Część 1 - WŁAŚCIWOŚĆ I USTRÓJ SĄDÓW UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH. - Prawo o sądach ubezpieczeń społecznych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1961.41.215 t.j.

Akt utracił moc

Wersja od: 22 lutego 1962 r.

CZĘŚĆ  I.

WŁAŚCIWOŚĆ I USTRÓJ SĄDÓW UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH.

DZIAŁ  I.

WŁAŚCIWOŚĆ.

Art.  1. 

Sądy ubezpieczeń społecznych sprawują wymiar sprawiedliwości w sporach o świadczenia pieniężne z zakresu zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin oraz w innych sprawach przekazanych im odrębnymi przepisami.

Art.  2. 

§ 1. Do właściwości sądów ubezpieczeń społecznych nie należą:

1) spory o roszczenia regresowe między organami rentowymi a zakładami pracy i osobami trzecimi,

2) sprawy, w których decyzja należy do swobodnego uznania organu rentowego,

3) sprawy o przeliczenie na walutę polską świadczeń przyznanych przez instytucje zagraniczne oraz sprawy o przeliczenie na walutę obcą świadczeń przyznanych przez polskie organy rentowe.

§ 2. Do właściwości sądów ubezpieczeń społecznych nie należy także wykładnia postanowień umów, układów i porozumień międzynarodowych w zakresie zaopatrzeń emerytalnych w sprawach o świadczenia pieniężne przysługujące od polskich organów rentowych, o ile postanowienia tych umów, układów i porozumień międzynarodowych przekazują wyjaśnianie trudności wynikłych przy ich wykonywaniu innym organom.

Art.  3. 

§ 1. Skargi do sądów ubezpieczeń społecznych można wnosić na decyzje organów rentowych oraz na orzeczenia innych organów, z których wynikają skutki prawne dla zainteresowanych i w przypadku przewidzianym w art. 196 § 3, jeżeli prawo niniejsze lub inne przepisy nie wyłączają skargi.

§ 2. Organami rentowymi w rozumieniu prawa niniejszego są organy administracji państwowej właściwe do wydawania decyzji w sprawach rent i zaopatrzeń.

DZIAŁ  II.

USTRÓJ.

Rozdział  I.

Przepisy ogólne.

Art.  4. 

§ 1. Powołuje się:

1) okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych,

2) Trybunał Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie.

2. Sądy ubezpieczeń społecznych wydają wyroki w imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Art.  5. 

§ 1. Ilekroć w prawie niniejszym użyto określeń "sąd(y) ubezpieczeń społecznych" lub "sąd(y)", dotyczą one wszystkich sądów wymienionych w art. 4 § 1.

§ 2. W przepisach prawa niniejszego przez wyrażenie "sędzia" rozumie się także prezesów i wiceprezesów sądów ubezpieczeń społecznych, jeżeli z danego przepisu nie wynika inaczej.

Art.  6. 

§ 1. Językiem sądowym jest język polski.

§ 2. W sprawie używania innych języków w okręgowych sądach ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w sądownictwie powszechnym.

Art.  7. 

§ 1. Poszczególne okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych tworzy i znosi rozporządzeniami Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

§ 2. Rozporządzenie tworzące okręgowy sąd ubezpieczeń społecznych określa jego siedzibę i okręg.

§ 3. Zmiany siedziby i granic okręgów poszczególnych okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych dokonuje rozporządzeniami Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Rozdział  II.

Okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych.

Art.  8. 

Okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych rozpoznają w pierwszej instancji sprawy należące do właściwości sądów ubezpieczeń społecznych.

Art.  9. 

Okręgowy sąd ubezpieczeń społecznych składa się z prezesa, sędziów i ławników, a w miarę potrzeby także z jednego lub więcej wiceprezesów.

Art.  10. 

Okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych mogą dzielić się na wydziały na zasadach określonych w regulaminie wewnętrznego urzędowania okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych.

Art.  11. 

Jeżeli prawo niniejsze nie stanowi inaczej, okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych orzekają w kolegiach składających się z jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników.

Art.  12. 

Okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych orzekają jednoosobowo bez udziału ławników w sprawach:

1) o renty i zaopatrzenia dla członków rodzin pozostałych po rencistach, jeżeli świadczenia te nie są uzależnione od niezdolności do wykonywania zatrudnienia;

2) o świadczenia jednorazowe i dodatki do rent;

3) o zawieszenie prawa do świadczeń i ustalenie wysokości renty wyrównawczej;

4) o ponowne ustalenie wysokości świadczeń w związku ze zmianą ich podstawy wymiaru;

5) o wstrzymanie wypłaty świadczeń w związku ze zbiegiem prawa do dwóch lub więcej świadczeń;

6) o ponowne ustalenie świadczeń na skutek zmiany przepisów.

Art.  13. 

§ 1. W sprawach, w których od orzeczenia okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych nie służy skarga rewizyjna, przewodniczący kolegium orzekającego (art. 11) lub sędzia orzekający (art. 12) może przedstawić w toku postępowania zagadnienie prawne, budzące wątpliwości, wraz ze swą opinią do rozstrzygnięcia Trybunałowi Ubezpieczeń Społecznych. Trybunał rozstrzyga przekazane mu zagadnienie na posiedzeniu niejawnym w kolegium określonym w art. 17, po wysłuchaniu wniosku rzecznika interesu publicznego lub złożeniu przez niego oświadczenia, iż nie zamierza złożyć wniosku.

§ 2. Jeżeli w sprawie, w której od orzeczenia okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych nie służy skarga rewizyjna, sąd ten zamierza odstąpić od zasady prawnej wpisanej do księgi zasad prawnych Trybunału Ubezpieczeń Społecznych - wówczas przedstawia zagadnienie prawne wraz ze swą opinią do rozstrzygnięcia Trybunałowi.

§ 3. Rozstrzygnięcie Trybunału Ubezpieczeń Społecznych wiąże w danej sprawie okręgowy sąd ubezpieczeń społecznych.

Rozdział  III.

Trybunał Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  14. 

Trybunał Ubezpieczeń Społecznych:

1) rozstrzyga środki odwoławcze od orzeczeń okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych;

2) 1  (uchylony);

3) orzeka w innych sprawach, przekazanych mu przez przepisy prawa.

Art.  15. 

Trybunał Ubezpieczeń Społecznych składa się z prezesa, wiceprezesów i sędziów.

Art.  16. 

Trybunał Ubezpieczeń Społecznych dzieli się na wydziały na zasadach określonych w regulaminie wewnętrznego urzędowania Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  17. 

§ 1. Trybunał Ubezpieczeń Społecznych orzeka w kolegiach składających się z trzech sędziów.

§ 2. W składzie tego kolegium orzekającego może brać udział bez prawa przewodniczenia jeden sędzia okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych, delegowany do Trybunału Ubezpieczeń Społecznych w trybie określonym w art. 54.

Art.  18.  ²

 (uchylony).

Art.  19.  ³

 (uchylony).

Art.  20. 

§ 1. Wydziałem Trybunału Ubezpieczeń Społecznych kieruje wiceprezes Trybunału.

§ 2. Prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych może kierować jednym z wydziałów Trybunału oraz przewodniczyć każdemu kolegium orzekającemu.

Art.  21. 

§ 1. Zgromadzenie ogólne Trybunału Ubezpieczeń Społecznych składa się z wszystkich sędziów tego Trybunału, z wyłączeniem wszakże sędziów delegowanych (art. 54). Sędziowie są obowiązani brać udział w posiedzeniach zgromadzenia ogólnego.

§ 2. Na zgromadzeniu ogólnym przewodniczy prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych lub jego zastępca (art. 27).

§ 3. Do powzięcia uchwał zgromadzenia ogólnego wymagana jest obecność przynajmniej trzech czwartych jego członków. Uchwały zapadają większością głosów. Przewodniczący głosuje na równi z innymi członkami; w razie równości głosów przeważa głos przewodniczącego.

Art.  22. 

Prócz spraw, wymienionych w art. 18 § 2 i w art. 19 § 1, zgromadzenia ogólne rozpoznają sprawy przekazane im innymi przepisami oraz te sprawy z zakresu administracji sądowej, co do których prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych zażąda opinii zgromadzenia ogólnego.

Art.  23. 

§ 1. Najpóźniej w listopadzie każdego roku zgromadzenie ogólne Trybunału Ubezpieczeń Społecznych wybiera na rok następny ze swego grona dwóch członków i dwóch zastępców do kolegium administracyjnego, w skład którego wchodzi ponadto prezes Trybunału jako przewodniczący oraz powołany przez niego jeden członek zgromadzenia ogólnego.

