Rzesza Niemiecka-Polska. Układ o wydaniu akt. Berlin.1926.12.22.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1927.96.850

Akt utracił moc

Wersja od: 17 grudnia 1938 r.

UKŁAD POLSKO-NIEMIECKI

z dnia 22 grudnia 1926 r.

o wydaniu akt.

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

MY, IGNACY MOŚCICKI,

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

Wszem wobec i każdemu zosobna, komu o tem wiedzieć należy, wiadomem czynimy:

Dnia dwudziestego drugiego grudnia roku tysiąc dziewięćset dwudziestego szóstego podpisany został w Berlinie pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Rzeszy Niemieckiej układ o wydaniu akt wraz z protokółem końcowym o następującem brzmieniu dosłownem:

Układ polsko-niemiecki z dnia 22 grudnia 1926 r. o wydaniu akt.

RZECZPOSPOLITA POLSKA

i

RZESZA NIEMIECKA

zamierzając - w wykonaniu postanowień Traktatu Wersalskiego, art. 92, ustęp ostatni, układu polsko-niemieckiego z dnia 25 listopada 1919 r. w sprawie wycofania wojsk z terytorjów odstąpionych i przekazania zarządu cywilnego, postanowienie A IX i postanowienie końcowe B I, część III b, oraz deklaracji złożonej w Paryżu w dniu 9 stycznia 1920 r. - uregulować sprawę wydania akt i korzystania z nich, zamianowały swoimi Pełnomocnikami:

Rzeczpospolita Polska:

Pana Dr. Witolda Prądzyńskiego, członka Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej,

Rzesza Niemiecka:

Pana Dr. Erich'a Wallroth'a, Dyrektora Ministerialnego w Urzędzie Spraw Zagranicznych.

Pełnomocnicy, uznawszy swe pełnomocnictwa za sporządzone w dobrej i należytej formie, zgodzili się na następujące postanowienia:

Artykuł  1.

§ 1. Rząd Polski i Rząd Niemiecki zobowiązują się wydać sobie nawzajem wszystkie potrzebne do utrzymania ciągłości administracji albo do udowodnienia praw i stosunków prawnych akta, które aż do dnia 1 kwietnia 1915 roku były jako akta resortowo w posiadaniu władz cywilnych (urzędów i zakładów) Państwa (równie jak i Rzeszy Niemieckiej) i władz związków komunalnych, mających stałą siedzibę w dawnych prowincjach pruskich, przeciętych granicą polsko-niemiecką, albo które powstały u tych władz później, i to aż do czasu przejęcia owych władz przez Polskę, o ile urzędowy zakres działania tych władz obejmował w całości lub w części obszary Polsce odstąpione. To samo stosuje się do wszystkich akt władz wojskowych, które miały stałą siedzibę na wspomnianych ziemiach, jeżeli odnoszą się one do administracji wojskowo-fiskalnego majątku nieruchomego wraz z przynależnościami.

Do tych akt nie należą akta, oddane jeszcze przed dniem 1 kwietnia 1915 r. do archiwów państwowych-jednakże dozwolonem będzie nawzajem korzystanie z tych akt dla celów, podanych w ustępie pierwszym, to jest utrzymania ciągłości administracji albo udowodnienia praw lub stosunków prawnych.

Akta organizacyj zawodowych (izb handlowych, rolniczych, rzemieślniczych, lekarskich, weterynaryjnych, aptekarskich i t. p.) nie podlegają obowiązkowi wydania. Oba Rządy będą jednak w ramach swej wewnętrzno-państwowej kompetencji wpływały na wspomniane organizacje zawodowe, by zapewniły korzystanie z ich akt. Odpowiedzialność za zapewnienie korzystania z akt na żadnym z obu układających się Rządów nie ciąży.

Za akta potrzebne do utrzymania ciągłości administracji albo do udowodnienia praw lub stosunków prawnych należy z reguły uważać te akta, które odnoszą się do obszaru Strony drugiej.

Oba Rządy zastrzegają sobie zatrzymanie takich akt i części akt, które odnoszą się do personaljów, a których wyjawienie nie wydaje się właściwem, tudzież takich akt i części akt, których wydania nie możnaby od Rządu wymagać ze wzglądów politycznych. Jeżeli są akta, w których warunki te w części tylko zachodzą, należy wydać inne części akt, usuwając części wykluczone od wydania.

§ 2. Za akta uważa się tomy, zeszyty, dokumenty, karty, mapy i rysunki, służące do prowadzenia urzędowych czynności, wraz z załącznikami należącemi do poszczególnych akt, o ile sporządzone są z papieru, papieru pergaminowego lub z materjału podobnego do papieru.

