Rozdział 3 - Zakres egzaminów. - Sposób badania i wymagane warunki stanu zdrowia kandydatów na członków załogi oraz członków załogi statków powietrznych, zakres egzaminów teoretycznych i praktycznych, skład komisji egzaminacyjnej i zakres uprawnień, wypływających ze świadectwa uzdolnienia i upoważnienia (licencji) oraz warunki udzielania tudzież cofnięcia i terminy ważności upoważnień (licencyj).

Dziennik Ustaw

Dz.U.1929.35.323

Akt utracił moc

Wersja od: 1 marca 1954 r.

Rozdział  III.

Zakres egzaminów.

§ 30. Egzaminy obejmują część teoretyczną i praktyczną.

Egzamin kandydatów na pilotów turystów.

§  31.

Egzamin kandydatów, ubiegających się o świadectwo uzdolnienia pilota turysty II stopnia (§ 4 punkt b).

Kandydat przed przystąpieniem do egzaminu powinien wykazać, że w czasie nie krótszym niż 10 tygodni nauki latania wykonał ogółem 15 godzin lotów łącznie z lotami z instruktorem.

Egzamin praktyczny polega na wykonaniu niżej określonych lotów próbnych, podczas których kandydat powinien być tylko sam na samolocie:

a) Próba wysokości i lotu szybowego: kandydat powinien wykonać lot bez lądowania, trwający nie mniej niż godzinę na wysokości co najmniej 2.000 m. nad miejscem odlotu. Opuszczanie się powinno być zakończone lotem szybowym po zatrzymaniu silników na wysokości 1.500 m. nad miejscem lądowania; lądowanie powinno się odbyć bez zapuszczenia w ruch silnika w promieniu co najwyżej 150 m. od punktu, wyznaczonego zgóry przez egzaminatorów.

b) Próba zręczności: kandydat powinien wykonać lot bez lądowania dookoła dwóch masztów lub dwóch znaków kotwicznych, umieszczonych w odległości 500 m. jeden od drugiego, z zatoczeniem pięciu ósemek i z wykonaniem każdego skrętu około jednego z dwóch masztów lub znaków kotwicznych. Lot ten powinien odbywać się na wysokości mniejszej niż 200 m. nad ziemią lub wodą. Lądowanie powinno być dokonane:

1) z całkowitem zatrzymaniem silnika lub silników przed zetknięciem się samolotu z ziemią lub wodą;

2) z zatrzymaniem samolotu w odległości mniejszej niż 50 m. od punktu wyznaczonego przed wzlotem przez samego kandydata.

c) Próby dodatkowe dla samolotów wodnych:

1) godzinny lot wzdłuż szlaku wyznaczonego nad wodą;

2) lądowanie na powierzchni wody spokojnej;

3) lądowanie przy fali 0,75 m.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego są: prawo lotnicze i rozporządzenia wykonawcze do niego; znajomość prawodawstwa lotniczego międzynarodowego; zasadnicze pojęcia z dziedziny żeglugi powietrznej; ogólna znajomość silników; ogólne pojęcia z dziedziny nawigacji; odczytywanie map; ogólne pojęcia z dziedziny meteorologji.

B) Egzamin kandydatów na pilotów turystów I-go stopnia (§ 4 punkt a).

Kandydat przed przystąpieniem do egzaminu powinien wykazać, że w czasie nie krótszym niż 3 miesiące wykonał 25 godzin lotów samodzielnych.

Zakres egzaminu teoretycznego i praktycznego jest ten sam jak wyżej pod A.

Kandydat, mający świadectwo uzdolnienia drugiego stopnia, jest zwolniony od egzaminu praktycznego.

Egzamin kandydatów na pilotów komunikacyjnych.

§ 32. Kandydat przed przystąpieniem do egzaminu powinien wykazać, że wykonał przynajmniej 100 godzin lotów na samolotach (lądowych lub wodnych) komunikacyjnych lub innych, mających jednak cechy aerodynamiczne, identyczne z samolotami komunikacyjnemi, na szlakach powietrznych, pokrywających się mniej więcej z szlakami komunikacyjnemi.

