Rozdział 3 - Warunki zatrudnienia i organizacja pracy na statku rybackim - Praca na statkach rybackich.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2023.1330 t.j.

Akt obowiązujący

Wersja od: 13 lipca 2023 r.

Rozdział  3

Warunki zatrudnienia i organizacja pracy na statku rybackim

Art.  8.  [Zawarcie rybackiej umowy o pracę]

1. Stosunek pracy na statku rybackim zawierany jest na podstawie rybackiej umowy o pracę.

2. Rybacką umowę o pracę z rybakiem zawiera armator albo agencja zatrudnienia działająca w imieniu armatora.

3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do armatora statku rybackiego trudniącego się działalnością połowową i osobiście prowadzącego czynności na statku rybackim.

4. Rybacką umowę o pracę zawiera się na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas podróży morskiej.

5. Z młodocianym niebędącym praktykantem zawiera się rybacką umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Art.  9.  [Forma i treść rybackiej umowy o pracę]

1. Rybacką umowę o pracę zawiera się pisemnie w postaci papierowej albo elektronicznej przed wpisaniem rybaka na listę załogi statku rybackiego.

2. Armator lub agencja zatrudnienia działająca w imieniu armatora, przed podpisaniem rybackiej umowy o pracę, umożliwia rybakowi zapoznanie się z jej treścią, informuje o warunkach umowy, poucza o możliwości weryfikacji jej treści przy pomocy osób trzecich, a w razie wątpliwości udziela niezbędnych wyjaśnień.

3. Rybacka umowa o pracę określa:

1) imię i nazwisko oraz datę i miejsce urodzenia rybaka;

2) nazwę i adres siedziby albo imię i nazwisko oraz adres zamieszkania armatora;

3) rodzaj umowy oraz datę i miejsce jej zawarcia;

4) nazwę statku rybackiego, jeżeli została nadana, oraz oznakę rybacką statku rybackiego lub numer IMO statku nadany przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO), na którym będzie wykonywana praca - w przypadku umów innych niż umowa na czas nieokreślony;

5) warunki pracy i płacy, w szczególności:

a) stanowisko, na którym rybak będzie zatrudniony,

b) wynagrodzenie za pracę, odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem rodzaju waluty, w której wynagrodzenie będzie wypłacane, w tym:

– wysokość wynagrodzenia podstawowego,

– wysokość innych składników wynagrodzenia,

– inne dodatkowe świadczenia pieniężne i niepieniężne związane z pracą,

c) sposób i termin wypłaty wynagrodzenia za pracę,

d) najkrótsze dopuszczalne okresy odpoczynku,

e) wymiar corocznego płatnego urlopu albo sposób jego obliczenia,

f) miejsce i termin rozpoczęcia pracy na statku rybackim oraz termin jej zakończenia, a także w przypadku gdy:

– umowa została zawarta na czas nieokreślony - co najmniej warunki upoważniające każdą ze stron do jej wypowiedzenia ze wskazaniem okresu wypowiedzenia,

– umowa została zawarta na czas określony - co najmniej termin jej rozwiązania,

– umowa została zawarta na czas trwania podróży morskiej - co najmniej miejsce zakończenia podróży morskiej i czas od momentu przybycia statku rybackiego do portu do zejścia rybaka z tego statku,

g) wskazanie układu zbiorowego pracy, którym jest objęty rybak - jeżeli taki układ obowiązuje;

6) świadczenia armatora na rzecz rybaka z zakresu opieki zdrowotnej;

7) świadczenia armatora na rzecz rybaka z zakresu zabezpieczenia społecznego;

8) warunki wyżywienia na statku rybackim;

9) warunki i miejsce repatriacji rybaka;

10) miejsce sprowadzenia zwłok rybaka, w przypadku jego śmierci;

11) ewentualne dodatkowe świadczenia armatora na rzecz rybaka.

4. Do rybackiej umowy o pracę dołącza się warunki ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków, choroby lub śmierci rybaka.

5. Rybacką umowę o pracę sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

6. W przypadku gdy armator korzysta z usług pośrednictwa pracy, kopię rybackiej umowy o pracę armator przesyła agencji zatrudnienia.

7. Kopia rybackiej umowy o pracę jest przechowywana na statku rybackim przez okres, w którym rybak jest wpisany na listę załogi tego statku.

