Umowa o preliminaryjnym pokoju i rozejmie. Ryga.1920.10.12.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1921.28.161

Akt utracił moc
Wersja od: 2 listopada 1920 r.

UMOWA O PRELIMINARYJNYM POKOJU I ROZEJMIE
między Rzecząpospolitą Polską z jednej a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Rad i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad z drugiej strony
podpisana w Rydze w dniu 12 października 1920 r.

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

NACZELNIK PAŃSTWA POLSKIEGO

Wszem wobec i każdemu z osobna. komu o tem wiedzieć należy, wiadomem czynimy:

w dniu 12 października 1920 roku podpisane zostały, pomiędzy Rzecząpospolitą Polską z jednej strony, a Rosyjską Socjalistyczną Federacyjną Republiką Rad i Ukraińską Socjalistyczną Republiką Rad z drugiej Preliminarja Pokojowe i Umowa o Rozejmie o następującem brzmieniu dosłownem:

RZECZPOSPOLITA POLSKA z jednej, a ROSYJSKA SOCJAL1STYCZNA REPUBLIKA RAD i UKRAIŃSKA SOCJALISTYCZNA REPUBLIKA RAD z drugiej strony, kierując się pragnieniem położenia możliwie najprędzej kresu krwawej wojnie, wynikłej między niemi, oraz wypracowania warunków, które stanowić mają podstawę trwałego, honorowego i na wzajemnem porozumieniu opartego pokoju, postanowiły wszcząć rokowania celem zawarcia rozejmu i ustalenia przedwstępnych warunków pokoju i wyznaczyły w charakterze swoich pełnomocników:

RZĄD RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ:

Jana Dąbskiego, oraz

Norberta Barlickiego,

Doktora Stanisława Grabskiego,

Doktora Witolda Kamienieckiego,

Doktora Władysława Kiernika,

Generała Mieczysława Kulińskiego,

Adama Mieczkowskiego,

Leona Wasilewskiego,

Ludwika Waszkiewicza i

Michała Wichlińskiego;

RZĄDY ROSYJSKIEJ SOCJALISTYCZNEJ FEDERACYJNEJ REPUBLIKI RAD i UKRAIŃSKIEJ SOCALISTYCZNEJ REPUBLIKI RAD:

Adolfa Joffego, oraz

Siergieja Kirowa,

Dmitrija Manuilskiego i

Leonida Obolenskiego,

którzy, po wymianie swych pełnomocnictw, uznanych za wystarczające i sporządzone w należytej formie, zgodzili się na następujące postanowienia:

Obie układające się strony - zgodnie z zasadą stanowienia narodów o sobie - uznają niepodległość Ukrainy i Białorusi oraz zgadzają się i postanawiają, że wschodnią granicę Polski, a więc granicę między Polską z jednej, a Ukrainą i Białorusią z drugiej strony stanowi linja:

