Część 2 - O użytkowaniu wód. - Ustawa wodna.
Dziennik Ustaw
Dz.U.1928.62.574 t.j.
Akt utracił moc Wersja od: 9 lutego 1961 r.
CZĘŚĆ DRUGA.
O użytkowaniu wód.
O użytkowaniu wód.
Użytkowanie powszechne.
Użytkowanie powszechne.
(1)
Wód publicznych wolno każdemu bez osobnego pozwolenia władzy używać w sposób zwykły, nie wykluczający takiego samego użytkowania przez innych: do kąpieli, mycia, prania, pojenia i pławienia, jeżdżenia łodzią, ślizgania się oraz czerpania wody ręcznemi naczyniami dla gospodarstwa domowego. Z tem samem ograniczeniem wolno każdemu odprowadzać do publicznych wód płynących wodę zwykłą lub zużytą, pochodzącą z gospodarstwa. Pod to postanowienie nie podpada jednak odprowadzenie wód, zanieczyszczonych zapomocą wspólnych urządzeń (kanalizacji). Przez powyższe używanie nie można naruszać ani biegu i jakości wody oraz brzegów, ani też uwłaczać cudzemu prawu, ani wyrządzać komukolwiek szkody. Przytem muszą być zawsze zachowane przepisy policyjne i może to się odbywać tylko w miejscach, do tego przeznaczonych, przy użyciu dozwolonych w tym celu dostępów.(2)
To samo stosuje się do naturalnych płynących wód prywatnych; jednakże jazda łódkami i ślizgawka o tyle są dopuszczalne, o ile to dotychczas było w użyciu.(3)
Powyższe postanowienia nie mają zastosowania do stawów, sztucznie utworzonych przez rozszerzenie łożyska wody prywatnej. Również jest wykluczone powszechne użycie prywatnych wód płynących, z wyjątkiem do żeglugi i spławu, w miejscach, gdzie wody te przepływają przez podwórza, ogrody i parki. Wreszcie władza wodna może w każdej chwili wzbronić powszechnego używania na zbiornikach wodnych i takich jeziorach, z których wypływają wody prywatne.(4)
Do wydobywania roślin, pni drzewnych, mułu, ziemi, piasku, żwiru, kamieni i lodu z łożyska wód publicznych potrzebne jest zezwolenie władzy wodnej z wyjątkiem specjalnych uprawnień tudzież wydobywania tych przedmiotów bez osobnych urządzeń dla potrzeb gospodarczych. W wodach prywatnych jest do tego uprawiony tylko właściciel z zastrzeżeniem nabytych praw osób trzecich, o ile to może się odbywać bez szkody dla innych, zwłaszcza ze względu na głębokość łożyska i bezpieczeństwo brzegów.(1)
Zabrania się rzucania do wód ziemi, piasku, żużli, kamieni, drzewa, stałych lub mulistych materji i padliny, tudzież składania takich przedmiotów na brzegach wód płynących, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo, że mogą być przez wodę zebrane i wstrzymywać jej odpływ. Zabrania się również wpuszczania do wód takich rzeczy i wrzucania takich przedmiotów i materji, które, choćby nie wstrzymywały odpływu wody, mogłyby spowodować jej szkodliwe zanieczyszczenie. Na wyjątki od tego zakazu może zezwolić władza wodna, jeżeli skutkiem tego nie powstanie szkodliwe wstrzymanie odpływu lub zanieczyszczenie wody.(2)
Zabrania się takiego używania istniejących urządzeń do piętrzenia, doprowadzania i odprowadzania wody, któreby powodowało marnowanie lub bezużyteczne piętrzenie wody ze szkodą dla innych.(3)
Przepis ustępu 1 nie dotyczy podawania pokarmu dla ryb oraz nawożenia sztucznych stawów na wodach płynących, jeśli stawy te służą do hodowli i przechowania ryb. Władza wodna może jednak tego zabronić, jeżeliby to mogło spowodować szkodliwe dla innych zanieczyszczenie wody.(4)
Ustalenie faktu szkodliwego zanieczyszczenia wody należy do władzy wodnej. Może ona zezwolić na wyjątki od powyższych zakazów. Gdyby jednak przez takie zezwolenie miało być utrudnione utrzymanie wód płynących, można w tym wypadku udzielić go jedynie za zgodą obowiązanych do utrzymania. Władza wodna może wyjątkowo, aż do odwołania, udzielić zezwolenia na moczenie lnu i konopi w wodach płynących tam, gdzie na urządzenie osobnych dołów do moczenia miejscowe warunki nie pozwalają. Zezwolenie władzy wodnej pozostaje bez wpływu na odpowiedzialność tych, którym zostało udzielone, za szkody, wynikłe z dozwolonego użytkowania.Władza wodna jest uprawniona ograniczyć lub zakazać używania wody płynącej, gdy używanie nie jest oparte na specjalnem prawie albo na przepisach o użytkowaniu powszechnem. Takie zarządzenia winny być uzasadnione.