§ 3. Akta, pojedyncze tomy akt, zeszyty akt i inne akta najniższego typu, które odnoszą się do terytorjalnych jednostek administracyjnych i komunikacyjnych przedzielonych granicą polsko-niemiecką, a potrzebne są do utrzymania ciągłości administracji albo do udowodnienia praw lub stosunków prawnych, mogą zaś być podzielone jedynie drogą mechaniczną, winny być wydane drugiemu Państwu, jeżeli posiada ono większa część danej jednostki administracyjnej lub komunikacyjnej. W szczególnych wypadkach, gdy istotny interes Państwa, posiadającego mniejszą część owej jednostki, przewyższa w poważnej mierze potrzeby administracji drugiego Państwa, należy ze względów słuszności przekazać akta temu Państwu, które posiada tę mniejszą część. W tym wypadku Państwo, które akta posiada, musi pozwolić drugiemu Państwu na korzystanie z nich.

Jeżeli akta, dotyczące obu Stron, mają poważniejsze znaczenie dla Państwa nie posiadającego ich, należy w celu łatwiejszego z nich korzystania, na koszt Państwa, które akta otrzymuje w posiadanie lub je w swem posiadaniu zachowuje, wyszczególnić je w dwu równobrzmiących, przeznaczonych dla obu Stron, repertorjach z podaniem miejsca stałego przechowania akt.

Za podstawę przydziału akt zakładów technicznych lub urządzeń o charakterze lokalnym może służyć główny ośrodek ich administracji. Postanowienia o korzystaniu z akt i o prowadzeniu podwójnych repertorjów stosują się odpowiednio i do tych akt.

§ 4. Wymienione w § 1, ustęp 2, i w § 3 akta i części tych akt mogą być zniszczone tylko za obopólną zgodą. Wyrażenie zgody uważa się również wówczas za dokonane, gdy na zawiadomienie na piśmie o zamiarze zniszczenia akt nie będzie zgłoszony sprzeciw w terminie rocznym, licząc od dnia zawiadomienia. Rząd, który dokonawszy, uprzednio wglądu w odnośne akta zgłasza sprzeciw uzasadniony na piśmie przeciwko ich zniszczeniu, może uiszczając za nie cenę jako za makulaturę zażądać wydania tych akt, o ile drugie Państwo nie chce dłużej odkładać ich zniszczenia.

§ 5. Jeżeli do chwili wejścia w życie niniejszego układu pewne akta już wydano, obowiązek ich zwrócenia nie istnieje. Postanowienia §§ 1 i 3 będą miały odpowiednie zastosowanie, jeżeli w przeciągu trzech lat od daty wejścia układu w życie będzie postawiony odpowiedni wniosek.

§ 6. Akta dotyczące podatku osobowego, przemysłowego, spadkowego i od obrotów, o ile w chwili wejścia w życie niniejszego układu już są nawzajem wydane, pozostają w posiadaniu tego Państwa, które je otrzymało. Zwrotu ich nie przewiduje się.

O ile takich akt jeszcze sobie nawzajem nie wydano, zaniechanem zostanie ustalenie obowiązku ich wydania, chyba że w innym specjalnym układzie porozumiano się już co do wydania akt podatkowych.

Pozostawia się słusznemu uznaniu każdego Państwa, czy i jakie akta z tych, które są wymienione w ustępie pierwszym, zechce wydać drugiemu Państwu.

Jeżeli jeden z Rządów wyrazi życzenie, by mu wydano akta wymienione w ustępie pierwszym, o ile dotyczą należności podatkowych powstałych przed dn. 10 stycznia 1920 r., lub aby mógł z akt takich korzystać, drugie Państwo okaże gotowość do zadośćuczynienia temu życzeniu, jeśli nie staną mu na przeszkodzie przepisy ustawowe.

Artykuł  II.

§ 1. Postępowanie w celu wykonania niniejszego układu normuje załączony regulamin (załącznik A).

Regulamin ten mogą oba Rządy zmienić za obopólną zgodą.

§ 2. Jeżeli na wywóz akt, które mają być wydane, potrzebne będzie pozwolenie, będzie ono udzielone bezpłatnie. Transporty akt przekraczają granicę wolne od cła, podatków i opłat. Państwo wydające akta ponosi koszty ich transportu aż do swej granicy.

O ile nie postanowiono inaczej, świadczenia wynikające z niniejszego układu będą wykonane bezpłatnie.

Artykuł  III.

