Dział 1 - Przepisy wspólne dla spraw cywilnych i karnych. - Regulamin czynności sądów wojewódzkich i powiatowych w sprawach cywilnych i karnych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1969.37.325

Akt utracił moc

Wersja od: 1 lipca 1985 r.

Dział  I.

Przepisy wspólne dla spraw cywilnych i karnych.

Rozdział  1.

Przepisy ogólne.

§ 1. Obowiązkiem pracowników sądu jest wykonanie każdej czynności sądowej zgodnie z obowiązującymi przepisami, szybko, sprawnie i dokładnie; w działalności swej pracownicy sądu powinni kierować się w szczególności dbałością o umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego oraz dążeniem do stałego usprawniania pracy.

§  2.

1. Osobom zgłaszającym się w sądzie pracownicy sądu powinni w miarę potrzeby udzielać informacji o obowiązujących przepisach prawa, w szczególności w zakresie postępowania sądowego.

2. Od osób zgłaszających się w sądzie nie należy żądać złożenia pisma, jeżeli przepisy wyraźnie tego nie wymagają, a wystarczy sporządzenie protokołu lub krótkiej notatki urzędowej.

§  3.

1. Wyznaczenie posiedzenia poza budynkiem sądu wymaga zezwolenia prezesa sądu, z wyjątkiem wypadku, gdy posiedzenie wyznacza się w celu przeprowadzenia dowodu z oględzin albo w celu przesłuchania osoby, która nie może stawić się w sądzie.

2. Użyte w dziale I rozporządzenia określenie "posiedzenie" oznacza rozprawę oraz inne posiedzenie jawne i posiedzenie niejawne w postępowaniu cywilnym, a także rozprawę i posiedzenie w postępowaniu karnym, chyba że z poszczególnych przepisów wynika co innego.

3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do stałych roków sądowych.

§  4.

1. Na stałe roki sądowe można wyznaczać sprawy cywilne i sprawy karne z oskarżenia publicznego, w których udział prokuratora (oskarżyciela publicznego) nie jest obowiązkowy, oraz sprawy z oskarżenia prywatnego.

2. Ponadto na stałych rokach sądowych można dokonywać nie wymagających znacznego nakładu pracy, a oszczędzających czas większej ilości osób, takich czynności, jak przeprowadzenie dowodu w wykonaniu pomocy sądowej oraz czynności należących do sądu opiekuńczego, a także przeprowadzać postępowanie pojednawcze oraz spisywać protokoły zawierające ustne zgłoszenia powództw lub wniosków skierowanych do sądu.

3. O wyznaczeniu sprawy do rozpoznania na stałych rokach sądowych decyduje przewodniczący wydziału.

§  5.

1. Dla każdej sprawy wyznaczonej na posiedzenie należy oznaczyć godzinę rozpoczęcia posiedzenia z uwzględnieniem przypuszczalnego czasu trwania spraw ją poprzedzających oraz warunków komunikacji, z której korzystają osoby zamieszkałe poza siedzibą sądu.

2. Sprawy z udziałem prokuratora (oskarżyciela publicznego) oraz sprawy, w których występują te same osoby, należy w miarę możności wyznaczać na osobne posiedzenie albo w następującej po sobie kolejności.

§ 6. Zarządzenia dotyczące kolejności wyznaczania ławników na posiedzenia, sposobu korzystania z list ławników przez poszczególne wydziały sądu oraz sposobu prowadzenia ewidencji udziału ławników w posiedzeniach wydaje prezes sądu.

§  7.

1. Ławników zawiadamia się o terminie posiedzenia tak, aby ławnik otrzymał zawiadomienie co najmniej na 7 dni przed posiedzeniem, a tylko wyjątkowo w terminie krótszym.

2. W celu udzielenia ławnikom potrzebnych wyjaśnień oraz omówienia wyznaczonych spraw należy zawiadamiać ławników o konieczności przybycia na posiedzenie na odpowiednio wcześniejszą godzinę, tak aby rozpoczęcie posiedzenia nie uległo zwłoce.

§ 8. O każdym wypadku nieusprawiedliwionego nieprzybycia ławnika na posiedzenie przewodniczący składu orzekającego zawiadamia w terminie trzech dni prezesa sądu, a nadto może zawiadomić radę ławniczą. W zawiadomieniu skierowanym do prezesa sądu należy wskazać ewentualne koszty wynikłe z nieprzybycia ławnika na posiedzenie.

§ 9. W razie przewidywania masowego przybycia publiczności, prezes sądu może zarządzić wydanie kart wstępu na salę rozpraw. Może również wyznaczyć odpowiednie miejsce dla sprawozdawców prasy, radia i telewizji.

§ 10. O zmianie kolejności rozpoznania spraw ustalonej w wokandzie oraz o ewentualnym opóźnieniu rozpoczęcia posiedzenia w danej sprawie przewodniczący posiedzenia informuje osoby zainteresowane.

§ 11. Na sali rozpraw powinien być obecny woźny sądowy, który oznajmia o wejściu sądu na salę oraz wykonuje polecenia wydane mu przez przewodniczącego posiedzenia, chyba że przewodniczący może posłużyć się odpowiednimi środkami technicznymi. W razie potrzeby czynności te spełnia protokolant.

§  12.