(1)
Wznoszenie nowych lub istotna zmiana istniejących budowli w wodach płynących wymaga pozwolenia władzy wodnej (art. 45).(2)
Celem utrzymania wolnego odpływu może władza wodna postanowić, aby na wodach naturalnych płynących stawiane były urządzenia w pewnym odstępie od linji brzegu tylko za jej zezwoleniem.(1)
Kto chce wodę lub inne ciecze ponad miarę powszechnego użytkowania do wód odprowadzać, musi o tem uprzednio zawiadomić władzę wodną. Gdy władza ta jest zdania, że projektowanemu odprowadzeniu sprzeciwiają się względy policyjne, lub ograniczenia, przewidziane niniejszą ustawą, ma zabronić odprowadzenia z podaniem powodów. W przeciwnym razie winna władza oznajmić donoszącemu, że z jej strony niema przeszkód do odprowadzenia. Władza wodna może również wskazać środki zaradcze, po których zastosowaniu cofnie swój zakaz.(2)
Przed otrzymaniem oznajmienia (ust. 1) oraz przed zastosowaniem wskazanych przez władzę wodną środków zaradczych, odprowadzenie wody lub innych cieczy jest wzbronione.(3)
Przepisy te nie mają zastosowania, gdy prawo na odprowadzenie wody uzyskane zostało na podstawie zezwolenia właściwej władzy, lub gdy istniało w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, a nie zostało przez nią uchylone.(1)
Za szkody, które powstają skutkiem niedozwolonego zanieczyszczenia wód, odpowiada przedsiębiorca zakładu, z którego pochodzi zanieczyszczenie. Przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności, jeżeli dla zapobieżenia zanieczyszczeniu zastosował należyte środki ostrożności.(2)
Gdy zanieczyszczenie pochodzi z kilku zakładów, przedsiębiorcy odpowiadają solidarnie.(3)
W stosunku wzajemnym odpowiadają przedsiębiorcy stosownie do udziału w zanieczyszczeniu, a w razie wątpliwości - w równych częściach.(4)
Przepisy, według których także trzecie osoby są odpowiedzialne za szkody, pozostają nienaruszone.(1) 1
Wody publiczne i państwowe kanały żeglowne mogą być używane do komunikacji publicznej, a w szczególności do żeglugi i do spławu drzewa w stanie wiązanym, przyczem mają być przestrzegane przepisy traktatów państwowych, regulaminów, wydanych dla żeglugi, spławu, policji rzecznej i kanałowej oraz specjalnych ustaw i rozporządzeń.(2)
Spust drzewa luźnego na wodach publicznych może być dopuszczony w wypadkach i pod warunkami, które określi rozporządzenie Ministra Robót Publicznych.(3)
Założenie łańcucha lub podobnego urządzenia w wodzie publicznej dla ułatwienia żeglugi wymaga zezwolenia władzy wodnej.(4)
Urządzenie stałego przewozu na wodach publicznych zależy od zezwolenia władzy wodnej. Na wodach prywatnych pozwolenie jest wymagane, jeżeli przewóz ma być urządzony w celach zarobkowych.(5)
Pozwolenie nie jest potrzebne na przewozy urządzone czasowo dla transportu robotników lub materjałów.(1)
Właściciele gruntów, przylegających do wód żeglownych i spławnych, oraz w miarę potrzeby właściciele gruntów, leżących poza temi gruntami, muszą pozwolić na urządzenie i utrzymanie na ich gruntach przez Państwo ścieżki lub drogi holowniczej w celu holowania statków i tratew tak przez ludzi, jak i zwierzęta.(2)
Gdy prywatne wody płynące zaliczone zostaną do wód żeglownych i spławnych, ma Państwo odszkodować właścicieli za ścieżki i drogi holownicze, urządzone na ich gruntach. To samo stosuje się do publicznych wód płynących, wzdłuż których nie istniały dotychczas ścieżki lub drogi holownicze.(3)
Władza wodna może zamknąć drogi i ścieżki holownicze wzdłuż publicznych wód płynących na pewnych przestrzeniach.(4)
Władza wodna upoważniona jest do wydawania rozporządzeń, bliżej określających wyżej wymienione obowiązki.(1)
Właściciele i użytkownicy gruntów przylegających do wód żeglownych i spławnych winni pozwalać na przybijanie i przymocowywanie do brzegu statków i tratew, o ile poszczególne odcinki gruntów nadbrzeżnych na wniosek ich właścicieli względnie użytkowników nie zostały od tego obowiązku zwolnione przez właściwą władzę wodną. Ten sam obowiązek ciąży w nagłych wypadkach na prywatnych przystaniach i ładowniach.(2)
W nagłych wypadkach właściciele i użytkownicy gruntów nadbrzeżnych nie mogą sprzeciwiać się również przejściowemu umieszczeniu na brzegu ładunku, statku lub tratwy.(3)
Właściwa władza wodna może wydać rozporządzenie określające bliżej te obowiązki.(1)
Za szkody, powstałe z powodu niezgodnego z rozporządzeniami władz używania dróg i ścieżek holowniczych lub z powodu lądowania, przymocowania i wyładowania, odpowiada właściciel statku lub tratwy.(2)
Żądanie odszkodowania w drodze administracyjnej przedawnia się w ciągu roku.(1)
Żegluga, spław tratew i spust drzewa luźnego na prywatnych wodach płynących są dozwolone w dotychczasowym zakresie tam, gdzie przy wejściu w życie niniejszej ustawy były powszechnie wykonywane lub specjalnie dopuszczone. Nadto w interesie publicznym lub ze względu na przeważające potrzeby gospodarcze mogą one być dopuszczone lub rozszerzone albo też ograniczone lub zakazane rozporządzeniem Ministra Robót Publicznych.(2)
Do żeglugi i spławu tratew na prywatnych wodach płynących mają być zastosowane przepisy art. 28, 29 i 30 o używaniu ścieżki i drogi holowniczej, o lądowaniu i przymocowaniu na gruntach nadbrzeżnych, tudzież o odszkodowaniu.(1)
Minister Robót Publicznych może w porozumieniu z Ministrem Skarbu zarządzić pobieranie opłat od statków, tratew i drzewa luźnego, płynących na wodach publicznych i prywatnych, oraz za wydobywanie roślin, pni drzewnych, mułu, ziemi, piasku, żwiru, kamieni i lodu z łożysk wód publicznych (art. 21 ust. 4), jak również za specjalne świadczenia na śródlądowych drogach wodnych.(2)
Opłaty od żeglugi, spławu i spustu mają być użyte na pokrycie kosztów zarządu, urządzeń i odszkodowań, opłaty zaś za wydobywanie przedmiotów i materjałów z wód publicznych - na utrzymanie tych wód.(3)
Szczegółowe przepisy wydane zostaną w drodze rozporządzenia.(1)
Właściciel wody płynącej, jako też ten, komu przysługuje prawo użytkowania tej wody przy wejściu w życie niniejszej ustawy, nie mogą utrudniać powszechnego użytkowania lub też ich uniemożliwiać. W ogóle nie wolno nikomu przeszkadzać w powszechnem użytkowaniu wód płynących.(2)
Władza wodna ma czuwać nad przestrzeganiem tych postanowień.Użytkowanie powszechne nie uprawnia do wejścia na cudze grunty nadbrzeżne ani do ich używania ani do zakładania urządzeń w wodzie. Przepis niniejszy nie narusza postanowień art. 28 ust. 1, 29 i 31.
