Rozdział 12 - Bezpieczeństwo i gospodarka złożem w procesie wydobywania wód leczniczych, wód termalnych i solanek - Szczegółowe wymagania dotyczące prowadzenia ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2014.812

Akt obowiązujący

Wersja od: 23 czerwca 2014 r.

Rozdział  12

Bezpieczeństwo i gospodarka złożem w procesie wydobywania wód leczniczych, wód termalnych i solanek

§ 329. Przepisy § 294-297 stosuje się odpowiednio do prac przygotowawczych związanych z wydobywaniem wód leczniczych, wód termalnych i solanek, zwanych dalej w niniejszym rozdziale "wodami".

§ 330. Podczas wiercenia otworów wiertniczych wykonuje się badania określające:

1) głębokość warstw nasyconych wodą oraz pakietów izolujących w całym profilu otworu wiertniczego;

2) skład chemiczny oraz ciśnienie hydrostatyczne i wydajność wód;

3) ilość i skład chemiczny gazów towarzyszących wodzie, jak również występujących samoistnie.

§ 331. Przy dowiercaniu do złoża wód stosuje się płuczkę wiertniczą o właściwościach niepowodujących uszkodzenia strefy przyodwiertowej i skażenia wód.

§  332.

1. Opróbowanie poziomu skał zbiornikowych, po zakończeniu robót wiertniczych, prowadzi się na podstawie projektu badań - opróbowania otworu wiertniczego lub odwiertu, zatwierdzonego odpowiednio przez kierownika ruchu zakładu lub kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

2. Prace związane z opróbowaniem, próbnym pompowaniem i eksploatacją, w szczególności związane z uzbrojeniem powierzchniowym i wgłębnym odwiertu, montażem urządzeń i instalacji, wytłaczaniem płynów oraz sporządzaniem wymaganej dokumentacji tych prac, prowadzi się zgodnie z wymaganiami określonymi w projekcie robót geologicznych, a w przypadku występowania gazu w odwiercie - zgodnie z wymaganiami obowiązującymi przy opróbowywaniu odwiertów wykonywanych w celu poszukiwań ropy naftowej i gazu ziemnego.

§ 333. Aparatura kontrolno-pomiarowa oraz pozostała instalacja w całym ciągu technologicznym wydobywania wód, a także towarzyszącego gazu ziemnego, jest odporna na korodujące działanie związków rozpuszczalnych w wodach oraz przystosowana do pracy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

§ 334. Po dowierceniu otworu wiertniczego do projektowanej głębokości i po udostępnieniu złoża wód prowadzi się badania i pomiary w celu określenia zdolności wydobywczych tego otworu.

§  335.

1. Pompowanie próbne w celu ustalenia parametrów eksploatacyjnych otworu wiertniczego przeprowadza się na podstawie projektu technicznego badań, zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu lub kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

2. Podczas pompowania próbnego określa się dane dotyczące:

1) ciśnienia złożowego początkowego i jego ewentualnych zmian;

2) warunków energetycznych złoża;

3) temperatury złożowej;

4) ciśnienia nasycenia wód gazem;

5) właściwości fizykochemicznych wód;

6) wielkości wydobycia wód i gazu w zależności od różnic ciśnienia złożowego statycznego i dynamicznego oraz wartości ciśnienia głowicowego;

7) wielkości wydobycia gazów w zależności od głębokości zapuszczenia pompy - przy eksploatacji przez pompowanie.

3. W przypadku wydobywania wód za pomocą pompy wgłębnej stosuje się rozwiązania umożliwiające wykonywanie pomiarów głębokości lustra wody w odwiercie.

4. W przypadku próbnego pompowania wód bez gazu uzyskuje się dane eksploatacyjne wymagane przy badaniu otworów wiertniczych hydrogeologicznych.

5. W okresie próbnego pompowania prowadzi się dokładną ewidencję wyników pomiarów wydajności wody i gazu, wielkości poszczególnych ciśnień oraz głębokości lustra wód w odwiercie.

