Rozdział 12 - Kontrolowanie instytucji obowiązanych - Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Dziennik Ustaw
Dz.U.2023.1124 t.j.
Akt obowiązujący Wersja od: 7 stycznia 2024 r.
Rozdział 12
Kontrolowanie instytucji obowiązanych
Kontrolowanie instytucji obowiązanych
Art. 130. [Podmioty sprawujące kontrolę wykonywania przez instytucje obowiązane obowiązków ustawowych]
1.
Generalny Inspektor sprawuje kontrolę wykonywania przez instytucje obowiązane obowiązków w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zwaną dalej "kontrolą".2.
W ramach sprawowanego nadzoru lub kontroli kontrolę sprawują także:1)
na zasadach określonych w przepisach odrębnych, z zastrzeżeniem art. 131 ust. 1, 2 i 5:a)
Prezes NBP - zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2002 r. - Prawo dewizowe, w odniesieniu do podmiotów prowadzących działalność kantorową w rozumieniu tej ustawy,b)
KNF - w odniesieniu do instytucji obowiązanych przez nią nadzorowanych,c)
Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa - w odniesieniu do spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,d)
prezesi sądów apelacyjnych - w odniesieniu do notariuszy,e)
naczelnicy urzędów celno- skarbowych - w odniesieniu do instytucji obowiązanych kontrolowanych przez te organy;2)
na zasadach określonych w ustawie wojewodowie lub starostowie - w odniesieniu do stowarzyszeń;3)
na zasadach określonych w ustawie ministrowie lub starostowie - w odniesieniu do fundacji.3.
W podmiotach, o których mowa w ust. 1 i 2, zadania związane bezpośrednio ze sprawowaniem nadzoru lub kontroli mogą być powierzone wyłącznie osobie, która posiada niezbędną wiedzę i kwalifikacje wymagane na stanowisku związanym ze sprawowaniem nadzoru lub kontroli oraz daje rękojmię należytego wykonywania powierzonych obowiązków.1.
Kontrola jest przeprowadzana na podstawie rocznych planów kontroli zawierających w szczególności wykaz podmiotów podlegających kontroli, zakres kontroli oraz uzasadnienie jej przeprowadzenia.2.
Przy opracowywaniu planów kontroli bierze się pod uwagę ryzyko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu określone w szczególności w krajowej ocenie ryzyka oraz w sprawozdaniu Komisji Europejskiej, o którym mowa w art. 6 ust. 1-3 dyrektywy 2015/849.3.
Generalny Inspektor oraz podmioty, o których mowa w art. 130 ust. 2, mogą przeprowadzić kontrolę nieprzewidzianą w rocznym planie kontroli (kontrola doraźna).4.
Generalny Inspektor może zwrócić się do podmiotów, o których mowa w art. 130 ust. 2, o przeprowadzenie kontroli doraźnej w instytucjach obowiązanych.5.
Podmioty, o których mowa w art. 130 ust. 2, przekazują Generalnemu Inspektorowi:1)
roczne plany kontroli wraz z uzasadnieniem, nie później jednak niż do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego kontrolę, a także aktualizacje planów, w terminie 14 dni od dnia ich sporządzenia;2)
zawiadomienie o zamiarze przeprowadzenia kontroli doraźnej wraz z uzasadnieniem, nie później niż w dniu rozpoczęcia kontroli, chyba że przeprowadzenie kontroli wynika z zaktualizowanego planu kontroli;3)
informację o wynikach kontroli, w terminie 14 dni od dnia jej zakończenia lub wydania zaleceń pokontrolnych albo podjęcia decyzji o odstąpieniu od ich wydania.6.
Generalny Inspektor może zwrócić się do podmiotów, o których mowa w art. 130 ust. 2, o przekazanie potwierdzonych kopii dokumentacji zgromadzonej w toku kontroli.1.
Generalny Inspektor koordynuje kontrole sprawowane przez podmioty, o których mowa w art. 130 ust. 2.2.
W ramach koordynacji, o której mowa w ust. 1, Generalny Inspektor opracowuje i udostępnia, w terminie do dnia 15 listopada każdego roku, informacje o obszarach i sektorach szczególnie narażonych na ryzyko prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.3.
