Dział 2 - 1 SPÓŁDZIELNIE PRACY. - Spółdzielnie i ich związki.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1961.12.61

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1975 r.

DZIAŁ  II.

¹ SPÓŁDZIELNIE PRACY.

Art.  122.

Przedmiotem gospodarczej działalności spółdzielni pracy jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o pracę osobistą członków.

Art.  123.

§ 1. Spółdzielnia i członek spółdzielni mają obowiązek pozostawania ze sobą w stosunku pracy. Poza wyjątkami przewidzianymi w przepisach ustawy odmowa nawiązania stosunku pracy lub pozostawania w takim stosunku stanowi naruszenie istotnych praw i obowiązków wynikających ze stosunku członkostwa.

§ 2. Stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią a jej członkiem nawiązuje się przez spółdzielczą umowę o pracę.

§ 3. Okres między powstaniem stosunku członkostwa a rozpoczęciem pracy nie może przekraczać sześciu miesięcy.

§ 4. W przypadku nienawiązania stosunku pracy z winy spółdzielni członek może w ciągu roku od dnia powstania członkostwa dochodzić nawiązania spółdzielczej umowy o pracę oraz odszkodowania według zasad prawa cywilnego.

Art.  124.

§ 1. Za pracę w spółdzielni członek spółdzielni otrzymuje wynagrodzenie bieżące. Ponadto członek spółdzielni uczestniczy w podziale czystej nadwyżki bilansowej.

§ 2. Wynagrodzenie bieżące oraz udział w nadwyżce bilansowej korzystają z ochrony przewidzianej w Kodeksie pracy dla wynagrodzenia pracownika.

Art.  125.

§ 1. Wypowiedzenie członkowi spółdzielni warunków pracy lub płacy jest dopuszczalne:

1) w przypadkach wynikających z uzasadnionych potrzeb gospodarczych lub organizacyjnych spółdzielni, a w szczególności w przypadku wprowadzenia nowych zasad wynagradzania, likwidacji działu pracy, w którym członek jest zatrudniony, likwidacji zajmowanego przez niego stanowiska pracy albo konieczności zatrudnienia na danym stanowisku osoby o wyższych lub specjalnych kwalifikacjach,

2) w razie utraty przez członka zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy stwierdzonej orzeczeniem lekarskim albo niezawinionej przez niego utraty uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

§ 2. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy członkowi zatrudnionemu na stanowisku kierownika spółdzielni, jego zastępcy i głównego księgowego nie podlega ograniczeniom, o których mowa w § 1.

Art.  126.

W razie gospodarczej konieczności walne zgromadzenie, w celu zapewnienia pracy wszystkim członkom, może skrócić równomiernie czas pracy i zmniejszyć odpowiednio wynagrodzenie członków spółdzielni bez wypowiedzenia spółdzielczej umowy o pracę. Uchwała walnego zgromadzenia powinna dotyczyć co najmniej jednego działu pracy lub wszystkich członków wykonujących pracę tego samego rodzaju.

Art.  127.

§ 1. Spółdzielcza umowa o pracę wygasa z ustaniem członkostwa oraz w przypadkach, w których przepisy prawa pracy przewidują wygaśnięcie umowy o pracę z mocy prawa.

§ 2. Rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę w czasie trwania członkostwa jest niedopuszczalne, z wyjątkiem przypadków przewidzianych w art. 128 i 130.

Art.  128.

Spółdzielnia może rozwiązać z członkiem spółdzielczą umowę o pracę w czasie trwania członkostwa z zachowaniem przewidzianego w Kodeksie pracy okresu wypowiedzenia w razie:

1) nabycia przez członka prawa do emerytury,

2) zmniejszenia na podstawie uchwały rady spółdzielni stanu zatrudnienia podyktowanego gospodarczą koniecznością.

Art.  129.

§ 1. W razie naruszenia przez spółdzielnię przepisów art. 125 § 1, art. 128 i 132 członkowi spółdzielni służy roszczenie o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia spółdzielczej umowy o pracę lub jej warunków, a jeżeli spółdzielcza umowa o pracę uległa już rozwiązaniu - roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach.

§ 2. Członkowi spółdzielni, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie dłuższy jednak niż 6 miesięcy, w wysokości przeciętnego wynagrodzenia bieżącego z ostatnich trzech miesięcy oraz odpowiedni udział w części czystej nadwyżki bilansowej. Wynagrodzenie to zmniejsza się o wynagrodzenie za pracę, które członek spółdzielni uzyskał podejmując w tym czasie zatrudnienie w innym zakładzie pracy.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do członka spółdzielni, który po wypowiedzeniu mu warunków pracy lub płacy z naruszeniem art. 125 przystąpił do pracy na warunkach określonych w tym wypowiedzeniu.

Art.  130.

§ 1. W czasie trwania członkostwa spółdzielnia może rozwiązać spółdzielczą umowę o pracę bez wypowiedzenia tylko z przyczyn uzasadniających według przepisów Kodeksu pracy takie rozwiązanie umowy bez winy pracownika.