Jeżeli powstaną różnice zdań, nie dające się pogodzić, winno każde Państwo wyznaczyć narazie jednego przedstawiciela dla poszczególnego wypadku spornego. Przedstawiciele ci starać się będą załatwić spór drogą obopólnego porozumienia. Gdyby się to nie powiodło, może każde państwo zaproponować zwołanie komisji z trzech osób. Komisja ta ma w sposób, który uzna za właściwy, załagodzić wypadek sporny, w przeciwnym razie - rozstrzygać.

Komisja składa się z zastępców po jednym z każdego Państwa i z przewodniczącego, o którego wyznaczenie ma być uproszony w każdym poszczególnym wypadku Prezydent Konfederacji Szwajcarskiej. Czas i miejsce zebrania się komisji oznacza przewodniczący.

Przed rozstrzygnięciem sprawy przewodnictwa obaj zastępcy porozumieją się co do tego, czy i ewentualnie jakie zasadnicze kwestje wymagają rozstrzygnięcia. Jeżeli nie dojdzie w tym względzie do porozumienia, to ewentualne rozstrzygnięcie komisji nie będzie posiadało znaczenia prejudycjalnego dla przyszłych wypadków spornych podobnego rodzaju.

Uchwały komisji zapadają większością głosów. Przedmiotem rozstrzygnięcia mogą być tylko te wnioski, które przed rozstrzygnięciem sprawy przewodnictwa zostały doręczone zastępcy drugiego Państwa.

Każde Państwo ponosi koszty członka przez siebie ustanowionego. Pozostałe koszty maja być pokryte po połowie.

W każdem z obu Państw należy udzielić komisji pomocy urzędowej.

Oba układające się Państwa zobowiązują się niezwłocznie wydać zarządzenia potrzebne do wykonania rozstrzygnięcia komisji.

Artykuł  VI.

§ 1. Rząd Niemiecki wyda Rządowi Polskiemu akta władz centralnych Rzeszy Niemieckiej i Prus, potrzebne dla utrzymania ciągłości administracji albo udowodnienia praw lub stosunków prawnych na obszarach odstąpionych Polsce, a niepotrzebne Rzeszy Niemieckiej, względnie Prusom, dla celów administracyjnych, jako dotyczące obszarów odstąpionych a nie innych. Akta personalne prowadzone przez władze centralne wydaniu nie podlegają. Nie podlegają również wydaniu akta i części akt, których wydania nie możnaby żądać od Rzeszy Niemieckiej, względnie od Prus, dla względów politycznych. Jeżeli są akta, w których warunki te zachodzą tylko w części, to Rząd Niemiecki wyda pozostałe części akt, usuwając części wchodzące w rachubę.

§ 2. Jeżeli interes administracji polskiej wymaga zaznajomienia się z aktami, które nie podlegają wydaniu jako nie dotyczące obszaru odstąpionego Polsce, to Rząd Niemiecki odnośne życzenia Rządu Polskiego przychylnie uwzględni, o ile nie będzie się to sprzeciwiało interesom niemieckim.

§ 3. Artykuł I § 1, ustęp drugi, będzie odpowiednio stosowany z tem, że zamiast terminu 1 kwietnia 1915 r. przyjmie się termin 10 stycznia 1920 r.

§ 4. Postanowienia artykułu II-go będą odpowiednio stosowane.

§ 5. Postanowienia artykułu III-go nie mają tu zastosowania.

Artykuł  V.

Oba Rządy wyrażają niniejszem swą zgodę, aby władze kościelne, których okrąg urzędowy został przecięty granicą polsko-niemiecką, mogły sobie nawzajem wydać wszystkie akta, potrzebne do utrzymania ciągłości administracji albo do udowodnienia praw lub stosunków prawnych, o ile akta te powstały przed podziałem kościelnych okręgów administacyjnych i dotyczą obszarów drugiego Państwa.

Przez postanowienie niniejsze nie narusza się ewentualnie przysługujących kościołom w jednem z obu Państw dalej idących uprawnień do wydania akt.

Przy dokonywaniu wydania akt będą stosowane udogodnienia, przewidziane w artykule II, § 2.

Artykuł  VI.

Porozumienia już zawarte w sprawie wydania akt pozostają w mocy.

O ile porozumienia w rodzaju wymienionych w ustępie pierwszym nie regulują pewnych spraw, które, reguluje układ niniejszy, to postanowienia obecnego układu należy uzupełniająco stosować i w takich wypadkach.

Artykuł  VII.