Generalny Inspektor może przekazywać podmiotom, o których mowa w art. 130 ust. 2, wskazówki dotyczące kontroli przestrzegania przepisów ustawy.1.
Kontrolę przeprowadza co najmniej dwóch imiennie upoważnionych przez Generalnego Inspektora pracowników komórki organizacyjnej, o której mowa w art. 12 ust. 2, zwanych dalej "kontrolerami".2. 8
Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli zawiera:1)
podstawę prawną do przeprowadzenia kontroli;2)
oznaczenie organu przeprowadzającego kontrolę;3)
datę i miejsce wystawienia upoważnienia;4)
imię i nazwisko kontrolera oraz numer jego legitymacji służbowej;5)
oznaczenie kontrolowanej instytucji obowiązanej;6)
miejsce przeprowadzenia kontroli;7)
przedmiot oraz zakres kontroli;8)
datę rozpoczęcia kontroli oraz przewidywany czas jej trwania;9)
podpis osoby udzielającej upoważnienia;10)
pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanej instytucji obowiązanej.1. 9
Czynności kontrolnych dokonuje kontroler po okazaniu legitymacji służbowej oraz upoważnienia, o którym mowa w art. 133 ust. 2.1a. 10
Okazanie legitymacji służbowej oraz upoważnienia, o którym mowa w art. 133 ust. 2, może nastąpić za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2020 r. poz. 344).2.
Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór legitymacji służbowej kontrolera oraz tryb jej wydawania i wymiany, mając na uwadze potrzebę zapewnienia identyfikacji kontrolera oraz właściwej jego ochrony.1.
Czynności kontrolnych dokonuje kontroler w miejscu prowadzenia działalności przez kontrolowaną instytucję obowiązaną oraz w każdym innym miejscu związanym z prowadzoną przez nią działalnością, w dniach i w godzinach pracy kontrolowanej instytucji obowiązanej.2.
W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego czynności kontrolne niecierpiące zwłoki mogą być podejmowane w dniach wolnych od pracy lub poza godzinami pracy kontrolowanej instytucji obowiązanej po uprzednim poinformowaniu o tym osoby upoważnionej do reprezentowania kontrolowanej instytucji obowiązanej.3.
Poszczególne czynności kontrolne mogą być podejmowane również poza miejscem określonym w ust. 1, w szczególności w lokalu komórki organizacyjnej, o której mowa w art. 12 ust. 2, jeżeli jest to uzasadnione charakterem tych czynności oraz może przyczynić się do szybszego i skuteczniejszego przeprowadzenia kontroli.Art. 136. [Uprawnienie kontrolera do swobodnego poruszania się w miejscach i pomieszczeniach objętych kontrolą oraz otrzymania dokumentów i pisemnych wyjaśnień]
1.
W zakresie wynikającym z przedmiotu kontroli kontroler jest uprawniony do swobodnego poruszania się w miejscach i pomieszczeniach objętych kontrolą, bez obowiązku uzyskania przepustki, oraz nie podlega rewizji osobistej.2.
Czynności kontrolnych dokonuje się w obecności osoby upoważnionej przez kontrolowaną instytucję obowiązaną, z wyjątkiem czynności, o których mowa w art. 135 ust. 3.3.
Po zakończeniu czynności kontrolnych, a przed podpisaniem protokołu kontroli, kontroler może zwrócić się do kontrolowanej instytucji obowiązanej o złożenie w wyznaczonym terminie dodatkowych dokumentów oraz pisemnych wyjaśnień w zakresie objętym kontrolą. Do terminu określonego w art. 141 ust. 3 nie wlicza się okresu od dnia wysłania pisemnych wyjaśnień do dnia otrzymania dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów.1.
Kontrolowana instytucja obowiązana ma obowiązek zapewnić kontrolerowi warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, w szczególności przedstawić w wyznaczonym terminie żądane dokumenty i materiały, zapewnić terminowe udzielanie informacji, udostępnić w niezbędnym zakresie środki łączności, a także inne urządzenia techniczne, umożliwić sporządzanie kopii, filmowanie, fotografowanie, dokonywanie nagrań dźwiękowych oraz przedłożyć urzędowe tłumaczenia na język polski sporządzonych w języku obcym dokumentów mających znaczenie dla kontroli.2.
Koszty wykonywania obowiązków określonych w ust. 1 ponosi kontrolowana instytucja obowiązana.3.
