Dział 2 - Sądy wojskowe. - Prawo o ustroju Sądów Wojskowych i Prokuratury Wojskowej.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1944.6.29

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1970 r.

DZIAŁ  II.

Sądy wojskowe.

Rozdział  I.

Przepisy ogólne.

Art.  12.

§ 1. Wymiar sprawiedliwości w wojsku i marynarce wojennej sprawują:

a) sądy wojskowe dywizji, korpusów, garnizonów i wojskowe sądy marynarskie;

b) sądy wojskowe armii, okręgów i administracji;

c) Najwyższy Sąd Wojskowy, wspólny dla wojska i marynarki wojennej;

§ 2. W czasie wojny sądy wojskowe dywizji i korpusów noszą nazwę wojskowych sądów polowych, a sądy marynarskie - morskich sądów wojennych.

Art.  13.

Właściwość miejscowa sądów wojskowych dywizji i korpusów obejmuje obszar rozkwaterowania danych jednostek.

Sądy garnizonowe są miejscowo właściwe na całym obszarze rozkwaterowania, wchodzących do ich garnizonu jednostek, nie posiadających własnych sądów formacyjnych lub znajdujących się jeszcze w toku formowania.

Obszar działania i siedziby wojskowych sądów marynarskich oraz admiralicji określa Naczelny Dowódca.

Obszar działania wojskowych sądów armii albo okręgów obejmuje miejsce rozkwaterowania jednostek albo garnizonów, wchodzących w skład danej armii czy okręgu.

Art.  14-16. ⁴

(uchylone).

Art.  17.

Naczelny Dowódca określa, przy jakich jednostkach (formacjach) wojskowych poza armiami, okręgami, admiralicjami, korpusami i dywizjami tworzy się wojskowe sądy danych jednostek.

Art.  18.

Sądy wojskowe orzekają w składzie przewodniczącego i dwóch sędziów lub ławników.

Przewodniczącego wyznacza kierownik sądu.

Ławników do rozprawy na wniosek kierownika sądu wyznacza dowódca jednostki, przy której istnieje sąd.

Ławnikami nie mogą być żołnierze niżsi stopniem od oskarżonych.

Art.  19.

§ 1. Sądy wojskowe spełniają czynności zasadniczo na swoim obszarze działania.

§ 2. Poza swoim obszarem działania sąd wojskowy może spełniać czynności, jeżeli tego wymaga dobro wymiaru sprawiedliwości.

Art.  20.

§ 1. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, wojskowe sądy dywizyj, korpusów i garnizonów oraz wojskowe sądy marynarskie, obowiązane są udzielać pomocy sądowej na żądanie innych sądów zarówno wojskowych jak i powszechnych oraz w przypadkach prawem przewidzianych - na żądanie innych władz zarówno polskich jak i zagranicznych.

§ 2. O spełnienie czynności w drodze pomocy sądowej należy zwracać się do sądu, na którego obszarze działania czynność ma być spełniona.

§ 3. Spory powstałe między sądami wojskowymi dywizyj, korpusów garnizonów rozstrzyga ostatecznie sąd armii lub okręgu, między sądami marynarskimi - sąd admiralicji, między sądami armii, okręgów i admiralicji - Najwyższy Sąd Wojskowy.

Rozdział  II.

Wojskowe sądy dywizyj, korpusów, garnizonów oraz wojskowe sądy marynarskie.

Art.  21.

Wojskowe sądy dywizyj, korpusów i garnizonów oraz wojskowe sądy marynarskie składają się z szefa, który jest kierownikiem sądu oraz z odpowiedniej ilości sędziów wojskowych.

Art.  22.

Do właściwości wojskowej sądów dywizyj, korpusów i garnizonów oraz wojskowych sądów marynarskich należy rozpoznawanie spraw:

a) szeregowców, podoficerów i oficerów do dowódcy batalionu włącznie, albo zajmujących równorzędne stanowiska służbowe;

b) jeńców wojennych i zakładników, pozostających pod nadzorem administracji wojskowej;

c) obowiązanych do służby wojskowej lub pomocniczej z chwilą powołania oraz

d) innych osób w przypadkach prawem określonych

o przestępstwa wojskowe, przewidziane w kodeksie karnym wojskowym z wyjątkiem przestępstw, wymienionych w art. 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 100 i 185 tego kodeksu.

