Dział 4 - ZAGŁĘBIE SARRY. - Traktat pokoju między mocarstwami Sprzymierzonemi i Skojarzonemi i Niemcami. Wersal. 28.06.1919 r.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1920.35.200

Akt utracił moc

Wersja od: 12 grudnia 1925 r.

Dział  IV.

ZAGŁĘBIE SARRY.

Artykuł  45.

Celem wynagrodzenia za zniszczenie kopalni węgla na połnocy Francji, oraz jako część należności, przypadającej od Niemiec tytułem wynagrodzenia szkód wojennych, Niemcy ustępują na rzecz Francji z wyłącznem prawem eksploatacji kopalnie węgla, znajdujące się w Zagłębiu Sarry, według granic w art. 48 przewidzianych, na własność całkowitą i bezwzględną, wolną zupełnie od wszelkich długów i obciążeń.

Artykuł  46.

Celem zabezpieczenia praw i dobrobytu ludności oraz celem zawarowania dla Francji zupełnej wolności eksploatowania kopalni, Niemcy akceptują przepisy Rozdziału I i II załączonego Aneksu.

Artykuł  47.

Celem ustalenia w czasie właściwym ostatecznego Statutu Zagłębia Sarry zgodnie z życzeniami ludności, Francja i Niemcy akceptują przepisy Rozdziału III załączonego Aneksu.

Artykuł  48.

Granice terytorjum Zagłębia Sarry, podlegającego przepisom niniejszym, będą określone jak następuje:

Na południu i na południowym zachodzie:

przez granicę Francji, ustaloną w Traktacie niniejszym.

Na północnym zachodzie i na północy:

przez linję, biegnącą północną granicą administracyjną okręgu (cercle) Merzig od punktu, w którym odłącza się ona od granicy francuskiej, do punktu, w którym przecina granicę administracyjną, oddzielającą granicę Saarhölzbach od gminy Britten; dalej granicą gminną w kierunku południowym, dotykając granicy administracyjnej kantonu Merzig w ten sposób, że włącza do obszaru Zagłębia Sarry kanton Mettlach z wyjątkiem gminy Britten; północną granicą administracyjnych kantonów Merzig i Haustadt, włączonych do pomienionego terytorjum Zagłębia Sarry, a następnie granicami administracyjnemi, które oddzielają okręgi Sarrelouis, Ottweiler i Saint - Wendel od okręgów Merzig, Trewiru i księstwa Birkenfeld, aż do punktu, położonego w odległości 500 metrów na północy od wsi Furschweiler (szczyt Metzelbergu)

Na północnym wschodzie i na wschodzie:

od ostatniego punktu wyżej określonego do punktu, położonego w przybliżeniu o 3 km. 500 m. na wschód-północo-wschód od Saint-Wendel:

będzie ustalona linja na terenie, idącym na wschód od Furschweiler, na zachód od Roshberg, na wschód od punktów pomiarowych 418,329 (południowa strona Roschbergu), na zachód od Leitersweiler, na północny wschód od punktu pomiarowego 464, dalej, biegnąc ku południowi linją grzbietu górskiego aż do punktu zetknięcia się z granicami administracyjnemi okręgu (cercle) Kusel; stamtąd, ku południowi, granica okręgu Kusel, następnie granica okręgu Homburga w kierunku południowym - południowo - wschodnim aż do punktu, położonego w przybliżonej odległości 1,000 metrów na zachód od Dunzweiler; stamtąd do punktu, położonego w przybliżonej odległości 1 km. na południe od Hornbachu:

będzie ustalona linja na terenie, przechodzącym przez punkt pomiarowy 424 (w przybliżeniu 1,000 m. na południowy-wschód od Dunzweileru), przez punkt pomiarowy 363 (Fuchs-Berg), 322 (na południowy-zachód od Waldmohru), następnie na wschód od Jägersburgu i Erbachu, dalej, obejmując Homburg i przechodząc przez punkty pomiarowe 361 (2 km. 500 m. w przybliżeniu na wschód-północny-wschód od miasta), 342 (w przybliżeniu 2 km. na południowy-wschód od miasta), 357 (Schreiner-Berg), 356, 350 (1 km. 500 m. w przybliżeniu na południowy-wschód od Schwarzenbachu), przechodząc następnie na wschód od Einöd, do południowego-wschodu punktów pomiarowych 322 i 333, na 2 km. w przybliżeniu na wschód od Webenheimu, 2 kilometry na wschód od Mimbachu, okrążając wyniosłość terenu, przez który przechodzi droga z Mimbachu do Böckweileru, włączając pomienioną drogę do terytorjum Sarry, przechodząc na północ od skrzyżowania dwóch dróg, idących od Böckweileru i Altheimu i położonego w przybliżonej odległości 2 kilometrów na północ od Altheimu, następnie wyłączając Ringweilerhof i włączając punkt pomiarowy 322, spotykając się z granicą francuską w zakręcie, utworzonym w przybliżonej odległości 1 km. na południe od Hornbachu (ob. kartę w skali 1/100.000, załączoną do niniejszego Traktatu sub Nr. 2).

W 15 dni od chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu będzie powołana Komisja, składająca się z 5 członków, z których jednego zamianuje Francja, jednego Niemcy, trzech Rada Związku Narodów z grona obywateli innych Mocarstw, a to w celu ustalenia na miejscu linji granicznej, powyżej opisanej.

Co do tych części linji powyższej, która nie zbiega się z granicami administracyjnemi, Komisja starać się będzie o przybliżone wytknięcie szlaku, licząc się - w miarę możności - z miejscowemi interesami gospodarczemi i z istniejącemi granicami gmin.

Postanowienia Komisji, powzięte większością głosów, obowiązywać będą strony interesowane.

Artykuł  49.

Niemcy zrzekają się rządów na terytorjum powyżej wyszczególnionem na rzecz Związku Narodów, działającego w tym wypadku w charakterze powierniczym.

Po upływie lat piętnastu od chwili, gdy Traktat niniejszy moc obowiązującą otrzyma, ludność pomienionego terytorjum będzie powołana do oświadczenia się za tem zwierzchnictwem, pod którem pozostawać zechce.

Artykuł  50.

Przepisy, podług których nastąpi cesja kopalni w Zagłębiu Sarry, a również zarządzenia, mające zapewnić poszanowanie praw i dobrobyt ludności oraz sprawowanie władzy nad terytorjum i warunki wykonania powyżej przewidzianego plebiscytu, ustalone są w załączonym Aneksie. Aneks ten tworzy część nierozdzielną niniejszego Traktatu i Niemcy zgadzają się na jego przyjęcie.

ANEKS.

Zgodnie z postanowieniami art. 45-50 niniejszego Traktatu przepisy, według których ma być dokonana przez Niemcy cesja kopalni Zagłębia Sarry na rzecz Francji, oraz zarządzenia, zapewniające poszanowanie prawa i dobrobyt mieszkańców, a również sprawowanie rządów na terytorjum i warunki, w których ludność będzie powołana do oświadczenia się za zwierzchnictwem, pod którem pozostawać zechce, ustalone zostały jak następuje:

Rozdział  I.

O USTĄPIENIU WŁASNOŚCI GÓRNICZEJ I O JEJ EKSPLOATACJI.

§ 1. Z chwilą, gdy Traktat niniejszy otrzyma moc obowiązującą, Państwo francuskie nabędzie całkowitą i bezwzględną własność wszystkich pokładów węgla, znajdujących się w granicach Zagłębia Sarry, wyszczególnionych w art. 48 pomienionego Traktatu.

Państwo francuskie będzie miało prawo eksploatowania lub nieeksploatowania powyższych kopalni, lub też ustąpienia ich na rzecz osób trzecich celem eksploatacji, bez potrzeby uzyskania uprzednio upoważnienia lub zachowania jakichkolwiek formalności.