Władza wodna może powszechne użytkowanie regulować, ograniczać lub zakazywać. Zarządzenia takie winny być uzasadnione.
Użytkowanie wody prywatnej przez właściciela.
Użytkowanie wody prywatnej przez właściciela.
(1)
Właściciel gruntu może rozporządzać wodą, znajdującą się na powierzchni lub pod powierzchnią jego gruntu, tudzież wodą płynącą, z ograniczeniami, przewidzianemi w art. 17 do 19, tudzież w art. 22 do 25 i art. 37 do 39 niniejszej ustawy, o ile temu nie sprzeciwiają się prawa osób trzecich.(2)
W szczególności właściciel ma prawo: 1)
używać i zużywać wodę oraz odprowadzać ją naziemnie lub podziemnie, bezpośrednio lub pośrednio; 2)
wprowadzać do wody płynącej wodę lub inne ciecze naziemne lub podziemne, bezpośrednio lub pośrednio; 3)
obniżać lub podnosić zwierciadło wody oraz trwale zbierać wodę przez wstrzymanie odpływu.(1)
Przez użytkowanie wody płynącej nie można: 1)
ze szkodą innych ani zmieniać odpływu, ani wody zanieczyszczać; 2)
tak zmieniać stanu wody, aby przez to inni w prawach do wody zostali ukróceni, albo obce grunty zostały na szkodę narażone; 3)
utrudniać innym należytego utrzymania wód płynących i brzegów.(2)
Nieznaczne szkody nie mają być brane pod uwagę.(3)
Zmiana poziomu wody, która powoduje zmianę stanu wody gruntowej na niekorzyść innych, jest wówczas dozwolona, jeżeli została uskuteczniona przez wprowadzenie wody lub obniżenie zwierciadła wody w celu odwodnienia rowami lub drenami gruntów, dla których woda płynąca stanowi odpływ naturalny.(1)
Woda, zabrana przez właścicieli gruntów nadbrzeżnych z ich prywatnej wody płynącej, a nie zużyta w granicach ich gruntów, które stanowią całość gospodarczą, ma być wprowadzona napowrót do łożyska wody płynącej przed zetknięciem się z obcemi gruntami. Jeżeli brzegi przeciwległe należą do różnych właścicieli, każdy z nich ma prawo do odprowadzenia tylko połowy ilości wody, jaka ze względu na powszechne użytkowanie i potrzeby gospodarcze właścicieli gruntów niżej położonych może być rozporządzalna.(2)
Właściciele gruntów nadbrzeżnych nie są uprawnieni do takiego piętrzenia wody, któreby sięgało poza granicę ich gruntów, albo uniemożliwiało osuszenie cudzych gruntów dla potrzeb rolnictwa.Jeżeli właściciele kilku przyległych części wody płynącej zgodzą się na wspólne wykonywanie przysługujących im praw użytkowania lub utworzą spółkę, wtedy ich grunty stanowią jedną całość odnośnie do dopuszczalności wykonywania tych praw.
Władza wodna orzeka, czy i w jakim zakresie dopuszczalne jest nadal w razie potrzeby dotychczasowe użytkowanie powszechne jeziora. Właściciel jeziora winien być przedtem wysłuchany. Wydane zarządzenie może władza w każdym czasie odwołać.
(1)
Jeżeli właściciele wody podziemnej wskutek ograniczenia jej użytkowania do potrzeb domowych i gospodarczych (art. 19) ponoszą szkodę, mogą żądać od przedsiębiorstwa, pobierającego wodę, wzniesienia urządzeń, któreby szkodzie zapobiegały lub ją wyrównywały, o ile urządzenia takie dadzą się pogodzić z przedsiębiorstwem i gospodarczo usprawiedliwić. O ile nie można zapobiec szkodom lub ich wyrównać, winno być uiszczone odszkodowanie w wysokości istotnej straty.(2)
Na żądanie przedsiębiorcy odszkodowanie może być wymierzone w perjodycznych świadczeniach. Władza wodna może sobie zastrzec zbadanie i ponowne ustalenie odszkodowania w pewnych okresach czasu.(1)
Prawo do użycia i zużycia nadwyżki wody podziemnej, jaka jest do rozporządzenia po pokryciu potrzeb domowych i gospodarczych właściciela, tudzież do piętrzenia wody podziemnej, dalej prawo wpuszczania do ziemi i do jeziora wody lub innych cieczy, lub wrzucania do jeziora stałych lub mulistych materji, może nabyć właściciel, a za jego zgodą kto inny, na podstawie pozwolenia władzy wodnej.(2)
Nie wyklucza to możliwości wywłaszczenia gruntu celem uzyskania bez zgody właściciela pozwolenia na pobór wody dla celów gospodarczych lub przemysłowych (art. 124).(3)
Używanie lub zużywanie wody, tudzież wprowadzanie wody lub innych cieczy przez większą liczbę uprawnionych może być uregulowane w drodze postępowania wyrównawczego.(4)
Przy udzielaniu zezwolenia należy zastosować przepisy art. 46-48, tudzież art. 51, 52, 54 i art. 56 - 64. Jeżeli przy udzieleniu zezwolenia chodzi o nabycie prawa, nieprzysługującego właścicielowi w myśl art. 19, winien przedsiębiorca wykonać urządzenia, zapobiegające szkodliwemu działaniu zamierzonego użytkowania wody, a gdy takie urządzenie, nie da się pogodzić z przedsiębiorstwem, lub gospodarczo usprawiedliwić, uiścić odszkodowanie w wysokości istotnej straty.Kto chce odprowadzić wodę podziemną dla jej użycia lub zużycia poza granicę posiadłości gruntowej, stanowiącej całość gospodarczą, potrzebuje na to zezwolenia.