wzdłuż rzeki Dźwiny (Zap. Dwina) od granicy Łotwy z Rosją aż do punktu, w którym granica byłej guberni Wileńskiej styka się z granicą byłej guberni Witebskiej; dalej granicą byłych guberni Wileńskiej i Witebskiej aż do wsi i stacji kolejowej Orzechowno (Oriechowno), które pozostają po stronie polskiej, poczem znowu wschodnią granicą byłej guberni Wileńskiej aż do punktu, w którym schodzą się powiaty: Dziśnieński, Lepelski i Borysowski; dalej od tego punktu do wsi Mała Czernica (Mał. Czernica), która po stronie białoruskiej, stąd na południowy zachód w poprzek jeziora na rzece Berezynie do wsi Zarzeczyck (Zarieczick), która po stronie białoruskiej, poczem ku południowemu zachodowi aż do rzeki Wilji (Wilia) do punktu na wschód od Dołhinowa (Dołginowo); dalej rzeką Wilją aż do traktu, idącego na południe od Dołhinowa, stąd dalej na południe do rzeki Ilji (nazwy rzeki na mapie niema), Ilją w dół do połączenia jej z rzeką Rybczanką (Rybczanka), przyczem miasteczko Ilja (Ilia) pozostaje po stronie polskiej; Rybczanką na południe do stacji kolejowej Radoszkowicze (Radoszkowiczi), przyczem stacja i miasteczko po stronie białoruskiej, dalej na wschód od miasteczka Rakow (Rakow), wsi Wołma (Wołma), i Rubieżewicze (Rubieżewiczi) do linji kolejowej Mińsk Baranowicze przy miejscowości Kołosowo (Kołosowo), która po stronie polskiej; dalej na południe w połowie drogi między Nieświeżem (Nieświż) a Cimkowiczami (Timkowiczi), dalej na południe w połowie drogi między Kleckiem (Kleck) a Cimkowiczami, dalej na południe do szosy Warszawsko-Moskiewskiej, przecinając tę szosę na zachód od Filipowicz (Filipowiczi); dalej najkrótszą drogą do rzeki Łań (Łań) koło wsi Czudzin (Czudzin), pozostawiając tę wieś po stronie polskiej; dalej wdłuż rzeki Łań do ujścia jej do Prypeci (Pripiaf), dalej Prypecią na wschód siedem kilometrów, skąd na południe do rzeki Stwigi (Stwiga) w punkcie jej najbardziej wysuniętym na zachód, poczem w górę rzeką Stwigą aż do punktu w którym rzeka ta przecina granicę byłych gubernji Mińskiej i Wołyńskiej, stąd granicą tych gubernji do granicy powiatów Rowieńskiego i Owruckiego i tą granicą powiatów aż do przecięcia linji kolejowej na zachód od stacji Ochotnikowo (Ochotnikowo) i miasteczka Rokitno (Rakitna); dalej na południe w górę rzeczką Lwa (Lwa), aż do jej źródeł i stąd do połączenia się rzeki Korczyk (Korczik) z rzeką Słuczą (Słucz), dalej w górę Korczykiem, powstawiajlc mia sto Korzec (Koriec) po stronie polskiej; dalej na południowy zachód, pozostawiając Kilikijów (Kilikiew) po stronie ukraińskiej, do Milatyna (Miliatin), który po stronie polskiej, następnie na południe poprzez linję kolejową Równo-Szepietówka (Rowno-Szepietowka) i rzekę Horyń (Goryń) do rzeki Wilji (Wilia), przyczem miasto Ostróg (Ostrog) po stronie polskiej; dalej w górę Wilją, do Nowego Stawu (Now. Staw), który po stronie ukraińskiej stąd ogólnie w kierunku południowym w poprzek Horynia koło Łanowiec (Łanowcy), miejscowość ta po stronie polskiej, i w dalszym ciągu rzeki Zbrucza (Zbrucz), pozostawiając miejscowość Białozórka (Biełozierka) po stronie polskiej, a następnie linją Zbrucza do ujścia tej rzeki do Dniestru (Dniestr).

Przy określaniu granicy, przebiegającej wzdłuż rzeki, rozumie się przy rzekach spławnych nurt głównego koryta, a przy rzekach niespławnych środkową ramienia.

Granica powyższa jest opisana podług mapy rosyjskiej (w skali 25 wiorst w calu angielskim), dołączonej do niniejszej umowy, wyznaczona czerwoną barwą. (Załącznik № 1 - Mapa).

W razie różnic między tekstem a mapą będzie rozstrzygał tekst.

Rosja i Ukraina zrzekają się wszelkich praw i pretensji do ziem na zachód od tej granicy położonych. Ze swej strony Polska zrzeka się na rzecz Ukrainy i Białorusi wszelkich praw wschód od tej granicy.

Szczegółowe wyznaczenie przeprowadzenie na miejscu powyższej granicy państwowej, oraz ustawienie znaków granicznych należy do specjalnej mieszanej komisji granicznej, która powołana będzie natychmiast po ratyfikacji umowy niniejszej.

Obie układające się strony zgadzają się, że o ile w skład ziem, położonych na zachód od określonej wyżej granicy, wchodzą terytorja sporne między Polską a Litwą - sprawa przynależności tych terytorjów do jednego z tych dwóch państw należy wyłącznie do Polski i Litwy.