Art.  10.  [Dodatkowe informacje dołączane do rybackiej umowy o pracę; regulacja wypłaty odszkodowań z tytułu utraty zatrudnienia]

1. Do rybackiej umowy o pracę armator dołącza informację o stosowanych na statku rybackim procedurach składania skarg, w tym danych kontaktowych właściwego dyrektora urzędu morskiego, a także imię i nazwisko osoby lub osób na tym statku, które mogą, na zasadzie poufności, udzielić rybakowi informacji w sprawie złożenia skargi.

2. Szczegółowe warunki wypłaty odszkodowań z tytułu utraty zatrudnienia określają układy zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania, a w przypadku armatorów nieobjętych tymi układami lub regulaminami - rybackie umowy o pracę.

Art.  11.  [Rozwiązanie rybackiej umowy o pracę]

1. Rybacka umowa o pracę rozwiązuje się w przypadkach i na zasadach określonych w Kodeksie pracy.

2. Rybacka umowa o pracę zawarta na czas podróży morskiej rozwiązuje się z chwilą wykreślenia rybaka z listy załogi statku rybackiego.

3. Rybak może rozwiązać rybacką umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli armator dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec rybaka, w szczególności nie zapewnił mu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i życia na statku rybackim, wyżywienia lub opieki zdrowotnej.

Art.  12.  [Przedłużenie rybackiej umowy o pracę z mocy prawa]

1. Rybacka umowa o pracę, której termin rozwiązania upływa podczas podróży morskiej, ulega przedłużeniu do dnia przybycia statku rybackiego do najbliższego portu.

2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1, rybak wraca do kraju w inny sposób niż na statku rybackim, na którym jest wpisany na listę załogi statku rybackiego, rybacka umowa o pracę ulega przedłużeniu do dnia przybycia rybaka do miejsca repatriacji wskazanego w rybackiej umowie o pracę.

3. Czas oczekiwania na repatriację i czas repatriacji zalicza się do okresu zatrudnienia rybaka.

Art.  13.  [Odszkodowanie przysługujące rybakowi w przypadku wypowiedzenia rybackiej umowy o pracę będącego następstwem utraty statku rybackiego]

1. W przypadku rozwiązania za wypowiedzeniem rybackiej umowy o pracę w związku z zatonięciem, zaginięciem lub utratą statku rybackiego w inny sposób armator wypłaca rybakowi odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pracę przysługującego do końca obowiązywania rybackiej umowy o pracę, nie wyższego niż trzymiesięczne wynagrodzenie za pracę określone w rybackiej umowie o pracę.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2018 r. poz. 1969 oraz z 2023 r. poz. 641).

Art.  14.  [Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia przysługujące rybakowi]

1. Warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych dodatkowych świadczeń związanych z pracą, a także sposób i termin wypłaty wynagrodzenia za pracę, ustalają układy zbiorowe pracy lub regulaminy wynagradzania, a w przypadku armatorów nieobjętych tymi układami lub regulaminami - rybackie umowy o pracę.

2. Wynagrodzenie za pracę składa się z:

1) wynagrodzenia podstawowego;

2) innych składników wynagrodzenia, ustalanych z uwzględnieniem rodzaju żeglugi, sposobu eksploatowania statku rybackiego, szczególnej uciążliwości i niebezpieczeństwa pracy na statku rybackim lub wartości połowu lub rekompensowania podstawowych wydatków pracownika za czas przebywania pracownika w podróży morskiej poza krajem;

3) innych dodatkowych świadczeń pieniężnych i niepieniężnych.

3. Wynagrodzenie podstawowe, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, określa się stawką godzinową lub miesięczną. Wynagrodzenie to nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę ustalone na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

4. Armator może wypłacić rybakowi całość wynagrodzenia za pracę na rachunek bankowy lub na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej wskazany przez rybaka.

5. W przypadku gdy wynagrodzenie za pracę jest wypłacane w walucie obcej, do przeliczenia wynagrodzenia stosuje się średni kurs waluty obcej, w której ma nastąpić wypłata wynagrodzenia, ogłoszony przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym wypłatę wynagrodzenia.

Art.  15.  [Wymagania w zakresie składu, kwalifikacji i stany zdrowia członków załogi statku rybackiego; kompetencje i odpowiedzialność kapitana statku rybackiego]

1. Skład, kwalifikacje zawodowe oraz stan zdrowia członków załogi statku rybackiego muszą zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy i życia na tym statku, bezpieczną nawigację oraz prawidłową obsługę urządzeń statku rybackiego i ładunku, oraz zapewniać przestrzeganie przepisów o czasie pracy i odpoczynku rybaków na tym statku.