1. Wszyscy obecni na sali rozpraw, nie wyłączając uczestniczących w posiedzeniu prokuratora (oskarżyciela publicznego) i protokolanta, powstają z miejsc w czasie wejścia sądu na salę, odbierania przez sąd przyrzeczenia, ogłaszania wyroku oraz w czasie opuszczania sali przez sąd. Sędziowie powstają z miejsc podczas odbierania przyrzeczenia.

2. W czasie posiedzenia każda osoba powstaje z miejsca, gdy przemawia do sądu lub gdy sąd do niej się zwraca. W uzasadnionych wypadkach przewodniczący posiedzenia może zezwolić na pozostawanie w pozycji siedzącej.

§  13.

1. Przewodniczący posiedzenia zajmuje miejsce środkowe za stołem sędziowskim. Prokurator zajmuje miejsce przy stole sędziowskim po prawej stronie, a protokolant po lewej stronie sądu. Oskarżyciel inny niż prokurator, powód i wnioskodawca zajmują miejsce przed stołem sędziowskim po prawej stronie, a oskarżony, pozwany i inny uczestnik postępowania - po lewej stronie sądu.

2. Jeżeli w składzie orzekającym uczestniczy prezes lub wiceprezes sądu albo przewodniczący wydziału - przewodnictwo należy do niego, jeżeli nie zarządzi inaczej.

§ 14. W razie dokonywania czynności poza siedzibą sądu można powołać jako protokolanta nie zainteresowaną w sprawie wiarygodną osobę pełnoletnią. Osoba ta składa przed przewodniczącym posiedzenia następujące przyrzeczenie: "Przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki protokolanta wykonam sumiennie". Przed odebraniem przyrzeczenia przewodniczący poucza protokolanta o jego prawach i obowiązkach.

§ 15. Jeżeli ustawa nie nakazuje wykonania czynności protokołowanej przez samego sędziego, może on zlecić spisanie protokołu bez swego udziału aplikantowi sądowemu lub kierownikowi sekretariatu. Protokół taki podpisują protokolant oraz osoby biorące udział w czynności.

§ 16. Jeżeli osoba mająca podpisać protokół nie może lub nie chce złożyć podpisu, należy w protokole zaznaczyć przyczynę braku podpisu.

§  17.

1. W wypadku odroczenia lub przerwania posiedzenia należy ogłosić osobom zainteresowanym obecnym na posiedzeniu termin następnego posiedzenia, chyba że ze względu na przyczynę odroczenia lub przerwania posiedzenia niezwłoczne wyznaczenie następnego terminu nie jest możliwe.

2. W razie ogłoszenia terminu następnego posiedzenia należy pouczyć osoby zainteresowane o tym, które z nich mają obowiązek stawić się na następne posiedzenie bez osobnego wezwania, oraz o skutkach niestawiennictwa. Na żądanie osoby zainteresowanej należy wydać jej pismo wskazujące termin stawienia się w sądzie. Osoby nieobecne na posiedzeniu należy wezwać na następne posiedzenie lub zawiadomić o nim na zasadach ogólnych.

§  18.

1. Jeżeli przewodniczący posiedzenia uzna, iż złożenie do akt sprawy okazanego mu przedmiotu lub dokumentu albo odpisu lub wyciągu z dokumentu jest zbędne, należy przedmiot ten lub dokument opisać wyczerpująco w protokole lub notatce urzędowej wskazując osobę, która je przedstawiła sądowi.

2. Na dokumencie złożonym do akt na posiedzeniu przewodniczący umieszcza wzmiankę, przez kogo dokument został złożony. W razie złożenia do akt sprawy przedmiotu, a także gdy z uwagi na rodzaj dokumentu może on być zwrócony po ukończeniu postępowania - wzmiankę taką zamieszcza się w protokole lub notatce urzędowej.

§  19.

1. W toku postępowania wolno wydać stronie złożony przez nią w sprawie przedmiot lub dokument tylko na zarządzenie przewodniczącego posiedzenia lub sędziego sprawozdawcy.

2. Po ukończeniu postępowania wydanie stronie dokumentu następuje na zarządzenie przewodniczącego wydziału.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do wydawania przedmiotów lub dokumentów osobom innym niż strona.

4. Wydanie stronie dokumentu następuje dopiero po złożeniu przez nią do akt uwierzytelnionego odpisu lub wyciągu z dokumentu, z tym że w wypadku, o którym mowa w ust. 2, przewodniczący wydziału może zwolnić stronę od tego obowiązku.

§ 20. 2

1. Przewodniczący wydziału zezwala na przejrzenie akt sprawy w sekretariacie upoważnionym przedstawicielom tych organizacji społecznych ludu pracującego lub kolektywów żołnierskich, które mogą wstąpić do toczącego się postępowania w danej sprawie lub zgłosić w nim swój udział.

2. Przewodniczący wydziału może również zezwolić na przejrzenie akt w sekretariacie upoważnionemu przedstawicielowi organu administracji państwowej, jeżeli żądanie przejrzenia akt jest uzasadnione.

§  21.

1. 3 Akta sprawy przesyła się Ministerstwu Sprawiedliwości, Sądowi Najwyższemu, Prokuraturze Generalnej - a akta sprawy z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych - także innym organom uprawnionym do wnoszenia rewizji nadzwyczajnej - oraz prezesowi sądu wojewódzkiego i sądowi rewizyjnemu na każde ich żądanie po dokonaniu niezbędnych czynności w sprawie. Innemu sądowi, prokuratorowi (oskarżycielowi publicznemu) lub organowi administracji państwowej przesyła się akta, jeżeli pozwala na to bieg sprawy. Organ administracji państwowej powinien uzasadnić żądanie przesłania akt.

