Rozdział 4 - Maszyny i urządzenia zakładu górniczego otworowego - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2014.812

Akt obowiązujący

Wersja od: 23 czerwca 2014 r.

Rozdział  4

Maszyny i urządzenia zakładu górniczego otworowego

§  104.

1. Zezwolenie na oddanie do ruchu maszyn i urządzeń wydaje kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego na podstawie protokołu odbioru technicznego.

2. Tryb dokonywania odbioru technicznego ustala kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

§  105.

1. W okresie użytkowania obiektu budowlanego zakładu górniczego otworowego zapewnia się:

1) utrzymywanie stanu technicznego obiektu na poziomie zapewniającym bezpieczeństwo ludzi i mienia;

2) utrzymanie wymaganego stanu estetycznego obiektu;

3) eksploatację obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

2. Kontrole okresowe obiektów budowlanych zakładu górniczego otworowego uwzględniają:

1) ocenę stanu technicznego poszczególnych elementów obiektu;

2) określenie stopnia zużycia lub uszkodzenia poszczególnych elementów obiektu;

3) ustalenie zakresu robót remontowych i naprawczych oraz określenie stopnia pilności ich wykonania, w oparciu o kryteria bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa użytkowania obiektu.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się do:

1) obiektów ujęć wód leczniczych, termalnych i solanek;

2) budynków sterowni, dyspozytorni i centrali telefonicznych;

3) obiektów i stałych instalacji technologicznych, w tym instalacji osuszania, odrtęciania i odsiarczania gazu, separacji i stabilizacji ropy naftowej;

4) obiektów transportu kopaliny i płynów technologicznych;

5) obiektów stacji redukcyjno-pomiarowych;

6) obiektów tłoczni ropy naftowej i gazu ziemnego;

7) obiektów warsztatowych i magazynowych;

8) magazynów płynów złożowych i płynów technologicznych;

9) stałych dróg technologicznych;

10) obiektów kotłowni technologicznych;

11) budynków i budowli głównych stacji sprężarek powietrza wraz z rurociągami;

12) obiektów i urządzeń przyodwiertowych, z wyjątkiem głowic eksploatacyjnych;

13) fundamentów i konstrukcji wsporczych pod maszyny i urządzenia technologiczne;

14) budynków stacji elektroenergetycznych oraz do sieci wysokiego i średniego napięcia;

15) masztów kablowych i oświetleniowych;

16) obiektów pompowni wód złożowych;

17) zbiorników i instalacji przeciwpożarowych;

18) mostów i estakad technologicznych;

19) morskich platform stacjonarnych posadowionych na dnie morza;

20) innych obiektów budowlanych związanych z prowadzeniem ruchu, zlokalizowanych w granicach zakładu górniczego otworowego.

§  106.

1. Zezwolenie na oddanie do ruchu maszyn i urządzeń znajdujących się na wiertni wydaje kierownik ruchu zakładu na podstawie protokołu odbioru technicznego, z zastrzeżeniem § 48.

2. Tryb dokonywania odbioru technicznego ustala kierownik ruchu zakładu.

§  107.

1. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego przeprowadzają okresowe kontrole stanu technicznego oraz sposobu korzystania z maszyn i urządzeń, a także instalacji technicznych tego zakładu.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego, uwzględniając dokumentację techniczną, zatwierdza instrukcje ustalające tryb przeprowadzania kontroli, o których mowa w ust. 1, ich zakres i częstotliwość oraz sposób dokumentowania.

3. Kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego określa częstotliwość, zakres i sposób przeprowadzania systematycznych przeglądów, konserwacji, a w razie potrzeby - badań maszyn i urządzeń.

§  108.

1. Maszyny i urządzenia eksploatuje się, konserwuje i naprawia w sposób określony w dokumentacji techniczno-ruchowej maszyn, w tym w instrukcjach eksploatacyjnych oraz instrukcjach określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

2. Montaż i demontaż maszyn, urządzeń i instalacji technicznych przeprowadza się w sposób określony w dokumentacji techniczno-ruchowej.

3. Dokumentacja techniczno-ruchowa jest przechowywana w jednostce terenowej albo w obiekcie, w którym jest użytkowana maszyna lub urządzenie.

§  109.

1. Przed rozpoczęciem rurowania otworu wiertniczego oraz robót ratunkowych sprawdza się stan urządzenia wiertniczego i sprzętu używanego przy tych robotach. Wyniki przeprowadzonego sprawdzenia odnotowuje się w książce kontroli maszyn i urządzeń.

2. Prowadzenie robót, o których mowa w ust. 1, bez sprawnych urządzeń kontrolno-pomiarowych jest niedopuszczalne.

§  110.

