Część 1 - Przepisy wstępne. - Powszechny obowiązek wojskowy.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1938.25.220

Akt utracił moc

Wersja od: 20 marca 1945 r.

CZĘŚĆ  I.

Przepisy wstępne.

Rozdział  1.

Przepisy ogólne.

Art.  1.

(1) Siły Zbrojne stoją na straży bezpieczeństwa i praw zwierzchniczych Rzeczypospolitej, są ochroną i ostoją Jej niepodległości i wolności oraz szkołą wychowania żołnierskiego i obywatelskiego.

(2) Wskrzeszone niezłomną wolą Wodza Narodu, Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, oraz wysiłkiem i ofiarą najlepszych synów Ojczyzny, mają wcielać w życie Jego wskazania i cnoty rycerskie.

(3) Siły Zbrojne po wsze czasy pozostawać będą pod szczególną opieką Narodu i Państwa.

Art.  2.

(1) W skład Sił Zbrojnych wchodzi wojsko i marynarka wojenna.

(2) Wojsko składa się z jednostek organizacyjnych wojska stałego oraz z jednostek organizacyjnych obrony narodowej. Do wojska zalicza się również jednostki organizacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza.

(3) Marynarka wojenna składa się z jednostek organizacyjnych sił morskich oraz z jednostek organizacyjnych flotylli rzecznych.

(4) W razie mobilizacji i w czasie wojny tudzież w przypadkach, gdy tego wymaga interes obrony Państwa stwierdzony uchwałą Rady Ministrów, w skład Sił Zbrojnych mogą wejść organizacje stosownie do przepisów szczególnych.

Art.  3.

(1) Kontyngent wojska i marynarki wojennej określa akt ustawodawczy.

(2) Do kontyngentu nie zalicza się żołnierzy powołanych na ćwiczenia lub na przeszkolenie wojskowe.

Art.  4.

Mobilizację zarządza Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów przedstawiony przez Ministra Spraw Wojskowych.

Art.  5.

(1) Władzami wojskowymi właściwymi do spraw uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw są komendy rejonów uzupełnień podległe dowódcom okręgów korpusów (terytorialnym dowódcom równorzędnym).

(2) Rozporządzenie Ministra Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych określa terytorialny podział obszaru Państwa na rejony uzupełnień oraz ustala zasady współdziałania komend rejonów uzupełnień z władzami cywilnymi w sprawach związanych z wykonaniem powszechnego obowiązku wojskowego.

(3) Minister Spraw Wojskowych określa sposób założenia i prowadzenia ewidencji wojskowej oraz zakres działania i tryb postępowania władz wojskowych w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw.

Art.  6.

(1) Władzami cywilnymi właściwymi do przeprowadzania czynności i załatwiania spraw, związanych z wykonywaniem powszechnego obowiązku wojskowego są:

a) w kraju - władze administracji ogólnej i organa związków samorządu terytorialnego;

b) za granicą - urzędy konsularne R. P.

(2) Zakres działania i tryb postępowania władz i organów wymienionych w ust. (1) określa rozporządzenie wykonawcze.

(3) Czynności, związane z wykonywaniem powszechnego obowiązku wojskowego, mogą być w miastach - w których czynności władz administracji ogólnej sprawują organy związków samorządu terytorialnego - przekazane władzom państwowym w drodze rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych, wydanego w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych.

Rozdział  2.

Zakres powszechnego obowiązku wojskowego.

Art.  7.

(1) Powszechny obowiązek wojskowy obejmuje:

a) obowiązek zgłaszania się do rejestru poborowych i obowiązek stawienia się do poboru;

b) obowiązek odbycia w terminie i w sposób prawem przepisany służby wojskowej, tj. zasadniczej służby wojskowej, służby wojskowej w rezerwie, służby wojskowej w pospolitym ruszeniu, pomocniczej służby wojskowej oraz uzupełniającej służby wojskowej;

c) obowiązek meldunkowy.

(2) Powszechny obowiązek wojskowy nie obejmuje obowiązku wojskowego szczególnego (obowiązek wojskowy żołnierzy służby stałej, oficerów kontraktowych, oficerów czasu wojny, oficerów w stopniach honorowych, żołnierzy pełniących służbę na podstawie dobrowolnego zobowiązania się do służby wojskowej, żołnierzy stanu spoczynku i innych).

Art.  8.

(1) Powszechnemu obowiązkowi wojskowemu podlega każdy obywatel polski płci męskiej.

(2) 1 Kobiety podlegają powszechnemu obowiązkowi pomocniczej służby wojskowej.