2. Zarządzając przesłanie akt sprawy nie zakończonej, potrzebnych jako dowód w innej sprawie, przewodniczący wydziału określa termin zwrotu akt uwzględniając czas potrzebny do dokonania odpowiednich czynności przez organ wzywający.

§ 22. 4

1. Na wniosek osób uprawnionych przewodniczący wydziału może w wypadkach szczególnie uzasadnionych zarządzić przesłanie akt do sądu powiatowego miejsca zamieszkania tych osób w celu ułatwienia im przejrzenia akt i sporządzenia z nich odpisów.

2. Jeżeli osoba uprawniona do przejrzenia akt jest pozbawiona wolności, przewodniczący wydziału może zarządzić na jej wniosek przesłanie akt do zakładu karnego lub aresztu śledczego, chyba że celowe jest umożliwienie tej osobie przejrzenia akt w sekretariacie sądu.

3. Przewodniczący wydziału może zarządzić wydanie lub przesłanie akt biegłemu, jeżeli wymagają tego okoliczności sprawy.

4. Zarządzając wydanie lub przesłanie akt przewodniczący wydziału wyznacza termin, w którym akta mają być zwrócone, a w wypadkach określonych w ust. 2 poleca również, aby przejrzenie akt odbyło się pod nadzorem funkcjonariusza w oddzielnym pomieszczeniu.

§ 23. Podczas narady i głosowania może być obecny oprócz członków składu orzekającego jedynie protokolant, chyba że przewodniczący posiedzenia uzna jego obecność za zbędną.

§ 24. Przedstawienia akt sądowi rewizyjnemu na skutek wniesionego środka odwoławczego należy dokonać niezwłocznie, gdy tylko zgodnie z przepisami postępowania sądowego może to nastąpić, a jeżeli środek odwoławczy wniesiono w przedmiocie tymczasowego aresztowania - w ciągu 48 godzin. W wypadku przewlekłości postępowania w tym zakresie należy wskazać sądowi rewizyjnemu przyczyny zwłoki. Sąd rewizyjny może również zażądać odpowiednich wyjaśnień.

§ 25. W toku postępowania sądowego sąd zwraca się do innych sądów i organów bezpośrednio, chyba że przepis szczególny nakazuje przesłanie sprawy lub pisma za pośrednictwem sądu wyższej instancji lub Ministerstwa Sprawiedliwości.

§ 26. Komunikowanie się sądów z organami i urzędami zagranicznymi regulują odrębne przepisy.

Rozdział  2.

Czynności przewodniczącego wydziału, przewodniczącego posiedzenia i sędziów.

§  27.

1. Przewodniczący wydziału kieruje całokształtem pracy wydziału w zakresie spraw sądowych, a w szczególności:

1) zaznajamia się z pismami wpływającymi do wydziału i wydaje co do nich odpowiednie zarządzenia,

2) rozdziela prace między sędziów, przestrzega właściwego ich obciążenia, wyznacza przewodniczącego posiedzenia, jeżeli sam nie przewodniczy posiedzeniu, a w miarę potrzeby wyznacza również sędziego sprawozdawcę oraz członków składu orzekającego,

3) układa plan posiedzeń i określa dni, na które przewodniczący posiedzeń mogą wyznaczać nowe terminy w razie odroczenia lub przerwania posiedzenia,

4) wyznacza terminy posiedzeń w poszczególnych sprawach i wydaje wszelkie potrzebne zarządzenia tak, aby rozstrzygnięcie danej sprawy mogło nastąpić na pierwszym posiedzeniu,

5) czuwa nad zapewnieniem stronom możności przejrzenia akt sprawy przed posiedzeniem i w okresie biegu terminu do zaskarżenia orzeczenia,

6) czuwa nad właściwym poziomem orzecznictwa, organizuje narady sędziów wydziału w celu omówienia zagadnień prawnych budzących wątpliwości, zagadnień, w których orzecznictwo wydziału jest niejednolite, oraz orzecznictwa i wytycznych Sądu Najwyższego,

7) zaznajamia się z przebiegiem wszystkich ważniejszych spraw rozpoznawanych w wydziale, zlecając przewodniczącym posiedzeń składanie sobie ustnych sprawozdań z ich przebiegu, i o toku tych spraw informuje okresowo prezesa sądu,

8) kontroluje celowość i zasadność odraczania i przerywania posiedzeń oraz czuwa nad biegiem spraw, w których postępowanie trwa zbyt długo,

9) kontroluje pracę biegłych, zwłaszcza w zakresie terminowego sporządzania opinii,

10) zarządza wypłatę należności świadkom, biegłym, tłumaczom i stronom oraz czuwa nad tym, aby zgłoszone przez te osoby żądania wynagrodzenia i zwrotu kosztów były niezwłocznie rozpoznane i w razie przyznania - wypłacone,

11) zawiadamia prezesa sądu o wątpliwościach w zakresie wykładni prawa i o zagadnieniach, które powinny być omówione na konferencjach sędziów, oraz o potrzebie złożenia wniosku o wniesienie rewizji nadzwyczajnej,

12) czuwa nad terminowością sporządzania uzasadnień,

13) zapobiega powstawaniu zaległości, a w razie ich powstania opracowuje plan ich usunięcia i kontroluje wykonanie tego planu oraz informuje okresowo prezesa sądu o stanie zaległości,

14) czuwa nad sprawnością, prawidłowością i terminowością pracy sekretariatu wydziału oraz dokładnością sporządzanych zestawień statystycznych, sprawdza przynajmniej raz w miesiącu księgi i stan prac w sekretariacie co do prawidłowego prowadzenia biurowości oraz należytego biegu spraw i na podstawie wyników kontroli wydaje odpowiednie zarządzenia,

15) wykonuje czynności zlecone mu przez prezesa sądu lub Ministerstwo Sprawiedliwości.