Państwo francuskie zawsze będzie mogło żądać zastosowania niemieckich ustaw i regulaminów górniczych, wyszczególnionych poniżej, a to celem zapewnienia określenia swych praw.

§ 2. Prawo własności Państwa francuskiego ściąga się do pokładów wolnych i jeszcze nie nadanych, jak również do pokładów już nadanych, niezależnie od tego, do kogo obecnie należą, bez odróżnienia własności Państwa pruskiego, Państwa bawarskiego, innych Państw lub ciał zbiorowych, spółek czy osób prywatnych, niezależnie od tego, czy są eksploatowane czy też nie, czy prawo eksploatacji, odrębne od praw do powierzchni, było nadane czy też nie było.

§ 3. Co się tyczy kopalni eksploatowanych, przeniesienie własności na Państwo francuskie stosuje się do wszystkich przynależności powyższych kopalni, a mianowicie do ich urządzeń i przyrządów eksploatacji, znajdujących się zarówno na powierzchni, jakoteż pod ziemią, do przyrządów wydobywczych, fabryk przetwarzających węgiel na siłę elektryczną, koks i produkty wtórne, do warsztatów, dróg komunikacyjnych, przewodów elektrycznych, instalacji zbiorników i rozdziału wód, do terenów i budynków, jak to: biura, domy mieszkalne dyrektorów, urzędników i robotników, szkoły, szpitale i przychodnie lecznice, do składów i zapasów żywności wszelkiego rodzaju, do archiwów oraz planów i wogóle do tego wszystkiego, do czego właściciele lub ciągnący korzyści z kopalni posiadają prawo własności lub użytkowania w celu eksploatowania kopalni i ich przynależności.

Przeniesienie własności stosuje się również do nieuiszczonych wierzytelności za produkty, dostarczone przed objęciem w posiadanie przez Państwo francuskie i po podpisaniu niniejszego Traktatu, a również do kaucji, złożonych przez klientelę; prawa klienteli będą zawarowane przez Państwo francuskie.

§ 4. Państwo francuskie nabywa własność, zupełnie wolną od wszelkich długów i obciążeń. Nie będą wszakże uszczuplone prawa do pensji, przysługujących osobom wysłużonym lub niezdolnym do pracy, prawa, w chwili uprawomocnienia się niniejszego Traktatu już nabyte przez personel kopalni oraz ich przynależności, albo w toku nabycia będące. Wzamian za to Niemcy winne będą wypłacać Państwu francuskiemu matematyczne rezerwy rent, przysługujących wyżej wzmiankowanemu personelowi.

§ 5. Wartość własności, w tym trybie na rzecz Państwa francuskiego ustąpionej, określona będzie przez Komisję odszkodowań, przewidzianą w art. 233 Części VIII niniejszego Traktatu (Odszkodowania).

Wartość ta będzie zaliczona na dobro Niemiec w rachunku odszkodowań.

Do Niemiec należeć będzie odszkodowanie właścicieli lub osób zainteresowanych, kimkolwiek one będą.

§ 6. Nie będą ustalone takie taryfy kolejowe i kanałowe niemieckie, które przez bezpośrednie lub pośrednie różnicowanie mogłyby szkodzić przewozowi personelu, produktów kopalni i ich przynależności lub materjałów, koniecznych do ich eksploatacji. Transporty te korzystać będą ze wszelkich praw i przywilejów, które mogłyby zawarować międzynarodowe konwencje kolejowe dla podobnych wytworów pochodzenia francuskiego.

§ 7. Materjał i personel, konieczny do wywozu i przewozu produktów kopalni i ich przynależności, jak również do przewozu robotników i urzędników - będą dostarczone przez zarząd dróg żelaznych Zagłębia.