§ 2. Kolegium administracyjne rozpoznaje sprawy w pełnym składzie. Przewodniczący głosuje na równi z innymi członkami. Uchwały zapadają większością głosów. W razie równości głosów przeważa głos przewodniczącego.

Art.  24. 

§ 1. Kolegium administracyjne najpóźniej w listopadzie każdego roku ustala zarówno dla Trybunału Ubezpieczeń Społecznych, jak i dla poszczególnych okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych podział czynności na rok następny lub na okres dłuższy, jeżeli szczególne akty ustawodawcze to stanowią, a w razie potrzeby - także w ciągu roku.

§ 2. Podział czynności obejmuje również ustalenie zastępstw, tudzież wyznaczanie składu kolegium sędziowskiego, powołanego do orzekania w sprawach określonych w art. 65 § 2 lit. c) prawa o ustroju sądów powszechnych.

§ 3. Podział czynności we wszystkich sądach ubezpieczeń społecznych następuje na podstawie wniosku prezesa Trybunału Ubezpieczeń Społecznych, jednak podział czynności w poszczególnych okręgowych sądach ubezpieczeń społecznych następuje po rozpoznaniu wniosków prezesów tych sądów.

§ 4. Prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych oznacza zakres czynności własny i wiceprezesów Trybunału.

Art.  25. 

§ 1. Trybunał Ubezpieczeń Społecznych wydaje zbiór swoich orzeczeń, zawierających rozstrzygnięcia zasadniczych zagadnień prawnych.

§ 2. Materiał prawny do orzecznictwa zbiera i ewidencję orzecznictwa prowadzi sekcja orzecznictwa złożona co najmniej z jednego sędziego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych oraz osoby posiadającej kwalifikacje na stanowisko sędziego okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych. Regulamin Trybunału Ubezpieczeń Społecznych może powierzyć sekcji orzecznictwa i inne czynności pomocnicze.

Rozdział  IV.

Administracja sądowa i nadzór.

Art.  26. 

Czynności administracji sądowej pełnią prezesi sądów ubezpieczeń społecznych. Mogą oni powoływać do współdziałania w czynnościach administracyjnych, nie wyłączając nadzorczych, swoich zastępców, a w poszczególnych przypadkach - sędziów.

Art.  27. 

§ 1. Zastępcą prezesa sądu ubezpieczeń społecznych jest najstarszy służbą wiceprezes lub sędzia.

§ 2. W razie przerwy w urzędowaniu prezesa sądu ubezpieczeń społecznych zastępcę może wyznaczyć:

1) Minister Sprawiedliwości - w stosunku do wszystkich sądów ubezpieczeń społecznych, spośród sędziów tego samego albo innego równorzędnego sądu ubezpieczeń społecznych lub Trybunału Ubezpieczeń Społecznych;

2) prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych - w stosunku do okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych, spośród sędziów tego samego sądu.

Art.  28. 

O starszeństwie służbowym wiceprezesów lub sędziów sądów ubezpieczeń społecznych, zajmujących stanowiska równorzędne w tym samym sądzie, rozstrzyga dzień nominacji na dane stanowisko, a w razie równoczesnego mianowania - dane w kolejności następującej:

1) czas spędzony na stanowisku sędziowskim;

2) czas służby państwowej, liczony jednak nie wcześniej, jak od ukończenia studiów prawniczych z przepisanymi egzaminami,

3) wiek.

Art.  29. 

Nadzór nad sądami ubezpieczeń społecznych oraz nad sędziami i ławnikami pełnią:

1) prezes sądu ubezpieczeń społecznych - nad swoim sądem;

2) prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych - także nad wszystkimi okręgowymi sądami ubezpieczeń społecznych.

Art.  30. 

§ 1. Nadzór naczelny nad wszystkimi sądami ubezpieczeń społecznych oraz nad sędziami i ławnikami sprawuje Minister Sprawiedliwości.

§ 2. Minister Sprawiedliwości wykonywa nadzór ten osobiście, przez Podsekretarza Stanu lub przez delegowanych sędziów instancji równorzędnej lub wyższej sądów ubezpieczeń społecznych lub sądów powszechnych.

Art.  31. 