2. Ponadto przewodniczący wydziału sądu pierwszej instancji czuwa nad sprawnym tokiem postępowania odwoławczego, aż do przedstawienia akt sprawy sądowi rewizyjnemu, po zwrocie zaś akt zaznajamia się z orzeczeniami sądu rewizyjnego i zarządza, aby z orzeczeniami tymi zaznajomili się sędziowie, którzy wydali zaskarżone orzeczenie, a w wypadku, gdy orzeczenie dotyczy istotnego zagadnienia prawnego lub zagadnienia prawnego rozstrzyganego rozbieżnie - wszyscy sędziowie wydziału.

§ 28. Poza czynnościami wymienionymi w § 27 przewodniczący wydziału spełnia w zakresie spraw sądowych czynności, do których według przepisów postępowania sądowego powołany jest prezes sądu, z wyjątkiem wypadków, gdy prezes sądu zarządzi inaczej lub gdy z przepisów tego postępowania wynika co innego.

§ 29. Przy rozdziale pracy pomiędzy sędziów przewodniczący wydziału przestrzega zasady, aby w toku załatwiania sprawy zmiana składu orzekającego, a w szczególności sędziego sprawozdawcy, zachodziła tylko wyjątkowo.

§  30.

1. Czynności wymienione w § 27 ust. 1 pkt 1, 4 i 10 przewodniczący wydziału może przekazać przewodniczącemu posiedzenia albo sędziemu sprawozdawcy.

2. W razie przekazania czynności wymienionych w § 27 ust. 1 pkt 4 przewodniczący wydziału czuwa nad dokładnością wyznaczania i przygotowywania spraw na posiedzenia.

3. Przewodniczący wydziału może ustalić stały sposób podziału spraw pomiędzy sędziów wydziału, np. według repertoriów, kolejności wpływu, zasady terytorialnej. Zarządzenie takie nie ogranicza uprawnień przewodniczącego wydziału do wydania odmiennych poleceń w konkretnej sprawie.

§  31.

1. W razie nieprzybycia sędziego na termin czynności przewodniczący wydziału zarządza wykonanie tej czynności przez innego sędziego wydziału lub zwraca się do prezesa sądu o wyznaczenie sędziego z innego wydziału, chyba że zachodzą wyjątkowe przeszkody.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie nieprzybycia ławnika na posiedzenie.

§ 32. W sądach powiatowych nie podzielonych na wydziały czynności przewodniczącego wydziału określone regulaminem spełnia prezes sądu.

§  33.

1. Przewodniczący posiedzenia czuwa w szczególności, aby:

1) posiedzenie rozpoczęło się punktualnie,

2) w toku postępowania nie pominięto okoliczności koniecznych do wyjaśnienia sprawy i jej szybkiego zakończenia oraz aby rozstrzygnięto złożone na posiedzeniu wnioski stron,

3) protokół został podpisany bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia, a w wyjątkowych wypadkach najpóźniej w ciągu trzech dni po zakończeniu posiedzenia.

2. Ponadto przewodniczący posiedzenia w sprawie rozpoznawanej w składzie wieloosobowym czuwa w szczególności, aby:

1) członkowie składu orzekającego zaznajomili się z aktami sprawy przed posiedzeniem, oraz decyduje o tym, czy w sprawie ma się odbyć narada wstępna,

2) podczas narady omówiono szczegółowo wszystkie wyłaniające się zagadnienia faktyczne i prawne.

§  34.

1. Do obowiązków sędziego sprawozdawcy należy:

1) wydawanie zarządzeń w związku z przygotowaniem posiedzenia i zarządzeń w toku postępowania poza posiedzeniem, chyba że czynności te zastrzegł sobie przewodniczący posiedzenia albo przewodniczący wydziału,

2) czuwanie, aby w razie nie zamieszczenia w orzeczeniu koniecznych rozstrzygnięć co do dowodów rzeczowych, kosztów sądowych lub co do zaliczenia tymczasowego aresztu, postanowienie w tym przedmiocie zostało wydane niezwłocznie.

2. Przepisu ust. 1 pkt 1 nie stosuje się w postępowaniu odwoławczym.

§ 35. Niezależnie od obowiązków przewodniczącego wydziału w zakresie nadzorowania pracy sekretariatu każdy z sędziów ma obowiązek kontrolowania, czy przydzielone mu sprawy otrzymały prawidłowy bieg oraz czy wydane w tych sprawach zarządzenia są terminowo i należycie wykonywane przez sekretariat.

Rozdział  3.

Sekretariaty.

§  36.