§ 8. Nie będą czynione żadne przeszkody przy robotach dodatkowych na drogach żelaznych lub wodnych, jako to przy podwojeniu szyn, powiększeniu dworców, budowie warsztatów i ich przynależności - uznanych przez Państwo francuskie za konieczne celem zapewnienia wywozu i transportu wytwórczości kopalni i ich przynależności. W razie sporu podział kosztów poddany będzie przewodowi rozjemczemu.

Również będzie mogło Państwo francuskie urządzać wszelkie nowe sposoby komunikacji, które uzna za konieczne dla potrzeb eksploatacji, jako to: drogi, przewody elektryczne i połączenia telefoniczne.

Państwo francuskie będzie korzystało swobodnie i bez żadnych przeszkód z dróg komunikacyjnych, których będzie właścicielem, a w szczególności z tych, które łączą kopalnie i ich przynależności z drogami komunikacyjnemi, znajdującemi się na terytorjum francuskiem.

§ 9. Państwo francuskie zawsze będzie mogło żądać zastosowania niemieckich ustaw i regulaminów górniczych, obowiązujących w d. 11 listopada 1918 r. (z zastrzeżeniem co do przepisów, wydanych wyłącznie ze względu na stan wojny), a to w celu nabycia terenów, które uzna za konieczne dla eksploatacji kopalni i ich przynależności.

Wynagrodzenie szkód na nieruchomościach z powodu eksploatacji wymienionych kopalni i ich przynależności będzie określone zgodnie z wyżej wyszczególnionemi niemieckiemi ustawami i regulaminami górniczemi.

§ 10. Każdy, kto przez Państwo francuskie podstawiony będzie - w całości lub częściowo - w prawa eksploatacji kopalni lub ich przynależności, korzystać będzie z prerogatyw, ustalonych przez Aneks niniejszy.

§ 11. Kopalnie i inne nieruchomości, które przeszły na własność Państwa francuskiego, nigdy nie będą mogły być przedmiotem zarządzeń, powodujących utratę, skup, wywłaszczenie lub rekwizycję czy jakiekolwiek inne zarządzenie, gwałcące prawa własności.

Personel i materjały, przeznaczone do eksploatacji tych kopalni lub ich przynależności, jak również produkty, wydobyte z tych kopalni lub wytworzone w przynależnościach kopalni, nigdy nie będą mogły być przedmiotem zarządzeń rekwizycyjnych.

§ 12. Eksploatacja kopalni i ich przynależności, nabytych prawem własności przez Państwo francuskie, poddana będzie z zastrzeżeniami przepisów § 23, jak niżej, niemieckim ustawom i regulaminom, obowiązującym w dniu 11 listopada 1918 r. (z zastrzeżeniem co do przepisów, wydanych wyłącznie ze względu na stan wojny)

Zachowane będą również prawa robotników, istniejące w dniu 11 listopada 1918 r. na podstawie wyżej wymienionych ustaw i regulaminów niemieckich z zastrzeżeniem przepisów § 23.

Nie będą stawiane żadne przeszkody w przedmiocie sprowadzania do Zagłębia i używania robotników cudzoziemskich w kopalniach lub w ich przynależnościach. Robotnicy i urzędnicy narodowości francuskiej będą mogli należeć do francuskich związków zawodowych.

§ 13. Udział kopalni i ich przynależności zarówno w budżecie miejscowym terytorjum Zagłębia Sarry, jako też w opłatach gminnych, będzie określony zgodnie ze słusznem obliczeniem stosunku pomiędzy wartością kopalni, a całością bogactw Zagłębia, podlegających opodatkowaniu.

§ 14. Państwo francuskie zawsze będzie mogło zakładać i utrzymywać - jako przynależność kopalni - szkoły początkowe i techniczne, przeznaczone dla personelu lub dla dzieci tegoż personelu; nauka będzie udzielana w języku francuskim, zgodnie z programami i przez nauczycieli według wyboru Państwa.