Właścicielowi należy się odszkodowanie za odebraną lub naruszoną możliwość użytkowania wody w wysokości istotnej straty. O ile chodzi o utracone korzyści, mają być zastosowane przepisy prawa cywilnego.
Użytkowanie wód na podstawie pozwolenia władzy.
Użytkowanie wód na podstawie pozwolenia władzy.
(1)
Pozwolenia władzy wodnej potrzeba: 1)
do używania i zużywania oraz odprowadzania wody nadziemnie lub podziemnie, bezpośrednio lub pośrednio, 2)
do doprowadzania wody i innych cieczy nadziemnie lub podziemnie, bezpośrednio lub pośrednio, 3)
do istotnej zmiany łożyska lub brzegów wody płynącej, 4)
do obniżania lub podnoszenia zwierciadła wody, zwłaszcza trwałego zbierania wody przez wstrzymywanie odpływu, 5)
do budowy i istotnej zmiany urządzeń, w szczególności mostów i kładek, tudzież zakładania nad wodą i w wodzie przewodów rurowych i kabli, 6)
do budowy portów, przystani i dojazdowych kanałów żeglownych, o ile te ostatnie nie stanowią samoistnych dróg wodnych, albo też budowane są przez prywatne przedsiębiorstwo przy udziale lub bez udziału Państwa w kosztach, 7)
do urządzania zakładów kąpielowych, przeznaczonych do publicznego użytku, 8)
do urządzania stałych przewozów (art. 27).(2)
Pozwolenie jest zbyteczne, gdy powyższe prawa istniały przy wejściu w życie niniejszej ustawy i przez nią zostają utrzymane, lub gdy używanie wody z mocy przepisów o użytkowaniu powszechnem albo z mocy przepisów o użytkowaniu wody prywatnej przez właściciela jest dozwolone.(3) 2
Również zbyteczne jest pozwolenie na wykonanie budowli wodnych i regulacyjnych przez Państwo lub związki samorządowe, związki międzykomunalne albo uzdrowiska, uznane za posiadające charakter użyteczności publicznej na podstawie projektów, zatwierdzonych przez Ministra Robót Publicznych; - postępowanie zaś wodno-prawne w sprawie takich projektów ograniczyć się winno do rozprawy i orzeczenia co do zarzutów i żądań stron interesowanych.(4)
O dopuszczalności ujęcia wody podziemnej zapomocą robót, przedsiębranych na podstawie uprawnienia, uzyskanego według ustaw górniczych, lub też uprawnienia do wydobywania minerałów żywicznych, uzyskanego według austrjackich ustaw z 11 maja 1884 r. (austr. Dz. Ust. P. Nr. 71) i z 9 stycznia 1907 r. (Dz. Ust. P. Nr. 7), jak również galicyjskiej ustawy krajowej z 22 marca 1908 r. (Dz. Ust. Kraj. Nr. 61) (krajowej ustawy naftowej), rozstrzygają władze górnicze. Natomiast na urządzenie zakładów wodnych na powierzchni ziemi ma posiadacz kopalni i uprawniony do wydobywania minerałów żywicznych uzyskać pozwolenie władzy wodnej według postanowień niniejszej ustawy.(5)
Na skutek podania może być pozwolenie przywiązane do prawa własności gruntowej.(1)
Pozwolenie może być udzielone: 1)
na czas nieograniczony lub ograniczony, 2)
z zastrzeżeniem dopełnienia wskazanych przez władzę warunków, 3)
tylko przedsiębiorstwu, opartemu na projekcie technicznym.(2)
Pozwolenie na wyzyskanie siły popędowej wód publicznych może być udzielone przedsiębiorstwom na przypuszczalny czas trwania przedsiębiorstwa, stałym zaś przedsiębiorstwom na okres najwyżej dziewięćdziesięcioletni, licząc od prawomocności orzeczenia.(3)
Pozwolenia może władza odmówić jedynie na podstawie zasad, wskazanych w niniejszej ustawie.(4)
Temu, komu pozwolenie zostało udzielone na czas ograniczony, przysługuje prawo żądania przedłużenia pozwolenia z poczynieniem zmian, jakie się okazały koniecznemi. Żądaniu temu może władza odmówić, jeżeli się temu sprzeciwiają względy dobra publicznego, lub poważne względy natury gospodarczej. Żądanie winno być zgłoszone na pół roku przed wygaśnięciem pozwolenia.(5)
Ustawy wojewódzkie mogą wprowadzić opłaty za udzielanie pozwoleń na wyzyskanie siły popędowej wód publicznych. Dochody z opłat mają być obracane na utrzymanie wód publicznych.(1)
Pozwolenie może być udzielone z zastrzeżeniem dopełnienia wskazanych przez władzę warunków: 1)
gdy przy zamierzonem użytkowaniu wody należy przewidywać jej zanieczyszczenie, 2)
gdy z powodu zamierzonego użytkowania wody należy oczekiwać szkodliwego działania, wskutek którego ucierpiałoby dobro publiczne, lub zostałyby naruszone prawa osób trzecich, albo też zostałyby ponad dotychczasową miarę powiększone obowiązki, ciążące na tych osobach, w szczególności zaś obowiązek utrzymania wód i ich brzegów.(2)
Warunki pozwolenia mogą nałożyć na przedsiębiorcę następujące obowiązki: 1)
pokrycia w całości lub części kosztów wzniesienia i utrzymania urządzeń, zapobiegających szkodliwym skutkom zamierzonego użytkowania, 2)
wzniesienia i utrzymywania urządzeń, zapobiegających uniemożliwieniu lub utrudnieniu użytkowania powszechnego wody, 3)
utrzymywania wody płynącej i jej brzegów, jak również ponoszenia kosztów nadzoru nad wykonywaniem nadanego prawa, 4)
założenia i utrzymywania urządzeń (obserwacji wodowskazów, stanu wody gruntowej i t.p.) dla stwierdzenia, czy i w jakich granicach szkody zostały wyrządzone, 5)
pokrywania szkód, wynikających ze szkodliwego działania zamierzonego użytkowania wody, 6)
założenia i utrzymywania urządzeń, któreby okolice o pięknym krajobrazie mogły uchronić od zeszpecenia, a dały się pogodzić z celem i rentownością przedsiębiorstwa, 7)