1. Przy każdym wydziale sądu istnieje sekretariat.

2. Sekretariat wykonuje zarządzenia prezesa sądu, przewodniczącego wydziału i sędziów oraz prowadzi akta i księgi biurowe.

§ 37. Sekretariatem kieruje kierownik sekretariatu, który jest odpowiedzialny za całość jego pracy, w szczególności za należyte i terminowe wykonywanie zarządzeń wymienionych w § 36 ust. 2 oraz za prawidłowe prowadzenie akt i ksiąg biurowych.

§ 38. Do obowiązków kierownika sekretariatu należy w szczególności:

1) przyjmowanie nadchodzących do wydziału pism oraz przedstawianie pism przewodniczącemu wydziału, w razie potrzeby wraz z aktami lub z odpowiednią notatką, chyba że załatwienie pism należy do samodzielnego zakresu działania kierownika sekretariatu,

2) przyjmowanie interesantów i udzielanie im informacji, udzielanie akt do przejrzenia pod swoją kontrolą osobom do tego uprawnionym oraz udzielanie informacji pisemnych,

3) wydawanie odpisów, zaświadczeń, a na zarządzenie przewodniczącego wydziału, przewodniczącego posiedzenia lub sędziego sprawozdawcy także innych dokumentów, uwierzytelnianie odpisów wydanych z akt znajdujących się w sekretariacie oraz przekazanych do składnicy,

4) sporządzanie wezwań i zawiadomień,

5) sporządzanie pism o udzielenie informacji dotyczących stron, o nadesłanie danych z ksiąg stanu cywilnego, o ustalenie adresu, o nadesłanie akt do przejrzenia, o wyznaczenie adwokata ustanowionego dla strony, o dostarczenie dokumentów lub przedmiotów przez osoby trzecie oraz o dokonanie ogłoszeń,

6) sporządzanie pism o uiszczenie grzywien (kar pieniężnych) i kosztów sądowych, jak również sporządzanie pism w sprawie egzekucji należności sądowych,

7) zwracanie na zarządzenie przewodniczącego wydziału lub innego sędziego pism podlegających opłacie stałej, wniesionych bez opłat przez adwokatów, oraz pism, które w terminie nie zostały poprawione, uzupełnione lub opłacone,

8) przedstawianie pism i akt przewodniczącemu wydziału lub innemu sędziemu, jeżeli z powodu upływu terminu należy wydać orzeczenie lub zarządzenie, oraz niezwłoczne przedstawianie akt dla wydania dodatkowego orzeczenia, jeżeli w orzeczeniu nie umieszczono koniecznego rozstrzygnięcia co do dowodów rzeczowych, kosztów sądowych lub co do zaliczenia tymczasowego aresztu,

9) sprawdzanie odpowiednio wcześnie przed terminem posiedzenia, czy w sprawie wyznaczonej na posiedzenie zostały doręczone wezwania i zawiadomienia, a w wypadku braku dowodu doręczenia lub stwierdzenia, że adresat nie otrzymał przesyłki albo że oskarżony nie będzie doprowadzony na posiedzenie lub że którakolwiek z osób wezwanych nie stawi się na posiedzenie - przedstawianie akt przewodniczącemu posiedzenia lub przewodniczącemu wydziału w celu wydania dodatkowych zarządzeń, które zapobiegłyby odroczeniu posiedzenia,

10) przekazywanie akt do składnicy na zarządzenie przewodniczącego wydziału lub innego sędziego,

11) sporządzanie projektów okresowych zestawień statystycznych z pracy wydziału.

§ 39. Czynności przekazane w przepisach regulaminowych kierownikowi sekretariatu należą do samodzielnego zakresu jego działania. Kierownik sekretariatu podpisuje również pisma w zakresie tych czynności.

§ 40. Jeżeli kierownik sekretariatu został upoważniony przez przewodniczącego wydziału do podpisywania pewnej kategorii pism dotyczących czynności nie należących do jego zakresu działania, wówczas w treści tych pism powołuje się na to upoważnienie.

§  41.

1. Kierownik sekretariatu rozdziela pracę między pracowników sekretariatu, stosownie do obowiązującego podziału czynności, przestrzegając, aby obciążenie pracowników było równomierne, oraz nadzoruje wykonanie tej pracy.

2. Kierownik sekretariatu może upoważnić poszczególnych pracowników do sporządzania i podpisywania wezwań i zawiadomień, a za zgodą przewodniczącego wydziału także do wykonywania innych czynności wymienionych w § 38. Pracownicy sekretariatu upoważnieni do wykonywania czynności wymienionych w § 38 pkt 5-7 powołują się w treści pism wysyłanych w zakresie tych czynności na upoważnienie kierownika sekretariatu.

§ 42. Jeżeli sekretariat jest podzielony na sekcje, kierownik sekretariatu może za zgodą przewodniczącego wydziału przekazać kierownikowi sekcji czynności wymienione w § 38 i 41 i wówczas nadzoruje wykonywanie tych czynności.

§  43.

1. Kierownik sekretariatu prezydialnego w sądach powiatowych podzielonych na wydziały oprócz czynności z zakresu administracji sprawuje również kontrolę pracy sekretariatów wydziałów sądowych oraz biura podawczego; z kontroli tej kierownik sekretariatu prezydialnego składa sprawozdania prezesowi sądu.