(3) Osoby, które przebywają na obszarze Rzeczypospolitej, jeżeli udowodnią, że są obywatelami państwa obcego, nie podlegają powszechnemu obowiązkowi wojskowemu; mogą być one przyjęte do wojska lub marynarki wojennej na własną prośbę na podstawie decyzji Ministra Spraw Wojskowych, który określa również zakres ich obowiązku wojskowego. Przez fakt służby wojskowej osoby te nie nabywają obywatelstwa polskiego.

(4) Osoby, które przebywają na obszarze Rzeczypospolitej, jeżeli nie udowodnią, że są obywatelami państwa obcego, podlegają powszechnemu obowiązkowi wojskowemu. Przez fakt służby wojskowej nie nabywają one obywatelstwa polskiego; obywatelstwo polskie może jednak być im nadane, chociażby nie uczyniły zadość warunkom, przewidzianym w art. 8 pkt 2, 3, 4 ustawy z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz. U. R. P. Nr 7, poz. 44), jeżeli odbyły zasadniczą służbę wojskową lub przeszkolenie wojskowe przez czas co najmniej 5 miesięcy.

Art.  9.

Powszechny obowiązek wojskowy może być spełniony tylko osobiście.

Art.  10.

(1) Od powszechnego obowiązku wojskowego wolne są:

a) osoby, uznane za zupełnie niezdolne do służby wojskowej - od chwili uprawomocnienia się takiego orzeczenia;

b) osoby, które zgodnie z obowiązującymi przepisami o obywatelstwie polskim udowodnią fakt posiadania lub uzyskania obcej przynależności państwowej-od chwili stwierdzenia tego faktu przez powiatową władzę administracji ogólnej lub o ile chodzi o osoby zamieszkałe stale za granicą przez urząd konsularny R. P.;

c) osoby wydalone z wojska lub z marynarki wojennej, albo wydalone z korpusu oficerskiego z mocy lub w następstwie wyroku sądowego - od chwili uprawomocnienia się wyroku;

d) osoby wykluczone z korpusu oficerskiego z mocy orzeczenia oficerskiego sądu honorowego - od chwili uprawomocnienia się orzeczenia.

(2) Osoby zwolnione od powszechnego obowiązku wojskowego podlegają ponownie temu obowiązkowi, jeżeli ustaną okoliczności, które były powodem ich zwolnienia.

(3) 2 W czasie wojny Minister Obrony Narodowej może powołać do spełnienia powszechnego obowiązku wojskowego w stopniu szeregowca osobę wydaloną z korpusu oficerskiego z mocy lub w następstwie wyroku sądowego, bądź wykluczoną z tego korpusu z mocy orzeczenia oficerskiego sądu honorowego, jeżeli osoba ta czyni zadość warunkom następującym:

1) zgłosi się ochotniczo,

2) posiada kategorię zdrowia A lub C,

3) w chwili zgłoszenia się nie ukończyła 40 lat życia,

4) jej zachowanie się po prawomocnym skazaniu pozwala przypuszczać, że obowiązki stanu żołnierskiego spełni należycie.

Art.  11.

(1) Od powszechnego obowiązku wojskowego mogą być zwolnione osoby, ubiegające się o uzyskanie obcego obywatelstwa.

(2) Osoby powołane do odbycia czynnej służby wojskowej mogą być zwolnione od powszechnego obowiązku wojskowego z tytułu ubiegania się o obce obywatelstwo dopiero po zwolnieniu z tej służby.

(3) O zwolnieniu osób, zamieszkałych w kraju lub czasowo przebywających za granicą, rozstrzyga - na podstawie prośby, wniesionej do powiatowej władzy administracji ogólnej, komendant rejonu uzupełnień w porozumieniu z powiatową władzą administracji ogólnej. W razie niedojścia do porozumienia władz powyższych, lub w razie wniesienia odwołania przez stronę, której zwolnienia odmówiono, rozstrzyga ostatecznie o zwolnieniu dowódca okręgu korpusu (terytorialny dowódca równorzędny) w porozumieniu z wojewódzką władzą administracji ogólnej. Prośby o zwolnienie osób, zamieszkałych stale za granicą, rozstrzyga urząd konsularny R. P. na podstawie prośby wniesionej do tego urzędu; odwołanie od odmownej decyzji rozstrzyga ostatecznie Minister Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.

(4) Odwołanie od odmownej decyzji powinno być wniesione do władzy, która wydała orzeczenie w I instancji w terminie zawitym 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia.

(5) Okres czasu, na jaki może być orzeczone zwolnienie od powszechnego obowiązku wojskowego z tytułu ubiegania się o obce obywatelstwo, ustali rozporządzenie wykonawcze.