Również władne będzie zakładać i utrzymywać szpitale, lecznice przychodnie, domy i ogrody robotnicze oraz inne instytucje pomocy i współdziałania.

§ 15. Państwo francuskie mieć będzie - według swego uznania - wolność zupełną przy podziale, wysyłaniu i ustalaniu cen sprzedażnych wytwórczości kopalni i ich przynależności.

Wszakże - jakąkolwiek będzie ogólna wytwórczość kopalni - zobowiązuje się Rząd francuski zadość czynić stale potrzebom spożycia miejscowego, przemysłowego i domowego w tym stosunku, jaki w roku 1913 zachodził pomiędzy spożyciem miejscowem a całkowitą wytwórczością Zagłębia Sarry.

Rozdział  II.

RZĄD TERYTORJUM ZAGŁĘBIA SARRY.

§ 16. Rząd terytorjum Zagłębia Sarry powierzony będzie Komisji, reprezentującej Związek Narodów. Komisja będzie miała siedzibę na terytorjum Zagłębia Sarry.

§ 17. Komisja Rządowa w § 16 przewidziana składać się będzie z 5 członków, mianowanych przez Radę Związku Narodów. Jeden z nich będzie francuzem, drugi - nie francuz - winien zamieszkiwać na terytorjum Zagłębia Sarry i zeń pochodzić, trzej zaś pozostali będą obywatelami 3 państw, wyjąwszy Francję i Niemcy.

Członkowie Komisji Rządowej będą powołani na rok jeden, ich mandat może być ponowiony. Będą mogli być odwołani przez Radę Związku Narodów, która wyznaczy następców.

Członkowie Komisji Rządowej będą mieli prawo do płacy, określonej przez Radę Związku Narodów i wypłacanej z dochodów terytorjum.

§ 18. Rada Związku Narodów wyznaczy Prezesa Komisji Rządowej z grona członków tej Komisji na przeciąg roku jednego; jego pełnomocnictwa mogą być ponowione.

Do Prezesa należeć będą wykonawcze czynności Komisji.

§ 19. Komisja Rządowa mieć będzie na terytorjum Zagłębia Sarry całą władzę rządową, która należała uprzednio do Rzeszy Niemieckiej, do Prus i do Bawarji, włączając prawo odwoływania i mianowania urzędników i tworzenia takich organów administracyjnych i przedstawicielskich, jakie uzna za konieczne.

Mieć będzie pełnię władzy w zakresie administracji oraz eksploatacji dróg żelaznych, kanałów i różnych urządzeń publicznych.

Postanowienia jej zapadać będą większością głosów.

§ 20. Niemcy oddają do rozporządzenia Rządu Zagłębia Sarry wszelkie dokumenty urzędowe oraz archiwa, ściągające się do terytorjum Zagłębia Sarry lub do praw jego mieszkańców a znajdujące się bądź w posiadaniu Niemiec, bądź poszczególnego Państwa niemieckiego, bądź władzy miejscowej.

§ 21. Do Komisji Rządowej należeć będzie opieka nad interesami mieszkańców terytorjum Zagłębia Sarry zagranicą - w takich warunkach i przy pomocy takich środków, jakie za właściwe uzna.

§ 22. Komisja Rządowa mieć będzie zupełne prawo użytkowania własności, wyjąwszy kopalnie, należącej bądź z tytułu publicznego, bądź z tytułu prywatnego do Cesarskiego Rządu niemieckiego lub Rządu któregokolwiek Państwa niemieckiego na terytorjum Zagłębia Sarry.

Co się tyczy dróg żelaznych, dokonany będzie słuszny podział środków przewozowych przez Komisję mieszaną, w której będzie reprezentowana Komisja Rządowa terytorjum Zagłębia Sarry i niemieckie drogi żelazne.