Obie układające się strony zapewniają sobie nawzajem całkowite poszanowanie suwerenności państwowej i powstrzymanie się od jakiegokolwiek mieszania się w wewnętrzne sprawy drugiej strony, przyczem obie układające się strony postanawiają umieścić w traktacie pokojowym zobowiązanie, iż nie będą one tworzyły ani popierały organizacji, mających na celu walkę zbrojną z drugą układającą się stroną, mających na celu obalenie ustroju państwowego lub społecznego strony drugiej, czyniących zamach na jej całość terytorjalną, jak również organizacji przypisujących sobie rolę rządu strony przeciwnej.

Z chwilą ratyfikacji niniejszej umowy obie układające się strony zobowiązują się nie popierać cudzych działań wojennych przeciwko drugiej stronie.

Obie układające się strony zobowiązują się zamieścić w traktacie pokojowym przepisy w przedmiocie swobodnego wyboru (opcji) obywatelstwa polskiego, względnie rosyjskiego lub ukraińskiego, z tern, że osobom, wykonywującym prawo wyboru (optantom), przysługiwać będą bez żadnych wyjątków wszystkie te prawa, które w traktacie pokojowym będą przyznane obywatelom obu stron.

Obie układające się strony zobowiązują się umieścić w traktacie pokojowym postanowienia, zapewniające z jednej strony osobom narodowości polskiej w Rosji i Ukrainie te wszystkie prawa, zabezpieczające swobodny rozwój kultury, języka i wykonywanie obrządków religijnych, z jakich korzystać będą osoby narodowości rosyjskiej i ukraińskiej w Polsce, a z drugiej strony osobom narodowości rosyjskiej i ukraińskiej w Polsce te wszystkie prawa, zabezpieczające swobodny rozwój kultury, języka i wykonywanie obrządków religijnych, z jakich korzystać będą osoby narodowości polskiej w Rosji i Ukrainie.

Obie układające się strony zrzekają się wzajemnie zwrotu swych kosztów wojennych, t.j. wydatków państwowych na prowadzenie wojny między niemi, jak również odszkodowania za - straty wojenne, t.j. za straty, które były wyrządzone w czasie tej wojny im lub ich obywatelom na terenie operacji wojennych przez działania i zarządzenia wojenne.

Obie układające się strony zobowiązują się zamieścić w traktacie pokojowym przepisy, dotyczące wymiany jeńców wojen nych i zwrotu rzeczywistych kosztów ich utrzymania.

Z chwilą podpisania umowy niniejszej powołane będą natychmiast Komisje mieszane w celu niezwłocznego wydania zakładników, oraz niezwłocznej wymiany jeńców cywilnych, osób internowanych, a w miare możności i jeńców wojennych, i zorganizowanie powrotu wygnańców, uchodźców i emigrantów.

Wymienionym komisjom mieszanym przysługuje prawo sprawowania opieki i niesienia pomocy jeńcom wojennym i cywilnym. osobom internowanym, zakładnikom, oraz wygnańcom, uchodźcom i emigrantom.

Celem uregulowania kwestji, związanych z natychmiastowym powrotem zakładników, jeńców cywilnych, osób internowanych, uchodźców, wygnańców i emigrantów, oraz jenców wojennych - strony zobowiązują się niezwłocznie po podpisaniu niniejszej umowy zawrzeć oddzielny układ w tej sprawie.

Obie układające się strony zobowiązują się niezwłocznie po podpisaniu niniejszej umowy wydać odpowiednie rozporządzenia o zawieszeniu postępowania sądowego, administracyjnego, dyscyplinarnego oraz wszelkiego innego, wszczętego w stosunku do jenców cywilnych, osób internowanych, zakładników, wygnańców, emigrantów, jeńców wojennych, jak również o natychmiastowem wstrzymaniu wykonania kar, wymierzonych przeciwko tym osobom na jakiejkolwiek drodze.

Wstrzymanie wykonania kar może nie powodować wypuszczenia na wolność; w tym jednak wypadku osoby te winny być natychmiast wydane władzom ich państwa, wraz z wszystkiemi aktami.

Jeśli jednak dana osoba oświadczy, iż nie życzy sobie powrotu do ojczyzny, lub władze ojczyste nie zgodzą się na jej przyjęcie, osoba ta może być ponownie pozbawiona wolności.

