Rozdział 4 - Postępowanie. - Prawo o sądach obywatelskich.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1946.8.64

Akt utracił moc
Wersja od: 1 stycznia 1965 r.

Rozdział  IV.

Postępowanie.

Oddział  1.

Przepisy wspólne dla spraw cywilnych i karnych.

Art.  28.
§  1.
Strony i ich przedstawiciele ustawowi mogą działać osobiście lub przez pełnomocników.
§  2. 16
Pełnomocnikami mogą być tylko spółuczestnicy sprawy oraz rodzice, małżonek, rodzeństwo lub dzieci strony.
§  3.
Pełnomocnictwo podlega opłacie stemplowej przewidzianej dla pełnomocnictw przed sądami grodzkimi.
§  4. 17
Obrońcą oskarżonego z wyboru mogą być tylko jego rodzice, małżonek, rodzeństwo lub dzieci, a obrońcą z urzędu - osoba wyznaczona przez sędziego obywatelskiego spośród mieszkańców okręgu sądu obywatelskiego.
Art.  29.

Wnioski, pozwy i akty oskarżenia można zgłaszać bądź pisemnie bądź ustnie do protokółu.

Art.  30. 18

Strony, świadkowie i biegli obowiązani są stawić się na wezwanie sądu obywatelskiego, jeżeli zamieszkują w jego okręgu, a nawet poza jego okręgiem, lecz w odległości nie przenoszącej 20 km od miejsca stawiennictwa.

Art.  31.
§  1. 19
Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, jeżeli ono powoduje konieczność odroczenia czynności na inny termin, sędzia obywatelski może skazać osobę wezwaną na grzywnę do 1.000 zł z zamianą w razie nieuiszczenia na areszt do trzech dni.
§  2.
Sędzia obywatelski zwolni skazanego od nałożonej grzywny, jeżeli potrzeba późniejszego stawienia się skazanego odpadnie, albo jeżeli skazany usprawiedliwi swoją nieobecność nie później niż w następnym terminie, na który zostanie wezwany.
§  3.
Na postanowienie sędziego obywatelskiego co do ukarania grzywną służy skazanemu zażalenie.
§  4.
Przepisy §§ 1-3 stosuje się odpowiednio do ławników w przypadku nieusprawiedliwionego ich niestawiennictwa.
Art.  32.

Wezwanie może być bądź ogłoszone ustnie przez sędziego obywatelskiego, bądź doręczone w formie pisemnej, przy czym należy wezwanego pouczyć o skutkach niestawiennictwa.

Art.  33.
§  1.
Sąd obywatelski rozpoznaje sprawy w składzie sędziego obywatelskiego jako przewodniczącego i dwóch ławników.
§  2.
Z przebiegu czynności sądu obywatelskiego sędzia obywatelski albo wyznaczony przez niego protokólant sporządza protokół, który powinien zawierać:
a)
oznaczenie daty i miejsca czynności, imiona i nazwiska sędziego obywatelskiego, ławników i stron, a także innych osób, o ile biorą udział w czynnościach, a mianowicie: protokólanta, przedstawicieli lub pełnomocników stron, biegłych i świadków;
b)
przebieg czynności, a w szczególności wyjaśnienia i wnioski stron, zeznania świadków, biegłych i stron, treść ugód i wzmiankę o ogłoszeniu orzeczeń i odczytaniu protokółu;
c)
podpisy sędziego obywatelskiego, ławników oraz innych osób, biorących udział w czynnościach, przy czym w razie odmowy lub niemożności podpisu należy zaznaczyć przyczynę tego.
Art.  34.

Rozprawa odbywa się jawnie. Przewodniczący uchyli jawność rozprawy na zgodny wniosek stron, albo gdy tego wymaga wzgląd na porządek publiczny lub dobre obyczaje. Ogłoszenie wyroku odbywa się publicznie.

Art.  35.

Rozprawa odbywa się w ten sposób, że po wywołaniu sprawy i stwierdzeniu obecności osób wezwanych lub prawidłowości zawiadomienia o terminie nieobecnych, przewodniczący przedstawia stan sprawy, udziela głosu stronom i w razie potrzeby zarządza postępowanie dowodowe.

