Rozdział 4 - Używanie środków strzałowych i sprzętu strzałowego do robót strzałowych - Przechowywanie i używanie środków strzałowych i sprzętu strzałowego w zakładach górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2003.72.655

Akt utracił moc

Wersja od: 29 kwietnia 2003 r.

Rozdział  4

Używanie środków strzałowych i sprzętu strzałowego do robót strzałowych

§  40. 

1. Dla każdego miejsca wykonywania robót strzałowych sporządza się metrykę strzałową albo dokumentację strzałową, w zależności od rodzaju robót strzałowych, ich złożoności oraz warunków, w których roboty te są wykonywane.

2. Metryka strzałowa zawiera:

1) część opisową, która powinna określać:

a) miejsce wykonywania robót strzałowych, w zależności od rodzaju zakładu górniczego - nazwę przodka lub wyrobiska, z uwzględnieniem w szczególności pokładu, złoża, poziomu,

b) cel robót strzałowych lub rodzaj techniki strzelniczej,

c) stopień albo kategorię zagrożeń naturalnych, zgodnie z obowiązującym zaliczeniem miejsca (pokładu, złoża, poziomu, rejonu) wykonywania robót strzałowych,

d) rodzaje używanych materiałów wybuchowych, w tym środków inicjujących i zapalających,

e) sposób łączenia zapalników,

f) sposób inicjowania (pobudzania) ładunków materiałów wybuchowych,

g) maksymalną liczbę otworów strzałowych (ładunków) jednocześnie odpalanych,

h) maksymalny ładunek materiału wybuchowego (pojedynczego otworu oraz w całej serii otworów lub ładunków),

i) rodzaj i sposób wykonywania przybitki, stosowany sprzęt strzałowy w szczególności zapalarki, przewody, urządzenia do ładowania otworów oraz omomierze strzałowe,

j) dodatkowe warunki dotyczące sposobu wykonywania robót strzałowych oraz zachowania określonych rygorów związanych ze zwalczaniem zagrożeń;

2) część rysunkową zawierającą szkic rozmieszczenia otworów strzałowych - ładunków materiału wybuchowego, z oznaczeniem kolejności stopni opóźnień zapalników w poszczególnych otworach strzałowych.

3. Dokumentacja strzałowa powinna spełniać wymagania określone dla sporządzania metryk strzałowych, a w zależności od potrzeb uzasadnionych względami technicznymi i bezpieczeństwa - dodatkowo powinna zawierać:

1) obliczenia parametrów strzelania oraz zasięgu szkodliwych drgań sejsmicznych;

2) opis organizacji i sposobu dostawy środków strzałowych na miejsce strzelania, przygotowania ładunków materiałów wybuchowych, ładowania i odpalania tych ładunków, a także sposób zabezpieczenia przed skutkami strzelania;

3) szkice ładunków materiałów wybuchowych (ich konstrukcje);

4) mapy górnicze z oznaczeniem stref zagrożeń oraz miejsc zabezpieczeń.

4. Dokumentację i metrykę, o których mowa w ust. 1, sporządzają służby strzałowe zakładu górniczego.

5. Dokumentację strzałową zatwierdza kierownik ruchu zakładu górniczego, a metrykę strzałową - kierownik działu robót górniczych zakładu górniczego.

6. Osoby wykonujące i dozorujące prace związane z robotami strzałowymi powinny przestrzegać ustaleń zawartych odpowiednio w metryce strzałowej albo dokumentacji strzałowej.

§  41. 

1. Osoba wykonująca roboty strzałowe powinna używać wyłącznie tych środków strzałowych i sprzętu strzałowego, które zostały jej wydane w zakładzie górniczym.

2. Po każdej zmianie roboczej niezużyte środki strzałowe, dziennik strzałowy i puste naczynia, którymi transportowano te środki, zwraca się do składu materiałów wybuchowych.

3. Puste naczynia, którymi transportowano środki strzałowe, mogą być zwracane i przechowywane w innym niż skład materiałów wybuchowych pomieszczeniu, specjalnie wyznaczonym do tego celu przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

4. Po każdej zmianie roboczej sprzęt strzałowy zwraca się do pomieszczenia wyznaczonego przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

§  42. 

