Dział 5 - WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY PODCZAS DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH - Szczegółowe warunki bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz zakres ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych, ćwiczeniach lub szkoleniu.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1997.145.979

Akt utracił moc

Wersja od: 8 grudnia 1997 r.

DZIAŁ  PIĄTY

WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY PODCZAS DZIAŁAŃ RATOWNICZYCH

Rozdział  1

Prowadzenie działań w obrębie dróg publicznych

§  62.

1. W razie konieczności prowadzenia działań na drodze publicznej, należy ją przy pomocy właściwej służby specjalistycznej, a w razie jej braku, własnymi środkami i siłami, zamknąć dla ruchu pojazdów, zapewniając zgodne z przepisami ruchu drogowego zabezpieczenie, właściwe do pory doby i warunków atmosferycznych, stosując odpowiednio zasady określone w ust. 2.

2. Jeżeli akcja ma być prowadzona w pobliżu drogi publicznej, a dla pojazdów ratowniczych nie ma innego miejsca, to należy je ustawiać na skraju jednej części drogi i tylko od strony miejsca akcji, zostawiając drugą stronę drogi wolną dla ruchu pojazdów, stosując następujące zasady:

1) z wyjątkiem kierowcy, pozostali członkowie załogi wychodzą z pojazdów po stronie pobocza lub chodnika,

2) kierujący działaniem ratowniczym zapewnia skuteczne zabezpieczenie z odpowiedniej odległości ratowników i sprzętu z obu kierunków drogi nie zamkniętej dla ruchu,

3) pojazdy ratownicze powinny mieć włączone pełne oświetlenie zewnętrzne i światła ostrzegawcze na dachach,

4) w odpowiednich odległościach od pojazdów należy ustawić lampy sygnalizacyjne i znaki ostrzegawcze,

5) w szczególnych okolicznościach do zabezpieczenia lub zamknięcia drogi można dodatkowo użyć pojazdów ratowniczych, ustawionych w poprzek jezdni, zapewniając odpowiednią ich widoczność, oświetlonych jak w pkt 3,

6) każdorazowo przed wejściem na drogę należy zachować szczególną ostrożność, upewniając się, że nie ma zagrożenia ze strony innych pojazdów.

Rozdział  2

Prowadzenie działań w obrębie zagrożenia materiałami chemicznymi

§  63.

1. W czasie akcji ratowniczych, w których występuje zagrożenie ze strony materiałów żrących, parzących, łatwo palnych i wybuchowych, dla uniknięcia skutków zagrożenia należy kierować się przede wszystkim następującymi zasadami:

1) działać z największą rozwagą i ostrożnością, zwłaszcza przy przeprowadzaniu rozpoznania,

2) stosować odpowiednią odzież ochronną i specjalną oraz izolacyjny sprzęt ochrony dróg oddechowych,

3) w zależności od sytuacji ograniczać lub zabraniać wprowadzenia ratowników do wnętrza zagrożonych obiektów,

4) zachować ostrożność przy otwieraniu pomieszczeń i zbiorników,

5) odcinać dopływ (wpływ) pyłów i gazów łatwo palnych, nie dopuszczać do przenikania pyłów, par i gazów, łatwo palnych do przewodów kanalizacyjnych, wodociągowych, ogrzewczych i innych,

6) zasięg oraz stężenie substancji toksycznych i wybuchowych bieżąco kontrolować przy użyciu przyrządów kontrolno-pomiarowych,

7) osoby, które zostały zmoczone lub opryskane cieczą palną, substancjami żrącymi lub parzącymi, wycofać z udziału w akcji i zapewnić im pomoc medyczno-sanitarną oraz środki neutralizujące,

8) zadania, o ile jest to możliwe, wykonywać od strony nawietrznej, to jest od strony wiejącego wiatru,

9) bezpieczeństwo ratowników pracujących w strefie powinni również zapewniać, gotowi do wejścia w nią, ratownicy rezerwowi.

§ 64. W czasie akcji ratowniczych w obiektach, w których są produkowane, stosowane lub przechowywane materiały chemiczne żrące, parzące, łatwo palne lub wybuchowe, dowódca akcji obowiązany jest do ścisłej współpracy z fachowym personelem techniczno-inżynieryjnym i do korzystania z informacji i wskazówek tego personelu.

§ 65. W razie stwierdzenia zagrożenia mogącego spowodować wybuch, należy wycofać ludzi i - w miarę możliwości - sprzęt w miejsca bezpieczne.

§ 66. W razie wystąpienia trudności w dokładnym rozpoznaniu zagrożenia ze strony substancji chemicznych, należy postępować jak w przypadkach występowania zagrożenia.

Rozdział  3

Prowadzenie działań w obrębie zagrożenia dymem i gazami pożarowymi

§  67.