Art.  36.
§  1.
Sąd obywatelski może odroczyć rozprawę na inny termin jedynie z ważnych powodów.
§  2.
Gdy jedna lub obie strony nie stawią się na rozprawę, sąd obywatelski, ustaliwszy prawidłowość wezwania lub zawiadomienia nieobecnego o terminie, może rozpoznać sprawę, jeżeli uzna, że osobiste stawiennictwo nieobecnego nie jest konieczne. Wyrok, który zapadnie po tak przeprowadzonej rozprawie, ma takie same skutki, jak wyrok wydany po przeprowadzeniu rozprawy w obecności stron.
Art.  37.

Sąd obywatelski może dopuszczać i przeprowadzać dowody nawet nie powołane przez strony i nie jest związany żadnymi ustawowymi zasadami dowodowymi, lecz orzeka według swego przekonania opartego na swobodnej ocenie wszelkich okoliczności sprawy.

Art.  38.

Postępowanie dowodowe, polegające na odczytaniu i przejrzeniu dokumentów, przesłuchaniu świadków, biegłych i stron oraz dokonaniu oględzin przedmiotu sporu odbywa się przed sądem orzekającym. Gdyby to nie było możliwe z powodu poważnych niedogodności lub kosztów, sąd zwróci się o przeprowadzenie tych dowodów do sądu grodzkiego lub sądu obywatelskiego, mających siedzibę poza okręgiem sądu orzekającego.

Art.  39.
§  1.
Świadkami nie mogą być:
a)
osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
b)
duchowni co do faktów, powierzonych im na spowiedzi lub pod tajemnicą duchowną,
c)
wojskowi i urzędnicy publiczni nie zwolnieni od zachowania tajemnicy urzędowej, o ileby zeznanie ich miało być połączone z jej naruszeniem.
§  2.
Biegłymi nie mogą być osoby podlegające wyłączeniu z przyczyn przewidzianych w art. 26, który ma tu odpowiednie zastosowanie.
Art.  40.
§  1.
Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka lub biegłego z wyjątkiem małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa, powinowatych w tym samym stopniu oraz osób, pozostających ze stronami w stosunku przysposobienia.
§  2.
Świadek lub biegły może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytania, gdyby zeznanie mogło narazić jego lub jego bliskich, wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową, albo gdyby zeznanie miało być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
§  3.
Za nieuzasadnioną odmowę złożenia zeznań (opinii) sędzia obywatelski skaże świadka (biegłego) na grzywnę, przewidzianą w art. 31, który ma tu odpowiednie zastosowanie.
Art.  41.
§  1.
Przed przesłuchaniem zadaje się świadkowi (biegłemu) pytania, dotyczące jego osoby (imię, nazwisko, wiek, zajęcie) oraz stosunku do stron, tudzież uprzedza się go o prawie odmowy zeznań (art. 40 §§ 1 i 2) i o odpowiedzialności karnej za nieprawdziwe zeznania.
§  2.
Sąd obywatelski, gdy tego wymagają szczególne okoliczności sprawy, może zaprzysiąc świadka (biegłego), stosując odpowiednie przepisy kodeksu postępowania cywilnego lub kodeksu postępowania karnego; dotyczące zaprzysięgania świadków i biegłych.
Art.  42.
§  1.
W sprawach cywilnych oraz w sprawach karnych, ściganych z oskarżenia prywatnego, sąd obywatelski winien nakłaniać strony do zawarcia ugody, wskazując im sposoby, mogące do tego doprowadzić.
§  2.
Ugodę wpisuje się do protokółu czynności. Należy w niej wymienić istotne warunki i sposób ich wypełnienia. Ugodę po odczytaniu jej podpisują obie strony, a jeżeli strona podpisać się nie może, uczyni to za nią osoba, którą ona wskaże.
§  3
Przedmiotem ugody nie może być przejście, ograniczenie lub obciążenie prawa własności do nieruchomości. W takim przypadku sąd obywatelski odsyła strony w celu spisania ugody do notariusza lub do sądu grodzkiego.
Art.  43.

