Rozdział 1 - Zasadnicza służba wojskowa. - Powszechny obowiązek wojskowy.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1938.25.220

Akt utracił moc
Wersja od: 20 marca 1945 r.

Rozdział  1.

Zasadnicza służba wojskowa.

Przepisy wstępne.

(1)
Obowiązek odbycia zasadniczej służby wojskowej ciąży na:
a)
poborowych, którzy w okresie wieku poborowego otrzymali kategorię A;
b)
osobach, które w okresie wieku poborowego z jakichkolwiek powodów nie stawiły się do poboru, jeżeli przy przeglądzie otrzymały kategorię A i nie ukończyły jeszcze 38 lat życia;
c)
osobach, które w celu uchylenia się od obowiązku służby wojskowej wywołały u siebie rozmyślnie chorobę lub uszkodzenie cielesne, jeżeli zostały uznane za zdolne do jakiejkolwiek służby wojskowej (kategoria A, C lub D) i nie ukończyły jeszcze 38 lat życia.
(2)
Osoby, które zasadniczej służby wojskowej nie odbyły w wieku do ukończonych lat 38, zostają - zależnie od wieku i zdolności do służby - zaliczone do rezerwy, pospolitego ruszenia lub pomocniczej służby wojskowej, albo też całkowicie zwolnione od powszechnego obowiązku wojskowego.
(1)
Do odbycia zasadniczej służby wojskowej mogą być powołani również ochotnicy na podstawie ochotniczego zgłoszenia się do służby wojskowej.
(2)
Jako ochotnik może być przyjęty do wojska lub marynarki wojennej obywatel polski, który:
a)
ukończył lat 17, a nie osiągnął jeszcze wieku poborowego,
b)
jest zdolny do pełnienia zasadniczej służby wojskowej,
c)
jest nienagannego prowadzenia się,
d)
przedstawił pozwolenie ojca lub opiekuna na wstąpienie do wojska lub marynarki wojennej, jeżeli nie zachodzi przypadek upełnoletnienia w drodze sądowej.
(1)
Zgłoszenia ochotników przyjmują komendy rejonów uzupełnień stosownie do przepisów wydanych w tej mierze przez Ministra Spraw Wojskowych. Przepisy te określają również stosunek tej służby do powszechnego obowiązku wojskowego z uwagi na odbyty okres służby ochotniczej.
(2)
Do ochotników stosuje się przepisy odnoszące się do poborowych - jeżeli ustawa niniejsza lub przepis szczególny nie stanowi inaczej.

(1)
W razie mobilizacji i w czasie wojny warunki zaciągu ochotniczego oraz sposób jego przeprowadzenia określa Minister Obrony Narodowej bądź władze wojskowe przez niego wyznaczone.
(2)
Zaciąg ochotniczy może objąć również kobiet) 7 od ukończonych lat 18 do ukończonych lat 45, zdolne do pełnienia zasadniczej służby wojskowej, jeżeli nie zachodzą przyczyny wykluczenia ich od służby wojskowej z mocy prawa.

Odroczenie zasadniczej służby wojskowej.