§ 1. Osoby powołane do nadzoru (art. 26, 29, 30) mają prawo żądać wyjaśnień, wglądać w czynności i usuwać oczywiste usterki oraz z powodu dostrzeżonych przewinień kierować sprawy do sądu dyscyplinarnego, nadto Minister Sprawiedliwości oraz prezesi sądów ubezpieczeń społecznych co do sądów podległych ich nadzorowi mają prawo uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem oraz zarządzenia niezgodne z regulaminami lub innymi przepisami porządkowymi.

§ 2. Osoby powołane do nadzoru mogą być obecne na rozprawie toczącej się przy drzwiach zamkniętych.

§ 3. Prezesi sądów ubezpieczeń społecznych w granicach służącego im nadzoru, tudzież Minister Sprawiedliwości mogą w razie dostrzeżenia uchybienia zwrócić na nie uwagę oraz żądać usunięcia skutków uchybienia.

§ 4. Nadzór nie może wkraczać w dziedzinę, w której w myśl Konstytucji sędziowie są niezawiśli.

Art.  32. 

Do pracowników sądowych stosuje się przepisy o nadzorze służbowym, zawarte w ustawie o państwowej służbie cywilnej.

Art.  33. 

§ 1. Minister Sprawiedliwości kontroluje działalność służbową władz powołanych do nadzoru, deleguje osoby wymienione w art. 30 § 2 do periodycznych wizytacji sądów ubezpieczeń społecznych oraz czuwa nad wykonaniem wydanych w drodze nadzoru zarządzeń.

§ 2. Minister Sprawiedliwości wydaje przepisy co do periodycznych wizytacji okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych przez prezesa, wiceprezesów lub sędziów Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  34. 

Trybunał Ubezpieczeń Społecznych o spostrzeżonych przez siebie usterkach w urzędowaniu okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych zawiadamia prezesa danego sądu.

Art.  35. 

§ 1. Trybunał Ubezpieczeń Społecznych w razie dostrzeżenia przy rozstrzyganiu środków odwoławczych od orzeczeń okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych oczywistej obrazy przepisów ustawowych w postępowaniu tych sądów, władny jest - niezależnie od uprawnień służących mu z mocy przepisów o postępowaniu - stwierdzić uchybienie i wytknąć je danemu okręgowemu sądowi ubezpieczeń społecznych. Na żądanie okręgowy sąd ubezpieczeń społecznych obowiązany jest udzielić wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie ma wpływu na daną sprawę.

§ 2. O wytknięciu uchybienia Trybunał Ubezpieczeń Społecznych zawiadamia prezesa właściwego okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych, a w wypadkach ważniejszych - ponadto Ministra Sprawiedliwości.

Art.  36. 

§ 1. Regulaminy wewnętrznego urzędowania okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych i Trybunału Ubezpieczeń Społecznych wydaje w drodze rozporządzeń Minister Sprawiedliwości.

§ 2. Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oznacza w drodze rozporządzenia, po upływie jakiego czasu i pod jakimi warunkami akta spraw sądowych będą w całości lub w części niszczone lub przekazywane organom rentowym albo archiwom państwowym.

Rozdział  V.

Sekretariaty sądów ubezpieczeń społecznych i pracownicy sądowi.

Art.  37. 

Sekretariaty sądów ubezpieczeń społecznych składają się z sekretarzy sądowych, pracowników kancelaryjnych oraz innych pracowników.

Art.  38. 

Do osób wymienionych w artykule poprzedzającym stosuje się odpowiednio przepisy art. 154-155 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Rozdział  VI.

Aplikanci i asesorzy sądowi.

Art.  39. 

§ 1. Aplikant sądowy po odbyciu jednorocznej aplikacji w sądach powszechnych może być na pozostały okres aplikacji oddelegowany przez Ministra Sprawiedliwości do okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych. Do aplikantów oddelegowanych do okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych o aplikantach.

§ 2. Minister Sprawiedliwości określi w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady dotyczące organizacji aplikacji sądowej oraz egzaminu sędziowskiego dla aplikantów odbywających aplikację również w okręgowym sądzie ubezpieczeń społecznych.

§ 3. Minister Sprawiedliwości może delegować do okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych asesora sądowego, który odbył również aplikację w takim sądzie.

§ 4. Minister Sprawiedliwości może powierzyć asesorowi na oznaczony czas w okresie pierwszego roku asesury pełnienie czynności sędziowskich przewidzianych w art. 206, a po upływie roku może powierzyć mu na oznaczony czas pełnienie ogółu czynności sędziowskich. W zakresie orzekania asesor podlega tylko ustawie.