2. Do obowiązków kierownika sekretariatu prezydialnego należy w szczególności:

1) zgłaszanie prezesowi sądu wniosków co do przesunięć w obsadzie personalnej poszczególnych sekretariatów w celu zapewnienia równomierności obciążeń lub udzielenia doraźnej pomocy,

2) czuwanie nad wykonaniem przez sekretariaty ogólnych zarządzeń prezesa sądu,

3) przydzielanie woźnych do poszczególnych sekretariatów i biura podawczego oraz do pełnienia czynności w salach rozpraw, a także wyznaczanie w miarę potrzeby ich dyżurów,

4) czuwanie nad prawidłowym zaopatrzeniem wydziałów sądu w księgi, druki, maszyny i materiały piśmienne oraz nad racjonalnym ich używaniem,

5) poświadczanie ilości kart w księgach biurowych, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej,

6) czuwanie nad prawidłowością i terminowością sporządzania zestawień statystycznych przedstawianych przez wydziały oraz w miarę potrzeby sporządzanie na ich podstawie sprawozdań sądu,

7) czuwanie, aby kierownicy i pracownicy sekretariatów zaznajamiali się z obowiązującymi przepisami dotyczącymi ich działów pracy.

§ 44. W sądach powiatowych nie podzielonych na wydziały obowiązki wymienione w § 43 sprawuje odpowiednio kierownik sekretariatu sądu.

Rozdział  4.

Doręczenia.

§ 45. Doręczeń sądowych należy dokonywać przede wszystkim przez pocztę. Doręczenia przez woźnego sądowego dokonuje się wówczas, gdy uzasadniają to szczególne trudności w dokonaniu doręczenia przez pocztę.

§ 46. Jeżeli obecny w sądzie adresat wykazał swoją tożsamość, można mu doręczyć pismo bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru.

§ 47. Prezes sądu może zarządzić bezpośrednie doręczanie pism sądowych miejscowym instytucjom i adwokatom oraz bezpośrednie odbieranie pism kierowanych przez miejscowe instytucje do sądu.

§  48.

1. Odpisy pozwów i orzeczeń w sprawach małżeńskich i ze stosunków między rodzicami a dziećmi oraz pisma przeznaczone dla oskarżonego przebywającego na wolności doręcza się w taki sposób, aby treść ich nie była udostępniona dla osób niepowołanych; sposób ten określa przewodniczący posiedzenia.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do innych pism, jeżeli jest to uzasadnione interesem społecznym lub interesem strony.

§  49.

1. Zawiadomienia, wezwania i inne pisma sądowe w postępowaniu cywilnym, przeznaczone dla żołnierzy zasadniczej służby wojskowej oraz funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Więziennej, przesyła się z odpowiednim pismem do dowódcy, komendanta lub naczelnika jednostki, w której adresat pełni służbę.

2. W postępowaniu karnym pisma sądowe adresowane do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej oraz funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i Służby Więziennej doręcza się w trybie zwykłym lub w sposób określony w ust. 1, jednakże wezwania przeznaczone dla żołnierzy zasadniczej służby wojskowej doręcza się tylko w sposób określony w ust. 1.

3. W piśmie, o którym mowa w ust. 1, należy zwrócić się o przesłanie sądowi dowodu doręczenia lub - w razie niewłaściwości - niezwłoczne przekazanie przesyłki jednostce właściwej, jeżeli znajduje się ona w tej samej miejscowości, i zawiadomienie o tym sądu.

§ 50. Zawiadomienia, wezwania i inne pisma sądowe przeznaczone dla osób pozbawionych wolności przesyła się z odpowiednim pismem do administracji zakładu karnego lub aresztu śledczego. Przepis § 49 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

§ 51. Zawiadomienia o terminach posiedzeń albo wezwania na nie powinny być wysłane odpowiednio wcześnie, tak aby w wypadku stwierdzenia przeszkód w ich doręczeniu można było zawiadomienia lub wezwania wysłać ponownie albo odwołać posiedzenie i zawiadomić o tym osoby, którym zawiadomienia lub wezwania zostały już uprzednio doręczone.

§ 52. Jeżeli pismo podlegające doręczeniu zostało złożone tak późno, że jego odpisu nie można doręczyć przed terminem posiedzenia, doręcza się go na posiedzeniu i odnotowuje fakt doręczenia w protokole lub notatce urzędowej.

Rozdział  5.

Pomoc sądowa.

§  53.

1. W zleceniu przeprowadzenia dowodu przez sąd wezwany należy dokładnie określić, jakie czynności mają być dokonane, oznaczyć możliwie wyczerpująco fakty podlegające stwierdzeniu przez poszczególne osoby, a w razie potrzeby przytoczyć okoliczności, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Należy również wskazać adresy osób, które mają być przesłuchane lub zawiadomione o terminie, i podać, które z osób mają być przesłuchane po odebraniu przyrzeczenia.

2. Pisma o udzielenie pomocy sądowej podpisuje przewodniczący posiedzenia.

3. Do pisma dołącza się w razie potrzeby odpisy z akt sprawy; akta w całości lub w części dołącza się tylko w razie konieczności i jeżeli nie wstrzyma to biegu postępowania.

4. Jeżeli wykonanie czynności zależne jest od uiszczenia zaliczki, sąd wzywający powinien zażądać od strony złożenia zaliczki i przekazać ją sądowi wezwanemu równocześnie z pismem o udzielenie pomocy, chyba że względy ekonomii postępowania przemawiają za tym, aby o złożenie zaliczki wezwał stronę bezpośrednio sąd wezwany. W piśmie o udzielenie pomocy sądowej należy podać wysokość przekazanej zaliczki.