Obie układające się strony zobowiązują się umieścić w traktacie pokojowym przepisy w przedmiocie amnestji, a mianowicie Polska dla obywateli rosyjskich i ukraińskich w Polsce, a Rosja i Ukraina dla obywateli polskich w Rosji i Ukrainie.

Obie układające się strony zobowiązują się umieścić w traktacie pokojowym postanowienia, dotyczące rozrachunku wzajemnego i likwidacji, i oprzeć je na zasadach następujących:

1)
Z poprzedniej przynależności części ziem Rzeczypospolitej Polskiej do byłego Imperjum Rosyjskiego nie wynikają dla Polski w stosunku do Rosji żadne zobowiązania i ciężary.
2)
Obie układające się strony zrzekają się wzajemnie wszelkich praw do majątku państwowego, związanego z terytorjum strony przeciwnej.
3)
Przy rozrachunkach wzajemnych i likwidacji będzie uwzględniony aktywny udział ziem Rzeczypospolitej Polskiej w życiu gospodarczem byłego Imperjum Rosyjskiego.
4)
Obie układające się strony zobowiązują się wzajemnie, na żądanie właścicieli, reewakuować i zwrócić w naturze, względnie w odpowiednim ekwiwalencie, mienie ruchome państwa, związane z ekonomicznem i kulturalnem życiem kraju, mienie ruchome ciał samorządowych, instytucji, osób fizycznych i prawnych, zabrane albo ewakuowane przymusowo lub dobrowolnie, począwszy od 1 sierpnia nowego stylu 1914 roku, z wyjątkiem zdobyczy wojennych.
5)
Będzie ustalone zobowiązanie zwrotu Polsce archiwów, bibliotek, dzieł sztuki, historycznych trofeów wojennych, zabytków i tym podobnych przedmiotów dorobku kulturalnego, wywiezionych z Polski do Rosji od czasu - rozbiorów Rzeczypospolitej Polskiej.
6)
Będzie ustalone wzajemne uregulowanie oparte na tytułach prawnych pretensji osób fizycznych i prawnych stron obu, pretensji powstałych do chwili podpisania niniejszej umowy, do rządu i instytucji strony przeciwnej.
7)
Ustalone będzie w traktacie pokojowym zobowiązanie Rosji i Ukrainy do przyznania Polsce i jej obywatelom największego uprzywilejowania w dziedzinie restytucji mienia i odszkodowania za straty okresu rewolucyjnego wojny domowej w Rosji i Ukrainie.

Obie układające się strony zgadzają się, że punkty powyższe nie wyczerpują wszystkich szczegółów rozrachunków i likwidacji.

Obie układające się strony zobowiązują się przystąpić natychmiast po podpisaniu traktatu pokojowego do rokowań w przedmiocie konwencji o handlu i żegludze, konwencji sanitarnej, komunikacyjnej i pocztowo-telegraficznej, oraz o kompensacyjnej wymianie towarów.

Obie układające się strony zgadzają się umieścić w traktacie pokojowym przepisy o udzieleniu tranzyta dla Polski przez terytorja Rosji i Ukrainy, oraz dla Rosji i Ukrainy przez terytorjum Polski.

Obie układające się strony zawierają równocześnie specjalną umowę w przedmiocie rozejmu, która stanowi składową część niniejszej umowy i posiada narówni z nią moc obowiązującą (Załącznik № 2 - "Umowa o rozejmie").

Rosja i Ukraina oświadczają, że wszelkie zobowiązania, przyjęte przez nie wobec Polski, jak również prawa, przez nie nabyte umową niniejszą, stosują się do wszystkich terytorjów, polożonych na wschód od linji granicznej, określonej w art. I niniejszej umowy, które to terytorja wchodziły w skład byłego Imperjum Rosyjskiego i przy zawieraniu umowy niniejszej. były reprezentowane przez Rosję i Ukrainę.

Obie układające się strony zobowiązują się natychmiast po podpisaniu niniejszej umowy rozpocząć rokowania w przedmiocie zawarcia traktatu pokojowego.

Umowa niniejsza sporządzona zostaje w języku polskim, rosyjskim i ukraińskim, w dwuch egzemplarzach. Przy interpretacji umowy wszystkie trzy teksty będą uważane za autentyczne.