Osoby, towary, statki, wagony, wozy i transporty pocztowe przy wjeździe i wyjeździe z Zagłębia Sarry korzystać będą ze wszelkich praw i udogodnień, ściągających się do tranzyta i przewozu a przewidzianych w postanowieniach Części XII niniejszego Traktatu (Porty, Drogi wodne i Drogi żelazne).

§ 23. Ustawy i regulaminy, obowiązujące na terytorjum Zagłębia Sarry w dniu 11 listopada 1918 r. (z zastrzeżeniem co do przepisów, wydanych ze względu na stan wojny), będą obowiązywały nadal.

Jeśli ze względów zasadniczych lub w celu uzgodnienia tych praw i regulaminów z postanowieniami Traktatu niniejszego zajdzie potrzeba zmian, zmiany te będą uchwalone i wykonane przez Komisję Rządową po zasięgnięciu opinji wybranych przedstawicieli ludności w trybie, przez Komisję ustalonym.

Nie będzie mogła być powzięta bez zgody Państwa francuskiego żadna zmiana ustawowego sposobu eksploatacji, przewidzianego w § 12, chyba że zmiana ta będzie wynikiem ogólnego uporządkowania stosunków pracy, przyjętego przez Związek Narodów.

Przy ustalaniu warunków i godzin pracy dla mężczyzn, kobiet i dzieci, winna Komisja Rządowa wziąć pod uwagę życzenia miejscowych organizacji pracowniczych, jak również zasady, przyjęte przez Związek Narodów.

§ 24. Przepisy Traktatu niniejszego, z zastrzeżeniem postanowień § 4, nie naruszają praw mieszkańców Zagłębia Sarry w przedmiocie ubezpieczeń i rent, niezależnie od tego, czy prawa te są już nabyte lub są w toku nabycia w chwili uzyskania mocy obowiązującej przez niniejszy Traktat, czy są w związku z jakimkolwiek niemieckim systemem ubezpieczeń, czy też dotyczą jakichkolwiek rent.

Niemcy i Rząd terytorjum Zagłębia Sarry będą zachowywali i opiekowali się prawami wyżej wzmiankowanemi.

§ 25. Utrzymane będą Trybunały cywilne i karne, istniejące na terytorjum Zagłębia Sarry.

Komisja Rządowa ustanowi Izbę cywilną i karną, do której iść będą odwołania od wyroków Trybunałów wyżej wymienionych i która wyrokować będzie w przedmiotach, do Trybunałów tych nie należących.

Komisja Rządowa wyda regulamin w przedmiocie organizacji i kompetencji Izby powyższej.

Wyrokowanie odbywać się będzie w imieniu Komisji Rządowej.

§ 26. Jedynie Komisja Rządowa posiadać będzie władzę pobierania opłat i podatków w granicach terytorjum Zagłębia Sarry.

Opłaty i podatki obracane będą wyłącznie na potrzeby terytorjum.

O ile okoliczności pozwolą, utrzymany będzie system fiskalny, istniejący w dniu 11 listopada 1918 r.; prócz ceł żadna inna opłata nie będzie mogła być wprowadzoną bez zasięgnięcia uprzedniej opinji wybranych przedstawicieli ludności.

§ 27. Postanowienia niniejsze w niczem nie naruszają dotychczasowej przynależności mieszkańców terytorjum Zagłębia Sarry.

Kto zechce uzyskać inną przynależność, nie dozna w tem żadnej przeszkody; rozumie się, że w wypadku podobnym nowa przynależność nabyta będzie z wyłączeniem wszelkiej innej.

§ 28. Ludność zachowa pod kontrolą Komisji Rządowej swe zgromadzenia lokalne, swe wolności religijne, swe szkoły, swój język.

Wolno będzie wykonywać prawo głosowania jedynie do zgromadzeń lokalnych; mieć je będzie bez różnicy płci każdy mieszkaniec w wieku powyżej lat 20.