1. Osoba wykonująca roboty strzałowe ewidencjonuje pobrane i zużyte środki strzałowe oraz rozlicza się z nich.

2. Natychmiast po załadowaniu otworów strzałowych środkami strzałowymi, przed ich odpaleniem, osoba wykonująca roboty strzałowe wpisuje ilość załadowanych środków strzałowych do ewidencji, o której mowa w ust. 1.

§ 43. W przypadku stwierdzenia nieodpowiedniej jakości środków strzałowych oraz w przypadku stwierdzenia braku odpowiedniego lub wadliwego działania sprzętu strzałowego wykonywanie robót strzałowych jest niedozwolone.

§  44. 

1. Każdorazowo uzbraja się i zakłada wyłącznie tyle naboi i ładunków materiałów wybuchowych, ile będzie jednorazowo odpalonych.

2. Uzbrojone i założone naboje i ładunki materiałów wybuchowych niezwłocznie się odpala.

§  45. 

1. Dzielenie, łamanie naboi materiałów wybuchowych oraz usypywanie z naboi materiału wybuchowego jest niedozwolone, o ile decyzja o dopuszczeniu do stosowania w zakładach górniczych nie stanowi inaczej.

2. Niszczenie środków strzałowych jest niedozwolone.

§  46. 

1. Tylko w obecności osoby dozoru ruchu górniczego wykonuje się następujące roboty strzałowe:

1) strzelanie długimi otworami;

2) odpalanie centralne z powierzchni;

3) odpalanie grupowe;

4) odpalanie zza tamy strzałowej;

5) roboty torpedujące, prowadzone w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi;

6) przy opróbowaniu otworów wiertniczych;

7) przy pracach sejsmicznych;

8) w szybach, szybikach i nadsięwłomach;

9) w podziemnych zakładach górniczych w warunkach szczególnego zagrożenia, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

2. Dla robót strzałowych, o których mowa w ust. 1, sporządza się dokumentację strzałową.

3. Dla robót strzałowych wykonywanych w zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi oraz cynku i ołowiu, o których mowa w ust. 1 pkt 3, nie wymaga się sporządzenia dokumentacji strzałowej.

§  47. 

1. Przed przystąpieniem do ładowania środków strzałowych:

1) usuwa się z przodka lub odpowiednio zabezpiecza przed uszkodzeniem narzędzia, kable, przyrządy, urządzenia mechaniczne i sprzęt strzałowy;

2) osoby niezatrudnione przy pracach związanych z ładowaniem środków strzałowych wycofuje się do miejsc bezpiecznych, z wyjątkiem osób upoważnionych do kontrolowania robót strzałowych;

3) dojścia do miejsca ładowania środków strzałowych do otworów strzałowych zabezpiecza się przed dostępem osób nieupoważnionych.

2. W podziemnych zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny osoba dozoru ruchu górniczego udziela pisemnie zezwolenia na ładowanie i odpalanie środków strzałowych.

§  48. 

1. Przed przystąpieniem do wykonywania czynności związanych z odpalaniem ładunków materiałów wybuchowych:

1) wycofuje się ludzi do miejsc bezpiecznych, wyznaczonych pisemnie przez osobę dozoru ruchu górniczego;

2) zabezpiecza się dojścia do strefy zagrożenia przez ustawienie posterunków obsadzonych pracownikami szczególnie sumiennymi i zdyscyplinowanymi, a w razie braku potrzebnej liczby pracowników - przez założenie zagród ze znakami ostrzegawczymi, w szczególności tablicami, lampami, czerwonym światłem lub czerwonymi chorągiewkami.

2. W podziemnych zakładach górniczych osoba wykonująca roboty strzałowe osobiście wyznacza i odprowadza pracowników zabezpieczających dojścia do miejsca wykonywania robót strzałowych oraz odwołuje tych pracowników po wykonaniu robót strzałowych. Kierownik ruchu zakładu górniczego może ustalić inny sposób zabezpieczenia dojść do miejsca wykonywania robót strzałowych.

3. Bezpośrednio przed odpaleniem ładunków materiałów wybuchowych, osoba wykonująca roboty strzałowe powinna poprzedzić czynność odpalania okrzykiem "Odpala się!".

§  49. 

1. W przypadku gdy nie odpaliły wszystkie ładunki materiałów wybuchowych lub istnieje co do tego wątpliwość, osoba wykonująca roboty strzałowe może wejść do miejsca załadowania materiałami wybuchowymi dopiero po upływie 15 minut od chwili odpalenia.

