Urządzenie sądów dla nieletnich.

Dziennik Ustaw

Dz. Praw P. Pol.1919.63.378

Akt utracił moc

Wersja od: 1 kwietnia 1929 r.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

w przedmiocie urządzenia sądów dla nieletnich.

Przepisy wykonawcze, dotyczące urządzenia sądów dla nieletnich oraz tryb rozpoznawania spraw w tych sądach

Na mocy artykułu 4-go dekretu Naczelnika Państwa z dnia 7 lutego 1919 r. w przedmiocie utworzenia sądów dla nieletnich, zarządzam co następuje:

Art.  1.

W miastach: Warszawie, Łodzi i Lublinie utworzone zostają dnia 1 września 1919 r. sądy dla nieletnich. Sądy te rozpatrywać mają wszelkie sprawy karne, wchodzące w granice kompetencji sądów pokoju pomienionych miast, o ile są skierowane:

a) przeciwko nieletnim do lat 17 włącznie;

b) 1 przeciwko osobom starszym, obwinionym o czyny występne wzglądem nieletnich do lat 17 włącznie, wymienione w art. 283, 315 p. 4, 365, 366, 421, 423 i 528 (o ile dotyczy prostytucji nieletnich) Kodeksu Karnego.

Wszystkie wyżej wymienione sprawy, o ile zostaną wszczęte od dnia 1 września 1919 r. włącznie w obrębie miast Warszawy, Łodzi i Lublina, winny być kierowane wyłącznie do właściwych sądów dla nieletnich wspomnianych miast.

Art.  2.

Przy postępowaniu karnem przeciwko nieletnim winien sędzia pamiętać stale o stronie wychowawczej i dążyć do tego, by nieletniego skierować na drogę poprawy, a usuwać go od wpływów, które by go mogły spowodować do nowych czynów karygodnych. W tym celu należy bacznie przestrzegać wszystkie obowiązujące przepisy, dotyczące nieletnich. Urządzenie zewnętrzne sądu, sposób prowadzenia spraw powinny wykluczać surową oficjalność i ostentację sądów dla pełnoletnich. Sędzia winien postępować z nieletnim, mając ciągle i zawsze na względzie pozyskanie w przyszłości w nieletnim pożytecznej jednostki społecznej, oraz jego rozwój i wiek.

Art.  3. ²

Do sądów dla nieletnich powoła sędzia, w myśl przepisów art. 41 K. K., jako opiekunów sądowych - osoby obojga płci, szczególniej kwalifikujące się do kierowania i nadzoru nad nieletnimi (art. 2 dekretu z dnia 7 lutego 1919 r.).

Opiekunowie sądowi będą podlegali dyrektywie sędziego według wydanej instrukcji, jako jego pomocnicy w zbieraniu informacji o nieletnich, zajmą się w wypadkach przez sędziego wskazanych opieką nad nieletnim, niepozostającym pod dozorem rodzicielskim, lub gdy dozór rodzicielski wymaga jeszcze dodatkowej kontroli odpowiedzialnej, oraz będą mieli nadzór nad nieletnimi, skazanymi na karę, a korzystającymi z prawa zawieszenia kary (art. 19 i nast. przepisów przechodnich do Kodeksu Karnego).

Opiekunowie sądowi z reguły pobierają wynagrodzenie ze Skarbu Państwa. Obok nich jednak mogą być także ustanowieni opiekunowie honorowi, o ile przed ich mianowaniem złożą piśmienne oświadczenie, że zrzekają się wynagrodzenia.

Liczbę opiekunów sądowych płatnych ustala Minister Sprawiedliwości. Wynagrodzenie opiekunów sądowych płatnych wynosi 175 zł., a w Warszawie- 200 zł. ³ miesięcznie.

Art.  4.

Sprawę z oskarżenia nieletniego od lat 10 - 17 włącznie o spełnienie czynów karygodnych łącznie z dorosłymi, wyłącza się jako odrębną i rozpoznaje osobno od spraw uczestników dorosłych, jeżeli to jest możliwe ze względu na okoliczności sprawy (art. 207¹ U. P. K.). Sprawę starszych należy - o ile możności - oddać naprzód pod rozpatrzenie właściwego sądu, który po jej rozważeniu, akta odeśle do sądu dla nieletnich. W zbiegu sprawy nieletnich ze sprawą starszych rozstrzyga sąd dla nieletnich.