2. Kapitan statku rybackiego kieruje pracą na statku rybackim przy zapewnieniu rybakom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i życia.

3. Kapitan statku rybackiego odpowiada za:

1) przestrzeganie przepisów o czasie pracy i odpoczynku na statku rybackim, w tym przestrzeganie harmonogramu tego czasu pracy i odpoczynku;

2) bezpieczeństwo nawigacji oraz pełnienie wacht, zgodnie z dobrą praktyką morską.

4. Armator nie może zabronić kapitanowi statku rybackiego podjęcia decyzji, która w jego ocenie, wynikającej z dobrej praktyki morskiej, jest niezbędna do ochrony rybaków lub statku rybackiego oraz do bezpiecznej nawigacji i eksploatacji statku rybackiego.

5. Rybacy na statku rybackim mają obowiązek stosowania się do zgodnych z prawem poleceń kapitana statku rybackiego oraz obowiązujących zasad dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa na statku rybackim.

Art.  16.  [Załoga statku rybackiego]

1. Załogę statku rybackiego stanowią rybacy wpisani na listę załogi tego statku rybackiego.

2. Listę załogi statku rybackiego wystawia armator albo w jego imieniu kapitan statku.

3. Na liście załogi statku rybackiego dokonuje się wpisów dotyczących stanowiska zajmowanego na statku przez rybaka oraz miejsca i terminu rozpoczęcia przez niego pracy na statku rybackim.

4. Wpisania rybaka na listę załogi statku rybackiego dokonuje się najpóźniej z chwilą wejścia rybaka na statek rybacki, a skreślenia z tej listy - najwcześniej z chwilą zejścia ze statku rybackiego.

5. Skreślenie rybaka z listy załogi statku rybackiego polega na dokonaniu adnotacji dotyczących miejsca i terminu zakończenia pracy na tym statku.

6. Kapitan statku rybackiego przekazuje listę załogi statku rybackiego dyrektorowi urzędu morskiego przed wypłynięciem statku rybackiego z portu lub niezwłocznie po tym fakcie.

7. Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do praktykanta.

8. Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej określi, w drodze rozporządzenia, wzór listy załogi statku rybackiego oraz sposób jej wystawiania i dokonywania w niej wpisów, kierując się koniecznością zapewnienia prawidłowego prowadzenia ewidencji członków załogi statku rybackiego.

Art.  17.  [Czas pracy rybaka]

1. Czasem pracy jest czas, w którym:

1) rybak jest obowiązany wykonywać swoje obowiązki na statku zgodnie z rybacką umową o pracę;

2) odbywają się zbiórki załogi statku rybackiego, szkolenia, ćwiczenia opuszczenia statku i ćwiczenia przeciwpożarowe oraz inne ćwiczenia wymagane postanowieniami umów i przepisów międzynarodowych oraz prawa krajowego.

2. Dozwolona jest praca w niedziele i święta, które określają przepisy o dniach wolnych od pracy.

Art.  18.  [Średni oraz maksymalny czas pracy na statku rybackim; minimalny okres odpoczynku]

1. Średni czas pracy na statku rybackim nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy.

2. Ograniczeniem czasu pracy lub odpoczynku jest:

1) maksymalny czas pracy, który nie może przekraczać 14 godzin na dobę oraz 72 godzin na tydzień, lub

2) minimalny czas odpoczynku, który nie może być krótszy niż 10 godzin na dobę oraz 77 godzin na tydzień.

Art.  19.  [Podział dobowego czasu odpoczynku na części; ćwiczenia i szkolenia załogi statku rybackiego a czas odpoczynku]

1. Dobowy czas odpoczynku może zostać podzielony na dwie części, z których jedna nie może być krótsza niż 6 godzin, a przerwa między dwoma następującymi po sobie okresami odpoczynku nie może być dłuższa niż 14 godzin.

2. W przypadku naruszenia zasad, o których mowa w ust. 1, rybakowi przysługuje niezwłocznie równoważny odpoczynek, polegający na odpowiednim skróceniu czasu pracy, przy zagwarantowaniu przysługującego rybakowi wynagrodzenia za pracę.