Umowa niniejsza podlega ratyfikacji i staje się prawomocną z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych, o ile umowa niniejsza wraz z załącznikami nie zawiera odmiennych postanowień.

Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych i spisanie odpowiedniego protokułu nastąpi w Libawie.

Obie układające się strony zobowiązują się do ratyfikacji umowy niniejszej najpóźniej w przeciągu piętnastu dni od chwili jej podpisania. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych i spisanie protokułu nastąpić winny najpóźniej w przeciągu dni sześciu po upływie terminu, przewidzianego dla ratyfikacji.

Obie układające się strony zastrzegają, iż umowa w przedmiocie rozejmu (art. XIII) traci moc obowiązującą, jeśli w terminie przewidzianym dla wymiany dokumentów ratyfikacyjnych i spisania odpowiedniego protokułu czynności te z jakichkolwiek powodów nie będą dokonane.

Wznowienie działań wojennych nie może jednak w tym wypadku nastąpić wcześniej, niż w czterdzieści osiem godzin po upływie powyższego terminu.

Wszędzie, gdzie w umowie niniejszej wymienia się jako termin chwilę ratyfikacji umowy, rozumie się przez to chwilę wymiany dokumentów ratyfikacyjnych.

W dowód czego pełnomocnicy obu stron własnoręcznie podpisali umowę niniejszą i opatrzyli ją swemi pieczęcia mi.

Sporządzono i podpisano w Rydze, dnia dwunastego października tysiąc dziewięćset dwudziestego roku.

ZAŁĄCZNIK  Nr 2.

UMOWA O ROZEJMIE.

Zgodnie z art.. XIII umowy o preliminarjach pokojowych zostaje zawarta następująca umowa o rozejmie:

§ 1.

Po upływie 144 godzin od chwili podpisania umowy o preliminarjach pokojowych, t.j. o godzinie 24 podług czasu środkowo-europejskiego dnia osiemnastego października tysiąc dziewięćset dwudziestego roku obie umawiające się strony obowiązane są zaprzestać wszelkich działań wojennych na lądzie, wodzie i powietrzu.

§ 2.

Wojska obydwuch umawiających się stron pozostają na zajmowanych przez nie aż do chwili zaprzestania działań wojennych w myśl paragrafu 1 pozycjach, jednak z tym warunkiem, by wojska rosyjsko·Eukraińskie znajdowały się nie bliżej, niż w odległości 15 km. od ustalonej linji frontu polskiego w chwili zaprzestania działań wojennych.

§ 3.

Powstały w ten sposób między obydwoma frontami pas szerokości 15 km. stanowi strefę neutralną w znaczeniu wojskowem, która znajduje się w zarządzie administracyjnym tej strony, do której to terytorjum należeć ma na zasadzie preliminarjów pokojowych.

§ 4.

Na odcinku od rejonu Nieświeża aż do rzeki Dźwiny wojska polskie zajmują linję granicy państwowej, ustalonej w art. 1 preliminarjów pokojowych, wojska rosyjsko-ukraińskie na 15 km. na wschód od tej linji.

§ 5.

Wszystkie ruchy wojsk, wynikające z §§ 2 i 4, winny się odbyć z szybkością nie mniejszą, niż 20 km. na dobę i nie później rozpocząć jak w 24 godziny po zaprzestaniu działań wojennych, t.j. nie później niż do 24 godziny według czasu środkowo-europejskiego dnia dziewiętnastego października tysiąc dziewięćset dwudziestego roku.

§ 6.

Po ratyfikacji preliminarjów pokojowych wojska obydwuch umawiających się stron zostają cofnięte na swoje państwowe terytorjum z szybkością nie mniejszą niż 20 km. na dobę i umieszczają się nie bliżej niż 15 km. po obydwu stronach granicy państwowej.

Powstała w ten sposób strefa szerokości 30 km. stanowi pas neutralny w znaczeniu wojskowem, pozostający w zarządzie administracyjnym tej strony, do której dany obszar należy.

§ 7.

W strefie neutralnej w myśl §§ 3 i 6 nie wolno trzymać oddziałów siły zbrojnej z wyjątkiem oddziałów wojsk polskich niezbędnych do zajęcia obszaru w myśl § 4. Siła i rozmieszczenie tych oddziałów winny być przez dowództwo wojsk polskich podane do wiadomości strony przeciwnej.