W przypadku utrudniania lub uniemożliwiania przeprowadzenia kontroli kontroler może korzystać z pomocy funkcjonariuszy Policji. Funkcjonariusze Policji wykonują na polecenie kontrolera czynności umożliwiające sprawne i niezakłócone przeprowadzenie kontroli.4.
Kontroler, w związku z wykonywaniem czynności kontrolnych, korzysta z ochrony przewidzianej w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny dla funkcjonariuszy publicznych.Art. 138. [Obowiązki kontrolera przed podjęciem pierwszej czynności kontrolnej; prawo do odmowy odpowiedzi]
Kontroler przed podjęciem pierwszej czynności kontrolnej, takiej jak przyjęcie informacji, wyjaśnień, przeprowadzenie przesłuchań, ma obowiązek poinformować osobę upoważnioną przez kontrolowaną instytucję obowiązaną, jej pracowników lub inne osoby wykonujące pracę na jej rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy o ich prawach i obowiązkach oraz pouczyć o skutkach prawnych utrudniania lub uniemożliwiania przeprowadzenia czynności kontrolnych, a także o odpowiedzialności za złożenie nieprawdziwych wyjaśnień lub zatajenie prawdy. Składający wyjaśnienia może odmówić odpowiedzi, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub osoby, o których mowa w art. 83 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, na odpowiedzialność karną lub bezpośrednią szkodę majątkową.
Art. 139. [Informacje pisemne przekazywane kontrolerowi; potwierdzanie zgodności z oryginałem kopii dokumentu]
1.
Informacje pisemne sporządzane przez kontrolowaną instytucję obowiązaną na potrzeby przeprowadzanej kontroli są podpisywane przez osoby upoważnione do ich sporządzenia. W przypadku odmowy ich podpisania kontroler sporządza stosowną adnotację w protokole przekazania materiałów.2.
Zgodność z oryginałem kopii dokumentów potwierdza osoba upoważniona do reprezentowania kontrolowanej instytucji obowiązanej.3.
Potwierdzenie, o którym mowa w ust. 2, zawiera klauzulę "za zgodność z oryginałem" i podpis osoby dokonującej potwierdzenia. Zgodność z oryginałem kopii danych umieszczonych w systemach informatycznych lub kopii danych utrwalonych na nośnikach informacji innych niż dokumenty potwierdza się na piśmie, ze wskazaniem zawartości nośnika oraz jego rodzaju.1.
Odebranie ustnych wyjaśnień wymaga sporządzenia protokołu, w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje kontrolowana instytucja obowiązana. Kontroler oraz osoba składająca ustne wyjaśnienia podpisują protokół oraz parafują każdą jego stronę.2.
W przypadku odmowy podpisania protokołu przez osobę składającą ustne wyjaśnienia wzmiankę o tym umieszcza się w protokole, z podaniem przyczyn odmowy.3.
Wyjaśnienia udzielane ustnie mogą być utrwalane przy wykorzystaniu urządzenia rejestrującego, po uprzednim poinformowaniu o tym osoby składającej wyjaśnienia. W czynnościach ma prawo uczestniczyć osoba upoważniona do reprezentowania kontrolowanej instytucji obowiązanej. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się.4.
Kontroler przekazuje kontrolowanej instytucji obowiązanej na nośniku elektronicznym kopię wyjaśnień ustnych utrwalonych za pomocą urządzenia rejestrującego. Kontrolowana instytucja obowiązana lub osoba przez nią upoważniona poświadcza pisemnie otrzymanie takiej kopii.1.
Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół kontroli w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach.2.
Protokół kontroli zawiera:1)
nazwę i adres kontrolowanej jednostki obowiązanej;2)
imiona i nazwiska oraz stanowiska służbowe kontrolerów;3)
datę upoważnienia do przeprowadzenia kontroli oraz wzmianki o jego zmianach;4)
określenie przedmiotowego zakresu kontroli;5)
określenie dnia rozpoczęcia i zakończenia kontroli;6)
imiona i nazwiska oraz stanowiska służbowe osób składających oświadczenia i udzielających informacji, wyjaśnień oraz składających zeznania w trakcie przeprowadzania kontroli;7)
opis wykonanych czynności kontrolnych, ustaleń faktycznych oraz opis stwierdzonych nieprawidłowości i ich zakres oraz osoby odpowiedzialne za te nieprawidłowości;8)
opis załączników, z podaniem nazwy każdego załącznika;9)
pouczenie podmiotu kontrolowanego o przysługującym prawie zgłoszenia zastrzeżeń do protokołu;10)
określenie miejsca i dnia sporządzenia protokołu kontroli.3.