(6) Minister Spraw Wojskowych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych może udzielić z urzędu zwolnienia od powszechnego obowiązku wojskowego tym osobom lub grupom osób, które uzyskały obce obywatelstwo bez otrzymania zwolnienia w trybie przewidzianym w artykule niniejszym. Przepis tego ustępu stosuje się również do tych, którzy po nabyciu obcego obywatelstwa obywatelstwo to później utracili.

Art.  12.

(1) Obowiązek odbycia służby wojskowej oraz obowiązek meldunkowy osób, na których ciąży powszechny obowiązek wojskowy, gaśnie z końcem tego roku kalendarzowego, w którym osoby te kończą 60 lat życia.

(2) W razie mobilizacji i w czasie wojny może Minister Spraw Wojskowych powołać do odbycia czynnej służby wojskowej oficerów, na których ciążył powszechny obowiązek wojskowy, także po ukończeniu przez nich 60 lat życia, za ich zgodą.

Art.  13.

(1) Od obowiązku odbycia służby wojskowej wolni są obywatele polscy, którzy uzyskali stopień oficerski w armiach lub marynarkach państw obcych, albo też w formacjach polskich uznanych przez Państwo Polskie, jeżeli nie zostaną uznani za oficerów wojska polskiego lub polskiej marynarki wojennej.

(2) Osoby te mogą być w razie wojny przyjęte do służby wojskowej w charakterze ochotników-szeregowców, w każdym poszczególnym przypadku na podstawie decyzji Ministra Spraw Wojskowych.

(3) W razie położenia przez wymienione osoby zasług w obronie Państwa, może Minister Spraw Wojskowych przedstawić Prezydentowi Rzeczypospolitej wniosek o nadanie im stopnia oficerskiego, nie wyższego jednak od wykazanego.

Art.  14.

(1) Od obowiązku odbycia służby wojskowej wykluczone są z mocy prawa osoby, skazane sądownie na karę więzienia powyżej 3 lat oraz osoby, co do których sąd zarządził umieszczenie ich w zakładzie dla niepoprawnych (wykluczenie od służby wojskowej).

(2) Wykluczenie trwa przez okres lat 10, licząc od dnia odcierpienia, przedawnienia lub darowania kary. W razie warunkowego zwolnienia okres powyższy liczy się od dnia zwolnienia, jeżeli nie nastąpiło jego odwołanie. W razie umieszczenia skazanego w zakładzie dla niepoprawnych okres wykluczenia nie kończy się przed zwolnieniem z zakładu.

(3) W razie sądowego skazania na karę pozbawienia wolności powyżej 3 miesięcy za przestępstwo, popełnione z niskich pobudek, za zbrodnię stanu, za przestępstwo przeciwko interesem zewnętrznym Państwa i stosunkom międzynarodowym lub za zbrodnię albo występek przeciwko bezpieczeństwu Państwa, tudzież w przypadkach, gdy sąd zarządził umieszczenie sprawcy w domu pracy przymusowej, - władza wojskowa może orzec wykluczenie od służby wojskowej na czas określony nie dłuższy jednak niż lat 10, licząc od dnia wskazanego w ust. (2). Jeżeli skazany został umieszczony w domu pracy przymusowej, okres wykluczenia nie kończy się przed dniem zwolnienia go z tego domu.

(4) Po upływie okresu wykluczenia, osoby te podlegają obowiązkowi odbycia służby wojskowej; zostają one zależnie od wieku i posiadanych zdolności do służby wojskowej zaliczone do rezerwy, pospolitego ruszenia lub pomocniczej służby wojskowej, albo też zwolnione od powszechnego obowiązku wojskowego.

(5) Minister Spraw Wojskowych określi w drodze rozporządzenia władze wojskowe, właściwe do wydawania orzeczeń w myśl ust. (3), tudzież warunki odbycia przez osoby wykluczone służby wojskowej w czasie wojny.

(6) Przepisy artykułu niniejszego odnoszą się również do tych obywateli polskich, podlegających powszechnemu obowiązkowi wojskowemu, którzy zostali skazani przez sądy zagraniczne za czyny, ulegające karze według przepisów ustawodawstwa polskiego.

¹ Art. 8 ust. (2) zmieniony przez art. 1 pkt 1 dekretu z dnia 19 lutego 1945 r. (Dz.U.45.8.37) zmieniającego nin. ustawę z dniem 20 marca 1945 r.

² Art. 10 ust. (3) zmieniony przez art. 1 dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1943 r. (Dz.U.43.11.32) zmieniającego nin. ustawę z dniem 4 listopada 1943 r.