§ 2. Członkowi, z którym rozwiązano spółdzielczą umowę o pracę bez wypowiedzenia mimo braku przyczyn, o których mowa w § 1, lub z naruszeniem przepisu art. 132 służy roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach.

§ 3. Członkowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy według zasad określonych w art. 129 § 2, nie mniej jednak niż w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

Art.  131.

§ 1. Wypowiedzenie i rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę wymaga przewidzianego w Kodeksie pracy współdziałania z organami związku zawodowego.

§ 2. Przepisy art. 125 § 1 oraz art. 128-130 nie wyłączają stosowania korzystniejszych dla członków spółdzielni przepisów prawa pracy, dotyczących szczególnych zakazów lub ograniczeń wypowiadania umów o pracę.

Art.  132.

Oświadczenie spółdzielni o wypowiedzeniu spółdzielczej umowy o pracę i o rozwiązaniu tej umowy bez wypowiedzenia, jak również o wypowiedzeniu warunków pracy lub płacy powinno być złożone w formie pisemnej z podaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie lub rozwiązanie. Uzasadnienie nie jest wymagane przy wypowiedzeniu warunków pracy i płacy członkowi spółdzielni zatrudnionemu na stanowisku kierownika spółdzielni, jego zastępcy i głównego księgowego.

Art.  133.

§ 1. Po ustaniu przyczyn, które uzasadniały wypowiedzenie lub rozwiązanie spółdzielczej umowy o pracę bez wypowiedzenia przez spółdzielnię w czasie trwania członkostwa, spółdzielnia i członek spółdzielni obowiązani są zawrzeć spółdzielczą umowę o pracę.

§ 2. W razie naruszenia przez spółdzielnię obowiązku, o którym mowa w § 1, członkowi spółdzielni służy roszczenie o nawiązanie stosunku pracy i zapewnienie warunków pracy odpowiadających aktualnym możliwościom gospodarczym spółdzielni. Członkowi, który podjął pracę, przysługuje wynagrodzenie na zasadach określonych w art. 129 § 2.

Art.  133¹.

§ 1. Wykluczenie członka ze spółdzielni może nastąpić:

1) z przyczyn uzasadniających według przepisów Kodeksu pracy rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika,

2) w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków członkowskich albo umyślnego działania na szkodę spółdzielni.

§ 2. Przepisy § 1 nie wyłączają stosowania art. 21 § 1.

§ 3. Spółdzielnia obowiązana jest niezwłocznie wykluczyć członka w przypadku porzucenia przez niego pracy. Przepisu art. 21 § 3 nie stosuje się.

Art.  133².

§ 1. Wykreślenie z rejestru członków spółdzielni może nastąpić tylko w przypadku, gdy:

1) okres przerwy w zatrudnieniu na skutek rozwiązania spółdzielczej umowy o pracę trwa z przyczyn niezależnych od spółdzielni dłużej niż jeden rok,

2) członek utracił w znacznym stopniu lub całkowicie zdolność do pracy, a spółdzielnia nie może przesunąć go na stanowisko odpowiadające jego ograniczonej zdolności do pracy,

3) członek utracił pełną zdolność do czynności prawnych,

4) członek spółdzielni lub członek jego rodziny pozostający z nim we wspólnym gospodarstwie domowym podjął wykonywanie rzemiosła lub inną działalność gospodarczą tego samego rodzaju co działalność gospodarcza spółdzielni.

§ 2. W przypadkach wymienionych w § 1 pkt 2 i 4 skutki prawne wykreślenia nie mogą nastąpić wcześniej niż z upływem okresu przewidzianego w Kodeksie pracy dla wypowiedzenia umowy o pracę.

Art.  133³.

Spółdzielnia podejmuje uchwałę o wykluczeniu członka ze spółdzielni lub wykreśleniu go z rejestru członków po zasięgnięciu opinii rady zakładowej.

Art.  133⁴.

§ 1. Członkowi spółdzielni zatrudnionemu na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, który został bezzasadnie wykluczony ze spółdzielni lub wykreślony z rejestru członków, przysługują roszczenia przewidziane w art. 129 § 1 i 2.

§ 2. Członkowi spółdzielni, który mimo bezzasadnego wykluczenia ze spółdzielni lub wykreślenia z rejestru członków nie dochodzi przywrócenia do pracy ani nawiązania członkostwa, przysługuje odszkodowanie odpowiadające wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia.

Art.  133⁵.

§ 1. Do rozpatrywania sporów o roszczenia członków ze spółdzielczej umowy o pracę mają odpowiednio zastosowanie przepisy Kodeksu pracy dotyczące rozpatrywania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy, z uwzględnieniem przepisów § 2-6.

§ 2. Zakładowe komisje rozjemcze powołuje się we wszystkich spółdzielniach pracy zatrudniających w ramach stosunku pracy co najmniej 50 osób.