Protokół kontroli doręcza się kontrolowanej instytucji obowiązanej w terminie 30 dni od dnia zakończenia kontroli bezpośrednio lub za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe albo na adres do doręczeń elektronicznych, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 285).4.
Protokół kontroli podpisują kontroler oraz osoba upoważniona do reprezentowania kontrolowanej instytucji obowiązanej.5.
Osoba upoważniona do reprezentowania kontrolowanej instytucji obowiązanej parafuje każdą stronę jednego z otrzymanych egzemplarzy protokołu kontroli, a następnie przekazuje ten egzemplarz Generalnemu Inspektorowi w terminie 14 dni od dnia doręczenia protokołu kontroli.6. 11
Kontroler umieszcza na egzemplarzu protokołu kontroli, który otrzymuje Generalny Inspektor, wzmiankę o odmowie jego podpisania. W przypadku braku przekazania Generalnemu Inspektorowi przez instytucję obowiązaną egzemplarza protokołu kontroli, kontroler sporządza kolejny egzemplarz protokołu kontroli, podpisuje się na nim i dokonuje wzmianki o braku przekazania protokołu kontroli przez instytucję obowiązaną. Odmowa podpisania lub brak przekazania protokołu kontroli nie zwalnia kontrolowanej instytucji obowiązanej z wykonania zaleceń, o których mowa w art. 142 ust. 3 pkt 3.7. 12
Kontrolowana instytucja obowiązana ma prawo zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do protokołu kontroli. Zastrzeżenia zgłasza się w formie pisemnej lub elektronicznej do Generalnego Inspektora w terminie 14 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli bezpośrednio w organie lub za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe albo na adres do doręczeń elektronicznych, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych.8.
Po rozpatrzeniu zastrzeżeń kontrolowanej instytucji obowiązanej, jednak nie później niż po upływie 30 dni od dnia ich otrzymania, Generalny Inspektor w przypadku uwzględnienia zastrzeżeń dokonuje zmiany protokołu kontroli w niezbędnym zakresie w drodze aneksu sporządzonego na piśmie, który doręcza się tej instytucji w terminie 30 dni od dnia otrzymania zastrzeżeń. W przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń kontrolowanej instytucji obowiązanej doręcza się tej instytucji na piśmie stanowisko dotyczące tych zastrzeżeń w terminie 30 dni od dnia ich otrzymania. Stanowisko dotyczące zastrzeżeń lub aneks Generalnego Inspektora doręcza się za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe albo na adres do doręczeń elektronicznych, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych.9.
Oczywiste omyłki pisarskie lub rachunkowe prostuje kontroler, parafując sprostowania. Generalny Inspektor o sprostowaniu oczywistych omyłek informuje pisemnie kontrolowaną instytucję obowiązaną.1.
Kontroler sporządza wystąpienie pokontrolne Generalnego Inspektora, zwane dalej "wystąpieniem pokontrolnym", w terminie 30 dni od dnia doręczenia kontrolowanej instytucji obowiązanej:1)
protokołu kontroli - w przypadku braku zastrzeżeń, o których mowa w art. 141 ust. 7;2)
stanowiska, o którym mowa w art. 141 ust. 8.2.
Wystąpienie pokontrolne, o którym mowa w ust. 1, doręcza się kontrolowanej instytucji obowiązanej za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe albo na adres do doręczeń elektronicznych, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 18 listopada 2020 r. o doręczeniach elektronicznych.3.
Wystąpienie pokontrolne zawiera:1)
ocenę działalności instytucji obowiązanej w zakresie objętym kontrolą;2)
zwięzły opis ustaleń kontroli, a w przypadku ustalenia nieprawidłowości - wskazanie przepisów prawa, które zostały naruszone;3)
zalecenia pokontrolne ze wskazaniem sposobu i terminu usunięcia ustalonych nieprawidłowości.4.