§ 29. Ci mieszkańcy terytorjum Zagłębia Sarry, którzy zechcieliby terytorjum to opuścić, korzystać będą z wszelkich ułatwień celem zachowania swej własności nieruchomej lub celem jej sprzedaży po słusznych cenach; będą mogli zabrać swe ruchomości bez wszelkich opłat.

§ 30. Na terytorjum Zagłębia Sarry nie będzie ani obowiązkowej ani ochotniczej służby wojskowej; budowa fortyfikacji jest wzbroniona.

Zorganizowana będzie jedynie żandarmerja lokalna celem utrzymania porządku.

Komisja Rządowa powinna we wszelkich okolicznościach zapewnić bezpieczeństwo osób i mienia na terytorjum Zagłębia Sarry.

§ 31. Terytorjum Zagłębia Sarry, w granicach określonych przez artykuł 48 niniejszego Traktatu, podlega francuskiemu systematowi celnemu. Dochody z ceł na towary, przeznaczone dla spożycia miejscowego, będą szły na rzecz budżetu powyższego terytorjum, po potrąceniu wszystkich kosztów poboru.

Produkty metalurgiczne lub węgiel, wywożony z tego terytorjum do Niemiec, jak również wywóz niemiecki, przeznaczony dla przemysłu terytorjum Zagłębia Sarry, nie będzie podlegał żadnym opłatom wywozowym.

Surowce lub fabrykaty, pochodzące z Zagłębia, wolne będą przy tranzycie przez terytorjum niemieckie od wszelkich opłat celnych. To samo dotyczy wytworów niemieckich przy tranzycie przez terytorjum Zagłębia.

W przeciągu lat pięciu od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu, produkty, pochodzące i przybywające z Zagłębia, korzystać będą z wolności wwozu do Niemiec; w tym samym czasie wolny będzie od opłat celnych przywóz z Niemiec do Zagłębia artykułów, przeznaczonych na spożycie miejscowe.

W przeciągu tych lat pięciu Rząd francuski zastrzega sobie ograniczenie ilości dopuszczanych do Francji artykułów, przybywających z Zagłębia i zawierających wolne od cła surowce lub półfabrykaty, przychodzące wolno z Niemiec, do przeciętnej rocznej wysokości wwozu do Alzacji i Lotaryngji oraz do Francji w latach 1911 - 1913, określonej na podstawie wiadomości i dokumentów statystyki urzędowej.

§ 32. Moneta francuska obiegać będzie bez zakazów i ograniczeń na terytorjum Zagłębia Sarry.

Państwo francuskie posiadać będzie prawo posługiwania się monetą francuską przy wszystkich zakupach lub wypłatach i przy wszystkich swych umowach, dotyczących eksploatacji kopalni lub ich przynależności.

§ 33. Komisja Rządowa będzie miała prawo rozstrzygania wszelkich kwestji, które mogą wyniknąć przy tłomaczeniu powyższych postanowień.

Francja i Niemcy zgadzają się każdy spór, polegający na różnicy tłomaczenia powyższych postanowień, poddać na rozpatrzenie Komisji Rządowej; postanowienia, powzięte większością głosów, będą obowiązywały oba kraje.

Rozdział  III.

PLEBISCYT.

§ 34. Po upływie lat 15 od uprawomocnienia się niniejszego Traktatu ludność terytorjum Zagłębia Sarry będzie powołana do wypowiedzenia swej woli w sposób następujący:

Zarządzone będzie głosowanie gminami lub okręgami co do trzech alternatyw: a) utrzymanie stanu, zaprowadzonego przez niniejszy Traktat i niniejszy Aneks; b) połączenie z Francją; c) połączenie z Niemcami.

Prawo głosu będą miały, bez różnicy płci, wszystkie osoby, które w chwili głosowania posiadają powyżej lat 20 i zamieszkują na terytorjum w dniu podpisania Traktatu.

Pozatem zasady, tryb i czas głosowania ustalone będą przez Radę Związku Narodów, przy zabezpieczeniu wolności, tajemnicy i rzetelności głosowania.