złożenia zabezpieczenia na dotrzymanie przepisanych w pozwoleniu warunków, jako też na zaspokojenie pretensji do odszkodowania, które jednak nie może przewyższać przewidywanych w najbliższych trzech latach szkód (art. 61). Państwo i związki samorządowe wolne są od obowiązku składania zabezpieczenia.(3)
Postanowienia niniejszego artykułu mają także zastosowanie do szkodliwego działania zamierzonego użytkowania wody płynącej przez właściciela w wypadkach, przewidzianych w art. 37 ust. 1.(4)
Za szkodliwe działanie nie jest uważana zmiana stanu wody gruntowej, jeżeli została spowodowana przez wprowadzenie wody lub przez obniżenie zwierciadła wody w celu odwodnienia rowami lub drenami gruntów, dla których woda płynąca stanowi odpływ naturalny.Ze względów publicznych należy odmówić pozwolenia, lub udzielić go pod warunkami, zabezpieczającemi następujące i tym podobne względy:
1)
gdyby przedsiębiorstwo mogło oddziaływać niekorzystnie na obronę kraju, albo zagrażać bezpieczeństwu publicznemu lub stosunkom zdrowotnym; 2)
gdyby rozpoczęta lub projektowana regulacja wody płynącej mogła być przez zamierzone użytkowanie udaremniona lub znacznie utrudniona; 3)
jeżeli należy się obawiać istotnego utrudnienia odpływu wielkiej wody i lodu, albo żeglugi i spławu tratew, a nie można temu zapobiec przez zmianę konstrukcji szkodliwie działającej części zakładu piętrzącego wodę; 4)
jeżeliby przedsiębiorstwo szkodliwie wpłynęło na bieg, wysokość, spad, albo na brzegi wód płynących; 5)
jeżeliby zamierzone użytkowanie wody wpłynęło szkodliwie na jakość wody, a działanie to nie dało się usunąć przez urządzenia, oczyszczające wodę; 6)
jeżeliby powstało istotne utrudnienie powszechnego użytkowania wody, niezbędnego zaopatrzenia w wodę i niebezpieczeństwo dla kultury krajowej; 7)
gdyby projektowany zakład wodny przeszkadzał w używaniu wody na cele rolnicze; 8)
gdyby zamierzone przedsiębiorstwo zużywało nadmierną ilość wody lub nie wyzyskiwało należycie siły wodnej, chyba, że zakład o większych rozmiarach nie jest narazie potrzebny, a projekt przewiduje racjonalne rozszerzenie go w przyszłości; 9)
gdyby projekt przewidywał oddanie siły za granicę Państwa.Pozwolenie na utrzymanie przewozu ma być ograniczone do osoby starającego się i udzielane wyłącznie na czas określony. Pierwszeństwo mają właściciele dróg, względnie zarządy drogowe.
Pozwolenia, dotyczące jezior, z których odpływają tylko naturalne wody prywatne, tudzież pozwolenia, dotyczące sztucznych wód płynących lub sztucznych zbiorników wody, utworzonych przez przegrody dolin, nie mogą być udzielane w razie sprzeciwu właścicieli jezior, sztucznych wód płynących lub zbiorników wodnych.
(1)
O ile nie można zapobiec szkodliwemu działaniu zapomocą odpowiednich urządzeń (art. 47), ma przedsiębiorca dotkniętego tem działaniem odszkodować.(2)
Odszkodowanie mogą stanowić perjodyczne świadczenia. Władza wodna może sobie zastrzec sprawdzenie i ponowne ustalenie odszkodowania w pewnych okresach czasu.(1)
Za szkodę, wyrządzoną przez zmianę odpływu lub stanu wody, jak również przez utrudnienie utrzymania wody płynącej lub jej brzegów, nie należy się wynagrodzenie, jeżeli poszkodowany mógł był uniknąć szkody przez należyte wykonywanie ciążących na nim obowiązków utrzymania.(2)
To samo stosuje się do szkodliwej zmiany stanu wód gruntowych. Szkody stąd powstałe winny być wynagradzane tylko w wysokości istotnie poniesionej straty.(3)
Postanowienie art. 37 ust. 3 ma tu również zastosowanie.(1)
Gdy zachodzi obawa, że przez zamierzone użytkowanie wody płynącej cudze grunty lub zakłady mogą być o tyle uszkodzone, że stosownie do ich dotychczasowego przeznaczenia nie mogłyby być celowo użytkowane, właściciel ma prawo żądać, aby przedsiębiorca nabył za wynagrodzeniem grunty lub zakłady.(2)
Gdyby w przyszłości odstąpiony kawałek gruntu całkowicie lub częściowo stał się zbędnym dla celów przedsiębiorstwa i miał być sprzedany, należy stosować odnośne przepisy o ustawowem prawie pierwokupu.(1)
Jeżeli przy udzieleniu pozwolenia ma się wybierać między kilkoma współubiegającemi się przedsiębiorstwami, które się wzajemnie wykluczają bądź z powodu podziału ilości rozporządzalnej wody, bądź z powodu czasu jej używania, bądź wreszcie z powodu właściwych każdemu z tych przedsiębiorstw urządzeń, należy przy udzieleniu pozwolenia rozstrzygać przedewszystkiem według znaczenia przedsiębiorstwa dla dobra publicznego, następnie zaś według jego znaczenia gospodarczego.(2)
Gdy kilka równych sobie znaczeniem przedsiębiorstw współubiega się o pozwolenie, należy dać pierwszeństwo istniejącym przed nowymi, następnie tym przedsiębiorstwom, które są związane z danem miejscem, przed takiemi, które mogą być założone gdzieindziej, wreszcie przedsiębiorstwom właścicieli wody przed przedsiębiorstwami właścicieli gruntów nadbrzeżnych, a przedsiębiorstwom tych ostatnich przed przedsiębiorstwami innych osób.(3)
Na wodach publicznych pierwszeństwo powyższe mają: Państwo, związki samorządowe i spółki wodne.Jeżeli przez złączenie urządzeń kilku przedsiębiorstw, które się starają o pozwolenie, a nawzajem nie wykluczają, można osiągnąć lepsze i korzystniejsze wyzyskanie wody, lub złączenie to leży w interesie publicznym, może władza wodna uzależnić udzielenie pozwolenia od zobowiązania się interesowanych do wykonania wspólnych urządzeń.