1. Gdy sytuacja nie pozwala na zwłokę ze względu na konieczność ratowania ludzi, a stężenie dymów jest nieznaczne, dopuszcza się wprowadzanie do pomieszczeń zadymionych osób nie zabezpieczonych izolacyjnym sprzętem ochrony dróg oddechowych.

2. W okolicznościach wymienionych w ust. 1 należy:

1) jak najszybciej oddymić i przewietrzyć pomieszczenia,

2) posuwać się w pozycji schylonej ku podłodze (posadzce), jeżeli dym unosi się ku górze.

§ 68. Właściwy przełożony ma obowiązek:

1) po założeniu masek przez podwładnych sprawdzić funkcjonowanie izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych, a zwłaszcza otwarcie dopływu tlenu lub powietrza z butli, szczelność przylegania maski, szczelność połączeń i złącz oraz wskazania przyrządów określających ciśnienie tlenu lub powietrza w butlach,

2) zwracać uwagę, aby linki oraz inny sprzęt ubezpieczający, jak również uzbrojenie osobiste oraz wyposażenie nie powodowało lub nie mogło spowodować unieruchomienia izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych,

3) przestrzegać ściśle zasady nieprzekraczania dopuszczalnego czasu pracy ustalanego dla danego typu aparatu oddechowego z jednoczesnym zachowaniem niezbędnej rezerwy czasu działania ochronnego,

4) w przypadkach trudnych warunków pracy zmniejszyć w odpowiednim stopniu dopuszczalny czas przebywania osób w obszarze zagrożonym.

5) posługiwać się wcześniej ustalonymi umownymi znakami sygnalizacyjnymi.

§  69.

1. Każda osoba pracująca w pomieszczeniach zadymionych powinna być wyposażona w sprawnie działający sprzęt oświetleniowy i inny odpowiedni do warunków akcji.

2. W pomieszczeniach zadymionych lub o słabej widoczności należy posuwać się rzędem. Dowódca powinien badać przed sobą drogę, obecność przeszkód i miejsc niebezpiecznych, sygnalizować oraz ostrzegać o niebezpieczeństwach.

§ 70. Osoby wprowadzane do pomieszczeń zadymionych, piwnic, kanałów, studni, zbiorników i innych o skomplikowanym układzie lub do miejsc trudno dostępnych należy zabezpieczyć tak, aby w razie konieczności można było niezwłocznie udzielić im pomocy.

§ 71. Przerwanie pracy i wyjście roty ze strefy zagazowanej, zadymionej, poza rozkazem właściwego dowódcy, może nastąpić w szczególności w razie:

1) wystąpienia złego samopoczucia u uczestników akcji,

2) stwierdzenia uszkodzeń izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych,

3) stwierdzenia naruszenia rezerwy tlenu lub powietrza niezbędnego na czas powrotu,

4) zaistnienia niebezpieczeństwa zagrażającego życiu lub zdrowiu ratowników.

Rozdział  4

Prowadzenie działań w obrębie zagrożenia niewypałami (niewybuchami)

§  72.

1. Na terenach i w obiektach, w których przewiduje się możliwość znajdowania się niewypałów, amunicji lub materiałów wybuchowych, należy ściśle współpracować z personelem fachowym oraz działać ze szczególną ostrożnością, wykorzystując między innymi wszelkie osłony terenu i budowli.

2. Zabrania się wprowadzania ludzi do obiektów i na teren bezpośrednio objęty lub zagrożony pożarem, na którym znajdują się niewypały (niewybuchy) i materiały wybuchowe lub przeprowadzane są ćwiczenia wojskowe przy użyciu ostrej amunicji.

Rozdział  5

Prowadzenie działań w obrębie zagrożenia prądem elektrycznym

§ 73. W czasie akcji ratowniczych, w których występuje możliwość porażenia prądem elektrycznym, należy ściśle współpracować z fachowym personelem technicznym w celu wyłączenia dopływu prądu elektrycznego do urządzeń i instalacji znajdujących się bezpośrednio na miejscu akcji.

§ 74. Wyłączenia dopływu prądu elektrycznego przez służby ratownicze można dokonać:

1) tylko przez wyłączenie oznakowanego wyłącznika głównego,

2) przy urządzeniach elektrycznych w zakładach przemysłowych, energetycznych, podstacjach, transformatorach itp. tylko z pomocą miejscowych elektryków, personelu pogotowia elektrycznego lub służby energetycznej,

3) na liniach wysokiego napięcia lub sieci trakcyjnej przez zażądanie u właściwych organów przerwania dopływu prądu, ściśle współdziałając poprzez stanowiska koordynacji ratownictwa z ośrodkami dyspozycyjnymi tych organów,

4) w środkach komunikacji o napędzie elektrycznym, przez odciągnięcie pantografów od sieci lub odłączenie prądu z baterii akumulatorów,

5) przy reklamach, neonach, dźwigach towarowo-osobowych, suwnicach itp. przez wyłączenie wyłączników.