Jeżeli kandydat nie ma pełnych 100 godzin lotów, powinien przed otrzymaniem świadectwa uzdolnienia dopełnić liczbę godzin lotów do 100. Loty dopełniające powinny być wykonane na samolocie (lądowym lub wodnym) komunikacyjnym w charakterze drugiego pilota przy sterze.

Jeżeli przed ukończeniem 100 godzin lotu, samolot (lądowy lub wodny) z winy kandydata ulegnie wypadkowi, pociągającemu potrzebę dokonania znacznych napraw, komisja egzaminacyjna może, w zależności od okoliczności i skutków wypadku, zezwolić kandydatowi na wykonanie pewnej dodatkowej ilości godzin lotów.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego, który odbywa się przed egzaminem praktycznym (wyszczególnionym w punkcie 1 grupy B rozdziału I załącznika E do konwencji urządzającej żeglugę powietrzną, podpisanej w Paryżu w dniu 13 października 1919 r., a ogłoszonej w Dz. U. R. P. z r. 1929 Nr. 6, poz. 54) są:

a) wiadomości o samolotach: teoretyczna znajomość praw oporu powietrza i działania jego na powierzchnię skrzydeł i na płaty ogona, na stery kierunkowe i stery wysokości oraz na śmigła; znajomość przeznaczenia różnych części samolotu i przyrządów pokładowych; montowanie samolotów i ich części, próba dokonania regulacji;

b) wiadomości o silnikach: znajomość zasad budowy silników spalinowych i przeznaczenia ich części, wiadomości ogólne o budowie, montowaniu, naprawie i charakterystyce silników lotniczych; przyczyny złego funkcjonowania silników; przyczyny zatrzymania się silników, próba dokonania bieżącej naprawy;

c) przepisy z dziedziny żeglugi powietrznej; przepisy o światłach i sygnałach, przepisy polskie i międzynarodowe o żegludze powietrznej; przepisy celne, o transportach zabronionych; o strefach zakazanych; przepisy o ruchu, przepisy o załodze i księgach pokładowych, przepisy radjotechniczne i meteorologiczne;

d) wiadomości o nawigacji: odczytywanie map lotniczych, znajomość kompasu, jego wmontowywanie na statku powietrznym i poprawki kompasu; działanie wiatru na statek powietrzny; kierunek właściwy statku powietrznego; kąt drogi; derywacja; szybkość aerodynamiczna (względna), szybkość bezwzględna, trójkąt szybkości; zasadnicze wiadomości meteorologiczne;

e) wiadomości o samolotach wodnych; lot nad wodą; pozycja równowagi wodnopłatowca zatrzymanego; start i lądowanie podczas pogody, niepogody, fal, mgły, prądów morskich, przypływu lub odpływu; odczytywanie map morskich; przepisy o unikaniu zderzenia się na morzu; przepisy o używaniu sygnałów ratunkowych.

Pilot, mający świadectwo uzdolnienia, wydane przez właściwą władzę wojskową (§ 15 punkt b), składa egzamin teoretyczny tylko z przedmiotów, wyszczególnionych w punkcie c).

Egzamin praktyczny pilota, wymienionego w § 15 punkt b), ogranicza się do wykonania co najmniej 3 godzin lotu w charakterze samodzielnego pilota na płatowcu lub wodnopłatowcu komunikacyjnym.

Egzamin kandydatów na pilotów balonu wolnego.

§ 33. Egzamin praktyczny polega na wykonaniu przez kandydata następujących lotów próbnych:

1) w dzień: trzech wzlotów ćwiczebnych; jednego wzlotu dokonanego pod dozorem instruktora; jednego wzlotu, podczas którego kandydat jest sam w koszu balonu;

2) w nocy: jednego wzlotu, podczas którego kandydat jest sam w koszu balonu. Każdy wzlot powinien trwać przynajmniej dwie godziny.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego są: elementarne zasady aerostatyki i meteorologji; znajomość ogólna budowy balonów i ich części, napełniania, regulowania, postępowania przy wzlocie; znajomość przyrządów; środków ochronnych przed zimnem i na wypadek osiągnięcia znacznej wysokości; międzynarodowe przepisy o światłach i sygnałach; przepisy o żegludze powietrznej; przepisy o ruchu nad lotniskami i w ich pobliżu; wiadomości praktyczne z międzynarodowego ustawodawstwa o żegludze powietrznej; czytanie map i orjentacja.