Układ niniejszy wraz z protokółem końcowym ma być niezwłocznie ratyfikowany. Wchodzi on w życie w piętnaście dni od daty wymiany dokumentów ratyfikacyjnych.

Wymiana ma nastąpić w Warszawie.

Na dowód czego Pełnomocnicy układ, sporządzony w dwóch egzemplarzach, w oryginale polskim i niemieckim, podpisali i wycisnęli na nim swe pieczęcie.

Działo się w Berlinie, dnia dwudziestego drugiego grudnia roku tysiąc dziewięćset dwudziestego szóstego.

(-) Witold Prądzyński (-) Dr. E. Wallroth)

(M. p.) (M. p.)

PROTOKÓŁ KOŃCOWY.

Przy podpisywaniu układu układające się Strony zgodziły się na to, co następuje:

I.

A.

1. Wyrażenie "akta" w niniejszym układzie obejmuje akta i wszelkiego rodzaju materjały, mające znaczenie akt, jak naprzykład: tomy, zeszyty, fascykuły, listy, oddzielne dokumenty, statuty, tytuły, spisy, repertorja, wykazy, rejestry, rysunki, plany, materjał zarządu katastralnego (triangulacja, pomiarowe księgi polowe, mapy, manuały map, sieci punktów trygonometrycznych, akta pomiarowe, jak również kataster wraz z nowemi pomiarami, obliczeniami, książkami, aktami i mapami), kataster drogowy, kataster wodny, księgi wodne, księgi-załączniki do akt hipotecznych i inne akta sądowe, karty kwitów ubezpieczeniowych, księgi kasowe, umowy, rachunki, rozporządzenia, zarządzenia, protokóły, wykonane i niewykonane projekty, kosztorysy, obliczenia i t. d., o ile są sporządzone z papieru, z papieru pergaminowego lub z materjału podobnego do papieru.

Wydane będą plany, obliczenia i akta, odnoszące się do budowli rzecznych i kanałowych na obszarze odstąpionym Polsce. Jeszcze niewykonane projekty techniczne, tyczące się obszaru odstąpionego Polsce, będą wydane za odpowiednią zapłatą.

2. Bibljograficzne materjały pomocnicze, używane przy sprawowaniu administracji, jak: dzienniki urzędowe Rejencji, dzienniki urzędowe powiatowe, regulaminy służbowe, taryfy i inne podobnego rodzaju druki urzędowe, które w dniu 1 października 1918 r. znajdowały się na odstąpionych Polsce obszarach i przewiezione zostały do Niemiec, a nie były już w posiadaniu urzędów polskich, mają być bezpłatnie dostarczone Rządowi Polskiemu w przeciągu trzech miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego układu. Zobowiązanie to istnieje tylko o tyle, o ile po stronie niemieckiej pozostaną egzemplarze potrzebne do własnego użytku.

3. Wydanie Polsce akt urzędu pomiaru kraju nie wchodzi w rachubę. Rząd Niemiecki udzieli jednakowoż w każdym poszczególnym wypadku, na wniosek, zezwolenia delegatom polskiej administracji na wgląd w akta, obserwacje i obliczenia punktów trygonometrycznych i niwelacyjnych, odnoszące się do odstąpionych Polsce obszarów, a w razie potrzeby także na robienie wyciągów.

4. Pod określeniem "korzystanie z akt" należy rozumieć w niniejszym układzie: prawo wglądu do repertorjów, rejestrów i innego wchodzącego w rachubę materjału pisemnego, pozwolenie na sporządzenie notat, wyciągów i odpisów (także kopij) z akt, oraz uprawnienie do wypożyczania akt, o ile zasady archiwalne nie stoją przesyłce na przeszkodzie w interesie zachowania całości substancji aktowej, i o ile akta nie są pilnie potrzebne dla własnego urzędowego użytku. Wspomniane korzystanie z akt rozciąga się również na korzystanie z akt pomiarowych, obserwacyj kątowych oraz obliczeń punktów triangulacyjnych i niwelacyjnych. Koszty rzeczowe, z któremi połączone jest korzystanie z akt, ponosi korzystający. Korzystanie samo jest wolne od opłat.

5. Narówni z aktami związków komunalnych traktowane będą akta związków wałowych oraz prawno-publicznych spółek wodnych i melioracyjnych. Akta Generalnych Ziemstw Kredytowych i Ziemstw Kredytowych nie podpadają pod postanowienia tego układu. Co do wydania tych akt postanowi się przy regulowaniu rozliczenia się owych związków.