§ 75. Jeśli w czasie akcji ratowniczej nie udało się wyłączyć dopływu prądu elektrycznego, należy przyjąć zasadę, że:

1) każde urządzenie i instalacja elektryczna, w tym każdy przewód lub kabel, mogą znajdować się pod napięciem,

2) urządzeń elektrycznych, instalacji nie wolno dotykać, zrywać lub przecinać. Usuwanie ich może nastąpić tylko z równoczesnym zachowaniem przepisów o postępowaniu z urządzeniami elektrycznymi pod napięciem.

§  76.

1. Dowódca, jeśli nie posiada możliwości osobistego sprawdzenia wyłączenia prądu elektrycznego, może oprzeć się na meldunku służby energetycznej lub elektryka danego obiektu. W sytuacjach szczególnych dowódca może zażądać meldunku na piśmie.

2. Decyzję o ponownym włączeniu prądu elektrycznego podejmuje służba energetyczna po uzyskaniu zgody właściwego dowódcy akcji.

§ 77. W czasie akcji ratowniczych, przeprowadzanych w pobliżu urządzeń elektrycznych, instalacji i przewodów wysokiego napięcia, należy zwrócić uwagę na możliwość powstania porażeń wywołanych:

1) napięciem krokowym,

2) prądami indukcyjnymi.

§ 78. Do gaszenia urządzeń znajdujących się pod napięciem zabrania się stosowania środków gaśniczych mających zdolność przewodzenia prądu elektrycznego.

Rozdział  6

Prowadzenie działań w obrębie zagrożenia materiałami promieniotwórczymi

§ 79. Akcje ratownicze w obecności izotopów i materiałów promieniotwórczych należy prowadzić w ścisłym współdziałaniu ze służbami awaryjnymi, ośrodkami dyspozycyjnymi i grupami interwencyjnymi służby ochrony radiologicznej, których stale aktualna ewidencja powinna znajdować się na stanowiskach kierowania.

§ 80. Celem uniknięcia lub wydatnego zmniejszenia niebezpieczeństwa działania promieniowania jonizującego należy w czasie akcji ratowniczych stosować środki i metody ustalone dla tego rodzaju działań, a w szczególności stosować się ściśle do wskazań personelu fachowego w tym zakresie.

§ 81. W czasie trwania akcji i po jej zakończeniu należy przeprowadzić dezaktywację ludzi i sprzętu zgodnie ze wskazówkami służb ochrony radiologicznej.

§ 82. Wszystkie osoby biorące udział w akcji należy po jej zakończeniu poddać szczegółowym badaniom lekarskim przy współudziale służby ochrony radiologicznej i ściśle stosować się do wydanych poleceń.

Rozdział  7

Prowadzenie działań w obrębie zagrożonych konstrukcji budowlanych

§ 83. W czasie akcji ratowniczych dla zmniejszenia niebezpieczeństwa zawalenia się konstrukcji budowlanych należy:

1) przeprowadzić szczegółowe rozpoznanie sytuacji,

2) dążyć do zlikwidowania źródeł pożaru w bezpośrednim pobliżu elementów nośnych i nie dopuszczać do ich osłabienia lub zniszczenia przez ogień,

3) nie dopuszczać do przegrzewania stalowych słupów, dźwigarów, belek i innych elementów konstrukcyjnych,

4) racjonalnie operować prądami wodnymi, nie kierować ich na rozgrzane elementy konstrukcyjne,

5) nie wprowadzać osób do wnętrza i w bezpośrednie pobliże pomieszczeń i obiektów zagrożonych zawaleniem,

6) nie dopuszczać do gromadzenia osób na przepalonych, popękanych i nadwerężonych stropach, balkonach i innych elementach konstrukcji budowlanych,

7) wyznaczać osoby do obserwacji zagrożonych konstrukcji i ostrzegania o zauważonym niebezpieczeństwie,

8) dążyć do prowadzenia akcji ratowniczej wspólnie z przedstawicielami nadzoru budowlanego, zwłaszcza w obiektach, które stwarzają szczególne zagrożenie,

9) zabezpieczyć teren akcji przed dostępem osób postronnych.

§  84.

1. Przed przystąpieniem do rozbierania lub wyburzania zagrożonych lub osłabionych konstrukcji budowlanych należy, w miarę możliwości, zapewnić fachowy nadzór i pomoc władz budowlanych, zachowując jednocześnie środki ostrożności, a zwłaszcza:

1) zbadać dokładnie stan elementów podlegających rozbiórce (wyburzeniu),

2) przeprowadzić ewakuację ludzi z terenów lub obiektów podlegających rozbiórce (wyburzeniu) oraz ich bezpośrednio zagrożonego sąsiedztwa,

3) wystawić posterunki ostrzegawcze i oznakować teren,

4) spowodować odłączenie instalacji gazowej, wodnej, elektrycznej, pary grzewczej i innych,

5) przebijanie otworów może być wykonane po dokładnym rozpoznaniu miejsc, w których przewiduje się tego rodzaju prace, aby uniknąć zawalenia się konstrukcji lub wywołania oparzeń przez wydobywające się gorące gazy, ognie żgące, i stosując środki oraz metody przewidziane dla tego rodzaju prac,

6) otwierania okien i drzwi, przebijania otworów w dachach i ścianach należy dokonywać., jeżeli sytuacja pożarowa lub ratowanie osób lub mienia tego wymagają, stosując środki i metody, o których mowa w pkt 5.