(1)
Prawo do odroczenia zasadniczej służby wojskowej służy:
a)
jedynym żywicielom rodzin;
b)
właścicielom odziedziczonych gospodarstw rolnych;
c)
osobom odbywającym studia oraz osobom kształcącym się zawodowo.
(2)
Odroczenia udzielone z przyczyn, wymienionych w ust. (1), tracą moc w czasie wojny lub z chwilą ogłoszenia mobilizacji, a osoby, korzystające z tych odroczeń, podlegają wcieleniu do szeregów na ogólnych zasadach, jeżeli Minister Spraw Wojskowych nie zarządzi inaczej.
(3)
W razie mobilizacji i w czasie wojny odroczenia mogą być udzielane z powodów i na warunkach ustalonych przez Ministra Spraw Wojskowych.
(1)
Za jedynych żywicieli rodzin uważa się:
a)
syna niezdolnych do pracy rodziców, syna niezdolnej do pracy wdowy lub wdowca i syna niezdolnej do pracy nieślubnej matki;
b)
rodzonego lub przyrodniego brata osieroconego i do pracy niezdolnego ślubnego lub nieślubnego rodzeństwa;
c)
wnuka niezdolnych do pracy dziadków, albo też dziadka lub babki w linii prostej, jeżeli osoby te nie posiadają zdolnych do pracy dzieci.
(2)
Odroczenie może być udzielone tylko w tym przypadku, jeżeli utrzymanie osób wymienionych w ust. (1) jest zależne wyłącznie od pracy poborowego i jeżeli on obowiązek utrzymania istotnie spełnia.
(1)
Za właścicieli odziedziczonych gospodarstw rolnych uważa się osoby, które odziedziczyły w linii zstępnej gospodarstwa rolne, dające dochód nie przekraczający trzykrotnej normy potrzebnej na wyżywienie jednej rodziny, jeżeli gospodarstwa te prowadzone są samodzielnie, jako jedyne źródło utrzymania.
(2)
Wielkość gospodarstw lub dochód, wystarczający na wyżywienie jednej rodziny, ustala rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrami Spraw Wewnętrznych oraz Rolnictwa i Reform Rolnych.
(1)
Odroczenia terminu odbycia zasadniczej służby wojskowej jedynym żywicielom rodzin oraz właścicielom odziedziczonych gospodarstw rolnych mogą być udzielane najpóźniej do 1 października tego roku kalendarzowego, w którym poborowy kończy 23 lata życia i tylko na przeciąg 1 roku, po upływie którego poborowy, jeżeli nie uzyska ponownego odroczenia, obowiązany jest odbyć zasadniczą służbę wojskową.
(2)
Jeżeli korzystający z odroczenia posiada w chwili udzielenia mu odroczenia warunki do skróconej zasadniczej służby wojskowej, należy udzielić mu odroczenia najpóźniej do 1 lipca tego roku kalendarzowego, w którym kończy 23 lata życia.
(1)
Za odbywających studia i kształcących się zawodowo uważa się:
a)
uczniów ostatniej klasy liceów ogólnokształcących, czteroletnich gimnazjów zawodowych, dwuletnich liceów zawodowych, oraz uczniów ostatniej klasy innych szkół krajowych (w w. m. Gdańsku) lub zagranicznych, uznanych przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za równorzędne ze szkołami wyżej wymienionymi; uczniowie ci mogą korzystać z odroczenia do dnia 1 lipca tego roku kalendarzowego, w którym kończą 22 lata życia;
b)
uczniów przedostatniej i ostatniej klasy liceów pedagogicznych oraz trzyletnich liceów zawodowych; uczniowie przedostatniej klasy tych szkół mogą korzystać z odroczenia do dnia 1 października tego roku kalendarzowego, w którym kończą 22 lata życia, a uczniowie ostatniej klasy do dnia 1 lipca tego roku kalendarzowego, w którym kończą 23 lata życia,
c)
uczniów terminujących w rzemiośle u majstrów, uczniów terminujących w zakładach i przedsiębiorstwach handlowych lub przemysłowych, oraz uczniów szkół zawodowych, których ukończenie uprawnia do ubiegania się o tytuł mistrza lub czeladnika tudzież uczestników rocznych i dłuższych kursów doszkalania kwalifikowanych robotników przemysłowych, jeżeli wykażą się poświadczeniem izby rzemieślniczej lub izby przemysłowo - handlowej, dyrekcji właściwej szkoły albo właściwej władzy przemysłowej; uczniowie ci i uczestnicy mogą korzystać z odroczenia do dnia 1 października tego roku kalendarzowego, w którym kończą 22 lata życia.
(1)
Odroczenie zasadniczej służby wojskowej z tytułu odbywania studiów mogą uzyskać również:
a)
studenci szkół akademickich, tudzież uczniowie (słuchacze) zwyczajni (rzeczywiści) innych szkół wyższych państwowych i prywatnych uznanych przez Państwo za równorzędne, oraz uczniowie (słuchacze) zwyczajni (rzeczywiści) szkół wyższych zagranicznych i na obszarze w. m. Gdańska uznanych przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za równorzędne z krajowymi; uczniowie (słuchacze) tych szkół mogą korzystać z odroczenia najdalej do terminu wcielenia poborowych odbywających skróconą zasadniczą służbę wojskową w tym roku kalendarzowym, w którym kończą 23 lata życia. Uczniom (słuchaczom) tym można wyjątkowo przedłużyć odroczenie do terminu wcielenia poborowych (ochotników), odbywających skróconą zasadniczą służbę wojskową w tym roku kalendarzowym, w którym kończą 26 lat życia, jeżeli odroczenie to okazuje się korzystne dla potrzeb wojska lub marynarki wojennej. Warunki ubiegania się o przedłużenie odroczenia określa Minister Spraw Wojskowych;
b)
poświęcający się studiom teologii wyznań chrześcijańskich dla uzyskania święceń duchownych oraz uczniowie zakładów rabinackich przez Państwo uznanych i nadzorowanych dla przygotowania się do stanu duchownego, lub w ciągu 2 lat po ukończeniu tych zakładów, w celu uzyskania stanowiska duchownego; uczniowie (słuchacze) tych zakładów mogą korzystać z odroczeń najdalej do terminu wcielenia poborowych, odbywających skróconą zasadniczą służbę wojskową w tym roku kalendarzowym, w którym kończą 26 lat życia.
(2)
Z odroczenia mogą korzystać tylko te osoby wymienione w ust. (1), które rozpoczęły studia bez odbycia skróconej zasadniczej służby wojskowej z powodu otrzymania przy poborze (art. 41 ust. (2) zdanie pierwsze) orzeczenia o czasowej niezdolności do służby wojskowej lub też które w roku ukończenia szkoły (studiów) stopnia licealnego nie zostały wcielone do szeregów.

Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w porozumieniu z Ministrami Spraw Wojskowych i Spraw Wewnętrznych i innymi interesowanymi ministrami określi w drodze rozporządzenia szkoły (zakłady) krajowe (w w. m. Gdańsku) i zagraniczne, których uczniowie i słuchacze są uprawnieni do ubiegania się o odroczenie zasadniczej służby wojskowej.

Nie mają prawa do odroczenia zasadniczej służby wojskowej:

a)
osoby, skazane prawomocnie na utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych;
b)
osoby, skazane prawomocnie za przestępstwa z art. 45, 46 i 47 kodeksu karnego wojskowego, lub za jedno z przestępstw wymienionych w ustawie niniejszej;
c)
osoby, które z własnej winy nie odbyły służby pracy przez czas przepisany.
(1)
Odroczeń udziela się na prośbę osób, wymienionych w art. 62 ust. (1), tudzież osób, będących na utrzymaniu jedynego żywiciela rodziny.
(2)
Prośby powinny być wnoszone najpóźniej do 14 dni po uznaniu poborowego za zdolnego do zasadniczej służby wojskowej, a jeżeli okoliczności, uzasadniające prawo do ubiegania się o odroczenie powstały później, prośba powinna być wniesiona najpóźniej do 6 tygodni od chwili powstania tych okoliczności.
(3)
Nieusprawiedliwione zaniedbanie powyższych terminów pociąga za sobą utratę prawa do odroczenia.
(4)
Poborowi, których prośby o odroczenie nie zostały prawomocnie rozstrzygnięte do terminu wcielenia, podlegają powołaniu do zasadniczej służby wojskowej na równi z innymi poborowymi i w tym samym terminie.
(1)
O przyznaniu lub odmowie prawa do odroczenia zasadniczej służby wojskowej orzeka powiatowa władza administracji ogólnej, a co do osób zamieszkałych stale za granicą urząd konsularny R. P.
(2)
Powiatowa władza administracji ogólnej przed wydaniem orzeczenia przeprowadza dochodzenie w celu sprawdzenia okoliczności, uzasadniających prawo do ubiegania się o odroczenie.
(3)
Jeżeli chodzi o odroczenie z powodu utrzymywania rodziny, powiatowa władza administracji ogólnej zarządza zbadanie zdolności do pracy mężczyzn przez komisję poborową, a kobiet przez lekarza powiatowego. Badaniu zdolności do pracy nie podlegają jednak rodzice (dziadkowie), jeżeli ukończyli lat 60, matki i babki samotne, jeżeli ukończyły lat 45, chłopcy poniżej lat 16 oraz dziewczęta poniżej lat 18. Koszty stawienia się członków rodziny celem zbadania ich zdolności do pracy ponosi poborowy, względnie członkowie rodziny. W razie stwierdzonej niezamożności tych osób członkowie rodziny będą przedstawieni do zbadania ich zdolności do pracy przez gminę miejsca ich zamieszkania na jej koszt.
(4)
Tryb postępowania urzędów konsularnych R. P. w sprawie odroczeń zasadniczej służby wojskowej określa rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych w porozumieniu z Ministrami Spraw Wojskowych i Spraw Wewnętrznych.
(5)
Odwołanie od odmownego orzeczenia w sprawie odroczenia zasadniczej służby wojskowej nie ma skutku odraczającego.

