mają być usunięte, wymaga zgody przedsiębiorcy.(3)
Przy wykonaniu robót winien przedsiębiorca unikać zeszpecenia krajobrazu, o ile to da się pogodzić z celem i gospodarczem założeniem przedsiębiorstwa.(1)
Postanowienia art. 89 do 95, określające stosunki prawne między obowiązanym do utrzymania wody a właścicielami gruntów, mają być odpowiednio zastosowane do stosunków prawnych między przedsiębiorcą regulacyjnym a właścicielami gruntów.(2)
Pozatem właściciele gruntów nadbrzeżnych obowiązani są bez odszkodowania na żądanie przedsiębiorcy usunąć lub zezwolić na usunięcie dziko rosnących drzew i krzaków, które przeszkadzają regulacji, a według planu muszą być usunięte.(1)
Przedsiębiorca winien przedłożyć projekt regulacyjny wraz z objaśnieniem władzy wodnej, która po przeprowadzeniu dochodzenia wyda orzeczenie o dopuszczalności przedsiębiorstwa, oraz co do zarzutów i roszczeń interesowanych i zatwierdzi projekt.Przy robotach regulacyjnych, podejmowanych na podstawie projektów, zatwierdzonych przez Ministerstwo Robót Publicznych, odpada potrzeba zatwierdzania projektu przez władzę wodną.
(2)
W razie potrzeby może władza wodna zezwolić na zmiany zatwierdzonego projektu.Przed rozpoczęciem robót regulacyjnych winna władza wodna ustalić i zamarkować granicę między łożyskiem wody a gruntami nadbrzeżnemi (linję brzegu) w myśl art. 6, oraz wydać orzeczenie co do zarzutów i roszczeń interesowanych właścicieli gruntów.
(1)
Dotknięty szkodliwem działaniem regulacji może nawet po zatwierdzeniu projektu żądać w myśl art. 103 do 105 wzniesienia i utrzymywania urządzeń, bądź też odszkodowania, chyba, że jeszcze przed upływem terminu, przez władzę wskazanego, szkodliwe działanie przewidział lub przewidzieć był winien, a przed upływem tego terminu nie sprzeciwiał się regulacji, ani nie stawiał żądań w przedmiocie wzniesienia urządzeń, lub odszkodowania. Z powodu upływu terminu nie gasną pretensje, gdy poszkodowany udowodni, że dotrzymaniu terminu stanęły na przeszkodzie siła wyższa lub nie dające się uchylić wypadki.(2)
Pretensje o wynagrodzenie szkód przedawniają się w ciągu 3 lat od chwili, kiedy poszkodowany dowiedział się, że szkodliwe działanie nastąpiło, pozatem są wykluczone, jeśli nie zostaną podniesione w przeciągu 30 lat po wykończeniu tej części przedsiębiorstwa, która spowodowała szkodę. Czas ukończenia poszczególnych robót winien być w odpowiedni sposób podany do publicznej wiadomości przez władzę wodną.(1)
Właściciele gruntów nadbrzeżnych winni uiścić przedsiębiorcy regulacji stosowny datek do kosztów ubezpieczenia brzegów, o ile to ubezpieczenie według zatwierdzonego planu jest potrzebne dla utrzymania, zapewnienia, lub poprawienia odpływu wody płynącej. Datek nie może przewyższać korzyści, wypływających dla właścicieli z zabezpieczenia ich gruntów nadbrzeżnych.(2)
Przepisy ustępu 1 mają także odpowiednie zastosowanie, gdy ubezpieczenie ma być przeprowadzone poniżej linji brzegu, by zapobiec wstrzymywaniu odpływu przez obrywanie brzegów.(3)
Gdy przez regulację wody płynącej obowiązany do utrzymania zostanie zwolniony od tego obowiązku, winien on uiścić przedsiębiorcy datek w wysokości korzyści, wypływającej ze zwolnienia od ciężaru utrzymywania. Datek ten nie może przewyższać przeciętnej nakładów bieżących, jakie były potrzebne i jakie musiał ponosić dotychczasowy obowiązany do utrzymywania w ciągu ostatnich 10 lat przed regulacją, i może być całkowicie spłacony złożeniem 25-krotnego datku rocznego.(1)
Jeżeli regulacja nakłada na obowiązanego takie ciężary, które nie stoją w odpowiednim stosunku do korzyści, lub których obowiązany nie jest w stanie ponieść, przymus regulacji jest dopuszczalny, jeżeli Państwo i samorządy wojewódzkie przyczynią się odpowiedniemi datkami do kosztów.(2)
Wysokość zasiłków ze Skarbu Państwa i z funduszów wojewódzkich oznaczą osobne ustawy państwowe i wojewódzkie.(3)
Zasiłek Państwa nie może być mniejszy od zasiłku samorządu wojewódzkiego.