2. Rozpoczynając prace rozbiórkowe lub wyburzeniowe, właściwy dowódca jest obowiązany ostrzec pracujących przed niebezpieczeństwem:

1) zawalenia przepalonej lub osłabionej konstrukcji budowlanej bądź jej części,

2) porażenia prądem elektrycznym,

3) wybuchu gazu lub innych substancji,

4) nagłego wydobycia się dymu, płomieni lub ogni żgących.

§ 85. Wyburzając elementy konstrukcji budowlanej, należy:

1) unikać wyburzania większych części przy użyciu bosaków,

2) używać lin i łańcuchów o długości nie mniejszej niż dwukrotna wysokość wyburzanych konstrukcji,

3) zakładać liny lub łańcuchy na górne części ścian, murów, kominów itp. wyłącznie z miejsc o zapewnionej wytrzymałości bądź z drabin nie opartych o osłabione elementy budowlane,

4) zabraniać wchodzenia na te części konstrukcji budowlanych lub do wnętrza i w pobliże obiektów, których stan wskazuje na możliwość zawalenia.

§  86.

1. Podczas prac rozbiórkowych, wyburzeniowych, dozorowania pogorzeliska oraz w czasie przeprowadzenia dochodzeń popożarowych należy zwrócić szczególną uwagę na wytrzymałość konstrukcji stropów, dachów, ścian, które mogą się zawalić.

2. Podczas zrzucania z wysokości rozbieranych elementów budowlanych pracujący są obowiązani każdorazowo uprzedzić o tym osoby znajdujące się poniżej. Zrzucanie może nastąpić dopiero po potwierdzeniu przez nie ostrzeżenia.

3. Prace rozbiórkowe należy prowadzić, jeśli okoliczności na to pozwalają, od strony nawietrznej, zajmując stanowiska na nie naruszonych częściach konstrukcji.

Rozdział  8

Prowadzenie działań na wysokości

§  87.

1. Zajmując stanowiska na miejscach grożących upadkiem z wysokości, należy wykorzystywać wszelkie dostępne sposoby zabezpieczenia się, których podstawowym elementem powinny być szelki bezpieczeństwa.

2. Wykorzystując do zabezpieczenia się elementy konstrukcji budowlanej, należy zwracać szczególną uwagę na ich wytrzymałość.

3. Podczas złych warunków atmosferycznych osoby pracujące na wysokości muszą być odpowiednio zabezpieczone; szczególną uwagę należy zachować przy oblodzonych, mokrych, zaśnieżonych i stromych miejscach.

§  88.

1. Ratowanie ludzi za pomocą drabin lub za pomocą skokochronu (poduszki pneumatycznej) może odbywać się tylko wówczas, gdy nie ma innego, bezpieczniejszego sposobu ewakuacji.

2. Zabrania się używania do ratownictwa i ewakuacji ludzi nie przystosowanych do takich celów dźwigów osobowych i towarowych znajdujących się w strefie zagrożonej.

§  89.

1. Na drabiny i podnośniki hydrauliczne, niezależnie od ich typu, nie wolno wchodzić bez uzbrojenia osobistego.

2. Podczas operowania prądami gaśniczymi na wysokości prądownik powinien być zabezpieczony za pomocą zatrzaśnika, a linia wężowa zabezpieczona podpinką.

3. Gdy nie zachodzi bezpośrednie zagrożenie dymem, żarem lub płomieniami, drabinę należy opierać tak, aby co najmniej dwa szczeble wystawały ponad krawędź dachu, ściany lub parapetu okna.

4. Przedmioty utrudniające wejście i wyjście, a znajdujące się na parapetach okiennych, należy usuwać do wnętrza pomieszczeń.

5. Szczególną ostrożność należy zachować przy wybijaniu szyb przed wejściem do pomieszczeń.

Rozdział  9

Prowadzenie działań przy użyciu śmigłowca

§  90.

1. Ratownicy wykonują wszystkie czynności ratownicze w pełnym wyposażeniu osobistym.

2. Wszystkie czynności wykonywane przez ratownika z pokładu śmigłowca muszą być uzgodnione z pilotem.

3. W czasie lotu oraz podczas desantu ze śmigłowca należy przestrzegać takich zasad zajmowania miejsca lub dokonywania przemieszczania ludzi i sprzętu, aby utrzymać równomierny rozkład obciążeń na pokładzie.