Po zakończeniu rozprawy, jeżeli do ugody nie dojdzie, sąd obywatelski uznawszy, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona, wydaje wyrok, który ogłasza publicznie stronom, a nadto jeśli która ze stron była nieobecna na rozprawie, nakazuje doręczenie jej odpisu wyroku.

Art.  44.

Wyrok zapada większością głosów. Podpisują go przewodniczący i ławnicy. Odmowę podpisu i jej przyczynę należy stwierdzić w wyroku. Do ważności wyroku wystarczy podpisanie go przez dwóch członków kompletu orzekającego.

Art.  45. 20

§  1. 21
Od wyroku sądu obywatelskiego służy w terminie dwutygodniowym od daty ogłoszenia bądź doręczenia wyroku rewizja, którą rozpoznaje sąd powiatowy.
§  2. 22
Rewizja, o którym mowa w § 1, należy wnieść do sądu obywatelskiego, który przedstawia go niezwłocznie wraz z aktami sprawy sądowi okręgowemu.
Art.  46.
§  1.
Na zarządzenia i postanowienia sądu obywatelskiego, poza wymienionymi w art. 31 i 40 § 3, nie ma zażalenia, chyba że zamyka ono drogę do wydania wyroku.
§  2.
Zażalenie należy wnieść w terminie siedmiodniowym od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia do sądu obywatelskiego, który przedstawia je niezwłocznie wraz z aktami sprawy sądowi okręgowemu. W przypadku przewidzianym w art. 31 lub 40 § 3 do zażalenia należy dołączyć zamiast akt sprawy odpis zaskarżonego postanowienia z uzasadnieniem.
Art.  47. 23

Orzeczenia sądu okręgowego jako instancji odwoławczej są prawomocne.

Art.  48.

Jeżeli zachodzą przyczyny, które w myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego lub kodeksu postępowania karnego stanowią podstawę skargi (wniosku) o wznowienie postępowania, właściwym do rozstrzygnięcia o wznowieniu jest sąd okręgowy. Sąd okręgowy wyda tylko postanowienie o dopuszczalności wznowienia, natomiast rozpoznanie sprawy przekaże sądowi obywatelskiemu.

Art.  49. 24

W razie uchybienia terminu do wniesienia zażalenia, rewizji lub skargi o wznowienie właściwym do rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu jest sąd okręgowy.

Art.  50.
§  1.
W razie śmierci strony w sprawie cywilnej lub śmierci oskarżyciela prywatnego (pokrzywdzonego) w sprawie karnej postępowanie w sprawie zawiesza się.
§  2.
Podjęcia zawieszonego postępowania może żądać strona przeciwna, a nadto w sprawach cywilnych - następcy prawni zmarłego, a w sprawach karnych - osoby wymienione w art. 63 § 3. Jeżeli wniosek ten nie będzie zgłoszony w ciągu 3 miesięcy od daty zawieszenia, sąd obywatelski przedstawi akta sprawy sądowi grodzkiemu do przechowania.
Art.  51. 25

§  1.
Po zakończeniu postępowania w sprawie sąd obywatelski przedstawia akta sprawy sądowi powiatowemu.
§  2.
Sąd powiatowy przechowuje akta sprawy i na żądanie stron wydaje z nich wypisy, odpisy i zaświadczenia.
Art.  52.
§  1.
Sąd obywatelski może kierować się przepisami kodeksu postępowania cywilnego lub kodeksu postępowania karnego, jeżeli chodzi o zagadnienia procesowe nie unormowane w niniejszym prawie.
§  2.
Wniesienie pozwu lub aktu oskarżenia do sądu obywatelskiego oraz zapadłe w tym postępowaniu orzeczenia wywołują takie same skutki prawne formalne i materialne, jakie są związane z takimi czynnościami dokonanymi w sądach powszechnych.

Oddział  2.

Sprawy cywilne.