Art.  5.

Przy postępowaniu w sprawach nieletnich przestępców sędzia winien kierować się następującemi zasadami:

a) oprócz powodów do wszczęcia spraw w sądach pokoju, przewidzianych w art. 42 U. P. K., sąd dla nieletnich winien przystąpić do rozpatrzenia sprawy: 1) gdy do sądu stawią się rodzice ze skargą na karygodne czyny lub złe prowadzenie się nieletniego ich dziecka; 2) gdy do sądu stawia się nieletni, prosząc o opiekę i pomoc;

b) po odebraniu zawiadomienia, skargi lub podania sędzia zbiera wiadomości co do osoby nieletniego, otoczenia jego, stanu umysłowego i moralnego oraz wpływów i warunków ekonomicznych, w jakich nieletni żyje. Wiadomości te sędzia zbiera albo przez opiekuna sądowego, albo bezpośrednio według swego uznania, u osób, u których nieletni się znajduje, uczy lub jest zatrudniony, względnie od innych osób blizkich nieletniemu;

c) aresztu prewencyjnego dla nieletnich należy wedle możności unikać, a w razie konieczności zastosować go według art. 77¹ i 416¹ U. P. K. Zalecane jest również urządzenie przy sądach izb zatrzymania (art. 3 dekretu z dnia 7 lutego 1919 r.), w których nieletni, przyprowadzony do sądu, a nie mogący pozostawać na wolnej stopie, zostanie zatrzymany aż do osądzenia pod dozorem opiekuna sądowego lub osoby przez sędziego wyznaczonej;

d) sędzia winien we wszystkich wypadkach nie zupełnie wyjaśnionych, stosując na zasadzie art. 118 U. P. P. analogicznie przepisy 356¹, 356⁴ i 356⁵ U. P. K. oraz korzystając z przepisu art. 90¹ U. P. K., zawezwać przed terminem do rozprawy głównej nieletniego wraz z rodzicami, opiekunem lub osobami, mającemi dozór nad nieletnim, celem wysłuchania ich wyjaśnień przy drzwiach zamkniętych. Sędzia może powoływać do uczestniczenia przy tych badaniach opiekuna sądowego;

e) jeżeli z dochodzenia wyniknie, że nieletni popełnił czyn występny bez zrozumienia przestępności spełnionego czynu, sąd sprawę umarza, udzieliwszy uprzednio rodzicom lub opiekunom, błądzącym brakiem nadzoru, albo wywierającym zły wpływ na nieletniego-odpowiedniego pouczenia (art. 52¹, 52², 356³ U. P. K.);

f) jeżeli w toku badania powstaną wątpliwości co do normalności fizycznej lub umysłowej nieletniego, sędzia wzywa lekarza lub pedagogów jako biegłych, celem zbadania nieletniego, i dla obserwacji może zlecić pomieścić go czasowo w zakładzie leczniczym lub wychowawczym (356¹, 356⁶ U. P. K.);

g) skoro badanie wskaże, że nieletni jest fizycznie lub moralnie zaniedbany, dręczony przez rodziców czy też opiekuna, lub działał pod ich złym wpływem, albo pozbawiony zupełnie ich dozoru, sędzia winien, w myśl art. 420 K. K., wytoczyć sprawę rodzicom, względnie opiekunowi, celem ukarania ich lub odebrania im władzy nad nieletnim, albo oddać sprawę właściwemu prokuratorowi, celem wytoczenia akcji o odebranie władzy rodzicielskiej według art. 339, 340, 416 Kodeksu Cywilnego Królestwa Polskiego.

Nieletniego, pozbawionego opieki rodzicielskiej, umieszcza sędzia przy innej rodzinie pod nadzorem opiekuna sądowego, albo w zakładzie wychowawczym państwowym albo prywatnym, uznanym za stosowny przez Ministerstwo Sprawiedliwości;

h) jeżeli sprawa została wszczęta z oskarżenia prywatnego, a okoliczności czynu nie były obciążające, sędzia winien, zawezwawszy obie strony wraz z rodzicami lub opiekunem nieletniego, wpływać na nich, celem pogodzenia się stron przed rozprawami i udzielić - w razie cofnięcia oskarżenia, w myśl art. 16 p. 3 U. P. K. - nieletniemu winowajcy, względnie jego rodzicom lub opiekunowi, pouczenia, zwracając uwagę na skutki powtórnego przekroczenia prawa.