Rozdział  VII.

Biegli sądowi, tłumacze przysięgli.

Art.  40. 

§ 1. Przy sądach ubezpieczeń społecznych, mogą być ustanowieni biegli sądowi. Bliższe w tym względzie przepisy oraz zasady wynagrodzenia określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, wydane po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

§ 2. Czynności tłumaczów przysięgłych przy sądach ubezpieczeń społecznych pełnią tłumacze przysięgli, ustanowieni przy sądach powszechnych.

§ 3. W drodze przepisów, o których mowa w § 1, może być wprowadzony komisyjny tryb badań lekarskich w zakresie orzecznictwa inwalidzkiego.

Rozdział  VIII.

Spory o właściwość między sądami ubezpieczeń społecznych a innymi sądami i organami administracji państwowej.

Art.  41. 

§ 1. Spory o właściwość między sądami ubezpieczeń społecznych a organami administracji państwowej rozstrzyga Trybunał Ubezpieczeń Społecznych.

§ 2. Orzeczenie Trybunału Ubezpieczeń Społecznych w sprawie właściwości wiąże w danej sprawie sądy ubezpieczeń społecznych.

§ 3. Spór o właściwość jest niedopuszczalny z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu ubezpieczeń społecznych.

Art.  42. 

§ 1. Spory o właściwość między sądami ubezpieczeń społecznych a sądami powszechnymi rozstrzyga sąd przełożony nad sądem powszechnym. Prawomocne orzeczenie sądu powszechnego wiąże sąd ubezpieczeń społecznych.

§ 2. Jeżeli sporu o właściwość nie wytoczono, rozstrzyga to orzeczenie sądowe, które się pierwsze uprawomocniło.

Art.  43. 

Spory powstałe między sądami ubezpieczeń społecznych a sądami powszechnymi wskutek odmowy udzielania pomocy sądowej przez sąd powszechny rozstrzyga ostatecznie sąd wojewódzki przełożony nad sądem, do którego zwrócono się o pomoc.

DZIAŁ  III.

SĘDZIOWIE.

Rozdział  I.

Niezawisłość sędziowska.

Art.  44. 

Do sędziów sądów ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio przepisy art. 54-56 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Rozdział  II.

Tryb i warunki mianowania.

Art.  45. 

Na stanowisko sędziego okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych może być powołany ten, kto:

1) odpowiada wymaganiom przewidzianym w art. 57 prawa o ustroju sądów powszechnych pod warunkiem odbycia połowy ogólnego okresu aplikacji sądowej w okręgowym sądzie ubezpieczeń społecznych i pracy w charakterze asesora sądowego co najmniej przez rok w takim sądzie lub

2) odpowiada wymaganiom art. 57 prawa o ustroju sądów powszechnych i zajmował stanowisko sędziego sądu powiatowego, lub też

3) odpowiada wymaganiom art. 57 pkt a) do d) i h) prawa o ustroju sądów powszechnych i zajmował jedno ze stanowisk wymienionych w art. 58 § 1 pkt a), b), c) i d) tegoż prawa albo też posiada co najmniej pięć lat pracy w zakresie rent i zaopatrzeń w organach administracji państwowej lub w byłych instytucjach ubezpieczeń społecznych.

Art.  46. 

Na stanowisko sędziego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych mogą być powołani sędziowie okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych, sędziowie sądu wojewódzkiego spełniający warunki określone w art. 57 prawa o ustroju sądów powszechnych, osoby wymienione w art. 45 pkt 3 z zastrzeżeniem, że ustalony w tym przepisie okres pięcioletni zastępuje się okresem co najmniej lat 10.

Art.  47. 

Liczba sędziów sądów ubezpieczeń społecznych powołanych spośród osób, które pracowały w zakresie rent i zaopatrzeń w organach administracji państwowej lub w byłych instytucjach ubezpieczeń społecznych, nie może przewyższać połowy ogółu sędziów danego sądu ubezpieczeń społecznych.

Art.  48. 

Art. 58 § 3 prawa o ustroju sądów powszechnych stosuje się odpowiednio przy powoływaniu sędziów sądów ubezpieczeń społecznych.

Art.  49. 

§ 1. Prezesem lub wiceprezesem okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych może być mianowany, kto przez dwa lata pozostawał na stanowisku sędziego co najmniej takiego sądu albo przez trzy lata na stanowisku co najmniej sędziego sądu powiatowego, prokuratora lub wiceprokuratora.