4. Wszystkie przedmioty przewożone na pokładzie śmigłowca powinny być zabezpieczone przed przesuwaniem lub wypadnięciem.

5. Wszelkie czynności wykonywane na lądowisku przy śmigłowcu z pracującymi wirnikami: nośnym i ogonowym mogą odbywać się w strefach bezpiecznych, poza zasięgiem ich łopat.

Rozdział  10

Prowadzenie działań w czasie gaszenia pożaru

§ 91. Celem zmniejszenia zagrożenia związanego z działaniem wysokiej temperatury, żaru, płomieni i promieniowania cieplnego należy:

1) stosować odzież i sprzęt ochronny,

2) wykorzystywać zasłony naturalne i sztuczne.

§  92.

1. Prowadząc linie wężowe, należy unikać tarasowania nimi przejść, drzwi, schodów itp., a na jezdniach układać je w miarę możliwości tak, aby nie przeszkadzały w ruchu pojazdów; linie prowadzone pionowo należy podwieszać i zabezpieczać przed obsuwaniem się.

2. Stojaki i klucze hydrantowe, używane do studzienek usytuowanych na jezdniach, chodnikach itp. miejscach ruchu pojazdów lub ludzi, należy oznakować ukośnymi, biało-czerwonymi pasami; w porze nocnej miejsca poboru wody z takich studzienek powinny być dodatkowo oznaczone pulsującym światłem pomarańczowym.

§  93.

1. Prowadząc linie wężowe pod drabinach należy w czasie wchodzenia i schodzenia po drabinie umieszczać linię wężową między nogami przy jednoczesnym przewieszeniu prądownicy przez bark ku tyłowi. W czasie wnoszenia linii wężowych po drabinach na jednego ratownika może przypadać najwyżej jeden odcinek węża. Budowa i prowadzenie linii wężowych powinny odbywać się bez zasilania ich wodą. Przy prowadzeniu linii wężowych na stanowiska gaśnicze w budynkach wielokondygnacyjnych należy w miarę możliwości stosować wciąganie węży za pomocą linek dopiero po przejściu z drabiny do wnętrza budynku lub po odpowiednim zabezpieczeniu się; wciągając linię wężową z prądownicą należy zabezpieczyć linką prądownicę przed możliwością odłączenia.

2. Węże pożarnicze należy łączyć z nasadami pomp, łącznikami innych węży i sprzętu pożarniczego dokładnie, w sposób uniemożliwiający ich rozłączenie.

§ 94. Operując prądami wody i piany należy przestrzegać następujących zasad bezpieczeństwa pracy:

1) przy zajmowaniu stanowiska blisko ognia oraz w przypadku niebezpieczeństwa wybuchu wykorzystać wszelkie osłony i sprzęt zabezpieczający przed działaniem wysokiej temperatury i promieniowania cieplnego,

2) kierować prądy w ten sposób, aby nie dopuścić do zniszczenia elementów konstrukcji budynku, które zniszczone lub osłabione przez ogień mogłyby spowodować zawalenie się obiektu lub jego części,

3) nie działać prądami na silnie rozgrzane elementy konstrukcji budowlanych, które bezpośrednio grożą zawaleniem,

4) nie operować zwartymi prądami w czasie pożarów w aptekach, laboratoriach, składach chemicznych i materiałów łatwo zapalnych oraz tam, gdzie są zgromadzone większe ilości substancji chemicznych w opakowaniach szklanych,

5) nie używać zwartych prądów wody przy pożarach pyłów i materiałów pylących oraz w tych obiektach, gdzie substancje te mogą wytwarzać powstanie mieszanin wybuchowych,

6) nie stosować zwartych prądów wody na powierzchnie silnie rozgrzanych metali,

7) nie stosować prądów wody i piany do gaszenia materiałów i surowców, które w zetknięciu z wodą mogą wchodzić w niebezpieczne reakcje chemiczne, jak np. karbid, wapno niegaszone, sód oraz inne metale lekkie i ich stopy.

§  95.

1. Nie wolno otwierać i zamykać gwałtownie dopływu wody do linii wężowych.

2. Zabrania się gwałtownego zwiększenia ciśnienia wody w liniach wężowych.

§  96.

1. W czasie stosowania agregatów, samochodów lub stałych urządzeń z proszkami gaśniczymi podczas pożarów wewnętrznych należy używać izolacyjnego sprzętu ochrony dróg oddechowych.

2. W czasie stosowania dwutlenku węgla (agregaty, samochody śniegowe, stałe urządzenia gaśnicze) należy używać odzieży, okularów i rękawic ochronnych oraz zwracać uwagę, aby nie kierować strumienia gaśniczego na ludzi.

3. Stosując gazy obojętne w pomieszczeniach zamkniętych, należy używać sprzętu izolacyjnego ochrony dróg oddechowych, ewentualnie wycofać uczestników akcji z pomieszczenia.