Ochrona od powodzi.
Ochrona od powodzi.
(1)
Dla ochrony od powodzi wojewódzka władza administracji ogólnej może wydawać rozporządzenia, mocą których:a)
może być uczynione zależnem od zezwolenia władzy wodnej I instancji:1) pogłębianie powierzchni ziemi w przekroju przepływu wielkiej wody, jak również wydobywanie gliny, żwiru, kamieni i innych materjałów z gruntów nadbrzeżnych, a w miarę potrzeby i z dalszych;
2) obsadzanie drzewami i krzakami gruntów wodnych od zalewu przez wielką wodę, które jednak są narażone na podmycie;
b)
władza wodna I instancji może zakazać:1) składania w przekroju przepływu wielkiej wody mułu, ziemi, piasku, żużli, kamieni, drzewa i innych materjałów, które mogą odpływ wody utrudniać;
2) wzruszania ziemi przez orkę, karczowanie, cięcie darni, wypasanie i t.p. na gruntach, leżących w nurcie wielkiej wody, jak również na gruntach nadbrzeżnych, a w miarę potrzeby i na dalszych;
3) używania gruntów nadbrzeżnych do składania, wyciągania lub staczania drzewa, albo innych przedmiotów, jak również do pojenia bydła, o ile osobne urządzenia nie wykluczają szkody;
c)
na polecenie powiatowej władzy administracji ogólnej właściciele gruntów będą obowiązani bez pretensji do odszkodowania bądź sami usunąć, bądź zezwolić na usunięcie w przekroju przepływu wielkiej wody dziko rosnących drzew i krzaków, zaś poza tym obszarem wszystkich tych drzew i krzaków, które są narażone na wpadnięcie do wody lub wyrwanie.(2)
Wydanym w myśl ustępu 1 zarządzeniom nie podlegają zarządy regulacji wód publicznych, ani zarządy wałowe przy wykonywaniu swych uprawnień między wałami a wodą płynącą.(1)
Na wodach płynących, które nie są obwałowane na wielką wodę, władza wodna II instancji oznaczy obszar zalewu, w obrębie którego bez pozwolenia władzy wodnej I instancji nie wolno będzie: 1)
podnosić powierzchni terenu, tudzież wznosić, rozszerzać i przenosić wystających nad powierzchnią ziemi urządzeń (grobel, wałów, budynków, murów i innych budowli, cegielni polowych, ogrodzeń, plantacji drzew i krzaków i podobnych urządzeń); 2)
całkowicie lub częściowo usuwać grobel, wałów i tym podobnych wzniesień.(2)
W ważniejszych wypadkach ma władza wodna I instancji przed wydaniem pozwolenia wysłuchać urząd techniczny (meljoracyjny), obowiązany do utrzymania wody, zarząd spółki wodnej (związku wałowego), względnie zarząd regulacji i obwałowania, oraz wnioskodawcę, nadto zaś ogłosić publicznie termin do wnoszenia zarzutów.(3)
Na zastosowanie środków ochronnych w nagłych wypadkach na czas trwania niebezpieczeństwa nie potrzeba żadnego pozwolenia. Gdyby jednak te środki miały pozostać na stałe, należy po usunięciu niebezpieczeństwa uzyskać pozwolenia.(1)
Odmowa udzielenia zezwolenia na zastosowanie środków ochronnych (art. 114 ust. 1) lub połączenie go z zastrzeżeniami i ograniczeniami może nastąpić tylko ze względu na ochronę od wielkiej wody.(2)
Zezwolenia na wzniesienie urządzeń nie można odmówić, gdy szkody, jakich z powodu odpływu wielkiej wody należy się obawiać, zostaną wyrównane przez inne ulepszenia na koszty proszącego.(3)
Jeśli nowe urządzenie ma być wzniesione w miejsce istniejącego, a odpływ nie dozna przez to większych przeszkód niż dotychczas, zezwolenia można odmówić tylko w razie wniesienia sprzeciwu i tylko za odszkodowaniem. Odszkodowanie ma zapłacić ten, kto wniósł sprzeciw. Odszkodowanie określa władza wodna. Orzeczenie jej w tym ostatnim przedmiocie może być zaskarżone w zwykłej drodze prawa w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia.(4)
Władza wodna może wydać orzeczenie, że pozwolenie co do niektórych urządzeń, wymienionych w art. 114, ze względu na ich nieznaczne oddziaływanie na przepływ wielkiej wody nie jest potrzebne, lub może być udzielone z zastrzeżeniem odwołania.(1)