Art.  6.

Rozprawa główna w sprawach przeciw nieletnim winna się zawsze odbywać przy drzwiach zamkniętych (art. 89² U. P. K.).

Art.  7.

Na pierwszy termin do rozprawy głównej należałoby - o ile nie było poprzednio wstępnego dochodzenia-w myśl niniejszego rozporządzenia, nie wzywać świadków, lecz tylko strony wraz z osobą, nadzór mającą nad nieletnim. Sędzia przesłuchuje te osoby i dopiero, gdy nieletni oskarżony nie przyznaje się do winy, a sędzia nabierze przekonania, że nieletni działał ze zrozumieniem karygodności czynu inkryminowanego mu, odracza termin i wzywa na nowowyznaczony termin w trybie zwyczajnym strony, świadków i biegłych.

Art.  8.

Zwraca się uwagę na przepisy art. 19 i 20 przepisów przechodnich do Kodeksu Karnego (Dziennik Urzędowy № 1 str. 28) i zaleca stosowanie w najszerszej mierze prawa zawieszenia wykonania kary na czasokres oznaczony, by dać skazanemu nieletniemu możność zasłużenia na odpuszczenie kary przez dobre sprawowanie się i dążenie do poprawy. W czasie zawieszenia kary nieletni winni być pod nadzorem opiekuna sądowego.

Między karami, wyliczonemi w art. 55 i 56 Kodeksu Karnego, przewidziane jest umieszczenie nieletniego w zakładach wychowawczo-poprawczych. Należy z tej kary korzystać, o ile oddanie nieletniego pod dozór odpowiedzialny nie jest możliwem. Sędzia może umieszczać nieletniego nie tylko w zakładzie wychowawczo-poprawczym państwowym, ale i w zakładzie lub instytucji prywatnej, uznanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości za odpowiednią.

W razie pozbawienia osoby, wymienionej w art. 420 Kodeksu Karnego, władzy nad nieletnim, może sędzia oddać nieletniego pod opiekę innej rodzinie, zasługującej na zupełne zaufanie, w warunkach dla nieletniego odpowiednich, stawiając go jednocześnie pod dozór opiekuna sądowego.

Art.  9.

O sprawach nieletnich pracowników fabrycznych sędzia zawiadamia właściwy inspektorjat pracy.

Art.  10.

W więzieniach winny być urządzone osobne oddziały dla nieletnich, aby nie mieli oni żadnej styczności ze starszymi przestępcami i byli w tych oddziałach zajęci nauką i pracą.

O urządzeniu więzień dla nieletnich wydane zostaną osobne przepisy.

Art.  11.

W miejscowościach, gdzie niema sądów dla nieletnich, sądy pokoju winny ściśle się kierować powyższemi zasadami, pilnie przestrzegając, aby sprawy nieletnich były sądzone w specjalnie ku temu wyznaczone dni i godziny i przy drzwiach zamkniętych.

Art.  12.

Przy sądzeniu spraw, dotyczących nieletnich, w instancjach apelacyjnych, sądy winny w miarę możności stosować się do niniejszych przepisów.

Warszawa, d. 26 lipca 1919 r.

¹ Art. 1 ust. 1 lit. b) zmieniona przez § 1 rozporządzenia z dnia 13 kwietnia 1927 r. (Dz.U.27.40.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 maja 1927 r.

² Art. 3 zmieniony przez § 2 rozporządzenia z dnia 13 kwietnia 1927 r. (Dz.U.27.40.365) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 maja 1927 r.

³ Z dniem 1 kwietnia 1929 r. wynagrodzenie opiekunów sądowych płatnych podwyższa się do 250 zł. a w Warszawie - do 300 zł. miesięcznie, zgodnie z § 1 rozporządzenia z dnia 14 maja 1929 r. o wynagrodzeniu opiekunów sądowych (Dz.U.29.35.321).