§ 2. Prezesem lub wiceprezesem Trybunału Ubezpieczeń Społecznych może być mianowany, kto co najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego tego Trybunału, albo sędzia Sądu Najwyższego, jak również, kto co najmniej przez osiem lat pozostawał na stanowisku sędziowskim w okręgowym sądzie ubezpieczeń społecznych, bądź co najmniej na stanowisku sędziego sądu wojewódzkiego, prokuratora lub wiceprokuratora.

§ 3. Prezesów i wiceprezesów sądów ubezpieczeń społecznych mianuje spośród sędziów i odwołuje Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  50. 

Nikt nie może zostać sędzią w tym sądzie ubezpieczeń społecznych, w którym jest już sędzią jego małżonek, krewny do czwartego lub powinowaty do drugiego stopnia włącznie. W razie późniejszego powstania powinowactwa między sędziami jednego sądu ubezpieczeń społecznych, sędzia, który zawarł związek małżeński, tworzący powinowactwo, powinien być przeniesiony do innego sądu ubezpieczeń społecznych na równorzędne stanowisko.

Art.  51. 

Sędziów powołuje Rada Państwa na wniosek Ministra Sprawiedliwości zgłoszony po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przedstawiony za zgodą Prezesa Rady Ministrów.

Art.  52. 

W kwestiach stosunku służbowego sędziów sądów ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy art. 61-64 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Rozdział  III.

Zmiana i zrzeczenie się stanowiska.

Art.  53. 

§ 1. Mianowanie sędziego na inne stanowisko lub przeniesienie go na inne miejsce służbowe może nastąpić tylko za jego zgodą przy odpowiednim zastosowaniu przepisu art. 52.

§ 2. Poza tym do sędziów sądów ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio przepisy art. 65 § 2 prawa o ustroju sądów powszechnych, przy czym sądem wyższym w rozumieniu § 2 lit. c) tego artykułu jest w stosunku do okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych - Trybunał Ubezpieczeń Społecznych, a w stosunku do Trybunału - Sąd Najwyższy.

§ 3. Przeniesienie sędziego w przypadkach objętych artykułem niniejszym zarządza Minister Sprawiedliwości.

Art.  54. 

§ 1. Przepisy art. 68 prawa o ustroju sądów powszechnych stosuje się odpowiednio do delegowania sędziów sądów ubezpieczeń społecznych, przy czym prawo delegowania, wymienione w § 2 tego artykułu, służy Prezesowi Trybunału Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli chodzi o czynności sędziowskie w jakimkolwiek sądzie ubezpieczeń społecznych.

§ 2. Z zachowaniem przepisów prawa o ustroju sądów powszechnych o delegacji można również delegować sędziów sądów ubezpieczeń społecznych do pełnienia czynności w sądach powszechnych, a do pełnienia czynności w sądach ubezpieczeń społecznych - sędziów sądów powszechnych.

Art.  55. 

Przepisy art. 66 i 67 prawa o ustroju sądów powszechnych stosuje się odpowiednio do sędziów sądów ubezpieczeń społecznych.

Art.  56. 

W sprawie odwołania lub zwolnienia sędziego stosuje się przepisy mające zastosowanie do sędziów sądów powszechnych.

Art.  57. 

W sprawie zrzeczenia się stanowiska przez sędziego sądu ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio art. 73 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Rozdział  IV.

Prawa.

Art.  58. 

W sprawach powołania sędziego sądu ubezpieczeń społecznych do służby wojskowej oraz praw sędziego stosuje się art. 69 i 75 prawa o ustroju sądów powszechnych.

Rozdział  V.

Obowiązki.

Art.  59. 

Przepisy art. 76-85 prawa o ustroju sądów powszechnych, dotyczące obowiązków związanych ze stanowiskiem sędziowskim, stosuje się odpowiednio do sędziów sądów ubezpieczeń społecznych, przy czym przewidziane w art. 82 § 2 i w art. 83 § 1 tego prawa rozstrzygnięcia należą do właściwości kolegium administracyjnego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

Rozdział  VI.

Tok instancji i terminy składania odwołań.

Art.  60. 

§ 1. Prezes Trybunału Ubezpieczeń Społecznych rozstrzyga w pierwszej instancji, na wniosek prezesów okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych, o uprawnieniach służbowych sędziów okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych, wynikających z prawa niniejszego. Od orzeczenia prezesa Trybunału Ubezpieczeń Społecznych służy interesowanemu prawo wniesienia odwołania do Ministra Sprawiedliwości.

