Dział 3 - Obowiązek przysposobienia do świadczeń rzeczowych. - Powszechny obowiązek świadczeń rzeczowych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1939.30.200

Akt utracił moc

Wersja od: 4 kwietnia 1939 r.

Dział  III.

Obowiązek przysposobienia do świadczeń rzeczowych.

Rozdział  I.

Przepisy ogólne.

Art.  26.

Obowiązkowi przysposobienia do świadczeń rzeczowych podlegają:

1) przedsiębiorstwa przemysłowe i górnicze,

2) przedsiębiorstwa handlowe i składowe,

3) gospodarstwa wiejskie,

określone w rozporządzeniu Ministrów:

Przemysłu i Handlu, Rolnictwa i Reform Rolnych oraz Skarbu, wydanym na podstawie art. 20.

Art.  27.

Przysposobienie do świadczeń rzeczowych polega:

1) na przygotowaniu przedsiębiorstw i gospodarstw wiejskich, albo też ich części, do działalności, odpowiadającej potrzebom obrony Państwa lub warunkom wojennym;

2) na przystosowaniu przedsiębiorstw i gospodarstw wiejskich do przejścia na wytwórczość wojenną.

Art.  28.

Przysposobienie do świadczeń rzeczowych może zarządzać władza zarówno w czasie pokoju, jak i podczas wojny.

Rozdział  II.

Przysposobienie do świadczeń rzeczowych przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych.

Art.  29.

(1) Do występowania z żądaniem przysposobienia do świadczeń rzeczowych przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych właściwe są władze następujące:

1) w stosunku do przedsiębiorstw przemysłu drzewnego przerabiającego surowce - Minister Rolnictwa i Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrami: Przemysłu i Handlu, Spraw Wojskowych oraz Skarbu;

2) w stosunku do przedsiębiorstw przemysłowych, przerabiających surowce pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz przemysłu spożywczego - Ministrowie: Rolnictwa i Reform Rolnych, Przemysłu i Handlu oraz Skarbu, każdy w zakresie swej właściwości w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu;

3) w stosunku do przedsiębiorstw przemysłowych, których produkcja wojenna ma być przygotowana i w całości wykorzystana dla potrzeb Sił Zbrojnych - Minister Spraw Wojskowych;

4) w stosunku do pozostałych rodzajów przedsiębiorstw przemysłowych oraz w stosunku do przedsiębiorstw górniczych - Minister Przemysłu i Handlu, w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu oraz innymi interesowanymi w danej gałęzi przemysłu lub górnictwa ministrami.

(2) W stosunku do przedsiębiorstw samorządowych wymienieni w ust. (1) ministrowie działają również w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.

(3) Rada Ministrów może przekazać pod czasowy zarząd Ministra Spraw Wojskowych lub też innego ministra pewne kategorie przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych lub też poszczególne zakłady tych przedsiębiorstw.

(4) Właściwi ministrowie mogą przekazywać swe uprawnienia w całości lub części władzom i organom podległym, które działają w porozumieniu z władzą wojskową, określoną przez Ministra Spraw Wojskowych.

Art.  30.

Celem przygotowania przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych do działalności, odpowiadającej potrzebom obrony Państwa, albo warunkom wojennym, posiadacze przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych, tak istniejących, jak i nowo zakładanych, obowiązani są już w czasie pokoju na żądanie władzy:

1) dostosować budowę lub przeróbkę obiektu przedsiębiorstwa do potrzeb tej działalności oraz wyposażyć je w potrzebne urządzenia, maszyny, narzędzia oraz inne ruchomości - wedle wymagań władzy;

2) posiadać i utrzymywać w należytym stanie oraz w miejscu i w sposób, wskazany przez władze, materiały ruchu, surowce, półfabrykaty i inne materiały w ilości niezbędnej do zapewnienia ciągłości produkcji wojennej, nakazanej przez władzę.

Art.  31.