1. Maszyny i urządzenia wyposaża się w zabezpieczenia, gaśnice lub instalacje gaśnicze oraz w przyrządy pomiarowe gwarantujące bezpieczne ich użytkowanie.

2. Regulacja lub zmiana nastawienia elementów zabezpieczeń maszyn i urządzeń może być wykonana wyłącznie przez pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje i przygotowanie, a czynności te odnotowuje się w książce eksploatacji maszyn i urządzeń.

3. Sprawność zabezpieczeń, w szczególności zaworów bezpieczeństwa, wskaźników obciążeń układów linowych, wyłączników krańcowych, hamulców i zapadek w układach dźwigowych, kontroluje się z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego. Wyniki przeprowadzonej kontroli odnotowuje się w książce kontroli maszyn urządzeń.

4. Instalacje ciśnieniowe przyłączane do zagłowiczenia odwiertu, bezpośrednio przed wykonaniem zabiegów specjalnych, sprawdza się ciśnieniem większym od największego ciśnienia przewidywanego, ale nie większym od maksymalnego ciśnienia dopuszczalnego dla danej instalacji, oraz zabezpiecza przed nadmierną wibracją i przemieszczeniem się w czasie pracy.

5. Na wskazujących przyrządach pomiarowych oznacza się zakres dopuszczalnych wartości mierzonych parametrów.

§ 111. Ochronę przeciwporażeniową dla stosowanych urządzeń i instalacji elektrycznych określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego na podstawie dokumentacji technicznej producenta tych urządzeń i instalacji.

§  112.

1. W przypadku automatycznego lub zdalnego sterowania procesem produkcyjnym stosuje się odpowiednią sygnalizację optyczną lub akustyczną oraz zabezpieczenia i blokady.

2. Stanowiska pracy, na których znajdują się wyłączniki awaryjne umożliwiające wstrzymanie ruchu w przypadku stwierdzenia stanu zagrożenia, określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

3. Jeżeli dokument bezpieczeństwa tego wymaga, zapewnia się system zdalnego sterowania na wypadek sytuacji alarmowych.

4. System, o którym mowa w ust. 3, dysponuje zdolnymi do pracy stanowiskami kontrolnymi, usytuowanymi w odpowiednich miejscach, które mogą być użyte w przypadku sytuacji alarmowej, a o ile to konieczne, system ten powinien dysponować również stanowiskami kontrolnymi w bezpiecznych miejscach zbiórek i obszarach ewakuacji.

5. W system, o którym mowa w ust. 3, są wyposażone przynajmniej urządzenia klimatyzacji, systemy alarmowego wyłączania urządzeń w przypadku eksplozji, urządzenia zapobiegające wydostawaniu się łatwopalnych cieczy i gazów, jak również urządzenia stanowiące ochronę przeciwpożarową i kontrolujące parametry wydobywania.

6. Jeżeli dokument bezpieczeństwa tego wymaga, zapewnia się system:

1) akustyczno-optyczny, przekazujący sygnał alarmowy do każdego obsadzonego miejsca pracy;

2) akustyczny, wydający sygnał słyszalny we wszystkich częściach instalacji, w których mogą przebywać pracownicy.

7. Urządzenia wywołujące alarm systemu, o którym mowa w ust. 3, lokalizuje się, zgodnie z decyzją kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

8. Kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego zapewnia odpowiedni nadzór lub środki łączności, jeżeli stanowiska pracy są zajmowane przez odosobnionych pracowników.

§  113.

1. Naprawianie maszyn i innych urządzeń, a także bezpośrednie smarowanie i czyszczenie części ruchomych, wykonuje się tylko po zatrzymaniu maszyny lub urządzenia oraz po wyłączeniu dopływu energii i zabezpieczeniu tego stanu.

2. Dopuszcza się smarowanie maszyn i urządzeń będących w ruchu:

1) pod warunkiem że są one do tego konstrukcyjnie przystosowane;

2) za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej producenta, w tym w instrukcjach eksploatacyjnych oraz instrukcjach wymienionych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

3. Materiały eksploatacyjne i części zamienne do maszyn i urządzeń magazynuje się tylko w miejscach do tego przeznaczonych.

§ 114. Maszyny, urządzenia i instalacje, nieprzystosowane do pracy w warunkach niskich temperatur, zabezpiecza się przed ich wpływem.

§  115.

1. Urządzenia wiertnicze przeznaczone do mechanicznych wierceń obrotowych oraz wieże lub maszty eksploatacyjne, o udźwigu ponad 60 kN, wyposaża się w ciężarowskaz lub inny wskaźnik obciążenia na haku, usytuowany w polu widzenia wiertacza lub operatora wyciągu linowego.