§ 35. Związek Narodów zadecyduje, komu będzie oddane zwierzchnictwo nad terytorjum, licząc się z życzeniem, wypowiedzianem przez głosowanie ludności:

a) W wypadku, gdy Związek Narodów postanowi dla całości lub części terytorjum zastosowanie porządków, ustalonych przez Traktat i Aneks niniejszy, Niemcy zobowiązują się bezzwłocznie zrzec się swego zwierzchnictwa na rzecz Związku Narodów, w zakresie jaki Związek uzna za konieczny; Związek poweźmie wówczas właściwe środki celem zaprowadzenia porządków, ostatecznie ustalonych zgodnie z trwałymi interesami terytorjum oraz z interesem ogólnym;

b) W wypadku, gdy Związek Narodów postanowi dla całości lub części terytorjum połączenie z Francją, Niemcy zobowiązują się, w wykonaniu uchwały Związku Narodów, bezzwłocznie ustąpić na rzecz Francji wszystkie swe prawa i tytuły do terytorjum, określonego przez Związek Narodów;

c) W wypadku, gdy Związek Narodów postanowi dla całości lub części terytorjum połączenie z Niemcami, Związek Narodów znów przywróci Niemcom rządy nad terytorjum, określonem przez Związek Narodów.

§ 36. W wypadku, gdy Związek Narodów postanowi przyłączenie do Niemiec całości lub części terytorjum Zagłębia Sarry, Niemcy skupią ryczałtem prawa własności Francji do kopalni w tej części terytorjum za cenę płatną w złocie. Cen określą trzej biegli większością głosów; jeden będzie mianowany przez Niemcy drugi przez Francję, trzeci zaś przez Związek Narodów; ostatni nie będzie an francuzem, ani niemcem.

Obowiązek Niemiec dokonania wypłaty będzie wzięty pod rozwagę prze Komisję odszkodowań i w tym celu Niemcy będą mogły zaofiarować pierwszą hypotekę na swym kapitale lub na swych dochodach wszelkiego rodzaju, które zaakceptuje Komisja odszkodowań.

Jeżeli jednak Niemcy nie dokonają wypłaty w rok po terminie, w którym powinna ona była nastąpić, to Komisja odszkodowań obmyśli na to środki w duchu instrukcji, otrzymanych od Związku Narodów i, jeżeli to będzie konieczne zlikwiduje część pomienionych kopalni.

§ 37. Jeżeli wskutek skupu, przewidzianego w § 36, własność kopalni lub ich części będzie przeniesiona na Niemcy, to Państwo i obywatele francuscy będą mieli prawo kupna ilości węgla Zagłębia, uzasadnionej w tym czasie potrzebami spożycia przemysłowego i domowego. Słuszny układ, ustalony we właściwym czasie przez Związek Narodów, określi ilość węgla, jego cenę, jak również czas trwania umowy.

§ 38. Rozumie się, że Francja i Niemcy w drodze osobnego porozumienia, zawartego przed upływem terminu, ustalonego dla uiszczenia ceny skupu, będą mogły uchylić postanowienia §§ 36 i 37.

§ 39. Rada Związku Narodów podejmie zarządzenia konieczne celem organizacji porządku rzeczy, wprowadzić się mającego po uprawomocnieniu się postanowień Związku Narodów, przewidzianych w § 35. Te postanowienia obejmować będą słuszny podział wszelkich zobowiązań, ciążących na Rządzie Zagłębia Sarry z powodu zaciągnięcia przez Komisję pożyczek lub jakiegokolwiek innego zarządzenia.

Z chwilą, gdy nowy porządek rzeczy otrzyma moc obowiązującą, ustają pełnomocnictwa Komisji Rządowej, wyjąwszy wypadek, w § 35 a) przewidziany.

§ 40. W sprawach, przez Aneks niniejszy przewidzianych, postanowienia Rady Związku Narodów zapadają większością głosów.