6. Ustalenia wstępnych średnic zwężek ograniczających oraz głębokości zapuszczania pompy wgłębnej w okresie próbnego pompowania dla każdego otworu oddzielnie dokonuje, na podstawie pomiarów wstępnych warunków eksploatacji, kierownik ruchu zakładu lub kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

7. Okres próbnego pompowania nie może przekroczyć 12 miesięcy.

§  336.

1. Wody uzyskane podczas próbnego pompowania gromadzi się w odpowiednich zbiornikach.

2. Dopuszcza się zatłaczanie do złoża wody uzyskanej w okresie próbnego pompowania, pod warunkiem:

1) stwierdzenia szczelności zarurowania odwiertu służącego do wtłaczania;

2) wtłaczania do odwiertu tak zlokalizowanego, aby nie wpływało to na wynik badanych odwiertów.

3. Gaz ziemny wydobywany wraz z wodą oddziela się w odpowiedniej instalacji i zagospodarowuje lub spala zgodnie z wymaganiami określonymi w dziale II tytułu II ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska.

§  337.

1. Wielkość wydobycia wody ustala się według najniższego wykładnika gazowego, przy którym otrzymuje się równomierny odbiór wody.

2. W wodnonaporowych warunkach wydobycia wody wielkość wydobycia ustala się w taki sposób, aby wydobycie było przeprowadzone przy stałym dynamicznym poziomie wody.

§ 338. Wydobywanie solanek prowadzi się zgodnie z ustaleniami kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego, wynikającymi z próbnego pompowania.

§ 339. Podczas eksploatacji solanek wykonuje się pomiary oraz rejestruje:

1) ilości solanki wydobywanej z poszczególnych odwiertów;

2) ilości gazu ziemnego, wydobywającego się w czasie eksploatacji solanek, z poszczególnych odwiertów;

3) wartości ciśnienia głowicowego w przestrzeni między kolumną rur okładzinowych a kolumną rur wydobywczych i w rurach wydobywczych.

§  340.

1. Wszystkie parametry eksploatacyjne dokumentuje się na każdej zmianie, a wartości uśrednione odnotowuje w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

2. Wykresy parametrów eksploatacyjnych oraz składu fizykochemicznego uzupełnia się na bieżąco według wartości uśrednionych z danego miesiąca.

§  341.

1. Kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego ustala częstotliwość pomiarów parametrów złożowych oraz eksploatacyjnych na podstawie wyników próbnego pompowania, eksploatacji stałej oraz innych wskaźników.

2. W przypadku nietypowej zmiany jakiegokolwiek parametru przeprowadza się niezwłocznie pełne pomiary parametrów złożowych oraz eksploatacyjnych i ustala przyczyny powstałych zmian.

3. Jeżeli przyczyny zmiany parametrów złożowych wynikają z naturalnego spadku ciśnienia złożowego, ustala się nowe optymalne warunki eksploatacji.

4. Zmiany głębokości zapuszczania pomp wgłębnych w odwiertach mogą nastąpić wyłącznie po przeprowadzeniu pomiarów parametrów złożowych, które uzasadnią dokonanie tych zmian.

§ 342. Prace związane z koniecznością demontażu głowicy eksploatacyjnej solankowego odwiertu, w szczególności przy obróbce odwiertu, wymianie rur eksploatacyjnych i rekonstrukcji w przypadku występowania gazu, wykonuje się przy zabezpieczeniu głowicą przeciwerupcyjną.

§ 343. W ruchu zakładu górniczego otworowego stosuje się uzbrojenie eksploatacyjne umożliwiające okresowy pomiar parametrów eksploatacyjnych każdego odwiertu.

§  344.

1. Dopuszcza się krótkotrwałe syfonowanie płynów w celu oczyszczenia dna odwiertu.

2. Czas syfonowania płynu z odwiertu lub pompowania oczyszczającego określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

3. Płyny podczas syfonowania lub pompowania oczyszczającego mogą być odprowadzane tylko do odpowiednich oddzielaczy.

§ 345. Eksploatacja i magazynowanie solanek przy nieszczelnej instalacji przesyłowej i magazynowej są niedopuszczalne.

§ 346. Do wyznaczenia stref zagrożeń, budowy instalacji przesyłowej i magazynowej, w zależności od ciśnień złożowych oraz innych zabezpieczeń, stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 5 dotyczące wydobywania ropy naftowej lub gazu ziemnego.