Art.  23.

Sąd wojskowy armii, okręgu lub admiralicji może przekazać sprawę sądowi niewłaściwemu, gdy uzna, że tego wymaga dobro wymiaru sprawiedliwości, jego szybkość lub sprawność, jak również może przejąć do własnego rozpoznania w każdym stadium sprawę, dla której właściwy jest sąd jednostki, wchodzącej w skład danej armii, okręgu czy admiralicji.

Art.  24.

Wojskowe sądy dywizyj, korpusów i garnizonów oraz wojskowe sądy marynarskie poza rozpoznawaniem spraw, należących w myśl art. 22 do ich właściwości:

a) prowadzą zlecone im sprawy, należące do właściwości sądów wojskowych armii, okręgów i admiralicji;

b) udzielają pomocy sądowej na żądanie sądów lub władz.

Art.  25.

W sprawach żołnierzy, pełniących służbę w marynarce wojennej, oraz innych osób, podlegających dowódcom w marynarce wojennej wojskowe sądy dywizyj, korpusów i garnizonów sprawują wymiar sprawiedliwości jako wojskowe sądy marynarskie, jeżeli nie został utworzony osobny wojskowy sąd marynarski, właściwy w danej sprawie.

Rozdział  III.

Wojskowe sądy armii, okręgów i admiralicji.

Art.  26.

Wojskowy sąd armii, okręgu i admiralicji składa się z prezesa, który jest kierownikiem sądu, wiceprezesa oraz z odpowiedniej ilości sędziów wojskowych.

Art.  27.

Do właściwości sądów armii, okręgu i admiralicji należy:

a) rozpoznawanie spraw oficerów, nie podlegających właściwości wojskowych sądów dywizyj, korpusów, garnizonów i wojskowych sądów marynarskich do zastępcy dowódcy dywizji włącznie, lub zajmujących równorzędne stanowiska służbowe;

b) rozpoznawanie spraw, przewidzianych w art. 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 100 i 185 kodeksu karnego wojskowego w stosunku do osób, dla których właściwymi są sądy dywizyj, korpusów, garnizonów oraz wojskowe sądy marynarskie;

c) rozpoznawanie spraw osób, wymienionych w art. 22, służbowo przynależnych do jednostek wojskowych, wchodzących w skład danej armii, okręgu lub admiralicji, a nie posiadających własnych sądów formacyjnych, o wszystkie przestępstwa.

Art.  28.

W sprawach żołnierzy, pełniących służbę w marynarce wojennej oraz innych osób, podlegających dowódcom w marynarce wojennej - wojskowe sądy armii i okręgów sprawują wymiar sprawiedliwości jako sądy admiralicji, jeżeli nie został utworzony osobny sąd admiralicji, właściwy w danej sprawie.

Art.  29.

Wojskowe sądy armii, okręgów i admiralicji mogą przekazywać poszczególne sprawy, wchodzące w zakres ich właściwości, do rozpoznawania wojskowym sądom dywizyj, korpusów i garnizonów oraz wojskowym sądom marynarskim.

Art.  30.

§ 1. Wojskowe sądy dywizyj, korpusów, garnizonów i wojskowe sądy marynarskie skierowują akta zakończonych spraw do sądów armii, okręgów i admiralicji.

§ 2. Wojskowe sądy armii, okręgów i admiralicji, skierowują do Najwyższego Sądu Wojskowego do przejrzenia w trybie nadzoru sądowego:

a) akta spraw sądów dywizyj, korpusów, garnizonów i wojskowych sądów marynarskich;

b) akta wszystkich zakończonych spraw własnych.

§ 3. Wojskowe sądy armii, okręgów i admiralicji winny przy przeglądaniu akt spraw, nadesłanych im z sądów dywizyj, korpusów i garnizonów oraz wojskowych sądów marynarskich w razie obrazy przepisów postępowania sądowego stwierdzić usterki i uchybienia i mogą je wytknąć danemu sądowi.