Egzamin kandydatów na pilotów sterowca.

§  34.

Egzamin kandydatów, ubiegających się o świadectwo uzdolnienia pilota sterowca III-go stopnia (§ 7 punkt c).

Egzamin praktyczny polega na wykonaniu następujących lotów:

a) Dwadzieścia wzlotów (w tem trzy nocne), odbytych na sterowcu; każdy wzlot powinien trwać co najmniej godzinę.

Z tej liczby wzlotów kandydat powinien przynajmniej w czterech wzlotach sam prowadzić sterowiec podczas całego wzlotu, łącznie z odlotem i lądowaniem pod dozorem dowódcy sterowca.

b) Podróż co najmniej 100 kilometrowa, - podług ustalonego zgóry planu, zakończona lądowaniem w nocy. Podróż ta winna być dokonana w obecności inspektora urzędowego na statku.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego są: aerostatyka i meteorologja (gęstość gazów, prawo Marriotte'a i Gay Lussac'a, ciśnienie barometryczne, prawo Archimedesa, ściśliwość gazów, objaśnienie i korzystanie z informacji i map meteorologicznych); własności chemiczne i fizyczne gazów lekkich i materjałów, używanych przy budowie sterowców; teorja ogólna sterowców; własności dynamiczne ciał, będących w ruchu w powietrzu; elementarna znajomość silników spalinowych; elementarne zasady żeglugi; używanie busoli; określanie miejsca; napełnianie; układanie ładunku; regulacja; manewrowanie; ster i przyrządy.

B) Egzamin kandydatów, ubiegających się o świadectwo uzdolnienia pilota sterowca II-go stopnia (§ 7 punkt b).

Do egzaminu mogą być dopuszczeni kandydaci, którzy otrzymali świadectwo uzdolnienia pilota sterowca III stopnia i odbyli na sterowcu co najmniej czteromiesięczną służbę w charakterze pilota.

Przy egzaminie praktycznym kandydat powinien jako pilot wykonać co najmniej 10 lotów na sterowcu o pojemności ponad 6.000 m³.

C) Egzamin kandydatów, ubiegających się o świadectwo uzdolnienia pilota sterowca 1-go stopnia (§ 7 punkt a).

Do egzaminu mogą być dopuszczeni kandydaci, którzy otrzymali świadectwo uzdolnienia pilota sterowca II-go stopnia i odbyli na sterowcu przynajmniej dwumiesięczną służbę w charakterze pilota.

Przy egzaminie praktycznym kandydat powinien jako pilot wykonać co najmniej 5 lotów na sterowcu o pojemności ponad 20.000 m³.

Kandydat pod dozorem dowódcy powinien sam kierować sterowcem podczas całego lotu łącznie z wzlotem i lądowaniem.

Przy egzaminie teoretycznym kandydat powinien wykazać gruntowną znajomość przedmiotów, wyszczególnionych w grupie A) niniejszego paragrafu.

Byli piloci sterowców wojskowych, posiadający świadectwa uzdolnienia, wydane przez właściwą władzę wojskową, mogą otrzymać świadectwa uzdolnienia bez złożenia egzaminów (z zachowaniem postanowień § 7 niniejszego rozporządzenia).

Egzamin kandydatów na nawigatorów.

§  35.

Egzamin kandydatów, ubiegających się o świadectwo uzdolnienia nawigatora II-go stopnia (§ 8 punkt b).

Kandydat przed przystąpieniem do egzaminu powinien wykazać, że wykonał przynajmniej 40 godzin lotów jako pilot albo obserwator samolotu (lądowego lub wodnego) lub sterowca.