§  54.

1. Jeżeli odległość od miejsca zamieszkania świadka jest mniejsza do siedziby sądu orzekającego niż do siedziby sądu, w którego okręgu świadek mieszka, zlecenie przeprowadzenia dowodu temu sądowi nie jest dopuszczalne, chyba że uzgadniają to szczególne warunki komunikacyjne.

2. Nie należy także zwracać się o przesłuchanie świadków do innego sądu, jeżeli odległość miedzy miejscem ich zamieszkania a siedzibą sądu orzekającego nie przekracza 50 km, chyba że równocześnie świadkowie mają być obecni w czasie oględzin lub też nie mogą się stawić w siedzibie sądu orzekającego z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do przesłuchania stron i biegłych.

§  55.

1. Zlecenie przeprowadzenia dowodu wiąże sąd wezwany. Jeżeli jednak pismo o udzielenie pomocy sądowej nie czyni zadość wymaganiom § 53 i gdy wskutek tego udzielenie pomocy sądowej nie jest możliwe, sąd wezwany zwraca je sądowi wzywającemu w celu uzupełnienia.

2. Jeżeli zlecenie przeprowadzenia dowodu zostało wydane z naruszeniem zasad określonych w § 54, sąd wezwany przesyłając swoje akta sądowi wzywającemu po wykonaniu zlecenia zawiadamia prezesa tego sądu o stwierdzonym uchybieniu.

3. Pismo o udzielenie pomocy sądowej skierowane wskutek oczywistej omyłki do sądu miejscowo niewłaściwego, sąd wezwany przekazuje sądowi właściwemu i zawiadamia o tym sąd wzywający.

4. Jeżeli sąd wezwany przyznał osobom biorącym udział w postępowaniu wynagrodzenie lub zwrot kosztów podróży, powinien wypłacić je z zaliczki na wydatki, a w razie braku zaliczki - z sum budżetowych i w tym wypadku dołączyć do akt wezwanie o zwrot tych należności przez sąd wzywający.

§ 551. 5 Zlecenie przeprowadzenia dowodów lub czynności wyjaśniających, pochodzące od sądu pracy lub sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, wykonuje się niezwłocznie, najpóźniej w ciągu 7 dni od daty wpływu tego zlecenia. Wzywanie świadków i biegłych w tych sprawach oraz zawiadamianie stron może być dokonane w trybie przewidzianym w art. 472 Kpc.

§ 56. 6 W sprawach karnych, jak również w sprawach cywilnych o roszczenia alimentacyjne, o ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia, w sprawach o roszczenia pracowników z zakresu prawa pracy oraz w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, a ponadto w sprawach cywilnych, które mogą być wszczęte z urzędu, sąd wezwany w wypadku otrzymania wiadomości, że osoba, która ma być przesłuchana, nie mieszka pod wskazanym adresem, powinien zwrócić się do właściwego organu ewidencji i kontroli ruchu ludności lub innego organu o podanie aktualnego adresu. W razie stwierdzenia, że osoba ta mieszka w okręgu innego sądu, należy pismo o udzielenie pomocy sądowej przesłać sądowi właściwemu według miejsca zamieszkania tej osoby oraz zawiadomić o tym sąd wzywający.

§ 57. Ściągnięcie grzywien (kar pieniężnych) nałożonych przez sąd wezwany należy do tego sądu. W tym celu sąd wezwany wyłącza postanowienie o nałożeniu grzywny (kary pieniężnej) z akt i czyni o tym wzmiankę w tych aktach.

Rozdział  6.

Orzeczenia.

§  58.

1. Orzeczenie kończące postępowanie i podlegające ogłoszeniu sporządza się i ogłasza bezpośrednio po rozpoznaniu danej sprawy, chyba że sąd odroczył ogłoszenie orzeczenia na inny dzień.

2. Inne orzeczenie podlegające ogłoszeniu sporządza się i ogłasza bezpośrednio po jego wydaniu.

§ 59. Wyrazy: "W imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej" zamieszcza się na wstępie wyroku.

§ 60. Orzeczenie sporządza przewodniczący posiedzenia. Jeżeli sprawozdawcą był inny sędzia, sporządzenie orzeczenia należy do sędziego sprawozdawcy.

§  61.

1. W wypadku gdy sporządzenie uzasadnienia orzeczenia przez przewodniczącego posiedzenia lub sędziego sprawozdawcę nie jest możliwe lub napotyka przeszkody, których czasu trwania nie można przewidzieć, uzasadnienie sporządza inny sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia. Jeżeli sporządzenie uzasadnienia jest niemożliwe, przewodniczący wydziału czyni o tym wzmiankę w aktach sprawy.

2. Jeżeli stosownie do ust. 1 sporządzenie uzasadnienia należy do ławnika, przewodniczący wydziału w razie potrzeby wyznaczy sędziego do udzielenia pomocy ławnikowi przy sporządzaniu uzasadnienia.

§ 62. Sędzia nie ma obowiązku uzasadnienia orzeczenia, do którego zgłosił zdanie odrębne. Jeżeli jednak w sprawie rozpoznanej w składzie jednego sędziego i dwóch ławników zdanie odrębne zgłosił przewodniczący posiedzenia, a żaden z ławników nie podjął się sporządzenia uzasadnienia, sporządza je przewodniczący posiedzenia na podstawie motywów ustalonych w czasie narady.