4. Stosując parę gaśniczą ze stałych lub półstałych instalacji, należy, przed włączeniem tych urządzeń gaśniczych, ewakuować ludzi z pomieszczeń, te zaś zabezpieczyć przed możliwością wejścia do nich ludzi.

§ 97. W czasie gaszenia pożarów lasów, łąk i torfowisk należy dążyć do utrzymywania skutecznej łączności oraz takiego rozmieszczenia ludzi i sprzętu, aby, w zależności od kierunku rozprzestrzeniania się ognia, nie dopuścić do odcięcia dróg odwrotu.

Rozdział  11

Prowadzenie działań ratownictwa technicznego

§ 98. W czasie ratowania zwierząt zaleca się krępowanie linami nóg i zakładanie worków na głowę zwierzęcia lub wykorzystanie innych sposobów; w przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia ratowników, należy zaniechać akcji ratowania zwierząt.

§ 99. Przed przystąpieniem do właściwej akcji ratowniczej w studniach, wykopach, podziemiach, usypiskach itp. należy zabezpieczyć miejsce pracy przed możliwością obsunięcia się lub zawalenia terenu.

§ 100. Do bezpośredniego wydobywania z wody, przerębli, bagien, grzęzawisk ludzi lub przedmiotów ratownikowi należy zapewnić odpowiednie do sytuacji zabezpieczenie.

§ 101. W czasie prowadzenia akcji ratowniczych związanych z awariami, uszkodzeniami, pożarami dźwigów osobowych i towarowych należy stosować środki i metody pracy zabezpieczające w szczególności przed możliwościami:

1) upadku do wnętrza szybu dźwigowego,

2) opadnięcia kabiny, urządzeń dźwigowych, mechanizmów lub ich części na osoby znajdujące się w szybie dźwigowym,

3) przypadkowego uruchomienia lub uszkodzenia mechanizmów mogących spowodować obrażenia osób uczestniczących w akcji.

§ 102. W czasie akcji ratowniczych w przypadkach awarii, katastrof, uczestnicy tych akcji obowiązani są przestrzegać wskazań i instrukcji służb specjalistycznych współdziałających w akcji ratowniczej oraz stosować wszelkie dostępne środki i metody zabezpieczające życie i zdrowie ludzi.

§  103.

1. W czasie podnoszenia lub wydobywania ciężkich przedmiotów za pomocą drabin mechanicznych, podnośników, dźwigów, wyciągarek linowych i innych maszyn oraz urządzeń zabrania się przeciążania tego sprzętu ponad dopuszczalną normę. Urządzenia te powinny być używane zgodnie z instrukcjami obsługi tych urządzeń.

2. Zabrania się przebywania w bezpośrednim zasięgu działania sprzętu wymienionego w ust. 1 w czasie pracy, np. między wydobywanym przedmiotem a urządzeniem wyciągowym, pod ramieniem dźwigu, w pobliżu napiętych lin, łańcuchów itp.

§ 104. Wprowadzanie ludzi do miejsc lub obiektów zagrażających runięciem, obsunięciem się lub zawaleniem dopuszczalne jest po uprzednim wykonaniu czynności zabezpieczających.

§  105.

1. Stosowanie w czasie działań ratowniczych sprzętu do cięcia może odbywać się po stwierdzeniu, że jego użycie nie zagraża powstaniem pożaru lub wybuchu.

2. Stosując piły mechaniczne, sprzęt do cięcia metali, świdry, wiertarki, urządzenia udarowe i inne rodzaje sprzętu ratownictwa technicznego, należy używać odpowiednich środków ochrony indywidualnej, jak: rękawic, okularów ochronnych, osłon itp.

3. Prace sprzętem wymienionym w ust. 2 mogą odbywać się z zachowaniem zasad wynikających z instrukcji obsługi dla poszczególnych rodzajów, typów urządzeń i sprzętu ratowniczego.

§ 106. Przed przystąpieniem do akcji ratowniczej należy, jeżeli jest to konieczne, wstrzymać lub odpowiednio zabezpieczyć ruch na torach lub drogach, jak również nie dopuszczać do gromadzenia się osób postronnych.

§  107.

1. W pojazdach mechanicznych oraz innych środkach lokomocji, które uległy katastrofie, przed przystąpieniem do akcji ratowniczej należy wyłączyć silniki i dopływ energii lub paliwa.

2. Wyciekające paliwo i inne ciecze palne należy pokrywać środkami gaśniczymi lub zmywać w kierunku od wraku, a ponadto likwidować źródła ognia mogące spowodować pożar lub wybuch.