Kandydat może być dopuszczony do egzaminu teoretycznego chociaż warunku, wspomnianego w ustępie poprzednim nie wypełnił, jednak, w razie złożenia egzaminu z wynikiem dodatnim, otrzyma świadectwo uzdolnienia nawigatora II-go stopnia dopiero po wypełnieniu tego warunku.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego są:

1) Wiadomości ogólne z mechaniki:

a) znajomość istniejących typów statków powietrznych, ich zasad oraz części zasadniczych;

b) znajomość ogólnych zasad mechaniki w zastosowaniu do żeglugi: działanie sił; środek ciężkości; szybkość, szybkość aerodynamiczna względna, szybkość bezwzględna; prawo Archimedesa; utrzymywanie się statków powietrznych w powietrzu; opór powietrza, wysiłek normalny i wysiłek wypadkowy w locie i przy wznoszeniu się;

c) znajomość: typów silników, używanych w lotnictwie; zasad ich działania; środków zapobiegawczych przed wypadkami; uszkodzeń i napraw mniejszych, zużycia i promienia działania. Znajomość przyrządów ratunkowych, spadochronów, pływaków i pasów ratunkowych.

2) Wiadomości ogólne z meteorologji i żeglugi:

a) meteorologja: zasadnicze zjawiska atmosferyczne, ich przyczyny, ciśnienie atmosferyczne, wilgotność, temperatura; stany ogólne i ich zmiany; chmury, ich formy i typy, wiatry; badanie i używanie map i komunikatów meteorologicznych; zasady przewidywań pogody przed podróżą; wiadomości klimatologiczne;

b) żegluga: forma powierzchni ziemi; spółrzędne geograficzne; bieguny, równik, równoleżniki, szerokości, południki, długości; mapy lądowe i morskie geograficzne i topograficzne oraz ich odczytywanie; busola, odchylenie i nachylenie, południk magnetyczny; droga, odczytywanie kątów na busoli i poprawki; kompensacja busoli (teoretycznie i praktycznie); obliczanie azymutów; magnetyzm ziemski, odchylenie, mapy odchylenia, oddziaływanie żelaza statku na kompas, odchylenia, zboczenia; żegluga z uwzględnieniem drogi przebytej; obliczanie względne szybkości; zboczenie statku powietrznego, tablice poprawek; chronometry, poprawki i porównania; sekstanty, regulowanie ich; Nautical Almanac; określanie punktu zapomocą obliczania kątów i wysokości gwiazd; żegluga powietrzna po łuku wielkiego koła; przyrządy do żeglugi powietrznej; działanie wiatru na statek, lot z wiatrem i bez wiatru, kierunek właściwy, droga właściwa, szybkość bezwzględna, szybkość w stosunku do ziemi; orjentacja według punktów orientacyjnych.

3) Wiadomości z astronomji praktycznej: obroty rzeczywiste i pozorne ciał niebieskich; widok różnych części sklepienia niebieskiego; kąt godzinowy, czas średni, czas rzeczywisty, czas astronomiczny; kształt i wymiary ziemi; globusy i mapy nieba; metody określania długości, szerokości, czasu i azymutu,

4) Wiadomości ogólne: przepisy ogólne o żegludze lotniczej i morskiej; międzynarodowe prawodawstwo lotnicze; alfabet Morse'a (nadawanie 40 znaków na minutę na słuch lub optycznie i odbiór w tym samym zakresie).

Egzamin praktyczny polega na wykonaniu lotu na dystansie 100 km. Podczas lotu kandydat posługuje się jedynie kompasem i zegarkiem. Odcinek lotu wyznacza komisja egzaminacyjna.

B) Egzamin kandydatów, ubiegających się o świadectwo uzdolnienia nawigatora I-go stopnia (§ 8 punkt a).

Do egzaminu mogą być dopuszczeni kandydaci, którzy otrzymali świadectwo uzdolnienia nawigatora II-go stopnia.

Kandydat przed przystąpieniem do egzaminu powinien wykazać, że jako nawigator samolotu (lądowego lub wodnego) lub sterowca wykonał 100 godzin lotów, a w tem 25 godzin lotów nocnych.