§ 2. O uprawnieniach wiceprezesów i sędziów Trybunału Ubezpieczeń Społecznych oraz prezesów okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych rozstrzyga na wniosek prezesa Trybunału Ubezpieczeń Społecznych Minister Sprawiedliwości.

Art.  61. 

§ 1. Od rozstrzygnięcia kolegium administracyjnego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych służy odwołanie do ogólnego zgromadzenia tego Trybunału w terminie siedmiodniowym od dnia podania do wiadomości.

§ 2. Rozstrzygnięcia ogólnego zgromadzenia Trybunału Ubezpieczeń Społecznych są ostateczne i zaskarżeniu nie podlegają.

Art.  62. 

W przypadkach przewidzianych w art. 60 i 61 stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Rozdział  VII.

Odpowiedzialność dyscyplinarna.

Art.  63. 

§ 1. Do orzekania w pierwszej instancji w sprawach dyscyplinarnych przeciwko sędziom, zajmującym stanowiska w okręgowych sądach ubezpieczeń społecznych, powołany jest sąd dyscyplinarny przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych, orzekający w składzie trzech sędziów Trybunału.

§ 2. Sąd dyscyplinarny wyższy oraz Najwyższy Sąd Dyscyplinarny, przewidziane w art. 94 § 1 lit. b) i c) prawa o ustroju sądów powszechnych, pełnią w stosunku do sędziów, zajmujących stanowiska w okręgowych sądach ubezpieczeń społecznych oraz w Trybunale Ubezpieczeń Społecznych, te same funkcje, co w stosunku do sędziów zajmujących stanowiska w sądach powszechnych.

§ 3. Przewodniczącym sądu dyscyplinarnego przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych jest prezes Trybunału.

§ 4. Członków sądu dyscyplinarnego w liczbie czterech, w tym jednego zastępcę przewodniczącego, wybiera ogólne zgromadzenie Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  64. 

Rzecznika dyscyplinarnego wyznacza Minister Sprawiedliwości spośród sędziów Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  65. 

Przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów stosuje się odpowiednio do sędziów sądów ubezpieczeń społecznych.

DZIAŁ  IV.

ŁAWNICY.

Rozdział  I.

Powoływanie i zwalnianie ławników.

Art.  66. 

§ 1. Ławników do okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych wybierają na okres trzyletni wojewódzkie rady narodowe (rady narodowe miast wyłączonych z województw) istniejące na obszarze okręgu danego sądu, spośród pracowników odpowiadających warunkom przewidzianym dla ławników w sądach powszechnych.

§ 2. Na ławników okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych nie mogą być jednak wybierani pracownicy organów rentowych, osoby orzekające w sprawach rent w innych organach oraz ławnicy sądów powszechnych.

§ 3. Liczbę ławników podlegających wyborowi przez poszczególne rady narodowe określa prezes właściwego okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych.

§ 4. W razie znacznego zmniejszenia się w czasie kadencji liczby ławników danego sądu lub w razie zmiany granic okręgu sądu następuje na czas trwania kadencji dodatkowy wybór ławników.

Art.  67. 

Do trybu przedstawiania kandydatów na ławników, ich wyboru i odwoływania oraz wyznaczania ich do udziału w posiedzeniach sądowych stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w tym zakresie w sądach powszechnych.

Rozdział  II.

Prawa i obowiązki ławników.

Art.  68. 

§ 1. Ławnicy okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych są w sprawowaniu swego urzędu ławnika niezawiśli i podlegają tylko aktom ustawodawczym.

§ 2. Ławnicy składają przed objęciem urzędu przed przewodniczącym właściwego sądu następujące przyrzeczenie: "Przyrzekam, że na powierzonym mi urzędzie ławnika okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych będę sumiennie i gorliwie spełniał powierzone mi obowiązki, poświęcając im całą swą wiedzę i doświadczenie, a sprawiedliwość bezstronnie i zgodnie z przepisami prawa oraz zasadami słuszności wymierzał".

Art.  69. 

Ławnicy nie mogą doznawać utrudnień ze strony pracodawców przy pełnieniu swych obowiązków.

Art.  70. 

§ 1. Ławnik powinien strzec powagi sądu i unikać wszystkiego, co mogłoby uchybiać godności jego urzędu lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności.