Celem przystosowania przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych do przejścia ich na wytwórczość wojenną, określoną przez właściwą władzę, posiadacze tych przedsiębiorstw obowiązani są już w czasie pokoju na żądanie władzy:

1) opracować na własny koszt i utrzymać w stanie aktualności plan eksploatacyjny przedsiębiorstwa, odpowiadający potrzebom wytwórczości wojennej, a obejmujący: plan przeprowadzenia potrzebnych adaptacyj technicznych, plan gromadzenia i uzupełnienia zapasów, surowców i półfabrykatów oraz plan organizacji pracy, przy uwzględnieniu uzupełnień personalnych oraz przeszkolenia personelu;

2) zmontować i zainstalować wskazane przez władzę urządzenia techniczne i maszyny;

3) dostosować na własny koszt kwalifikacje osobowe i fachowe personelu przedsiębiorstwa do potrzeb wytwórczości wojennej;

4) uruchomić tytułem próby wytwórczość wojenną.

Art.  32.

(1) Posiadacze przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych obowiązani są w czasie wojny, mobilizacji, tudzież w przypadkach, gdy tego wymagać będzie interes obrony Państwa, stwierdzony uchwałą Rady Ministrów, podporządkować się wszelkim żądaniom władzy, mającym na celu przystosowanie przedsiębiorstwa do wytwórczości wojennej lub działalności, stosownie do żądania władzy.

(2) W szczególności wymienieni w art. 29 ministrowie, każdy w swoim zakresie działania, lub upoważnione przez nich władze i organa podległe, mogą:

1) normować działalność przedsiębiorstwa pod każdym względem tak co do metod wytwórczości, rodzaju i jakości wytworów, jako też co do rodzaju i jakości surowców i półfabrykatów, które mają być przy tym użyte;

2) zarządzić dokonanie w przedsiębiorstwie, stosownie do swego uznania, zmian i przeróbek, dotyczących zmiany zarówno charakteru, jak i rodzaju dotychczasowej wytwórczości.

Rozdział  III.

Przysposobienie do świadczeń rzeczowych przedsiębiorstw handlowych i składowych.

Art.  33.

(1) Do występowania z żądaniem przysposobienia do świadczeń rzeczowych przedsiębiorstw handlowych i składowych właściwe są władze następujące:

1) w stosunku do przedsiębiorstw trudniących się handlem lub składem przedmiotów powszedniego użytku w rozumieniu dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 lutego 1938 roku o poruczeniu spraw aprowizacyjnych Ministrowi Rolnictwa i Reform Rolnych (Dz. U. R. P. Nr 13, poz. 89) - Minister Rolnictwa i Reform Rolnych, Minister Przemysłu i Handlu i Minister Skarbu, każdy w zakresie swej właściwości, w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu;

2) w stosunku do aptek publicznych, składów aptecznych, oraz składnic (aptek) z materiałem sanitarnym ubezpieczalni społecznych, instytucyj o charakterze samorządowym, tudzież w stosunku do hurtowych składów materiału sanitarnego - Minister Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu;

3) w stosunku do banków i instytucyj bankowych w rozumieniu prawa bankowego, oraz w stosunku do innych instytucyj kredytowych i oszczędnościowych, które podlegać mogą obowiązkowi przysposobienia do świadczeń rzeczowych wedle rozporządzenia, wydanego na podstawie art. 20 ust. (3) - Minister Skarbu w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych;

4) w stosunku do wszystkich innych przedsiębiorstw handlowych i składowych - Minister Przemysłu i Handlu w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych, Skarbu i innymi interesowanymi w danej gałęzi handlu ministrami.

(2) W stosunku do przedsiębiorstw samorządowych, wymienieni w ust. (1) ministrowie działają również w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.

(3) Rada Ministrów może przekazać pod czasowy zarząd Ministra Spraw Wojskowych lub też innego ministra pewne rodzaje handlu lub poszczególne ich przedsiębiorstwa.

(4) Właściwi ministrowie mogą przekazywać swe uprawnienia w całości lub w części władzom i organom podległym, które działają w porozumieniu z władzą wojskową, określoną przez Ministra Spraw Wojskowych.

Art.  34.

(1) Posiadacze przedsiębiorstw handlowych i składowych obowiązani są już w czasie pokoju, celem przysposobienia tych przedsiębiorstw do świadczeń rzeczowych, na żądanie władzy:

1) posiadać i utrzymywać w należytym stanie oraz w ilości, miejscu i w sposób wskazany przez władze przedmioty handlu i składu, jako zapasy wojenne;

2) dokonać nakazanej przez władzę przeróbki zakładu, celem pomieszczenia zapasów wojennych, lub też podporządkować się wszelkim zarządzeniom władzy co do stworzenia odpowiednich warunków na pomieszczenie i rozdział zapasów wojennych;

3) podporządkować się wszelkim żądaniom władzy w zakresie kontroli zapasów wojennych, tudzież sposobów ich odświeżenia.