W terminie 30 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego kontrolowana instytucja obowiązana przesyła Generalnemu Inspektorowi informacje o sposobie realizacji zaleceń pokontrolnych lub o stanie ich realizacji, wraz ze wskazaniem ostatecznego terminu ich wykonania.5.
Zmiana terminu wykonania zaleceń pokontrolnych może nastąpić za zgodą Generalnego Inspektora na wniosek kontrolowanej instytucji obowiązanej złożony nie później niż przed upływem terminu do ich wykonania.Generalny Inspektor może w każdym czasie odstąpić od dalszego przeprowadzania czynności kontrolnych, o czym informuje na piśmie kontrolowaną instytucję obowiązaną. W takim przypadku nie sporządza się protokołu kontroli, o którym mowa w art. 141 ust. 1.
Art. 144. [Przekazywanie informacji związanych z kontrolą organom sprawującym nadzór nad skontrolowanymi instytucjami obowiązanymi]
Generalny Inspektor przekazuje pisemną informację o wynikach kontroli przeprowadzonej przez Generalnego Inspektora oraz o odstąpieniu, o którym mowa w art. 143, organom sprawującym nadzór nad skontrolowanymi instytucjami obowiązanymi w terminie odpowiednio 14 dni od dnia sporządzenia wystąpienia pokontrolnego albo od dnia odstąpienia.
Art. 145. [Kontrola jednostek organizacyjnych podmiotów mających siedzibę na terytorium państwa członkowskiego]
1.
Podmioty, o których mowa w art. 130 ust. 1 i 2, mogą przeprowadzać kontrolę przestrzegania przepisów ustawy przez działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jednostki organizacyjne podmiotów z państw członkowskich podlegających obowiązkom wynikającym z przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wydanych na podstawie dyrektywy 2015/849. W celu zapewnienia przestrzegania przepisów ustawy przez te jednostki organizacyjne organy, o których mowa w art. 115a ust. 1, współpracują oraz wymieniają informacje lub dokumenty z właściwymi organami z państw członkowskich, w których podmioty te mają swoją siedzibę.2.
Organy, o których mowa w art. 115a ust. 1, w celu zapewnienia przestrzegania przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wydanych na podstawie dyrektywy 2015/849 przez wchodzące w skład grupy jednostki organizacyjne instytucji obowiązanych będące instytucjami kredytowymi i finansowymi w rozumieniu art. 3 pkt 1 i 2 dyrektywy 2015/849, działające na terytorium państw członkowskich, współpracują oraz wymieniają informacje lub dokumenty z właściwymi organami z tych państw członkowskich.3.
Podmioty, o których mowa w art. 130 ust. 1 i 2, są uprawnione do kontrolowania wdrażania procedury grupowej w jednostkach zależnych oraz podmiotach będących instytucjami kredytowymi i finansowymi w rozumieniu art. 3 pkt 1 i 2 dyrektywy 2015/849 wchodzących w skład grupy, dla której jednostką dominującą jest instytucja obowiązana.1.
Jeżeli pismo wnoszone przez instytucję obowiązaną nie spełnia wymagań formalnych ustalonych w przepisach prawa, należy wezwać instytucję obowiązaną do usunięcia braków w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 7 dni.2.
W razie uzupełnienia braku w terminie pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia. W razie nieuzupełnienia braku w terminie pismo pozostawione zostaje bez rozpoznania, o czym należy pouczyć przy doręczeniu wezwania.W zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale do kontroli stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.
8 Art. 133 ust. 2 zdanie wstępne zmienione przez art. 33 pkt 4 ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U.2023.1723) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 września 2023 r.
9 Art. 134 ust. 1 zmieniony przez art. 33 pkt 5 lit. a ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U.2023.1723) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 września 2023 r.
10 Art. 134 ust. 1a dodany przez art. 33 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U.2023.1723) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 września 2023 r.
11 Art. 141 ust. 6 zmieniony przez art. 33 pkt 6 ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U.2023.1723) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 września 2023 r.
12 Art. 141 ust. 7 zmieniony przez art. 33 pkt 6 ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U.2023.1723) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 września 2023 r.
13 Art. 145a dodany przez art. 33 pkt 7 ustawy z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U.2023.1723) zmieniającej nin. ustawę z dniem 29 września 2023 r.