O ile dla ochrony od powodzi jest potrzebne całkowite lub częściowe usunięcie wzniesień powierzchni ziemi i urządzeń, wystających ponad powierzchnią (wałów, grobli i innych wzniesień, budynków, murów i innych budowli, cegielni polowych, ogrodzeń, plantacji, drzew i krzaków i podobnych urządzeń), które wstrzymują odpływ wielkiej wody, może być przez władzę wodną przyznane prawo wywłaszczenia.(2)
Gdy prawo wywłaszczenia zostało przyznane Państwu, lub związkowi komunalnemu, mogą one pociągnąć do udziału w kosztach przedsiębiorstwa właścicieli gruntów i zakładów, jak również związki i korporacje prawa publicznego, w miarę korzyści, jakie im usunięcie przeszkód przyniesie. Na wniosek przedsiębiorcy ustala wysokość udziału władza wodna.(3)
Gdyby usunięcie przeszkód w odpływie wody obciążyło nadmiernie spółkę wodną, związek wałowy lub związek samorządowy, które są obowiązane do utrzymywania wałów ochronnych, przyczynić się ma do pokrycia kosztów Państwo i samorządowy związek wojewódzki. Udział Państwa nie może być mniejszy od udziału samorządu wojewódzkiego.Celem ochrony od powodzi i popierania rolnictwa mogą być tworzone związki wałowe dla budowy, przedłużenia, podwyższenia i utrzymania wałów, oraz urządzeń ubezpieczających, osuszających i nawodniających przez właścicieli gruntów, które są narażone na wylewy. Postanowienia części piątej niniejszej ustawy mają zastosowanie także do tworzenia organizacji i stosunków prawnych związków wałowych.
(1)
Władza wodna jest uprawniona ograniczyć, lub całkowicie zabronić takiego używania wałów, któreby zmniejszało odporność wałów. Kto przez to byłby naruszony w wykonywaniu przysługującego mu prawa, może żądać od obowiązanego do utrzymania wału odszkodowania. W szczególności nie wolno:a)
przejeżdżać lub przepędzać zwierząt przez wały w innych miejscach, aniżeli do tego przeznaczonych;b)
skopywać, przebijać i zasadzać drzewami lub wikliną wałów;c)
paść zwierzęta na skarpach wałów;d)
kopać doły dla dobywania gliny, piasku i t.p., zbiorniki wody (sadzawki) i studnie w odległości do dwudziestu metrów od stopy wałów;e)
orać ziemię bliżej, aniżeli dwa metry po obu stronach wałów;(2)
W b. Galicji obowiązują ustawy krajowe o konserwacji obwałowania Wisły, tudzież regulacji i obwałowania jej dopływów, w b. dzielnicy pruskiej zaś statuty związków wałowych.(1)
Właściciele gruntów, należących do związku wałowego i gruntów, znajdujących się między wałami a wodą płynącą, są obowiązani do odstąpienia za odszkodowaniem gruntów, potrzebnych pod urządzenia wałów i należących do nich urządzeń zabezpieczających, odwodniających i nawodniających.(2)
Właściciele gruntów między wałami a wodą płynącą winni poddać się ograniczeniom własności, potrzebnym do budowy i utrzymania wałów i należących do nich urządzeń zabezpieczających, odwodniających i nawodniających.(3)
Właściciele gruntów, należących do związku wałowego, oraz gruntów między wałami a wodą płynącą, muszą zezwolić na branie z ich gruntów rolnych i leśnych, tudzież z nieużytków i wód, kamienia polnego i łamanego, żwiru, darni, piasku, gliny oraz ziemi, potrzebnych do budowy i utrzymania wałów oraz urządzeń zabezpieczających, odwodniających i nawodniających.(4)
O potrzebie i rozmiarze wywłaszczenia i ograniczeń, tudzież o odszkodowaniu orzeka władza wodna. Orzeczenie władzy wodnej w przedmiocie określenia wysokości przypadającego odszkodowania może być w ciągu 3 miesięcy zaskarżone w zwykłej drodze prawa.(5)
O ile w powyższych wypadkach statuty, istniejących już związków wałowych zawierają przepisy odmienne, należy postępować według tych przepisów.Jeżeli związek wałowy obejmie utrzymanie istniejących już wałów, przechodzą one na jego własność z chwilą udzielenia pozwolenia, albo wydania statutu. Statut może postanowić, że użytkowanie wałów pozostaje przy dotychczasowych właścicielach.