§ 108. W czasie akcji ratowniczych w przypadkach katastrof lotniczych należy w szczególności:

1) do miejsca katastrofy dojeżdżać oraz rozpoczynać akcję od strony nawietrznej,

2) unikać prowadzenia akcji od strony dysz wylotowych spalin i otworów wlotowych powietrza silników odrzutowych i turbośmigłowych,

3) nie zbliżać się do strefy wyznaczonej zakresem obrotu śmigieł samolotów tłokowych, turbośmigłowych i śmigłowców,

4) w czasie katastrof samolotów lub śmigłowców wojskowych nie ustawiać samochodów pożarniczych oraz sprzętu i nie prowadzić akcji od strony kierunku strzału broni pokładowej i wyrzutni pocisków,

5) otwierać kabiny samolotów, śmigłowców itp. z zachowaniem szczególnych środków ostrożności, a kadłub ciąć w miejscach oznakowanych.

§ 109. Ratowanie osób psychicznie chorych powinno odbywać się we współdziałaniu z fachowym personelem służby zdrowia.

Rozdział  12

Prowadzenie działań na akwenach wodnych i pod wodą

§ 110. Osoby uczestniczące w akcjach ratowniczych przy wykorzystaniu jednostek pływających powinny mieć założone kamizelki ratunkowe.

§ 111. Prace płetwonurków mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, uprawnienia i aktualne specjalistyczne badania lekarskie.

§ 112. Kierownik robót nurkowych wyznacza ekipę oraz indywidualne zadania każdemu nurkowi.

§ 113. Przy akcjach prowadzonych na głębokości poniżej 10 m, podczas szkolenia oraz w bardzo trudnych warunkach (szczególnie niebezpiecznych) konieczna jest obecność lekarza specjalisty w zakresie fizjopatologii nurkowania, reanimacji i udzielania pierwszej pomocy.

§ 114. Z prowadzonych prac podwodnych należy sporządzać wymaganą dokumentację.

Rozdział  13

Prowadzenie działań w czasie klęsk żywiołowych

§ 115. Podczas akcji ratowniczych w czasie burz i huraganów należy:

1) zachować ostrożność, dojeżdżając do miejsca akcji,

2) unikać gromadzenia ludzi i sprzętu lub zajmowania stanowisk w pobliżu obiektów, budynków albo ich części, oraz słupów, kominów, drzew itp. zagrażających runięciem lub przewróceniem się,

3) zwracać uwagę na zerwane kable i przewody, zbiorniki, urządzenia zagrażające porażeniem prądem elektrycznym, wybuchem gazu, wyciekiem substancji toksycznych itp.,

4) akcję ratowniczą prowadzić, w zasadzie, zgodnie z kierunkiem wiatru,

5) ściany, dachy, kominy, gzymsy i inne elementy konstrukcji budowlanych zagrażające runięciem usuwać lub zabezpieczać z zachowaniem szczególnych środków ostrożności; w razie braku możliwości wykonania odpowiednich prac zabezpieczających, wystawić w pobliżu miejsc niebezpiecznych posterunki ostrzegawcze,

6) do prowadzenia prac ratowniczych wyznaczać na poszczególne stanowiska grupy kilkuosobowe (najmniej 2 osoby),

7) dla uniknięcia uszkodzeń narządów wzroku stosować okulary ochronne, a w szczególnych przypadkach, dla zabezpieczenia dróg oddechowych, maski lub inne podręczne środki chroniące przed działaniem pyłu i piasku,

8) w akcjach ratowniczych wymagających bardzo dużego wysiłku fizycznego i napięcia psychicznego przestrzegać zasady częstej wymiany ludzi.

§  116.

1. W czasie akcji przeciwpowodziowych przeprowadzanych przez służby ratownicze członkowie tych służb są obowiązani do przestrzegania wskazań lub instrukcji właściwych organów, które przejęły kierownictwo akcją ratowniczą.

2. Do czasu przejęcia kierownictwa akcją ratowniczą przez organy wymienione w ust. 1 służby ratownicze, które podjęły akcję, są obowiązane stosować wszelkie dostępne metody i środki zabezpieczające życie i zdrowie ludzi.

§ 117. W czasie akcji przeciwpowodziowych należy zapewnić odpowiednie do sytuacji:

1) wymiany ratowników,

2) wyżywienie i warunki odpoczynku,

3) rezerwę odzieży ochronnej,

4) zabezpieczenie medyczno-sanitarne,

5) środki łączności i sygnalizacji oraz sprzęt oświetleniowy.

§  118.

1. Dowódcy są obowiązani do sprawdzania stanu liczbowego powierzonych im ludzi, aby w razie zaginięcia natychmiast rozpocząć poszukiwania lub akcję ratunkową.

2. Podwładni mają obowiązek meldowania swym przełożonym i dowódcom o każdym przypadku oddalenia się i powrotu.

§ 119. W czasie transportu sił i środków do miejsca akcji należy:

1) ustalać trasy dojazdu (przejścia) tak, aby wykluczyć możliwość nagłego odcięcia dróg odwrotu przez wezbrane wody lub powstałe zniszczenia,

2) przeprowadzać rozpoznanie ustalające wytrzymałość i możliwość bezpiecznego przejazdu (przejścia) przez zagrożone lub uszkodzone mosty, wiadukty, wały, nasypy, drogi i inne miejsca,

3) wybierać sposoby przeprawy przez tereny zagrożone, zalane wodami lub pokryte lodem, stwarzające najmniejsze niebezpieczeństwo dla ludzi i sprzętu.