3. Kapitan statku zarządza zbiórki załogi statku rybackiego, ćwiczenia i szkolenia, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 2, w taki sposób, aby w możliwie jak najmniejszym stopniu zakłócać czas odpoczynku i nie powodować przemęczenia rybaka, niezależnie od zapewnienia mu równoważnego odpoczynku.

Art.  20.  [Praca rybaka w godzinach nadliczbowych; pozostawanie w gotowości do pracy]

1. Praca wykonywana ponad obowiązujące rybaka normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego rybaka rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

2. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w przypadku konieczności zapewnienia bezpieczeństwa statku rybackiego, osób na pokładzie lub połowu, albo w związku z udzieleniem pomocy innym łodziom, statkom lub osobom znajdującym się w niebezpieczeństwie na morzu.

3. W czasie akcji ratowniczej kapitan statku rybackiego może zawiesić harmonogram godzin odpoczynku.

4. Za pracę w godzinach nadliczbowych rybakowi zostaje udzielony czas wolny od pracy w takim samym wymiarze.

5. Do kapitana statku rybackiego stosuje się przepisy art. 151⁴ Kodeksu pracy.

6. Armator może zobowiązać rybaka do pozostawania w gotowości do pracy, jeżeli:

1) statek rybacki oczekuje na manewry, w tym na wyjście w morze;

2) zachodzi konieczność ochrony statku rybackiego, załogi statku rybackiego lub ładunku;

3) wymaga tego organizacja obsługi systemów i urządzeń zautomatyzowanych na statku rybackim;

4) statek rybacki oczekuje na wyładunek w porcie.

7. Za pozostawanie w gotowości do pracy, w przypadkach, o których mowa w ust. 6, rybakowi przysługuje wynagrodzenie. Wysokość tego wynagrodzenia określa układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania, a w przypadku armatorów nieobjętych tymi układami lub regulaminami - rybacka umowa o pracę.

Art.  21.  [Obowiązek wykonywania pracy w sytuacjach nadzwyczajnych]

1. W przypadku grożącego statkowi rybackiemu niebezpieczeństwa, w szczególności zatonięcia, rozbicia lub pożaru, albo w przypadku konieczności niesienia pomocy innym łodziom, statkom lub osobom będącym w niebezpieczeństwie na morzu, albo w przypadku zagrożenia połowu, rybak jest obowiązany, do czasu zakończenia akcji ratowniczej, do wykonywania pracy poleconej przez kapitana statku rybackiego.

2. Jeżeli czas akcji ratowniczej zakłóca czas odpoczynku, rybakowi przysługuje wyrównawczy okres odpoczynku bezpośrednio po zakończeniu akcji ratowniczej.

Art.  22.  [Czas pracy rybaka młodocianego]

1. Czas pracy młodocianego nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.

2. Młodociany nie może wykonywać pracy w porze nocnej, obejmującej okres 9 godzin kolejno następujących po sobie, włączając w to czas między godziną 24:00 a godziną 5:00.

3. Młodociany może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych tylko w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa statku rybackiego.

4. Młodocianemu należy zapewnić wystarczający czas na posiłki, co najmniej godzinną przerwę na główny posiłek dnia oraz, po każdym dwugodzinnym okresie ciągłej pracy, piętnastominutową przerwę.

5. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli wpływałoby to negatywnie na efektywność szkolenia młodocianych prowadzonego zgodnie z programem szkolenia określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 74 ust. 4 ustawy o bezpieczeństwie morskim.

6. W przypadku, o którym mowa w ust. 3 i 5, młodocianemu należy zapewnić czas wolny od pracy, w takim samym wymiarze, jak praca wykonywania w porze nocnej lub w godzinach nadliczbowych.

7. Praca wykonywana przez młodocianego nie może powodować zagrożenia jego życia, zdrowia lub rozwoju psychofizycznego.

8. Przepisy ust. 1-7 stosuje się odpowiednio do praktykanta.

Art.  23.  [Prawo do bezpłatnej repatriacji]

1. W przypadku zatrudnienia na statku rybackim zawijającym do obcych portów rybak ma prawo do bezpłatnej repatriacji, gdy:

1) minął okres, na jaki została zawarta rybacka umowa o pracę;

2) doszło do sprzedaży, zatonięcia, zaginięcia lub utraty statku rybackiego w inny sposób albo ten statek został wycofany z eksploatacji na okres co najmniej jednego miesiąca;

3) zszedł ze statku rybackiego z powodu niezdolności do pracy na skutek choroby lub obrażeń odniesionych w wyniku wypadku przy pracy;

4) po rozpoczęciu podróży morskiej statek rybacki został skierowany do strefy konfliktów zbrojnych, a rybak nie wyraził zgody pisemnie, w postaci papierowej albo elektronicznej, na pracę na tym statku;

5) rybacka umowa o pracę została rozwiązana przez:

a) armatora z przyczyn innych niż określone w art. 24 ust. 3,

b) rybaka, z uzasadnionych powodów.