§ 347. W przypadku awarii odwiertu, uniemożliwiającej jego rekonstrukcję, lub przy zaniku solanki i gazu odwiert się likwiduje.

§  348.

1. W zakładzie górniczym otworowym wydobywającym wody lecznicze lub wody termalne znajdują się dokumentacje:

1) eksploatacyjna, obejmująca dokumentację techniczną ujęć i urządzeń eksploatacyjnych, schematy technologiczne, książki pracy ujęć, książki pomiarów i badań stacjonarnych oraz wyniki analiz fizykochemicznych i bakteriologicznych;

2) techniczno-ruchowa urządzeń energomechanicznych.

2. Dokumentację, o której mowa w ust. 1 pkt 1, prowadzi się w sposób ciągły w całym okresie eksploatacji złoża oraz aktualizuje z częstotliwością ustaloną przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

§  349.

1. W zakładzie górniczym otworowym prowadzi się badania eksploatacyjne i złożowe oraz pomiary i obserwacje ujęć wód leczniczych lub termalnych, zapewniające prawidłową gospodarkę złożem, zgodnie z ustalonymi warunkami jego eksploatacji w zatwierdzonej dokumentacji geologicznej.

2. Badania i pomiary, o których mowa w ust. 1, prowadzi się zgodnie z programem zatwierdzonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

§ 350. Parametry fizykochemiczne wody leczniczej lub termalnej podlegają okresowej kontroli, w celu stwierdzenia ich zmian, od ujęcia tych wód do punktu ich odbioru w zakładzie górniczym otworowym.

§  351.

1. W zakładzie górniczym otworowym dokonuje się bieżącej interpretacji wyników badań, pomiarów i obserwacji. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości niezwłocznie ustala się i likwiduje ich przyczyny.

2. Nieprawidłowości stwierdzone podczas eksploatacji likwiduje się na podstawie projektu technicznego, zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego.

§ 352. Do budowy ujęć wody leczniczej metodą podziemną stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych.

§  353.

1. Ujęcie wód leczniczych lub termalnych zapewnia:

1) wykonywanie badań, pomiarów i obserwacji;

2) pobór prób wody i gazu;

3) wykonywanie napraw uzbrojenia eksploatacyjnego.

2. Ujęcie wód leczniczych lub termalnych za pomocą odwiertów zapewnia:

1) spełnienie wymagań, o których mowa w ust. 1;

2) możliwość wykonywania prac związanych z manewrowaniem rurami wydobywczymi;

3) możliwość niezawodnego zawieszenia rur wydobywczych;

4) szczelność układu: odwiert - głowica eksploatacyjna.

§ 354. Materiały do budowy ujęcia wód leczniczych lub termalnych dostosowuje się do charakterystyki fizykochemicznej tych wód, towarzyszącego im gazu, warunków eksploatacji tych wód oraz oddziaływania temperatury i tlenu.

§  355.

1. Ujęcie płytkie źródeł wód leczniczych wyposaża się w urządzenia eksploatacyjne oraz przelew awaryjny zabezpieczający przed możliwością spiętrzenia wody w ujęciu.

2. Przelew, o którym mowa w ust. 1, nagazowanych wód leczniczych wyposaża się w zabezpieczenie syfonowe.

3. Powierzchnię terenu wokół ujęcia, o którym mowa w ust. 1, w promieniu minimum 2 m pokrywa się betonem ze spadkiem od źródła.

§ 356. Wprowadzanie instalacji pompowych do ujęcia eksploatującego wodę leczniczą przelewem jest niedopuszczalne.

§ 357. Rodzaj gazu, który ma być zastosowany do wydobywania wód leczniczych za pomocą podnośnika gazowego, określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

§  358.

1. W przypadku eksploatacji wody leczniczej lub termalnej nagazowanej lub przy występowaniu ciśnienia głowicowego zagłowiczenie odwiertu oraz jego wyposażenie, aż do miejsca poza redukcją ciśnienia, projektuje się i wykonuje, przyjmując wytrzymałość odpowiednią do ciśnienia złożowego.