(1)
Gdy wody płynącej nie może wystarczyć na użytkowanie jej przez kilku uprawnionych w sposób, przewidziany w art. 45 ust. 1, lub gdy przy kilku sposobach jej użytkowania jeden sposób wyklucza lub ogranicza drugi, ma każdy z uprawnionych prawo żądać, aby miara, czas i sposób użytkowania były unormowane w drodze postępowania wyrównawczego. Żądanie podobnego unormowania może być odrzucone, gdy oczekiwana stąd ogólna korzyść nie o wiele przewyższa szkody.(2)
Unormowanie winno być przeprowadzone w sposób, odpowiadający słusznie ocenionym interesom wszystkich uczestników postępowania, z uwzględnieniem potrzeb użytkowania powszechnego. Powstające przytem szkody winny być uczestnikom o tyle wynagradzane, o ile się nie wyrównują przez wypływające dla nich korzyści. Do wynagrodzenia szkód obowiązani są oni stosownie do korzyści, które mają być przez oszacowanie wypośrodkowane.(3)
Prawo, oparte na wywłaszczeniu, może być przedmiotem wyrównania jedynie za zgodą uprawnionego.(1)
Jeżeli można przeprowadzić unormowanie poboru wody przez zmianę urządzeń, należących do jednego z uprawnionych, bez zmniejszenia sprawności przedsiębiorstwa, może być na wniosek jednego z uczestników w drodze postępowania wyrównawczego nałożony na uprawnionego obowiązek, aby zmiany tej albo sam dokonał, albo na nią zezwolił.(2)
Wnioskodawca ma ponieść koszty zmiany. Ma on również wynagrodzić szkodę, powstałą przez zatrzymanie ruchu. To samo dotyczy zwrotu zwiększonych kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa i jego utrzymania, o ile one nie wyrównują się przez korzyści, spowodowane zmianą.Do udzielenia pozwolenia obcokrajowcom, a to tak osobom fizycznym, jak i prawnym, mają analogiczne zastosowanie przepisy ustawowe o nabywaniu nieruchomości przez obcokrajowców.
(1)
W pozwoleniu należy oznaczyć termin, w jakim przedsiębiorstwo ma być wykonane i w ruch puszczone.(2)
Termin ten może być przedłużony.(1)
Do wykonania nadanego prawa można przystąpić, gdy umówione lub oznaczone przez władzę administracyjną odszkodowanie zostało wypłacone lub do depozytu sądowego złożone.(2)
Gdy odszkodowanie polega na perjodycznych świadczeniach, wystarcza złożenie sum, przypadających za najbliższe trzy lata świadczeń.(3)
Jeżeli orzeczenie władzy administracyjnej zaczepiono tylko co do wysokości odszkodowania, może władza zezwolić na wykonanie za odpowiedniem zabezpieczeniem.(4)
Gdy kto przystąpi do wykonania prawa, nim to jest w myśl ustępów 1, 2 i 3 dopuszczalne, może władza wodna zabronić wykonywania prawa i zarządzić usunięcie wzniesionych urządzeń.(1)
Nadane prawo może być przedmiotem sporu sądowego. Przepisy, dotyczące pretensyj, wypływających z tytułu własności, mają odpowiednie zastosowanie. Prawo nie może być oddzielone od przedsiębiorstwa, któremu zostało nadane, i przechodzi wraz z niem na prawnych następców. Użycie takiego uprawnienia na inne cele lub dla innego zakładu wymaga osobnego pozwolenia władzy.(2)
Jeżeli prawo jest przywiązane do własności gruntowej, nie może być oddzielone od tej własności i przechodzi na następców prawnych tylko z prawem własności parceli gruntowej i przedsiębiorstwem. Gdy grunt ulegnie podziałowi, nadane prawo wygasa odnośnie do tych części gruntu, którym wykonanie jego nie przynosi korzyści.(1)
Z powodu szkód i niebezpieczeństwa dla dobra publicznego może być pozwolenie każdego czasu za odszkodowaniem cofnięte lub ograniczone orzeczeniem władzy wodnej z urzędu lub na wniosek związków samorządowych i korporacyj publicznych. O ile z cofnięcia pozwolenia odnoszą korzyść osoby trzecie mają być pociągnięte do stosownego udziału w odszkodowaniu i w kosztach postępowania; w innych wypadkach ponosi te koszty Państwo.(2)
Obowiązani według ustępu 1 do odszkodowania mogą pociągnąć w drodze sądowej do zwrotu powyższych wydatków te osoby, które przez złożenie świadomie nieprawdziwych dowodów i oświadczeń uzyskały pozwolenie.(1)
Bez odszkodowania może być z urzędu pozwolenie cofnięte przez właściwą władzę wodną: 1)
jeżeli pozwolenie udzielone zostało na podstawie dowodów, które w zasadniczych punktach są nieprawdziwe, a zostało udowodnione, że to było wiadomem starającemu się o pozwolenie i jeżeli przez udzielenie pozwolenia zostały spowodowane bardzo znaczne szkody i niebezpieczeństwo dla dobra publicznego; 2)
jeżeli przedsiębiorstwo przejdzie choćby częściowo w ręce obcokrajowców; 3)
jeżeli przedsiębiorca zaniecha wykonania nadanego prawa, zwłaszcza jeżeli usunie wykonane urządzenia lub dopuści do ich zniszczenia; 4)
jeżeli udzielone pozwolenie stanie się dla przedsiębiorstwa bezużytecznem lub zbytecznem; 5)
jeżeli przedsiębiorstwo, pomimo kilkakrotnego wezwania władzy wodnej, nałożonych w pozwoleniu warunków w istotnych punktach kilkakrotnie nie wypełni lub nie dotrzyma przepisanych terminów co do wykonania lub puszczenia w ruch zakładu.(2)
Jeżeli pozwolenie zostało cofnięte, władza wodna może zmusić przedsiębiorcę, aby bez pretensji do odszkodowania wykonał roboty potrzebne do usunięcia szkodliwych skutków urządzenia zakładu, albo całkiem zniósł urządzenia i przywrócił stan pierwotny.