§ 63. Zgłoszenie zdania odrębnego zaznacza się przy podpisie złożonym na orzeczeniu przez zamieszczenie odpowiedniej wzmianki.

§  64.

1. Zdania odrębnego nie ogłasza się.

2. Strony, ich obrońcy, pełnomocnicy i ustawowi przedstawiciele mogą zapoznać się ze zdaniem odrębnym i jego uzasadnieniem oraz robić z nich odpisy; nie mogą jednak otrzymać uwierzytelnionych odpisów zdania odrębnego i jego uzasadnienia.

Rozdział  7.

Zawiadamianie o niewłaściwej działalności jednostek gospodarki uspołecznionej i innych państwowych i społecznych jednostek organizacyjnych.

§  65.

1. Wszelkie ujawnione w toku postępowania sądowego okoliczności świadczące o poważnych uchybieniach w czynnościach jednostek gospodarki uspołecznionej lub innych państwowych i społecznych jednostek organizacyjnych powinny być wciągnięte do protokołu albo odnotowane w inny sposób w aktach sprawy.

2. Przepis ust. 1 stosuje się w szczególności w razie stwierdzenia nieprzestrzegania przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia pracowników, tolerowania popełnionych nadużyć, wadliwości struktury organizacyjnej lub braku troski o należyte zabezpieczenie mienia społecznego.

§ 66. O stwierdzonych uchybieniach określonych w § 65 sąd zawiadamia organ nadrzędny nad daną jednostką, a jeżeli uchybienia te wymagają ingerencji organu kontroli lub prokuratora - także te organy.

§  67.

1. Zawiadomienia, o którym mowa w § 66, dokonuje się przez przesłanie właściwemu organowi za pośrednictwem prezesa sądu wojewódzkiego notatki urzędowej, sporządzonej przez przewodniczącego posiedzenia w odpowiedniej liczbie egzemplarzy, zawierającej dokładne określenie uchybień oraz jednostki, w której one nastąpiły. Do notatki w razie potrzeby załącza się odpisy protokołu, dokumentów lub orzeczenia z uzasadnieniem. Jeżeli uchybienia zostały szczegółowo określone w uzasadnieniu orzeczenia, zawiadomienia można dokonać przez przesłanie tylko odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

2. Prezes sądu wojewódzkiego rozpatruje nadesłane materiały pod względem ich treści i formy i decyduje w przedmiocie nadania im dalszego biegu, nie wyłączając równoczesnego przesłania tych materiałów jednostce, w której uchybienie nastąpiło.

§ 68. Przepisy § 65 ust. 1, § 66 i 67 stosuje się odpowiednio w razie stwierdzenia uchybień polegających na:

1) niedziałaniu w sprawie przez jednostkę będącą stroną albo na zaniechaniu wniesienia powództwa cywilnego w sprawie karnej, jeżeli potrzeba wniesienia powództwa jest niewątpliwa,

2) nieprzestrzeganiu obowiązujących przepisów postępowania, niestosowaniu się do zarządzeń przewodniczącego posiedzenia i składaniu niezgodnych z prawdą wyjaśnień co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, przewlekaniu postępowania przez zbyt późne powoływanie dowodów oraz składaniu oczywiście bezzasadnych wniosków

- z tym że zawiadomienia organu nadrzędnego nad daną jednostką można dokonać w sposób uznany za najbardziej celowy, nie wyłączając informacji telefonicznej.

§ 69. Odpisy notatek urzędowych i orzeczeń z uzasadnieniem skierowanych do organu kontroli lub prokuratora prezes sądu wojewódzkiego przesyła w miarę potrzeby Ministerstwu Sprawiedliwości.

§ 70. Po otrzymaniu odpowiedzi właściwego organu prezes sądu wojewódzkiego zawiadamia przewodniczącego posiedzenia, który notatkę sporządził, o sposobie jej załatwienia.

² Z dniem 1 grudnia 1970 r. § 20 nie ma zastosowania w sprawach uregulowanych w rozporządzeniu z dnia 9 października 1970 r. w sprawie przechowywania protokołów zeznań i innych dokumentów oraz przedmiotów stanowiących tajemnicę państwową, służbową lub zawodową (Dz.U.70.27.217) - zob. § 13 powołanego rozporządzenia.

³ § 21 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 10 czerwca 1985 r. (Dz.U.85.28.122) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1985 r.

⁴ Z dniem 1 grudnia 1970 r. § 22 nie ma zastosowania w sprawach uregulowanych w rozporządzeniu z dnia 9 października 1970 r. w sprawie przechowywania protokołów zeznań i innych dokumentów oraz przedmiotów stanowiących tajemnicę państwową, służbową lub zawodową (Dz.U.70.27.217) - zob. § 13 powołanego rozporządzenia.

⁵ § 55¹:

^- dodany przez § 100 pkt 1 rozporządzenia z dnia 24 stycznia 1975 r. Regulamin czynności okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz.U.75.5.30) z dniem 19 lutego 1975 r.

- zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 10 czerwca 1985 r. (Dz.U.85.28.122) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1985 r.

⁶ § 56 zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 10 czerwca 1985 r. (Dz.U.85.28.122) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1985 r.