§ 3. Powiatowe komisje odwoławcze do spraw pracy rozpatrują w zakresie spółdzielczej umowy o pracę, poza sprawami określonymi w Kodeksie pracy, wnioski członków o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie w związku z wygaśnięciem umowy o pracę na skutek bezzasadnego wykluczenia ze spółdzielni lub wykreślenia z rejestru członków.

§ 4. Termin do wniesienia przez członka spółdzielni odwołań lub wniosków wynosi 14 dni i liczy się od dnia doręczenia członkowi zawiadomienia na piśmie o wykluczeniu go ze spółdzielni, wykreśleniu z rejestru członków, rozwiązaniu spółdzielczej umowy o pracę, wypowiedzeniu warunków pracy lub płacy, wypowiedzeniu spółdzielczej umowy o pracę oraz odmowie nawiązania tej umowy.

§ 5. Roszczenia wynikające z członkostwa, o których mowa w art. 123 § 4 i w art. 133 § 2, oraz z tytułu wadliwego wypowiedzenia warunków pracy i płacy mogą być dochodzone przed powiatową komisją odwoławczą do spraw pracy po wyczerpaniu postępowania wewnątrzspółdzielczego lub po bezskutecznym upływie terminów ustalonych w statucie spółdzielni do podjęcia decyzji przez organy odwoławcze. W tych przypadkach bieg terminów, o których mowa w § 4, liczy się odpowiednio od doręczenia członkowi spółdzielni ostatecznej decyzji podjętej w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym lub od upływu terminu ustalonego w statucie spółdzielni do podjęcia decyzji przez organ odwoławczy spółdzielni.

Art.  133⁶.

W razie prawomocnego orzeczenia wydanego w trybie art. 133⁵ o przywróceniu do pracy członka bezzasadnie wykluczonego ze spółdzielni lub o uznaniu wykreślenia członka z rejestru członków za bezskuteczne spółdzielnia jest obowiązana nawiązać z powrotem stosunek członkowski.

Art.  133⁷.

§ 1. W sprawach o istnienie członkostwa, o wykluczenie ze spółdzielni lub wykreślenie z rejestru członków właściwe są sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy.

§ 2. Przy rozpatrywaniu spraw, o których mowa w § 1, sąd orzeka również o roszczeniach z tytułu bezzasadnego wykluczenia ze spółdzielni lub wykreślenia z rejestru członków.

Art.  133⁸.

W sprawach nie unormowanych przepisami art. 122-133⁷ i innymi przepisami dotyczącymi spółdzielczej umowy o pracę, mają odpowiednie zastosowanie przepisy prawa pracy, z wyjątkiem przepisów Kodeksu pracy o zawieraniu umów o pracę na okres próbny i okres wstępny.

Art.  133⁹.

§ 1. Statut spółdzielni może uzależnić przyjęcie na członka od odbycia okresu kandydackiego. W takim przypadku statut powinien wskazywać organ spółdzielni uprawniony do przyjmowania kandydatów i określać czas trwania okresu kandydackiego. Okres ten dla kandydata, który po raz pierwszy nawiązuje stosunek pracy lub który w żadnym zakładzie nie przepracował co najmniej 1 roku, nie może być krótszy od jednego roku.

§ 2. W stosunku do kandydatów na członków spółdzielni termin przewidziany w art. 14 § 3 biegnie od dnia zakończenia okresu kandydackiego.

§ 3. Do kandydatów na członków spółdzielni stosuje się przepisy Kodeksu pracy dotyczące osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony, jednakże stosunek pracy między kandydatem a spółdzielnią może być rozwiązany wcześniej, z zachowaniem obowiązującego okresu wypowiedzenia, przewidzianego dla rozwiązania umowy zawartej na czas nie określony.

§ 4. Statut może przyznać kandydatom niektóre prawa i obowiązki członków spółdzielni.

§ 5. Pracownicy spółdzielni zatrudnieni na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nie określony, ubiegający się o przyjęcie na członków spółdzielni, są zwolnieni od odbycia okresu kandydackiego.

Art.  133¹⁰.

§ 1. Statut może przewidywać zatrudnienie wszystkich lub niektórych członków nie w ramach stosunku pracy, lecz na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, w szczególności zaś na zasadach pracy nakładczej, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem działalności spółdzielni. Spółdzielnia ma obowiązek równomiernie rozdzielać pracę między tych członków, z uwzględnieniem ich kwalifikacji. Członek nie może odmówić wykonania powierzonej mu pracy, chyba że zachodzą ważne przyczyny uzasadniające odmowę.

§ 2. Do członków spółdzielni, o których mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 123 § 1 oraz art. 124 § 1.

§ 3. Prawa i obowiązki członków, o których mowa w § 1, przypadki uzasadniające wykluczenie tych członków ze spółdzielni oraz ich wykreślenie z rejestru członków określa szczegółowo statut spółdzielni.

¹ Dział II części I tytułu II zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. (Dz.U.74.47.281) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 stycznia 1975 r.