Szczegółowe przepisy dla zakładów, piętrzących wodę.
Szczegółowe przepisy dla zakładów, piętrzących wodę.
(1)
Każde urządzenie, piętrzące wodę na podstawie pozwolenia, musi być opatrzone co najmniej jednym znakiem wodnym (palem markującym, znakiem normalnym, wodowskazem i t.p.), który ma wyraźnie wskazywać wysokość dopuszczalnego najwyższego stanu wody, tak latem, jak i zimą, a jeśli stan wody ma być utrzymywany na pewnym najniższym poziomie - także wysokość najniższego dopuszczalnego stanu wody.(2)
Znaki, wskazujące wysokość wody, winny być urządzone i utrzymywane przez uprawnionych do wody w miejscu dla interesowanych dostępnem zgodnie z przepisami i w ten sposób, aby były o ile możności zabezpieczone od umyślnego uszkodzenia i zniszczenia przez czas i przypadek. Uprawnieni do piętrzenia wody i zarządcy zakładów obowiązani są donieść natychmiast władzy wodnej o zaszłem uszkodzeniu znaków, wskazujących wysokość wody.(3)
Osobne rozporządzenie Ministra Robót Publicznych przepisze kształt znaków wodnych i ostrożności, jakie przy ich ustawieniu należy zachować.(1)
Na zakładach, powstałych przed wejściem w życie niniejszej ustawy, a niezaopatrzonych w znak wodny, oraz na zakładach, które zbudowane zostały po wejściu w życie tej ustawy, a dla których pozwolenie nie jest wymagane, należy, o ile prawo do piętrzenia wody i wysokość piętrzenia są niesporne, umieścić znak wodny na żądanie jednego z interesowanych. Wnioskodawca, o ile sam nie jest uprawniony do piętrzenia wody, winien wykazać, że wykonywanie prawa piętrzenia wody przynosi mu szkodę. Znak piętrzenia może być także osadzony z urzędu.(2)
Gdy przy zakładzie, piętrzącym wodę, na który nie potrzeba pozwolenia, interesowani na to się zgadzają, lub w drodze prawa ustalono, że wprawdzie prawo do piętrzenia wody istnieje, że jednak niema obowiązujących i jasnych postanowień co do dopuszczalnej wysokości piętrzenia, winna władza wodna na wniosek jednego z interesowanych w ten sposób oznaczyć stan wody, ażeby interesy uprawnionego do piętrzenia z interesami właścicieli gruntów i innych uprawnionych do piętrzenia według słusznej oceny zostały uzgodnione.(3)
Na czas trwania sporu sądowego o dopuszczalną wysokość piętrzenia, lub postępowania według ustępu 2, może władza wodna w drodze niezaskarżalnego orzeczenia na wniosek jednego z interesowanych oznaczyć tymczasowo stan wody.(4)
Koszty osadzenia znaków, oznaczających dozwoloną wysokość wody, ponosi uprawniony do piętrzenia. Koszty, spowodowane nieuzasadnionemi wnioskami lub sprzeciwami, mogą być nałożone na wnioskodawców i sprzeciwiających się. Wysokość i podział kosztów oznacza władza wodna.Uprawniony do piętrzenia oraz prowadzący zakład wodny winni zakład wraz ze wszystkiemi urządzeniami, mającemi znaczenie dla odpływu wody, utrzymywać w należytym stanie, w szczególności zaś w taki sposób, aby woda ze szkodą innych nie była marnowana. Mogą oni do tego być zmuszeni przez władzę wodną.
(1)
Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że urządzenie, piętrzące wodę, z powodu jego konstrukcji może być uszkodzone lub zniszczone przez wielką wodę i że przez to powstaną szkody dla innych, a niebezpieczeństwo to można usunąć lub zmniejszyć przez przebudowę lub zabezpieczenie urządzenia bez zmniejszenia jego sprawności, może być uprawniony na wniosek obowiązanych do utrzymywania wody płynącej oraz innych interesowanych zmuszony przez władzę wodną do wykonania przebudowy lub zabezpieczenia zakładu.(2)
Koszty przebudowy ponosi uprawniony do piętrzenia, w razie zaś braku winy, także inni interesowani w utrzymaniu i zabezpieczeniu zakładu.(3)
Do ogólnej sumy kosztów winny być na rzecz uprawnionego do piętrzenia wody doliczone według słusznej oceny straty, powstałe przez wstrzymanie ruchu zakładu w czasie przebudowy. To samo stosuje się do zwiększonych przez przebudowę kosztów utrzymania zakładu. O ile natomiast utrzymanie zakładu zostało przez przebudowę lub zabezpieczenie zakładu ułatwione lub wynikają stąd dla uprawnionego inne korzyści, winny być te korzyści od kosztów odliczone.(4)
O warunkach i sposobie przebudowy lub zabezpieczenia zakładu, o wysokości odszkodowania i poręki, o płaceniu kosztów budowy, zwłaszcza o pokrywaniu ich z udzielonej poręki, o rozdziale tych kosztów pomiędzy interesowanych, jak również o terminie, w ciągu którego ma być przebudowa rozpoczęta i ukończona, orzeka w razie sporu władza wodna przy słusznem uwzględnieniu wszelkich przewidywanych strat i korzyści.(5)
Władza wodna może uprawnionego do piętrzenia zmusić do wykonania nałożonych na niego w orzeczeniu obowiązków.O ile w przypadku, przewidzianym w art. 68, dobro publiczne narażone jest na poważne szkody lub niebezpieczeństwo, może władza wodna zażądać przebudowy lub zabezpieczenia zakładu piętrzącego wodę. Zresztą należy postępować według art. 68. Państwo ma jednak ponosić koszty, o ile one przewyższają korzyści interesowanych.