2. W przypadku gdy po włączeniu zapalarki nie nastąpiło odpalenie ładunków materiałów wybuchowych, osoba wykonująca roboty strzałowe powinna zbadać i usunąć przyczynę nieodpalenia oraz powtórzyć odpalenie.

§  50. 

1. Osoba wykonująca roboty strzałowe przeprowadza kontrolę miejsca wykonywania tych robót w celu wykrycia ewentualnych niewypałów.

2. Kontrolę miejsca wykonywania robót strzałowych przeprowadza się:

1) przed rozpoczęciem pracy;

2) przed przystąpieniem do wiercenia otworów strzałowych;

3) po odpaleniu ładunków materiałów wybuchowych, jeżeli ustalona organizacja robót strzałowych na to pozwala.

3. Kontrolę, o której mowa w ust. 1, może przeprowadzać inna osoba niż wykonująca roboty strzałowe, jeżeli posiada uprawnienia do wykonywania tych robót; w takich przypadkach zakres i sposób przeprowadzania kontroli ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.

4. Każdy stwierdzony niewypał zgłasza się osobie dozoru ruchu górniczego.

5. Niewypał powinien być likwidowany w obecności osoby dozoru ruchu górniczego.

6. Likwidowanie niewypału odbywa się w sposób uniemożliwiający jego przypadkowy wybuch.

7. W zasięgu zagrożenia ewentualnym wybuchem niewypału mogą być wykonywane wyłącznie prace związane z jego likwidowaniem.

8. W przypadku niemożności likwidowania niewypału na zmianie roboczej, podczas której został on stwierdzony, osoba wykonująca roboty strzałowe pozostaje w pobliżu miejsca niewypału do czasu przybycia osoby wykonującej roboty strzałowe na następnej zmianie lub osoby dozoru ruchu górniczego albo miejsce to zabezpiecza przed dostępem osób nieupoważnionych i zawiadamia o tym niezwłocznie osobę dozoru ruchu górniczego dozorującą roboty strzałowe.

9. Szczegółowe sposoby likwidowania niewypałów określają przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych.

§  51. 

1. Osoba wykonująca roboty strzałowe osobiście przygotowuje, załadowuje i przyłącza do sieci strzałowej oraz odpala ładunki materiałów wybuchowych.

2. W odkrywkowych zakładach górniczych oraz zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi, odstąpienie od wymagań, o których mowa w ust. 1, ustala się w organizacji robót strzałowych.

3. W podziemnych zakładach górniczych kierownik ruchu zakładu górniczego, ustalając rodzaj, miejsce, a także warunki bezpiecznego wykonywania robót strzałowych, może zezwolić na odstąpienie od wymagań, o których mowa w ust. 1.

4. W przypadku niemożności odpalenia ładunków materiałów wybuchowych, osoba wykonująca roboty strzałowe niezwłocznie zabezpiecza ładunki przed przypadkowym wybuchem i przed dostępem do nich osób nieupoważnionych oraz zawiadamia osobę dozoru ruchu górniczego dozorującą roboty strzałowe.

§  52. 

1. Osoby zatrudnione podczas wykonywania czynności związanych z zapalnikami elektrycznymi nie mogą używać wyrobów, w tym odzieży, bielizny i obuwia, gromadzących ładunki elektryczności statycznej, zdolnych do zainicjowania środków strzałowych.

2. Zapalniki elektryczne powinny być chronione przed bezpośrednim zetknięciem się z jakimkolwiek źródłem lub przewodnikiem prądu elektrycznego.

§ 53. Uzbrajanie i przygotowanie naboi udarowych odbywa się w miejscu wykonywania robót strzałowych, bezpośrednio przed ich użyciem. W wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych względami bezpieczeństwa, czynności te mogą być wykonywane w innym bezpiecznym miejscu, wyznaczonym przez kierownika służby strzałowej.

§  54. 

1. Końcówki przewodów zapalnika elektrycznego powinny być zwarte i izolowane do chwili rozpoczęcia wykonywania połączeń obwodu strzałowego.

2. Zapalniki elektryczne łączy się ze sobą w obwód zapalnikowy w przodku:

1) za pomocą szybkozłączy - dla ich połączenia szeregowego;

2) za pośrednictwem anten z nieizolowanego drutu miedzianego - dla ich połączenia równoległego i trójpierścieniowego;

3) przez skręcenie końcówek ze sobą i zaizolowanie - dla ich połączenia szeregowo-równoległego skupionego lub równoległo-szeregowego skupionego.