§ 120. W czasie dokonywania przepraw po lodzie należy:

1) rozpoznawać grubość i strukturę lodu oraz jego wytrzymałość,

2) ustalać takie odległości (odstępy) między poszczególnymi grupami ludzi, pojazdami i sprzętem, aby w czasie przeprawy nie obciążały nadmiernie skorupy lodowej,

3) unikać miejsc zarośniętych szuwarami,

4) w czasie ratowania ludzi znajdujących się na cienkich lub pękających pokrywach lodowych ratownicy powinni stosować drabiny, belki lub deski ułożone na powierzchni lodu celem zmniejszenia możliwości pęknięcia skorupy lodowej; ratownicy powinny być ubezpieczani linami.

§ 121. W razie konieczności dokonania przeprawy w bród należy:

1) starannie wybierać miejsce przeprawy, uwzględniając głębokość wody, szybkość prądu, charakter dna brzegów,

2) w czasie przeprawy ludzi zawiesić po dolnej stronie brodu linę zaopatrzoną w pływaki,

3) wyznaczyć zastęp ratowniczy, wyposażony w sprzęt ratunkowy,

4) wyposażyć pojazdy w odpowiedniej długości liny holownicze, przywiązane w sposób zapewniający natychmiastowe rozwinięcie,

5) zamknąć drzwi pojazdów, lecz nie zabezpieczać zamków, i otworzyć okna.

§  122.

1. Organizując przeprawę za pomocą pływającego sprzętu przeprawowego, należy:

1) jednostki pływające sprawdzić pod względem pływalności, nośności i stateczności na wodzie,

2) jako obsadę jednostek pływających wyznaczać ludzi zapoznanych z ich obsługą i wyposażonych w kamizelki ratunkowe,

3) przy występowaniu kry lub ruchomych lodów przeprawę organizować tylko w wyjątkowych przypadkach, jeśli płynąca kra nie zagraża bezpośrednio uszkodzeniem lub przewróceniem jednostek pływających. Jednostki te, w miarę możliwości, powinny być ubezpieczone z brzegu linami, a załoga wyposażona w bosaki, drągi itp.

2. Jednostek pływających nie wolno obciążać ponad ustaloną normę, a ludzi lub przewożony ładunek równomiernie rozmieszczać w sposób zapobiegający wywróceniu lub zatopieniu jednostki pływającej. Za równomierne i dopuszczalne obciążenie jednostki pływającej odpowiedzialny jest jej dowódca.

§ 123. Pokonywanie przeszkód wodnych wpław może odbywać się tylko wyjątkowo, gdy nie ma innych sposobów przeprawy, a sytuacja nie pozwala na zwłokę. Przeprawę wpław należy ubezpieczać zastępami ratowniczymi, wyposażonymi w sprzęt ratownictwa wodnego.

§ 124. W czasie prowadzenia akcji ratowniczej polegającej na ewakuacji ludzi, zwierząt i mienia z obszarów oraz miejsc zalanych albo zagrożonych powodzią należy przestrzegać następujących zasad:

1) ludzi zabierać na jednostki pływające z dziobu lub rufy; podpływanie burtą do osób jest niewskazane,

2) ludzi umieszczać w jednostkach pływających tylko w pozycji siedzącej lub leżącej,

3) ludzi zajmujących stanowiska w miejscach zagrażających upadkiem (np. na uszkodzonych mostach), zerwaniem się pokrywy lodowej albo porwaniem przez prąd wody ubezpieczać linkami, drabinami i innym sprzętem lub dostępnymi środkami (niezależnie od kamizelek ratunkowych),

4) stosując materiały wybuchowe, wycofywać ludzi w miejsca bezpieczne poza obszar zagrożenia działaniem tych środków,

5) akcję ratowniczo-ewakuacyjną zwierząt i mienia organizować tylko w tych przypadkach, gdy czynności z nią związane nie zagrażają bezpośrednio życiu ratowników lub ratowanych.

§ 125. W czasie prac związanych z usuwaniem zniszczeń albo zabezpieczaniem mostów, budynków, wałów, śluz oraz innych obiektów zagrożonych wodami powodziowymi lub zatorami lodowymi należy:

1) wystawiać posterunki obserwacyjno-meldunkowe dla prowadzenia obserwacji stanu wody i lodów, oceny stopnia zagrożenia oraz ostrzegania uczestników akcji o gwałtownym wzroście niebezpieczeństwa,

2) ustalać sposoby łączności i sygnalizacji między uczestnikami akcji i zobowiązywać każdego z nich do przekazywania innym otrzymanych rozkazów i ostrzeżeń,

3) wyznaczać drogi odwrotu i miejsca ewakuacji z zagrożonych stanowisk.