(1)
Zakład, piętrzący wodę, może być tylko za zezwoleniem władzy wodnej stale unieruchomiony lub zniesiony.(2)
Zezwolenia można tylko wówczas odmówić gdyby inni przez unieruchomienie lub zniesienie zakładu mieli ponieść szkodę, a wobec uprawnionego i władzy wodnej zobowiążą się, stosownie do wyboru uprawnionego, zwrócić koszty utrzymania budowli piętrzącej, albo ją utrzymywać. Muszą się oni również zobowiązać zwrócić inne szkody uprawnionemu i dać zabezpieczenie na wypełnienie swych zobowiązań. O wysokości wynagrodzenia, przypadającego za utrzymanie budowli piętrzącej, jak również za inne straty oraz o obowiązku zabezpieczenia orzeka w razie sporu władza wodna. Ma ona na żądanie uprawnionego do piętrzenia wyznaczyć termin, w ciągu którego powyżej wspomniane obowiązki mają być przyjęte, w razie przeciwnym władza wodna udzieli zezwolenia na unieruchomienie lub zniesienie budowli piętrzącej. Od złożenia zabezpieczenia wolne są: Państwo, związki samorządowe i spółki wodne.(3)
Do budowli piętrzących, które powstały na mocy pozwolenia, mają powyższe przepisy (ustępy 1 i 2) zastosowanie o tyle tylko, o ile pozwolenie inaczej nie stanowi.Nie wolno bez upoważnienia władzy wodnej nagle spuszczać nagromadzonej wody, gdyby skutkiem tego mogły być cudze grunty lub zakłady zagrożone lub uszkodzone, wykonywanie praw użytkowania wody ograniczone lub utrzymanie wody płynącej utrudnione.
(1)
Przy zakładach piętrzących nie można piętrzyć wody ponad wysokość, ustaloną znakiem wodnym.(2)
Gdy tylko woda wzbierze ponad tę wysokość, ma przedsiębiorca, bez pretensji do odszkodowania, z zachowaniem ostrożności, w art. 71 przewidzianych, przez otwarcie ruchomych części jazu oraz przez usuwanie wszelkich przeszkód (naniesionych przedmiotów, lodu, żwiru i t.p.) natychmiast bez przerwy i tak długo spuszczać wodę, dopóki się znów nie obniży do poziomu znaku wodnego. W razie oczekiwanego wezbrania władza wodna ma prawo nakazać przedsiębiorcy, któremu w tym wypadku pretensja do odszkodowania nie przysługuje, aby spuścił bezzwłocznie wodę przez zastosowanie tych samych środków poniżej wysokości, ustalonej znakiem wodnym i ten stan w miarę możności tak długo utrzymywał, aż woda opadnie.(3)
Gdy zwierciadło wody ma być utrzymywane na pewnej wysokości, nie może być ono opuszczone niżej tej wysokości. Skoro tylko to nastąpi, ma być odpływ wody na tak długo wstrzymany, aż woda znów do określonej wysokości się podniesie, jednak bez ujmy dla powszechnego użytkowania wody i praw innych osób.(4)
Do wydawania zarządzeń, potrzebnych do wykonania powyższych przepisów, upoważniona jest władza wodna, zaś w nagłych wypadkach miejscowa władza policyjna (art. 227).(1)
Prowadzący ruch zakładu, piętrzącego wodę, obowiązany jest na zarządzenie władzy wodnej otwierać i zamykać ruchome części zakładu, jeżeli skutkiem tego utrzymanie wody płynącej znacznie będzie ułatwione.(2)
Jeżeli skutkiem poczynionych zarządzeń ruch zakładu dozna przerwy, może być żądane odszkodowanie, gdy przerwa trwa ponad czas, określony w pozwoleniu. To samo ma miejsce, gdy w pozwoleniu czas nie jest określony, a przerwa ruchu jest znaczna.(3)
Odszkodowanie ma zapłacić obowiązany do utrzymania wody płynącej.(1)
Jeżeli następują zalewy lub inne szkody dla obcych gruntów lub zakładów przez to, że mimo należytego wykonywania prawa piętrzenia, stan wody podnosi się ponad dozwoloną wysokość, może być uprawniony do piętrzenia na wniosek poszkodowanego zmuszony dozwolić na podjęcie na cudzych gruntach lub na wodzie płynącej takich środków zaradczych, które, nie pociągając zmian w budowli piętrzącej i nie naruszając prawa do piętrzenia wody, mogłyby zapobiec szkodliwemu działaniu.(2)
Wnioskodawca winien użyć potrzebnych środków dla ochrony prawa piętrzenia przed naruszeniem oraz obowiązany jest na żądanie uprawnionego dać w tym względzie zabezpieczenie. Od zabezpieczenia wolne są: Państwo, związki komunalne i spółki wodne.1 Art. 27 ust. (1) zmieniony przez art. 19 ustawy z dnia 7 marca 1950 r. o żegludze i spławie na śródlądowych drogach wodnych (Dz.U.50.10.108) z dniem 30 marca 1950 r.
2 Art. 45 ust. (3) zmieniony przez art. 77 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 grudnia 1934 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w niektórych działach administracji państwowej (Dz.U.34.110.976) z dniem 31 stycznia 1935 r.