2. W przypadku eksploatacji wód leczniczych lub termalnych zawierających gaz ziemny stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zwalczania zagrożenia wybuchem i zagrożenia pożarowego w zakładach górniczych wydobywających ropę naftową i gaz ziemny.

§  359.

1. W ujęciach wód leczniczych jest niedopuszczalne stosowanie zasuw klinowych oraz zaworów nieprzeznaczonych do regulacji ciśnienia lub wielkości przepływu. Do regulacji ciśnienia lub wielkości przepływu stosuje się zawory iglicowe lub zawory specjalne umożliwiające precyzyjną regulację.

2. Urządzenia eksploatacyjne instaluje się w taki sposób, aby nie przekroczyły dopuszczalnej depresji.

3. Na ujęciach wód leczniczych lub termalnych prowadzi się rejestrację parametrów eksploatacyjnych.

4. Urządzenia eksploatacyjne dostosowuje się do warunków ustalonych w dokumentacjach hydrogeologicznych.

§ 360. W przypadku stwierdzenia pogorszenia stanu technicznego ujęcia, wpływającego negatywnie na złoże i kopalinę, przeprowadza się jego rekonstrukcję lub modernizację, a jeżeli jest to technicznie niemożliwe, ujęcie to się likwiduje.

§ 361. Rekonstrukcję, modernizację i likwidację ujęcia prowadzi się na podstawie projektu technicznego, zatwierdzonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego otworowego. Z przeprowadzonych prac likwidacyjnych sporządza się protokół.

§ 362. Wymagania techniczne, dotyczące projektowania, budowy i eksploatacji rurociągów służących do transportu wód leczniczych lub termalnych oraz gazów, określają przepisy wydane na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 oraz ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane.

§  363.

1. Rurociągi, przepompownie, zbiorniki wyrównawcze i przelewowe nie mogą powodować zmian fizykochemicznych i bakteriologicznych wód leczniczych lub termalnych oraz towarzyszących im gazów.

2. Wykorzystywanie urządzeń, o których mowa w ust. 1, do celów niezgodnych z ich przeznaczeniem jest niedopuszczalne.

§  364.

1. Trasy rurociągów prowadzi się w taki sposób, aby droga od ujęcia do punktu odbioru była jak najkrótsza i zapewniała bezpieczeństwo obsługi.

2. Przy wyborze trasy rurociągu, w miarę możliwości, dąży się do uzyskania przepływu grawitacyjnego.

3. Rurociągi do transportu wód leczniczych lub termalnych nagazowanych prowadzi się, w miarę możliwości, ze wzniosem, a równolegle nad nim prowadzi się rurociąg odprowadzający nadmiar gazu.

4. W przypadku prowadzenia, po wzniosie lub pionowo, rurociągów z wodą leczniczą lub termalną nagazowaną, na trasie tego rurociągu w najwyższych jego punktach instaluje się urządzenia odgazowujące.

5. Rurociągi do transportu wód leczniczych lub termalnych nagazowanych projektuje się w taki sposób, aby woda płynęła pełnym przekrojem rurociągu.

§ 365. Dopuszcza się możliwość stosowania sposobów transportu wód leczniczych lub termalnych, innych niż rurociągami, jeżeli nie wpłynie to na skład fizyczno-chemiczny i bakteriologiczny transportowanej wody.

§  366.

1. Zbiorniki wód leczniczych lub gazu zabezpiecza się przed dostępem osób nieupoważnionych.

2. W pomocniczych pomieszczeniach zbiorników na nagazowane wody lecznicze stosuje się rozwiązania uniemożliwiające gromadzenie się gazu.

3. Zasady użytkowania i obsługi zbiorników magazynujących wody lecznicze określa kierownik ruchu zakładu górniczego otworowego.

4. W przypadku magazynowania wód leczniczych nagazowanych, w konstrukcji zbiorników uwzględnia się stałe utrzymywanie poduszek gazowych o wysokości od 0,7 do 1,0 m.

5. Zbiorniki zaopatruje się w urządzenia do pomiaru poziomu płynu, ciśnienia i poboru próbek.

6. Zbiorniki na wodę leczniczą zawierającą gaz palny uziemia się i zabezpiecza przed wyładowaniami atmosferycznymi.