3. Rodzaj połączenia ze sobą zapalników elektrycznych powinien zapewniać oporność zastępczą obwodu zapalnikowego, co najmniej dwukrotnie niższą od oporności urabianej skały.

§  55. 

1. Linia strzałowa elektryczna powinna być obustronnie zwarta, aż do momentu przystąpienia do odpalania.

2. Łączenie obwodów zapalnikowych z przodkowymi przewodami ochronnymi, a także z linią strzałową jest dozwolone bezpośrednio przed przystąpieniem do odpalania.

3. Wszystkie złącza linii strzałowej wykonuje się starannie i izoluje.

4. Przyłączenie przewodów linii strzałowej do zapalarki elektrycznej na stanowisku odpalania jest dopuszczalne po uprzednim skontrolowaniu oporności obwodu strzałowego - omomierzem strzałowym. Jeżeli są stosowane zapalarki z blokadą oporności, za zgodą kierownika służby strzałowej, pomiaru takiego można nie przeprowadzać.

5. Izolację linii strzałowych elektrycznych sprawdza się przy pomocy miernika oporności izolacji co najmniej raz w miesiącu oraz każdorazowo po wystąpieniu niewypałów. Wartość oporności izolacji nie może być niższa niż 200 kΩ.

§ 56. Wykonywanie pomiarów oporności lub kontroli ciągłości w obwodach strzałowych poza stanowiskiem odpalania, w tym wyszukiwanie wadliwych zapalników elektrycznych w przodkach, za pomocą przyrządów, które nie zostały do tego celu dopuszczone, jest niedopuszczalne.

§  57. 

1. Łączenie w jeden obwód strzałowy zapalników elektrycznych różnych klas jest niedopuszczalne.

2. Łączenie zapalników elektrycznych różnych rodzajów jest dopuszczalne.

§ 58. Do odpalania zapalników elektrycznych w obwodach strzałowych używa się wyłącznie zapalarek elektrycznych o wydajności dostosowanej do liczby zapalników odpalanych jednocześnie.

§  59. 

1. Zapalarki, omomierze strzałowe, przyrządy do pomiarów prądów błądzących i próbniki ciągłości obwodów strzałowych powinny posiadać świadectwo przydatności wystawione przez producenta. Nowe świadectwo przydatności, po przeprowadzonej naprawie sprzętu, może wystawić także jednostka, która przeprowadziła jego naprawę.

2. Dla sprzętu, o którym mowa w ust. 1, prowadzi się kartę ewidencyjną.

3. Sprzęt, o którym mowa w ust. 1, podlega kontroli:

1) zewnętrznej - przeprowadzanej przez kierownika służby strzałowej, co najmniej raz na kwartał, a także każdorazowo w przypadku stwierdzenia jego uszkodzenia lub wadliwego działania;

2) szczegółowej - przeprowadzanej przez:

a) producenta,

b) zakład naprawczy,

c) rzeczoznawcę,

d) właściciela sprzętu lub przedsiębiorcę uprawnionego do przeprowadzania takiej kontroli, pod nadzorem i na warunkach określonych przez rzeczoznawcę.

4. Kontrolę, o której mowa w ust. 3 pkt 2, przeprowadza się co najmniej raz w roku, a w przypadku sprzętu stosowanego w polach metanowych - co najmniej raz na 6 miesięcy.

5. Wyniki przeprowadzonych kontroli odnotowuje się w karcie ewidencyjnej i w świadectwie przydatności.

§  60. 

1. Klucz lub korbkę do uruchomienia zapalarki przechowuje osoba uprawniona do odpalania ładunków materiału wybuchowego lub przechowuje się pod zamknięciem.

2. Klucz lub korbkę, o których mowa w ust. 1, używa się dopiero w chwili odpalania.

§  61. 

1. Zapalarkę będącą w użyciu na danej zmianie przechowuje się w zamkniętej przodkowej skrzyni strzałowej, w podręcznym albo ruchomym składzie materiałów wybuchowych lub w innym miejscu wyznaczonym przez kierownika służby strzałowej.

2. Przed zakończeniem zmiany roboczej zapalarkę oddaje się na przechowanie do składu materiałów wybuchowych lub innego pomieszczenia posiadającego odpowiednie zamknięcie. Pomieszczenie to wyznacza kierownik ruchu zakładu górniczego.