(1)
Gdy wały podczas wielkiej wody są zagrożone, wszyscy mieszkańcy zagrożonych, a w razie potrzeby i sąsiednich miejscowości, obowiązani są na zarządzenie władzy wodnej dać bezpłatną pomoc do robót ochronnych i dostarczyć na miejsce potrzebnych narzędzi i środków transportowych.(2)
Władza wodna może w tym wypadku potrzebne zarządzenie natychmiast w czyn wprowadzić przez zastosowanie środków przymusowych; ma ona prawo żądać dostarczenia wszelkiego rodzaju materjałów przydatnych do obrony przed niebezpieczeństwem z zastrzeżeniem wyrównania między obowiązanymi i zwrotu szkody. Przedsiębiorstwa, utrzymujące wały (województwa, powiaty, związki wałowe i spółki wodne), są obowiązane do zwrotu szkody. O wysokości odszkodowania orzeka w razie sporu władza wodna. Niezadowoleni z jej orzeczenia mogą w ciągu trzech miesięcy od daty doręczenia orzeczenia udać się na zwykłą drogę prawa.(1)
Gdy istniejący już wał, który służy dla ochrony gruntów większej liczby właścicieli, a nie należy do żadnego związku wałowego, całkowacie lub częściowo zniszczeje, albo zostanie zburzony przez siłę żywiołową lub szkodliwe działanie, władza wodna może na wniosek jednego z interesowanych, a w razie publicznego niebezpieczeństwa z urzędu orzec, że obowiązani do utrzymania mają wał odbudować w takich wymiarach, jakie przedtem posiadał.(2)
W ten sam sposób może przy takich wałach być nakazane obowiązanym podjęcie środków, potrzebnych do zapewnienia utrzymania wałów w dotychczasowych rozmiarach i stanie.(3)
Gdy zachodzi wątpliwość lub spór, kto jest obowiązany do utrzymania wału, można tymczasowo zażądać świadczeń od tego, kto wał dotychczas utrzymywał, gdy zaś ten nie może ponieść takiego ciężaru, od właścicieli gruntów, które, według uznania władzy, wał ochrania. Ten ostatni przepis ma być również zastosowany, jeżeli obowiązany do utrzymania nie jest w stanie ponosić tego ciężaru. Jeżeli pociągnięcie właścicieli nie może tak szybko nastąpić, winna gmina na wezwanie zaliczyć koszty utrzymania lub odbudowy wału. Gdy kilka gmin jest interesowanych, należy między nie odpowiednio rozłożyć koszty, które mają być zaliczone.(4)
Pociągnięci tymczasowo do utrzymania lub odbudowy wału mają prawo dochodzić swych pretensyj do zwrotu datków lub wartości świadczeń w drodze sądowej przeciw obowiązanemu do utrzymania.(5)
Wymienione w poprzednich ustępach datki i świadczenia są ciężarami publicznemi.Gdy ciężar budowy wału, nie należącego do związku wałowego, został tymczasowo uregulowany, ma być utworzony związek wałowy dla ustalenia przyszłych świadczeń, chyba że w drodze dobrowolnego przyznania lub w drodze prawa oznaczony został obowiązany do utrzymania, który posiada dostateczne środki.