Stwierdzenie i wytknięcie uchybień nie ma wpływu na wynik sprawy.

W razie naruszenia prawa materialnego lub pogwałcenia istotnych przepisów postępowania, prezes sądu armii, okręgu lub admiralicji przedstawia Najwyższemu Sądowi Wojskowemu wniosek o rozpatrzenie uchybień w trybie nadzoru sądowego.

Art.  31.

Wojskowe sądy armii, okręgów i admiralicji sprawują nadzór administracyjno-sądowy nad podlegającymi im sądami dywizyj, korpusów, garnizonów i wojskowymi sądami marynarskimi.

Rozdział  IV.

Najwyższy Sąd Wojskowy.

Art.  32.

Najwyższy Sąd Wojskowy składa się z prezesa, który jest kierownikiem sądu, wiceprezesa oraz odpowiedniej ilości sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego.

Art.  33.

Do właściwości Najwyższego Sądu Wojskowego należy:

a) rozpoznawanie za zgodą Naczelnego Dowódcy spraw dowódców dywizyj, korpusów i zajmujących równorzędne stanowiska służbowe oraz innych osób;

b) rozpoznawanie spraw osób, służbowo przynależnych do jednostek wojskowych, podlegających bezpośrednio Naczelnemu Dowództwu Wojska Polskiego i nie posiadających własnych sądów formacyjnych;

c) rozpoznawanie w trybie nadzoru sądowego orzeczeń wszystkich sądów wojskowych;

d) wyjaśnianie przepisów prawa, które budzą wątpliwość lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie.

Art.  34.

Najwyższy Sąd Wojskowy może przekazywać poszczególne sprawy, wchodzące w zakres jego właściwości w myśl art. 33 pkt. b) do rozpoznania wojskowym sądom niższego rzędu, a za zgodą Naczelnego Dowódcy i sprawy wymienione w art. 33 pkt. a, c.

Art.  35.

§ 1. Skład sądzący Najwyższego Sądu Wojskowego może przedstawić zasadę prawną, budzącą wątpliwość, do rozstrzygnięcia zgromadzeniu ogólnemu sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego, poczym uchwaloną zasadę wpisuje się do księgi zasad prawnych.

§ 2. Zgromadzenia ogólne odbywają się pod przewodnictwem prezesa Najwyższego Sądu Wojskowego. Naczelny Prokurator Wojskowy bierze udział w zgromadzeniach ogólnych bez prawa udziału w głosowaniu; ma on prawo składania wniosków.

§ 3. Do powzięcia uchwały wymagana jest obecność przynajmniej 1/2 ogólnej ilości sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego.

§ 4. Narada i głosowanie odbywają się według przepisów kodeksu wojskowego postępowania karnego.

§ 5. Skład sądzący, orzekając w danej sprawie karnej jest związany rozstrzygnięciem zgromadzenia ogólnego.

§ 6. Odstąpienie przez Najwyższy Sąd Wojskowy od zasady prawnej, ustalonej przez zgromadzenie ogólne, może nastąpić tylko w drodze ponownego rozstrzygnięcia zgromadzenia ogólnego.

Art.  36.

§ 1. Na żądanie Naczelnego Dowódcy, Prezesa Najwyższego Sądu Wojskowego lub Naczelnego Prokuratora Wojskowego powołane jest zgromadzenie ogólne również do wyjaśnienia przepisów prawa karnego, które budzą wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie.

§ 2. Opinie zgromadzenia ogólnego wpisuje się do księgi zasad prawnych.

Art.  37.

§ 1. Najwyższy Sąd Wojskowy wydaje przez istniejące przy nim Biuro Orzecznictwa zbiór swoich orzeczeń i opinii, zawierających rozstrzygnięcia zasadniczych zagadnień prawnych.

§ 2. Prezes Najwyższego Sądu Wojskowego może powierzyć oficerom służby sprawiedliwości, wchodzącym w skład Biura Orzecznictwa, również inne czynności służbowe.

Rozdział  V.