2. Na wieżach lub masztach eksploatacyjnych wymagania, o których mowa w ust. 1, dotyczą wykonywania prac z użyciem wyciągu linowego.

§ 116. Wiertnice, których wysokość wieży lub masztu przekracza 18 m, wyposaża się w urządzenia ograniczające maksymalną wysokość podniesienia wielokrążka ruchomego. W przypadku braku takiego urządzenia w wyposażeniu fabrycznym wiertnicy instaluje się przyrządy ostrzegawcze sygnalizujące krańcowe położenie wielokrążka ruchomego dla określonego typu wiertnicy.

§  117.

1. Dla masztów i wież wiertniczych lub eksploatacyjnych określa się najwyższe obciążenia robocze, mierzone na haku wielokrążka ruchomego.

2. Dla poszczególnych elementów wchodzących w zestaw przewodu wiertniczego określa się najwyższe dopuszczalne obciążenia robocze.

§  118.

1. Podczas robót wiertniczych w celu poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania ropy naftowej lub gazu ziemnego, a także podczas innych robót wiertniczych, w przypadku występowania zagrożeń, górny pomost masztu wiertniczego lub wieży wiertniczej wyposaża się w urządzenie umożliwiające pracownikowi szybką ewakuację.

2. Urządzenie, o którym mowa w ust. 1, sprawdza się przed rozpoczęciem robót wiertniczych, a w okresie dowiercania i opróbowania kontroluje nie rzadziej niż raz w miesiącu. Sposób sprawdzania i kontrolowania tego urządzenia ustala kierownik ruchu zakładu.

3. Pomosty masztu wiertniczego lub wieży wiertniczej na stanowisku pracy pomocnika wieżowego osłania się od wiatru. Dopuszcza się niestosowanie osłon w warunkach letnich i w przypadkach krótkotrwałych robót wiertniczych.

4. Stałe stalowe pomosty manipulacyjne lub montażowe wykonuje się z elementów konstrukcyjnych, zabezpieczających przed poślizgiem, oraz wyposaża się w poręcze, poprzeczki i krawężniki, chyba że rozwiązania fabryczne przewidują inne sposoby zabezpieczenia.

§ 119. Obudowana wieża wiertnicza lub obudowany maszt wiertniczy posiada co najmniej dwa wyjścia z drzwiami łatwo otwieranymi na zewnątrz lub, gdy jest to niemożliwe, z drzwiami rozsuwanymi. Jedno z wyjść znajduje się przy stanowisku wiertacza.

§ 120. Dźwignia hamulca mechanicznego wyciągu wiertniczego, przy pełnym zahamowaniu, znajduje się w odległości 0,8-0,9 m od górnej płaszczyzny poziomu roboczego urządzenia (podłogi), jeżeli instrukcja producenta nie przewiduje innych odległości.

§ 121. Wyciąg wiertniczy wiertnic o udźwigu większym od 800 kN na haku wyposaża się w hamulec wspomagający.

§  122.

1. Podczas pracy bębenkiem pomocniczym wyciągu wiertniczego, przy ręcznym nawijaniu, jest niedopuszczalne stosowanie lin stalowych.

2. Bębenek pomocniczy wyciągu wiertniczego może być użyty do podnoszenia, opuszczania i przemieszczania w wieży narzędzi i sprzętu wiertniczego, o ciężarze nieprzekraczającym wielkości określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej, w tym w instrukcjach eksploatacyjnych oraz instrukcjach określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

3. Dopuszcza się używanie bębenka pomocniczego wyciągu wiertniczego tylko w przypadku, gdy wiertacz znajduje się przy pulpicie sterowniczym wiertnicy.

4. Do czynności, o których mowa w ust. 2, dopuszcza się stosowanie innych urządzeń wyciągowych.

§ 123. Wszelkie czynności wykonywane z użyciem wyciągu wiertniczego lub innych urządzeń, które są sterowane ze stanowiska poza zasięgiem pola widzenia pracownika sterującego, mogą odbywać się tylko przy tak zorganizowanej pracy, aby otrzymywał on sygnał o gotowości do rozpoczęcia i o konieczności przerwania wykonywanych czynności.

§  124.

1. Pompę płuczkową wyposaża się w zawór bezpieczeństwa i manometr.

2. W polu widzenia wiertacza znajduje się manometr zainstalowany na tłocznym rurociągu płuczkowym.

§ 125. Klucze wiertnicze mocuje się w sposób określony w instrukcji zatwierdzonej przez kierownika ruchu zakładu.