Kandydat może być dopuszczony do egzaminu teoretycznego chociaż warunku, w wspomnianego w ustępie poprzednim nie wypełnił; jednak, w razie złożenia egzaminu z wynikiem dodatnim, otrzyma świadectwo uzdolnienia nawigatora I-go stopnia dopiero po wypełnieniu tego warunku.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego są:

a) Matematyka i żegluga ogólna: zasady trygonometrji płaskiej i sferycznej; używanie tablic logarytmicznych i trygonometrycznych; ruch prostolinijny, szybkość, przyśpieszenie, składowe szybkości, ciała stałe, przeniesienie, ruch wirowy, szybkość kątowa; statyka; siły; składanie sił pod kątem i równoległych; momenty; pary sił; równowaga ciał stałych; dynamika, masa, bezwładność, ruch punktu poddanego sile stałej, siła wirowa, praca, para sił, twierdzenie sił, praca motoru; opór bierny, jednostka pracy; moc, jednostka mocy; własności doświadczalne żyroskopu; pojęcia aerodynamiczne, opór przy poruszaniu się; spadanie; nośność KX i KY; moc; pojęcia o silnikach i śmigłach; zmiana mocy na różnych wysokościach, moment silnika i moment oporu; działanie statków wielosilnikowych; pojęcia optyczne; światło, szybkość światła, odbicie, załamanie, przyrządy optyczne i ich używanie w żegludze,

b) Meteorologja: opisy i używanie przyrządów meteorologicznych na ziemi i na statku, odczytywanie i poprawki barometryczne; zmiany temperatury na wysokości; rozkład ciśnień; mapy pogody, izobary, cyklony, antycyklony, ich formowanie się i poruszanie się; wiatry, rozkład wiatrów w zależności od ciśnienia, wiatry panujące, wiatry możliwe, siła wiatru i zmiany na wysokości, wiatry regularne, mussony etc.; zaburzenia atmosferyczne; huragan, cyklon, tajfun, znaki ostrzegawcze, porywy wiatru, strefy spokojne; grad; tornado; trąby, burze; znajomość chmur: typ, forma, wysokość, sposób powstania, zastosowanie badania chmur do żeglugi powietrznej; mgła, deszcz, burza, rozkład ogólny elektryczności w atmosferze; rozdział geograficzny opisu klimatologji; związek pomiędzy rodzajem gruntu, a jego ogólnym wyglądem; organizacja służby meteorologicznej, badania i dokumenty meteorologiczne, ich użycie, przewidywanie pogody dla żeglugi powietrznej, obserwacje czynione w czasie lotu, sposób prowadzenia dziennika meteorologicznego.

c) Astronomja i nawigacja: podział ciał niebieskich, ruch pozorny ciał niebieskich, prawo ruchu dziennego; rozmaite postacie sfery niebieskiej; globus i mapy globalne; ruch pozorny słońca, orbita pozorna słońca, pory roku; zmiana dnia i nocy w zależności od strefy; studja o księżycu, ruch pozorny, fazy; pojęcia atmosferyczne; wznoszenie się proste i odchylenia: odległość zenitalna i kąt godzinowy, równanie czasu, czas średni, czas prawdziwy, czas gwiazdowy; horyzont pozorny, horyzont, prawdziwy, horyzont sztuczny, ciśnienie, załamanie promieni, paralaksa, pół-diametr, używanie sekstantu, regulowanie, sekstant poziomy, sekstant żyroskopiczny, poprawka wysokościowa; używanie map żeglarskich; znajomość pogody; używanie chronometru, regulowanie; obliczanie odległości planety, obliczanie szerokości geograficznej, obliczanie azymutu, wysokości; wybór miejsca na lądowanie; formy i wymiary ziemi; projekcje, mapy żeglugi powietrznej, mapy normalne ogólne i światowe, mapy morskie, mile morskie, zasadnicze problemy żeglugi w stosunku do ziemi; loksodromia, ortodromia i kąt drogi obranej, odległość ortodromiczna pomiędzy dwoma punktami, żegluga mieszana; teorja poprawek kompasów, środki zapobiegawcze na statkach, mających urządzenie elektryczne.

d) Elektryczność, radjo i radjogoniometrja: wiadomości ogólne o elektryczności i magnetyzmie; elektrostatyka, kondensatory, prądy stałe i zmienne, wpływy sił, zjawiska indukcji i samoindukcji, transformatory z lamp łukowych rozżarzonych, montowanie ich, telegraf Morse'a, telefon, mikrofon, motory elektryczne i dynamo lotnicze; prądy oscylujące, właściwości ogólne, długość fali, sprzężenie; prądy przenoszone i odbieranie, wykorzystanie pożyteczne, zjawisko rezonansu elektrycznego, detektory telefoniczne i kryształkowe, amplifikacja; radjogoniometrja; własności ramy orientacyjnej (kierunkowej), metody maxymalne, omyłki, zastosowanie w żegludze powietrznej.

e) Wiadomości ogólne jak przy egzaminie kandydatów ubiegających się o świadectwo uzdolnienia nawigatora II-go stopnia.