2. Rybak ma prawo do repatriacji środkiem transportu określonym w rybackiej umowie o pracę oraz do miejsca określonego w tej umowie albo do:

1) miejsca zamieszkania rybaka, albo

2) miejsca, w którym została podpisana rybacka umowa o pracę.

Art.  24.  [Koszty repatriacji rybaka ponoszone przez armatora]

1. Jeżeli rybak pozostał za granicą bez własnej winy, koszty repatriacji w przypadkach, o których mowa w art. 23 ust. 1, i oczekiwania na nią ponosi armator.

2. Armator ponosi koszty repatriacji rybaka obejmujące:

1) zakwaterowanie, transport i wyżywienie rybaka oraz zapewnienie mu wody pitnej oraz niezbędnej opieki medycznej w czasie repatriacji;

2) transport należącego do rybaka bagażu osobistego, którego ciężar nie przekracza 30 kg.

3. Jeżeli układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub rybacka umowa o pracę nie stanowią inaczej, rybak ponosi koszty repatriacji w przypadku ciężkiego naruszenia przez niego obowiązków pracowniczych.

Art.  25.  [Określenie szczegółowych uprawnień przysługujących rybakowi w związku z repatriacją]

Szczegółowe uprawnienia przysługujące rybakowi w związku z repatriacją, w tym dotyczące środków oraz kosztów transportu, określa układ zbiorowy pracy lub regulamin pracy, a w przypadku armatorów nieobjętych tymi układami lub regulaminami - rybacka umowa o pracę.

Art.  26.  [Zakaz obciążania rybaka kosztami repatriacji]

Armator nie może:

1) wymagać od rybaka wpłacenia zaliczki w związku z kosztami repatriacji;

2) potrącać kosztów repatriacji z wynagrodzenia za pracę rybaka, w tym innych dodatkowych świadczeń pieniężnych, wynikających z rybackiej umowy o pracę, z wyjątkiem przypadku, o którym mowa w art. 24 ust. 3;

3) obciążać rybaka kosztami repatriacji w przypadku wystąpienia okoliczności, o których mowa w art. 11 ust. 3.

Art.  27.  [Organizowanie repatriacji; ściągnięcie kosztów repatriacji]

1. Dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu macierzystego statku rybackiego we współpracy z konsulem Rzeczypospolitej Polskiej organizuje repatriację, w przypadku gdy armator statku rybackiego o polskiej przynależności nie podjął działań zmierzających do repatriacji rybaka lub gdy nie pokrył kosztów repatriacji.

2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu macierzystego statku rybackiego ponosi koszty repatriacji, o których mowa w art. 24 ust. 2.

3. Właściwy dyrektor urzędu morskiego, o którym mowa w ust. 2, wydaje decyzję w sprawie obciążenia armatora statku rybackiego o polskiej przynależności poniesionymi kosztami repatriacji w przypadku, o którym mowa w ust. 1, określając ich wysokość, podmiot obowiązany do ich pokrycia oraz termin i sposób uiszczenia tych kosztów.

4. Armator statku rybackiego jest obowiązany uregulować koszty, o których mowa w ust. 3, w terminie wskazanym w decyzji, o której mowa w ust. 3.

5. Ściągnięcie kosztów repatriacji, o których mowa w ust. 3, odbywa się w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

6. Koszty repatriacji przedawniają się z upływem 10 lat od dnia, w którym decyzja, o której mowa w ust. 3, została doręczona armatorowi.

7. W przypadku gdy ściągnięcie kosztów repatriacji w trybie, o którym mowa w ust. 5, okaże się nieskuteczne, koszty repatriacji, w zakresie określonym w ust. 2, ponosi dyrektor urzędu morskiego właściwy dla portu macierzystego statku rybackiego.