Podział czynności.

Art.  38.

Podział czynności między sędziów sądów wojskowych następuje na podstawie zarządzenia prezesów, wiceprezesów lub szefów danych sądów.

Art.  39.

Spełnienie czynności przez sędziego, niepowołanego do niej według podziału czynności, nie wpływa na jej ważność.

Rozdział  VI.

Administracja sądowa i nadzór.

Art.  40.

§ 1. Naczelny nadzór nad sądami wojskowymi i prokuraturą wojskową sprawuje Naczelny Dowódca, który mianuje, przenosi, zwalnia sędziów, prokuratorów (wiceprokuratorów, podprokuratorów) i oficerów śledczych.

§ 2. Naczelny Dowódca wykonywa nadzór ten osobiście lub przez Naczelnego Szefa Sądownictwa Wojennego w Naczelnym Dowództwie.

§ 3. Naczelny Szef Sądownictwa Wojennego wykonuje zlecony mu nadzór osobiście lub przez wyznaczonych przez siebie oficerów służby sprawiedliwości z wydziału sądownictwa wojennego. Wyznaczony oficer nie może mieć niższego stopnia wojskowego niż oficer, stojący na czele danego sądu lub prokuratury wojskowej.

Art.  41.

Naczelny Szef Sądownictwa Wojennego w Naczelnym Dowództwie:

a) sprawuje szefostwo nad korpusem oficerów służby sprawiedliwości;

b) przedstawia wnioski w sprawie nominacji, stanowisk i awansów oficerów służby sprawiedliwości;

c) wyznacza oficerów, podoficerów i szeregowców na stanowiska kancelaryjne i techniczne w służbie sprawiedliwości;

d) przedstawia wnioski o wpisanie na listę obrońców wojskowych i zaprzysięga ich;

e) wydaje regulaminy, w których określa tryb wewnętrznego urzędowania i biurowość sądów i prokuratur wojskowych;

f) oznacza po upływie jakiego czasu i pod jakimi warunkami akta spraw sądów i prokuratur wojskowych mają być w całości lub w części niszczone lub przekazywane archiwum;

g) kieruje wydziałem sądownictwa wojennego w Naczelnym Dowództwie.

Art.  42.

W zakresie działalności wydziału sądownictwa wojennego w Naczelnym Dowództwie wchodzi:

a) wykonywanie zleconego nadzoru nad sądami wojskowymi i prokuraturą wojskową;

b) kontrola organizacji wojskowych sądów i prokuratury wojskowej oraz ich stanu etatowego;

c) prowadzenie dla Naczelnego Dowódcy biura prawnego;

d) prowadzenie ewidencji i referatu osobowego korpusu oficerów służby sprawiedliwości oraz listy obrońców wojskowych;

e) prowadzenie centralnego archiwum sądów i prokuratur wojskowych;

f) prowadzenie rejestru skazanych.

Art.  43.

Nadzór administracyjno-służbowy nad sądami i sędziami pełnią kierownicy danych sądów. Mogą oni powoływać poszczególnych sędziów wojskowych danego sądu do współdziałania w czynnościach administracyjnych i nadzorczych.

Art.  44.

§ 1. Osoby, powołane do nadzoru mają prawo żądać wyjaśnień, wglądać w czynności, powodować usunięcie oczywistych usterek i uchybień oraz pociągać winnych do odpowiedzialności.

§ 2. Nadzór nie może wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie wojskowi są niezawiśli.

§ 3. Osoby powołane do nadzoru mogą być obecne na niejawnych rozprawach.

§ 4. Każdy sąd wyższy może zawiadomić osobę powołaną do nadzoru o zauważonych przez siebie usterkach i uchybieniach w urzędowaniu sądu niższego.

Art.  45.

Do personelu, nie pełniącego czynności sędziowskich w sądach wojskowych, stosuje się w sprawach nadzoru ogólne przepisy wojskowego regulaminu dyscyplinarnego.

⁴ Art. 14-16 uchylone przez art. III pkt 14 lit. a) ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (Dz.U.69.13.97) z dniem 1 stycznia 1970 r.