6. Oba Rządy wydadzą sobie nawzajem, w szerszych ramach niż zakreślone w artykule I § 1, akta personalne osób cywilnych i wojskowych, które pozostają w służbie państwowej drugiego Państwa lub pobierają w niem emeryturę albo rentę, jak również akta personalne zmarłych urzędników cywilnych i osób wojskowych, po których pozostali członkowie rodziny otrzymują w drugiem Państwie zaopatrzenie. To samo odnosi się do głównej księgi chorych w dawnych lazaretach i do innych akt lazaretowych, akt badania chorych i do kart chorób, które będą potrzebne w celu udowodnienia roszczeń z tytułu zaopatrzenia wyżej wymienionego rodzaju.

7. Postanowienia układu stosują się do tych akt podatkowych, które nie są wymienione w artykule I § 6.

8. Obie Strony zgadzają się, aby przy wykonaniu układu wzięto za podstawę wykazy 3 (załącznik B) i 4 (załącznik C), przyjęte w Dreźnie dnia 20 stycznia 1923 r. przez podkomisję, a dołączone do niniejszego protokółu.

9. Organizacje zawodowe mogą oddawać sobie wzajemne usługi, wychodzące poza ramy postanowień artykułu I § 1, ustąp 3. Sprawę niszczenia akt pozostawia się ocenie tych organizacyj.

I.

B.

Dokumentów, należących do osób trzecich a znajdujących się w aktach, wydawać nie potrzeba. Prowadzenie poszukiwań takich dokumentów nie może jednak stanowić podstawy do opóźniania czynności wydawania akt.

II.

Przepis artykułu IV odnosi się też w szczególności do akt państwowych, dotyczących praw i administracji kościoła katolickiego, majątku tegoż kościoła, funduszów kościelnych, katolickich pobożnych fundacyj i innych katolickich instytucyj na ziemiach odstąpionych Polsce. W sprawie państwowych akt, tyczących się kościoła, będą zawarte w razie potrzeby jeszcze porozumienia dodatkowe.

II.

Postanowienia artykułu III będą stosowane również przy wymianie akt umówionej w układzie z dnia 18 czerwca 1922 r. w sprawie akt górnośląskich.

Do innych zawartych już układów co do wydania akt artykuł III się nie stosuje.

IV.

Skoro jedna z układających się Stron swe zobowiązania co do wydania akt spełni, drugiej Stronie nie będzie wolno pod żadnym warunkiem wydania akt wstrzymać lub przewlekać, jeżeli swego zobowiązania jeszcze całkowicie nie wypełniła.

V.

Postępowanie komisji, przewidzianej w artykule III, reguluje komisja sama w każdym poszczególnym wypadku.

VI.

Obie strony nie uprzystępnią akt, otrzymanych na podstawie tego układu, dla celów publikacyj literackich lub publicystycznych przez przeciąg lat czterdziestu, licząc od wejścia układu w życie.

II.

Ponieważ układ nie zawiera postanowień o aktach wcielonych już do archiwów, pozostawia się w danym razie obu Rządom uregulowanie tej sprawy w drodze porozumienia, biorąc za podstawę naukowy punkt widzenia.

Gdyby się okazała w czasie późniejszym konieczność uregulowania dla celów administracyjnych sprawy wydania akt, przekazanych do archiwów państwowych, pozostawia się w danym razie obu Rządom uregulowanie tej sprawy w drodze porozumienia, w którem wzięty będzie za podstawę jako "terminus a quo" termin pierwotnego zajęcia dotyczących obszarów przez Prusy.

Działo się w Berlinie, dnia dwudziestego drugiego grudnia roku tysiąc dziewięćset dwudziestego szóstego.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  A ¹

REGULAMIN

w sprawie wykonania układu.

grafika

ZAŁĄCZNIK  B

SPIS "3"

akt, których żądano od Polski w piśmie niemieckiego Komisarza Rzeszy i Państwa z dnia 9 maja 1922 r., załącznik B., a które według rozmowy z dn. 17 listopada 1922 r. Rząd Polski gotów jest stawić do dyspozycji.

grafika

ZAŁĄCZNIK  C

WYKAZ "4"

tych akt, żądanych przez przedstawicieli polskich, które Rząd Niemiecki, odpowiednio do porozumienia co do życzeń, wysuniętych w spisie niemieckiego Komisarza Rzeszy i Państwa z dn. 9 maja 1922 r., gotów jest stawić do dyspozycji.

grafika

¹ Załącznik A zmieniony przez porozumienie z dnia 25 kwietnia 1938 r. (Dz.U.38.98.657) zmieniające nin. układ z dniem 17 grudnia 1938 r. Zmiany nie zostały naniesione na tekst.