§ 8.

Szczegółowe zarządzenia w związku z wykonaniem niniejszej umowy wydają obustronne dowództwa (nie niżej dowództw dywizji), w razie potrzeby po wzajemnem porozumieniu się. One też w tym celu natychmiast po podpisaniu umowy o rozejmie i preliminarjach wysyłają oficerów łącznikowych z niezbędnym personelem do dowództw dywizji i armji strony przeciwnej. Oficerom tym, zarówno jak ich personelowi i bagażom, gwarantują obie strony nietykalność dyplomatyczną, bezpieczeństwo osobiste, swobodę ruchów i komunikowania się ze swemi władzami.

Celem kontroli wykonania niniejszej umowy, a także dla rozstrzygania mogących wyniknąć sporów oraz regulowania koniecznych spraw, zostanie utworzona Mieszana Wojskowa Komisja Rozjemcza, której skład, miejsce urzędowania, kompetencje i organa wykonawcze określą Naczelne Dowództwa stron obu po wzajemnem porozumieniu się.

§ 9.

Przy opuszczaniu, zgodnie z §§ 4 i 6, zajmowanych terenów, wojska pozostawiają zupełnie nietknięty cały znajdujący się na miejscu majątek, jako to: budynki państwowe, społeczne i prywatne, drogi żelazne i będący na miejscu cały tabor kolejowy, mosty i urządzenia stacyjne, telegrafy, telefony i inne środki łączności, niebędące majątkiem wojskowym danej armii, składy, zboże na polu i spichrzach, inwentarz żywy i martwy, przemysłowy, rolniczy, wszelkie surowce i t. d. - Tak stanowiące własność państwową lub samorządową, jak i osób prawnych i fizycznych.

Przy odejściu wojsk nie wolno brać zakładników lub ewakuować ludności cywilnej. Nie wolno względem tej ludności stosować jakichkolwiek represji, wywłaszczać, rekwirować lub przymusowo wykupywać jej mienie.

§ 10.

Na czas trwania rozejmu zawiesza się wszelki ruch lądem, wodą i powietrzem, pomiędzy obiema walczącemi stronami. Wyjątki w poszczególnych wypadkach będą ustalone przez Mieszaną Wojskową Komisję Rozjemczą, utworzoną na zasadzie § 8.

§ 11.

Oddziały i osoby wojskowe przekraczające postanowienia niniejszej umowy będą traktowane jako jeńcy wojenni.

§ 12.

Rozejm niniejszy zawiera się na dni 21, każda jednak strona ma prawo wypowiedzieć go na 48 godzin naprzód.

O ile przed upływem terminu rozejmu żadna ze stron go nie wypowie, rozejm przedłuża się automatycznie aż do ratyfikacji definitywnego traktatu pokojowego i każda strona ma prawo wypowiedzieć go na 14 dni, naprzód.

Niezależnie od powyższych postanowień i zgodnie z art. XVII umowy o preliminarjach pokojowych, rozejm niniejszy traci moc obowiązującą, jeśli w terminie, przewidzianym dla wymiany dokumentów ratyfikacyjnych i spisania odpowiedniego protokułu, czynności te z jakichkolwiek powodów dokonane nie będą. Wznowienie działań wojennych nie może jednak nastąpić wcześniej, niż w 48 godzin po upływie terminu wymiany dokumentów ratyfikacyjnych.

§ 13

Umowa niniejsza stanowi część składową umowy o preliminarjach pokojowych i ma tę samą moc obowiązującą.

W dowód czego pełnomocnicy obu stron umowę niniejszą własnoręcznie podpisali.

Sporządzono i podpisano w Rydze, dnia dwunastego października tysiąc dziewięćset dwudziestego roku.

Zaznajomiwszy się z postanowieniami pomienionych Preliminarjów Pokojowych i Umowy o Rozejmie, w myśl upoważnienia udzielonego przez Sejm ustawą z dnia 22 październik a roku 1920, Preliminaria pokojowe i Umowę o Rozejmie ratyfikuję i oświadczam, że będą one ściśle wykonywane.

Na dowód czego niniejszy akt ratyfikacyjny został podpisany i opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.