Art.  53.
§  1.
W sprawach, wymienionych w art. 22, sąd obywatelski po otrzymaniu wniosku o pojednanie niezwłocznie wzywa strony do osobistego stawienia się w oznaczonym terminie.
§  2.
Jeżeli w terminie wyznaczonym nie stawi się jedna strona, która swej nieobecności nie usprawiedliwiła, sąd obywatelski na żądanie przeciwnika włoży na nią obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych próbą pojednania, i zgodnie z żądaniem strony stawającej bądź odroczy posiedzenie pojednawcze na inny termin, bądź stwierdzi, że postępowanie pojednawcze nie dało wyniku. Tak samo postąpi sąd obywatelski w przypadku niestawienia się obu stron.
Art.  54.
§  1.
Gdy do zawarcia ugody nie dojdzie, a obie strony są obecne na posiedzeniu pojednawczym, sędzia zaproponuje im oddanie sporu pod polubowne rozstrzygnięcie sądu obywatelskiego (art. 22) i sporządzenie w tym celu zapisu, który powinien zawierać dokładne oznaczenie przedmiotu sporu albo stosunku prawnego, z którego spór wynikł lub wyniknąć może.
§  2.
Zapis wciąga się do protokółu czynności i podpisuje tak jak ugodę.
Art.  55.

Zgłoszenie do sądu obywatelskiego wniosku o pojednanie przerywa bieg terminów przedawnienia i prekluzji, jeżeli w razie niedojścia do zawarcia ugody lub zapisu, oddającego spór pod rozstrzygnięcie sądu obywatelskiego, strona wniesie do właściwego sądu powszechnego pozew przed upływem jednego miesiąca od daty ostatniej czynności w postępowaniu pojednawczym.

Art.  56.

W sprawach przewidzianych w art. 19 § 1 lit. a) sąd obywatelski powinien niezwłocznie dokonać oględzin przedmiotu sporu i sporządzić szkic orientacyjny, przedstawiający położenie gruntów z uwidocznieniem stanu posiadania i zaszłych zmian.

Art.  57.

Wyrok powinien zawierać: a) oznaczenie sądu, b) nazwiska sędziego, ławników i protokólanta, o ile brał udział w sprawie, c) datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, d) wymienienie stron, e) oznaczenie przedmiotu sprawy, f) rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron, g) rozstrzygnięcie o poniesieniu przez strony opłat i kosztów postępowania oraz h) krótkie uzasadnienie.

Art.  58.
§  1.
W sprawach poddanych polubownemu rozstrzygnięciu sądu obywatelskiego na skutek zapisu, dokonanego w tym przedmiocie przez strony (art. 22), apelacja jest dopuszczalna tylko w przypadkach następujących:
a)
jeżeli zapis był nieważny lub stracił moc;
b)
jeżeli stronę pozbawiono możności obrony swych praw przed sądem obywatelskim;
c)
jeżeli nie zachowano przepisów o postępowaniu przed sądem obywatelskim, przewidzianych w niniejszym prawie, dotyczy to zwłaszcza przepisów o składzie sądu, wyłączeniu sędziego i o wyroku;
d)
jeżeli rozstrzygnięcie o żądaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności, przekracza granice zapisu albo treścią swą ubliża porządkowi publicznemu lub dobrym obyczajom;
e)
jeżeli zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania w myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
§  2.
Zapis nie może zawierać zastrzeżeń, sprzecznych z przepisami § 1.

Oddział  3.

Sprawy karne.