§  62. 

1. Kierownik służby strzałowej zakładu górniczego zabezpiecza roboty strzałowe wykonywane z użyciem zapalników elektrycznych przed możliwością ich przedwczesnego odpalenia spowodowanego prądami błądzącymi.

2. Przed przystąpieniem po raz pierwszy do wykonania, w danym miejscu, robót strzałowych oraz w przypadku stwierdzenia możliwości wystąpienia prądów błądzących dokonuje się pomiarów natężenia tych prądów.

3. Niezależnie od pomiarów, o których mowa w ust. 2, w miejscach prowadzenia robót strzałowych wykonuje się okresowe pomiary natężenia prądów błądzących.

4. W przypadku wystąpienia prądów błądzących o natężeniu przekraczającym połowę natężenia prądu lub impulsu zapłonowego, bezpiecznych dla stosowanej klasy zapalników elektrycznych, prowadzenie robót strzałowych z użyciem takich zapalników jest niedozwolone.

5. W zakładzie górniczym znajduje się instrukcja, zatwierdzona przez kierownika ruchu zakładu górniczego, określająca:

1) odpowiedzialność właściwych służb za dokonywanie pomiarów prądów błądzących;

2) sposób dokumentowania wyników pomiarów;

3) sposób postępowania w zależności od wyników pomiarów;

4) częstotliwość wykonywania pomiarów natężenia prądów błądzących oraz stosowane do tego celu przyrządy.

§  63. 

1. Wykonywanie robót strzałowych przy użyciu zapalników elektrycznych w pobliżu czynnych nadajników fal elektromagnetycznych wysokiej częstotliwości wymaga zachowania minimalnych odległości obwodów strzałowych od urządzeń nadawczych, wynoszących w zależności od mocy P nadajników:

1) 10 m - dla 0,5 W < P ≤ 2,5 W;

2) 30 m - dla 2,5 W < P ≤ 30 W;

3) 60 m - dla 30 W < P ≤ 100 W;

4) 100 m - dla 100 W < P ≤ 250 W;

5) 200 m - dla 250 W < P ≤ 1 kW;

6) 500 m - dla 1 kW < P ≤ 5 kW;

7) 1.500 m - dla 5 kW < P ≤ 50 kW;

8) 2.200 m - dla stacji radarowych.

2. W przypadku konieczności wykonywania robót strzałowych w odległościach mniejszych od określonych w ust. 1, stosuje się dodatkowe środki bezpieczeństwa, ustalone przez rzeczoznawcę i zatwierdzone przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

3. Zapalniki elektryczne w pobliżu czynnych nadajników wysokiej częstotliwości powinny mieć przewody zapalnikowe zwinięte w motki i powinny znajdować się wewnątrz metalowej osłony.

§  64. 

1. Środki strzałowe i sprzęt strzałowy powinny być używane z zachowaniem warunków określonych w decyzji o ich dopuszczeniu do stosowania w zakładach górniczych.

2. Szczegółowe zasady używania środków strzałowych w zakładach górniczych określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

§  65. 

1. Środki strzałowe nienadające się do użytku zwraca się producentowi lub unieszkodliwia.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego zarządza unieszkodliwianie środków strzałowych, przy czym odbywa się ono wyłącznie pod bezpośrednim nadzorem kierownika służby strzałowej lub jego zastępcy.

3. Unieszkodliwianie środków strzałowych przeprowadza się w bezpiecznej odległości od miejsc pracy, zabudowań, dróg publicznych oraz obiektów, urządzeń i innych miejsc powszechnie dostępnych, w sposób zabezpieczający przed dostępem osób nieupoważnionych.

4. Szczegółowe zasady unieszkodliwiania środków strzałowych nienadających się do użytku określają przepisy dotyczące postępowania z odpadami.

§  66. 

1. Po każdym unieszkodliwieniu środków strzałowych sporządza się protokół, który zawiera:

1) oznaczenie miejsca i czasu dokonanej czynności;

2) nazwiska osób, które dokonywały unieszkodliwienia środków strzałowych;

3) wyszczególnienie rodzajów i ilości unieszkodliwionych środków strzałowych;

4) określenie przyczyny unieszkodliwienia i sposobu jego przeprowadzenia.

2. Protokół, o którym mowa w ust. 1, podpisują osoby, które dokonywały czynności unieszkodliwienia środków strzałowych.