Egzamin praktyczny. Kandydat wykonywa w charakterze nawigatora:

a) lot próbny w dzień na dystansie nie niniejszym niż 200 km., zmieniając 2 razy kierunek drogi, raz bez kompasu według mapy, drugi raz z kompasem bez mapy; w czasie lotu próbnego kandydat powinien dokonać pomiarów szybkości;

b) lot próbny w nocy na dystansie nie mniejszym niż 200 km., orientując się częściowo według świateł, częściowo zapomocą pomiarów radjogoniometrycznych, jeżeli wykonanie pomiarów jest możliwe. W czasie lotu kandydat obserwuje jedną z gwiazd, a po wylądowaniu oblicza jej odległość.

Jeżeli nie można wykonać całkowicie lub częściowo prób praktycznych, kandydat powinien być poddany dodatkowo egzaminowi w ten sposób, aby wykazał umiejętności praktyczne w warunkach, zbliżonych do warunków, jakie istnieją na pokładzie statku powietrznego.

Egzamin kandydatów na mechaników pokładowych.

§ 36. Kandydat przed przystąpieniem do egzaminu powinien wykazać, że jako pasażer latał na statkach przez 40 godzin.

Przedmiotem egzaminu teoretycznego są: zasady aerodynamiki i samolotów; teorja silników spalinowych; zapalanie; rozdzielanie; gaźnik; opis pewnego oznaczonego typu silnika; przepisy zapuszczania; utrzymanie statku powietrznego w hangarze i na międzylądowaniach, przechowywanie statku powietrznego.

Egzamin praktyczny: kandydat powinien wykonać sam w terminie, oznaczonym przez komisję egzaminacyjną, pracę ślusarską oraz wykazać umiejętność naprawy uszkodzeń statku powietrznego i silnika, powinien wyregulować silnik, uruchomić go, rozebrać i złożyć, przeprowadzić drobne naprawy bieżące silnika lub statku powietrznego oraz umieć wyregulować organy sterowania i skrzydła według danych wskazówek regulacyjnych.

Egzamin kandydatów na radjooperatorów pokładowych.

§ 37. Egzamin dzieli się na dwie części:

a) egzamin ustny obejmuje: przepisy krajowe i międzynarodowe lotnicze oraz przepisy o radjotelegrafji (radjofonji) lotniczej; pojęcia zasadnicze z aerotechniki, podział statków powietrznych; ogólne pojęcie o silnikach, zapuszczanie ich, środki zapobiegawcze przeciw niebezpieczeństwu;

b) egzamin praktyczny: montaż i opis radjoaparatów, używanych w lotnictwie.

Pozatem kandydat przed przystąpieniem do egzaminu winien wykazać, że wykonał co najmniej 20 godzin lotu w charakterze pasażera, a przy egzaminie wykonać jedną próbę nadawania i odbioru ze statku powietrznego z wynikiem dodatnim.

W świadectwie uzdolnienia radjooperatora powinna być wyszczególniona kategorja radjooperatora, zgodna z kategorją wymienioną w zaświadczeniu (certyfikacie) wydanem przez Ministerstwo Poczt i Telegrafów oraz systemy i typy aparatów radjotechnicznych, których dokładną znajomość wykazał kandydat w czasie egzaminu. Jeżeli radjooperator zostanie przydzielony stale do wykonywania czynności na statku powietrznym, na którym znajduje się typ radjoaparatu niewyszczególniony w świadectwie, powinien zdać egzamin dodatkowy ze znajomości uruchamiania i regulacji tego radjoaparatu.