(2) Właściwi ministrowie (art. 33) w porozumieniu z Ministrami Spraw Wojskowych i Skarbu, mogą zarządzić już w czasie pokoju na całym obszarze Państwa lub też w poszczególnych jego częściach sprawdzenie stanu przysposobienia do świadczeń rzeczowych przedsiębiorstw handlowych i składowych w sposób, określony w zarządzeniu tych ministrów.

Rozdział  IV.

Przysposobienie do świadczeń rzeczowych gospodarstw wiejskich.

Art.  35.

Celem przysposobienia do świadczeń rzeczowych gospodarstw wiejskich posiadacze tych gospodarstw obowiązani są już w czasie pokoju, na żądanie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych, w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu lub upoważnionej przez nich władzy:

1) posiadać i utrzymywać w należytym stanie oraz w ilości, miejscu i w sposób wskazany przez władzę, maszyny, narzędzia i inne środki wytwórcze, tudzież pomieszczenia na te ruchomości;

2) prowadzić gospodarkę w nakazanym przez władzę kierunku oraz wykonywać określone prace i inwestycje, związane z tym kierunkiem;

3) przystosować gospodarstwa wiejskie pod względem terenowym do potrzeb obrony Państwa w sposób nakazany przez władzę: rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych określi sposoby i warunki przystosowania terenowego gospodarstwa.

Art.  36.

W związku z nałożeniem obowiązku przysposobienia gospodarstw wiejskich do doświadczeń rzeczowych, wojewoda, na wniosek dowódcy okręgu korpusu (terytorialnego dowódcy równorzędnego), może zarządzić:

1) wdrożenie z urzędu postępowania scaleniowego;

2) włączenie do obszaru scalenia gruntów pod budynkami i podwórzami oraz gruntów otoczonych murem, bez względu na brak zgody właścicieli;

3) uwzględnienie nałożonego na uczestników scalenia obowiązku przeniesienia zabudowań na miejsce wskazane przez władzę w projekcie scalenia (w warunkach objęcia w posiadanie scalonych gruntów) z określeniem terminu przeniesienia zabudowań nie krótszego niż dwa lata, poczynając od wprowadzenia uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych im gruntów.

Art.  37.

Minister Rolnictwa i Reform Rolnych, w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu, może zarządzić już w czasie pokoju na całym obszarze Państwa lub w poszczególnych jego częściach sprawdzenie stanu przysposobienia do świadczeń rzeczowych gospodarstw wiejskich w sposób określony w zarządzeniu tych ministrów.

Art.  38.

(1) W czasie wojny, mobilizacji, tudzież w przypadkach, gdy tego wymagać będzie interes obrony Państwa, stwierdzony uchwałą Rady Ministrów, posiadacze gospodarstw wiejskich obowiązani są podporządkować się wszelkim zarządzeniom władzy, mającym na celu przystosowanie gospodarstw wiejskich do wytwórczości wojennej lub działalności, stosownie do żądania władzy.

(2) W szczególności Minister Rolnictwa i Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu lub też upoważnione przez nich władze i organa mogą nakazać posiadaczom gospodarstw wiejskich:

1) wykonanie określonych prac i inwestycyj, związanych z nakazaną produkcją;

2) wykonanie określonych prac i inwestycyj, związanych z zabezpieczeniem środków wytwórczych lub uzyskanych wytworów;

3) wprowadzenie samopomocy rolnej, polegającej na obowiązku wzajemnej pomocy w obrębie gmin (gromad) i mającej na celu uzyskanie jak najwydatniejszej wytwórczości rolnej, ogrodowej lub hodowlanej w zakresie ustalonym przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Spraw Wewnętrznych

Rozdział  V.

Przepisy wspólne dla przysposobienia do świadczeń rzeczowych.

Art.  39.