Art.  59. 26

§  1.
Sąd obywatelski wszczyna postępowanie na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez milicję obywatelską lub pokrzywdzonego albo na podstawie doniesienia właściwej władzy, które zastępuje przed tym sądem akt oskarżenia.
§  2.
Akt oskarżenia i doniesienie powinny zawierać oznaczenie osoby oskarżonego i określenie zarzucanego mu czynu ze wskazaniem czasu i miejsca jego popełnienia oraz podpis oskarżyciela, a w przypadku doniesienia podpis przedstawiciela władzy czyniącej doniesienie tudzież wykaz osób, które należy wezwać na rozprawę.
§  3.
Sąd obywatelski nie wszczyna postępowania, a wszczęte umarza w razie śmierci oskarżonego, przedawnienia lub innej okoliczności wyłączającej ściganie.
Art.  60.
§  1.
Oskarżycielem publicznym przed sądami obywatelskimi jest Milicja Obywatelska albo przedstawiciel zarządu gminnego lub sołtys.
§  2.
Przepis powyższy nie narusza art. 57 kodeksu postępowania karnego.
§  3. 27
Przedstawiciel milicji obywatelskiej może popierać oskarżenie zamiast lub obok przedstawiciela zarządu gminnego (miejskiego) lub sołtysa.
Art.  61.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia po wniesieniu aktu oskarżenia nie wiąże sądu.

Art.  62.

Za pokrzywdzonego uważa się osobę, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone.

Art.  63.
§  1.
W sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, a należące do właściwości sądów obywatelskich, pokrzywdzony ma prawa strony, a zwłaszcza może wnosić i popierać oskarżenie zamiast lub obok oskarżyciela publicznego. Przepis art. 61 ma tu odpowiednie zastosowanie.
§  2.
Jeżeli pokrzywdzony jest niepełnoletni to prawa jego wykonuje ojciec, matka, opiekun lub osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje.
§  3.
W razie śmierci pokrzywdzonego prawa jego wykonują: małżonek, rodzice, dzieci i wnuki.
Art.  64.

Oskarżony może nie odpowiadać na zadawane mu pytania.

Art.  65.

Sąd obywatelski, uznawszy oskarżonego winnym popełnienia przestępstwa, może odstąpić od wymierzenia kary i orzec w wyroku udzielenie oskarżonemu nagany, jeżeli ze względu na charakter sprawy i jego dotychczasowe nienaganne zachowanie się uzna to za celowe.

Art.  66.
§  1.
Wyrok powinien zawierać dane wymienione w art. 57 lit. a), b), c), g) i h), imię, nazwisko i inne dane, ustalające tożsamość oskarżonego, oraz określenie zarzucanego oskarżonemu czynu z podaniem czasu i miejsca jego popełnienia.
§  2.
Wyrok skazujący powinien nadto zawierać ustalenie czynu przypisanego oskarżonemu, wskazanie zastosowanego przepisu ustawy karnej oraz orzeczoną karę lub naganę, a w przypadkach przez prawo przewidzianych - i nawiązkę.
§  3.
W razie dołączenia powództwa cywilnego do sprawy karnej wyrok powinien zawierać rozstrzygnięcie o żądaniach stron w tym przedmiocie.
16 Art. 28 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 11 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.
17 Art. 28 § 4 dodany przez art. 1 pkt 11 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.
18 Art. 30 zmieniony przez art. 1 pkt 12 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.
19 Art. 31 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 13 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.
20Art. 45 zmieniony przez art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U.49.32.238) z dniem 1 lipca 1949 r.
21 Art. 45 § 1:

- zmieniony przez art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

- zmieniony przez art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 29 listopada 1950 r.

22 Art. 45 § 2 zmieniony przez art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.
23 Art. 47 zmieniony przez art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U.49.32.238) z dniem 1 lipca 1949 r.
24 Art. 49:

- zmieniony przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U.49.32.238) z dniem 1 lipca 1949 r.

- zmieniony przez art. 12 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.

25 Art. 51 zmieniony przez art. 12 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz.U.50.38.349) z dniem 2 października 1950 r.
26 Art. 59 zmieniony przez art. 1 pkt 14 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.
27 Art. 60 § 3 dodany przez art. 1 pkt 15 dekretu z dnia 21 kwietnia 1948 r. (Dz.U.48.23.153) zmieniającego nin. dekret z dniem 12 maja 1948 r.
Nasza strona internetowa wykorzystuje pliki cookie. Jeśli zgadzasz się na używanie plików cookie kliknij "Zamknij" lub po prostu kontynuuj przeglądanie. Uzyskaj więcej informacji lub zmień ustawienia .