§ 126. Kontrolę stanu technicznego klinów do rur płuczkowych, kluczy wiertniczych, wkładów do stołów obrotowych i graniatek, elewatorów oraz haków wiertniczych prowadzi się na początku każdej zmiany i przed każdą czynnością zapuszczania lub wyciągania przewodu wiertniczego.

§ 127. Odcinanie przewodu wiertniczego przy jego rozkręcaniu za pomocą stołu wiertniczego jest niedopuszczalne.

§ 128. Wciągarki posiadają hamulec lub blokadę, a wciągarki z napędem ręcznym - dodatkowo mechanizm zapadkowy uniemożliwiający wsteczny ruch bębna.

§  129.

1. Podczas instalowania urządzeń wydobywczych:

1) wyważa się indywidualne i grupowe układy pompowe o napędzie mechanicznym;

2) prowadzi się, w sposób odpowiednio zabezpieczony, cięgła pompowe do napędów grupowych w rejonie dróg i przejść;

3) uruchamia się i wyłącza, za pośrednictwem sprzęgników cięgłowych, kiwony pompowe przy napędzie grupowym.

2. W przypadku prowadzenia cięgieł pompowych do napędów grupowych nad przejściami zabudowuje się pod cięgłami pomosty zabezpieczające.

§  130.

1. Prace wykonywane w zbiornikach, w których były magazynowane substancje szkodliwe dla zdrowia i życia ludzkiego oraz substancje mogące spowodować zagrożenie pożarowe i zagrożenie wybuchem, prowadzi się po odłączeniu zbiornika od instalacji technologicznych i po całkowitym opróżnieniu z tych substancji, w sposób określony w instrukcji zatwierdzonej przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

2. Pracownikom zapewnia się środki ochrony indywidualnej odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożenia. Wymagania dotyczące podjęcia i prowadzenia prac w zbiornikach określają ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 131. Wejście do pomieszczeń obudów czół zbiorników magazynujących substancje szkodliwe dla zdrowia i życia ludzkiego oraz substancje mogące spowodować zagrożenie pożarowe i zagrożenie wybuchem jest dopuszczalne tylko pod warunkiem dokładnego przewietrzenia tych pomieszczeń. Informację o tym zamieszcza się na tablicy przy wejściu do obudów czół zbiorników.

§ 132. Pracowników zatrudnionych przy pracach wykonywanych w zbiornikach oraz w pomieszczeniu obudowy czół zbiorników magazynujących substancje szkodliwe dla zdrowia i życia ludzkiego oraz substancje mogące spowodować zagrożenie pożarowe i zagrożenie wybuchem ubezpieczają inni pracownicy znajdujący się na zewnątrz, posiadający możliwość natychmiastowej ewakuacji pracowników z zagrożonej strefy.

§ 133. Nogi czwórnogów i trójnogów przy podstawie i na koronie zabezpiecza się przed możliwością ich przemieszczania.

§ 134. Instalowanie, eksploatacja oraz kontrola maszyn i urządzeń elektrycznych oraz instalacji elektrycznych odpowiada wymaganiom określonym w dokumentacji techniczno-ruchowej, w tym instrukcjach eksploatacyjnych oraz instrukcjach określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

§  135.

1. Pomieszczenia w ruchu zakładu górniczego otworowego, w których są zainstalowane maszyny, urządzenia oraz instalacje energetyczne, oraz sposoby zabezpieczenia wejść do tych pomieszczeń, a także wykaz osób upoważnionych do przebywania w tych pomieszczeniach, określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

2. Wykaz osób, o którym mowa w ust. 1, zawiera imię, nazwisko oraz stanowisko służbowe.

§  136.

1. Wiertnie, zakład górniczy otworowy, wydzielony oddział lub jednostkę terenową, w którym przerwa w dopływie energii elektrycznej może spowodować zagrożenie dla ludzi, środowiska i mienia, wyposaża się w dwa niezależne źródła zasilania.

2. Każde ze źródeł zasilania zapewnia co najmniej pokrycie minimalnej mocy dla urządzeń, w których przerwa w dopływie energii może spowodować zagrożenie, o którym mowa w ust. 1.

§ 137. W każdej stacji elektroenergetycznej umieszcza się:

1) schemat ideowy układu elektroenergetycznego stacji;

2) instrukcje obsługi stacji;

3) wykaz sprzętu ochronnego, niezbędnego do bezpiecznej obsługi stacji, wraz z określeniem miejsca jego przechowywania;

4) wykaz sprzętu przeciwpożarowego będącego na jej wyposażeniu.

§  138.