§ 2. W zakresie obowiązku zachowania tajemnicy ławnik jest zrównany z sędzią.

Art.  71. 

Ławnik obowiązany jest przybyć na posiedzenie sądu, na które został powołany, a jeżeli zajdzie jakakolwiek przeszkoda, powinien natychmiast zawiadomić o tym prezesa sądu oraz złożyć odpowiednie wyjaśnienia i dowody.

DZIAŁ  V.

RZECZNIK INTERESU PUBLICZNEGO PRZY TRYBUNALE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH.

Art.  72. 

§ 1. Przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych urzęduje rzecznik interesu publicznego i jego zastępcy.

§ 2. Rzecznik interesu publicznego działa osobiście lub przez swoich zastępców.

Art.  73. 

Rzecznik interesu publicznego, stosownie do przepisów prawa niniejszego, stoi na straży prawa i dąży do ustalenia w orzecznictwie sądów ubezpieczeń społecznych prawidłowej i jednolitej wykładni przepisów prawnych.

Art.  74. 

Rzecznika interesu publicznego i jego zastępców powołuje Rada Państwa na wniosek Prezesa Rady Ministrów.

Art.  75. 

Na stanowisko rzecznika interesu publicznego lub jego zastępcy może być mianowany ten, kto odpowiada warunkom określonym dla sędziego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  76. 

Kierownictwo i nadzór nad działalnością rzecznika interesu publicznego wykonywa Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Art.  77. 

Rzecznik interesu publicznego przedstawia Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych swoje spostrzeżenia co do potrzeby zmian lub uzupełnień obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Art.  78. 

Jeżeli prawo niniejsze nie stanowi inaczej, do rzecznika interesu publicznego i jego zastępców stosuje się przepisy dotyczące pracowników państwowych.

Art.  79. 

§ 1. Przy rzeczniku interesu publicznego istnieje sekretariat.

§ 2. Do sekretarzy, pracowników kancelaryjnych i innych pracowników sekretariatu rzecznika interesu publicznego stosuje się przepisy dotyczące pracowników państwowych.

Art.  80. 

Regulamin określający tryb urzędowania rzecznika interesu publicznego wyda Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w uzgodnieniu z Ministrem Sprawiedliwości.

Art.  81. 

§ 1. Rzecznik interesu publicznego i jego zastępcy przy rozprawach używają togi i biretu jako stroju urzędowego.

§ 2. Szczegóły tego stroju, tudzież stój lub odznaki rzecznika interesu publicznego i jego zastępców przy czynnościach urzędowych poza rozprawą zawierać będzie regulamin urzędowania rzecznika interesu publicznego.

DZIAŁ  VI.

WYDZIAŁY ZAMIEJSCOWE I SESJE WYJAZDOWE.

Rozdział  I

Wydziały zamiejscowe.

Art.  82. 

§ 1. Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może w drodze rozporządzenia tworzyć wydziały zamiejscowe okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych.

§ 2. Równocześnie z utworzeniem wydziału zamiejscowego Minister Sprawiedliwości wyznacza członków tego wydziału spośród sędziów właściwego okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych, zasięgnąwszy uprzednio opinii kolegium administracyjnego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych.

§ 3. Do wydziału zamiejscowego wybiera się osobnych ławników w sposób ustalony dla wyboru ławników do okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych (art. 66).

§ 4. Zniesienie wydziału zamiejscowego nastąpić może w drodze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, wydanego po zasięgnięciu opinii Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

§ 5. Zniesienie wydziału zamiejscowego powoduje przejście sędziów-członków wydziału zamiejscowego do siedziby okręgowego sądu ubezpieczeń społecznych oraz zwolnienie z urzędu ławników wybranych do wydziału zamiejscowego.

Rozdział  II

Sesje wyjazdowe.

Art.  83. 

Okręgowy sąd ubezpieczeń społecznych może spełniać czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności nawet i poza swoim okręgiem, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości lub jeżeli przez to oszczędzi się znacznie na kosztach.

¹ Art. 14 pkt 2 uchylony przez art. 49 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U.62.11.54) z dniem 22 lutego 1962 r.

² Art. 18 uchylony przez art. 49 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U.62.11.54) z dniem 22 lutego 1962 r.

³ Art. 19 uchylony przez art. 49 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U.62.11.54) z dniem 22 lutego 1962 r.