Czas trwania zasadniczej służby wojskowej.

(1)
Czas trwania zasadniczej służby wojskowej w czasie pokoju wynosi:
a)
we wszystkich rodzajach wojska prócz kawalerii i artylerii konnej - 24 miesiące;
b)
w kawalerii i artylerii konnej - 25 miesięcy;
c)
w marynarce wojennej - 27 miesięcy.
(2)
Na prośbę odbywającego zasadniczą służbę wojskową, Minister Spraw Wojskowych lub upoważniona przez niego władza wojskowa może przedłużyć czas jej trwania, nie dłużej jednak jak o 12 miesięcy.
(3)
W razie mobilizacji i w czasie wojny odbywający zasadniczą służbę wojskową pełnią tę służbę do czasu demobilizacji ich roczników.
(1)
Ochotnicy odbywają zasadniczą służbę wojskową przez okres czasu ustalony dla danego rodzaju wojska lub marynarki wojennej - a w razie mobilizacji i w czasie wojny do czasu demobilizacji ich rocznika.
(2)
W razie przeprowadzenia demobilizacji przed ukończeniem przez ochotnika zasadniczej służby wojskowej, ochotnik ma odsłużyć czas brakujący do tego okresu, jeżeli Minister Spraw Wojskowych na prośbę lub z urzędu nie zarządzi inaczej.

Celem zapewnienia wyszkolenia wojskowego w ramach kontyngentu wszystkim poborowym i ochotnikom, którzy otrzymali kategorię A, Minister Spraw Wojskowych może skrócić czas trwania zasadniczej służby wojskowej lub też udzielić urlopu pewnej części podoficerów i szeregowców, ażeby w ich miejsce powołać poborowych i ochotników, podlegających wcieleniu do szeregów.

(1)
Poborowi, którzy w okresie wieku poborowego otrzymali kategorię A i nie zostali powołani do zasadniczej służby wojskowej w ramach kontyngentu i czasu trwania zasadniczej służby wojskowej, zostają zaliczeni do ponadkontyngentowych.
(2)
Powołanie ponadkontyngentowych do zasadniczej służby wojskowej może nastąpić do końca tego roku kalendarzowego, w którym kończą 24 lata życia.
(3)
Czas odbywania przez ponadkontyngentowych zasadniczej służby wojskowej ustala każdorazowo Minister Spraw Wojskowych.
(4)
W razie niepowołania ponadkontyngentowych do zasadniczej służby wojskowej w czasie do ukończenia przez nich 24 lat życia - ponadkontyngentowi zostają zaliczeni do rezerwy.
(1)
Poborowy, mający warunki do odroczenia zasadniczej służby wojskowej jako jedyny żywiciel rodziny lub właściciel odziedziczonego gospodarstwa rolnego w tym roku kalendarzowym, w którym kończy 23 lata życia, odbywa zasadniczą służbę wojskową przez czas 5 miesięcy.
(2)
Przepis ust. (1) dotyczy również tych osób, które stają do poboru po raz pierwszy po wyjściu z wieku poborowego, jeżeli opóźnione stawiennictwo jest usprawiedliwione i warunki uzasadniające prawo do odroczenia istnieją w chwili stawienia się do poboru.
(1)
Poborowi i ochotnicy uznani za zdolnych do zasadniczej służby wojskowej, którzy ukończyli jedną ze szkół wymienionych w art. 78, odbywają skróconą zasadniczą służbę wojskową.
(2)
Czas trwania skróconej zasadniczej służby wojskowej ustala rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych; czas trwania tej służby nie może być dłuższy niż 15 miesięcy.