1. Łączniki sterownicze układu sterowania silników elektrycznych służących do napędu urządzenia wiertniczego znajdują się na stanowisku wiertacza.

2. W przypadku stosowania kilku łączników sterowniczych stosuje się blokadę uniemożliwiającą równoczesne uruchomienie napędu z różnych miejsc.

3. Wartości prądu elektrycznego w silnikach służących do napędu urządzenia wiertniczego kontroluje się za pomocą przyrządów widocznych ze stanowiska wiertacza.

§ 139. Wyłącznik dopływu energii elektrycznej do wiertni umieszcza się w przestrzeni niezagrożonej wybuchem, w miejscu łatwo dostępnym.

§  140.

1. Wieże i maszty konstrukcji stalowej, urządzenia wiertnicze z napędem elektrycznym, a także urządzenia wiertnicze, na których są zainstalowane agregaty prądotwórcze, się uziemia.

2. Rury okładzinowe otworów wiertniczych i odwiertów wykorzystuje się jako uziomy naturalne urządzeń elektroenergetycznych i instalacji odgromowych.

3. Wyniki pomiarów rezystancji uziemienia potwierdza się protokołem.

4. Pomiary, o których mowa w ust. 3, nie dotyczą wiertnic wykonujących otwory wiertnicze do celów badań geofizycznych.

§  141.

1. W przestrzeniach zagrożonych wybuchem gazów, par lub mgieł stosuje się tylko elektryczne urządzenia budowy przeciwwybuchowej zaliczone do grupy II urządzeń i systemów ochronnych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (Dz. U. Nr 263, poz. 2203).

2. Zasady właściwego nadzoru nad eksploatacją, konserwacją oraz naprawą urządzeń, o których mowa w ust. 1, ustala kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego, uwzględniając wymagania określone w dokumentacji techniczno-ruchowej, w tym w instrukcjach eksploatacyjnych oraz instrukcjach określonych w przepisach dotyczących zasadniczych wymagań dla wyrobów podlegających ocenie zgodności.

§ 142. Wyposażenie sieci elektroenergetycznej umożliwia wyłączenie urządzeń elektroenergetycznych, zainstalowanych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, za pomocą łatwo dostępnych wyłączników umieszczonych poza tymi przestrzeniami.

§ 143. Niedopuszczalne jest budowanie elektroenergetycznych linii napowietrznych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

§  144.

1. Otwieranie osłon urządzeń elektrycznych budowy przeciwwybuchowej jest dopuszczalne po wyłączeniu tych urządzeń spod napięcia i po zabezpieczeniu stanu wyłączenia, z wyjątkiem obwodów iskrobezpiecznych o poziomie zabezpieczenia "ia".

2. Zwieranie i uziemianie części urządzeń elektrycznych budowy przeciwwybuchowej wyłączonych spod napięcia w celu zabezpieczenia stanu wyłączenia jest dopuszczalne po stwierdzeniu, że stężenie mieszaniny wybuchowej w miejscu zainstalowania urządzenia nie przekracza 10% dolnej granicy wybuchowości.

§  145.

1. Pomiary przyrządami elektrycznymi w przestrzeniach zagrożonych wybuchem wykonuje się przyrządami o budowie dostosowanej do rodzaju zagrożenia. Pomiary te można wykonywać również przyrządami elektrycznymi budowy zwykłej, jeżeli, przed wykonywaniem pomiarów i w trakcie pomiarów, w miejscu ich wykonywania osoba dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego kontroluje stężenie mieszaniny wybuchowej.

2. Niedopuszczalne jest wykonywanie pomiarów, a prowadzone pomiary urządzeniami w budowie zwykłej przerywa się, gdy stężenie mieszaniny wybuchowej przekroczy 20% dolnej granicy wybuchowości.

3. Wyniki pomiarów, o których mowa w ust. 1, się dokumentuje.

§ 146. Kable i przewody oponowe:

1) układa się w taki sposób, aby nie były narażone na uszkodzenia mechaniczne;

2) oznakowuje się na obydwu końcach przez umieszczenie numeru i adresu linii.

§ 147. W przypadku awarii i samoczynnego wyłączenia urządzenia elektroenergetycznego ponowne jego włączenie może nastąpić dopiero po usunięciu przyczyny wyłączenia oraz po uzyskaniu zgody osoby dozoru ruchu zakładu górniczego otworowego.

§  148.

1. Wieże wiertnicze, maszty, wiaty maszynowe wiertnic oraz drogi ewakuacyjne wyposaża się w oświetlenie awaryjne.

2. Rodzaj oświetlenia awaryjnego ustala kierownik ruchu zakładu odpowiednio do występujących zagrożeń.