Skróconą zasadniczą służbę wojskową odbywają poborowi i ochotnicy, którzy przed wcieleniem do czynnej służby wojskowej ukończyli:

a)
liceum ogólnokształcące albo liceum pedagogiczne państwowe lub niepaństwowe z uprawnieniami szkół państwowych;
b)
liceum zawodowe państwowe albo niepaństwowe z uprawnieniami szkół państwowych;
c)
inną szkołę krajową (w w. m. Gdańsku) lub zagraniczną, uznaną przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za równorzędną z jedną ze szkół wymienionych w pkt a) lub b).
(1)
Poborowi i ochotnicy wymienieni w art. 78 obowiązani są odbyć służbę pracy w terminach i organizacjach określonych przez Ministra Spraw Wojskowych, oraz przez czas określony w rozporządzeniu wykonawczym.
(2)
Służbę pracy pełni się w sposób oraz na warunkach określonych w przepisach dotyczących służby pracy w organizacjach, w których ta służba ma być pełniona.
(3)
Koszty przejazdu osób, powołanych do służby pracy oraz zwolnionych z tej służby, ponosi Skarb Państwa, według zasad, określonych w rozporządzeniu wykonawczym.
(4)
W razie niestawienia się do służby pracy bez usprawiedliwionych powodów w terminie oznaczonym w powołaniu, powiatowa władza administracji ogólnej może zarządzić przymusowe doprowadzenie wezwanego. Koszty przymusowego doprowadzenia ponosi powołany do służby pracy; w razie nieściągalności tych kosztów pokrywa je gmina miejsca zamieszkania, a w razie niemożności ustalenia miejsca zamieszkania - Skarb Państwa z budżetu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
(1)
Do skróconej zasadniczej służby wojskowej Minister Spraw Wojskowych może powołać poborowych i ochotników, którzy przed wcieleniem do czynnej służby wojskowej:
a)
ukończyli gimnazjum ogólnokształcące albo gimnazjum zawodowe państwowe lub niepaństwowe z uprawnieniami szkół państwowych;
b)
ukończyli odpowiednią ilość klas innych szkół, którą Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uzna za równorzędną z ukończeniem gimnazjum ogólnokształcącego lub gimnazjum zawodowego;

jeżeli odbyli przysposobienie wojskowe oraz wykazali się służbą pracy w organizacjach określonych przez Ministra Spraw Wojskowych.

(2)
Rozporządzenie wykonawcze określi zakres przysposobienia wojskowego oraz czas służby pracy, jaki mają odbyć ubiegający się o prawo do skróconej zasadniczej służby wojskowej.

Minister Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i innymi interesowanymi ministrami określi w drodze rozporządzenia te szkoły, których ukończenie uprawnia do odbywania skróconej zasadniczej służby wojskowej.

(1)
Nie mają prawa do odbywania skróconej zasadniczej służby wojskowej:
a)
osoby, skazane prawomocnie na utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych;
b)
osoby, skazane prawomocnie za przestępstwo przeciwko mieniu, nierząd, przestępstwo z chęci zysku, przestępstwo z art. 45, 46 lub 47 kodeksu karnego wojskowego, lub za jedno z przestępstw wymienionych w ustawie niniejszej;
c)
osoby, które z własnej winy nie odbyły służby pracy przez czas przepisany.
(2)
Osoby wymienione w ust. (1) odbywają zasadniczą służbę wojskową na ogólnych zasadach przez czas oznaczony w art. 72.
(1)
O prawie do pełnienia skróconej zasadniczej służby wojskowej orzekają komendanci rejonów uzupełnień.
(2)
Poborowi i ochotnicy, mający prawo do odbywania skróconej zasadniczej służby wojskowej powinni przedstawić w dniu poboru świadectwo szkolne uzasadniające to prawo przedstawicielowi wojska i marynarki wojennej wchodzącemu w skład komisji poborowej lub też po poborze komendzie rejonu uzupełnień w ciągu 14 dni od dnia otrzymania świadectwa szkolnego. Zamiast świadectwa szkolnego można przedstawić odpowiednie zaświadczenie dyrekcji szkoły.
(3)
Przedstawienie świadectwa szkolnego (zaświadczenia) po terminie określonym w ust. (2) powoduje utratę prawa do odbywania skróconej zasadniczej służby wojskowej.
3 Art. 61 zmieniony przez art. 1 pkt 1 dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1943 r. o ochotniczej służbie kobiet (Dz.U.43.11.34) z dniem 4 listopada 1943 r.