(1) Dostarczane przez Państwo dla celów przysposobienia do świadczeń rzeczowych urządzenia, maszyny, narzędzia, materiały ruchu, inwentarz żywy lub martwy, surowce, półfabrykaty, fabrykaty, produkty rolne i inne ruchomości nie stają się własnością przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego.

(2) Przepisu ust. (1) nie stosuje się, jeżeli z posiadaczem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego zawarto umowę w sprawie przysposobienia do świadczeń rzeczowych i w niej postanowiono inaczej.

Art.  40.

(1) Przysposobienie do świadczeń rzeczowych odbywa się w zasadzie na koszt posiadacza przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego.

(2) Jeżeli jednak nakazane przysposobienie do świadczeń rzeczowych wykracza poza własny gospodarczy interes przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego - koszt przysposobienia w całości lub w części, wykraczającej poza własny gospodarczy interes przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego, obciąża Skarb Państwa.

(3) Jeżeli nakazane przysposobienie do świadczeń rzeczowych powoduje dla przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego rzeczywiste szkody, może posiadacz żądać odszkodowania w wysokości istotnie poniesionych strat.

(4) Jeżeli posiadacz przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego przyjmie z mocy umowy obowiązki nałożone przez władzę, a dotyczące przysposobienia, stosuje się zamiast przepisu ust. (2) i (3) postanowienia umowy.

Art.  41.

(1) Minister, do którego zakresu działania należy wydawanie zarządzeń i nakazów w sprawie przysposobienia do świadczeń rzeczowych, w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu lub upoważniona przez nich władza rozstrzyga w drodze orzeczenia ostatecznego, czy i w jakiej wysokości Skarb Państwa jest odpowiedzialny z tytułu nakazanego przysposobienia do świadczeń rzeczowych.

(2) Władza właściwa wydaje orzeczenie, na wniosek interesowanego posiadacza przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego.

(3) Przed wydaniem orzeczenia należy:

1) ustalić szczegółowo i ściśle zakres nakazanego przysposobienia do świadczeń rzeczowych;

2) ustalić stanowisko i żądania przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego, któremu nakazano przysposobienie do świadczeń rzeczowych;

3) zasięgnąć w razie potrzeby opinii rzeczoznawców, delegowanych przez odpowiednie zrzeszenia gospodarcze oraz instytucje samorządu gospodarczego.

(4) Interesowanemu służy prawo w terminie dni trzydziestu od dnia doręczenia orzeczenia domagać się w trybie powództwa sądowego ustalenia, w jakiej wysokości Skarb Państwa jest odpowiedzialny z tytułu nakazanego przez władzę przysposobienia do świadczeń rzeczowych.

(5) Wniesienie pozwu nie wstrzymuje obowiązku wykonania nakazanego przez władzę przysposobienia do świadczeń rzeczowych.

Art.  42.

(1) W przypadku niewykonania w terminie oznaczonym czynności, dotyczących przysposobienia do świadczeń rzeczowych, władza, która przysposobienie nakazała, może zarządzić wykonanie nakazanych czynności w trybie administracyjnym.

(2) Koszty wykonania tych czynności ponosi obowiązany do ich wykonania, chyba że ciążą one na Skarbie Państwa.

(3) Władza, która zarządziła wykonanie nakazanych czynności w trybie administracyjnym, orzeka o wysokości sumy, stanowiącej równowartość wykonania i zawiadamia obowiązanego o treści tego orzeczenia, doręczając mu nakaz zapłaty.

(4) Niewpłacona w terminie dni trzydziestu od daty doręczenia nakazu zapłaty, ustalona kwota kosztów (ust. (3)) podlega ściągnięciu w trybie administracyjnym.

(5) Interesowanemu służy prawo w terminie dni trzydziestu od daty doręczenia nakazu zapłaty domagać się w trybie powództwa sądowego obniżenia ustalonych kosztów. Sąd może na wniosek powoda w drodze zabezpieczenia powództwa zawiesić toczące się administracyjne postępowanie egzekucyjne.

Art.  43.

(1) Przedsiębiorstwa i gospodarstwa wiejskie lub ich części przysposobione do świadczeń rzeczowych na koszt Skarbu Państwa mogą być zbywane tylko za zezwoleniem władzy, która nakazała przysposobienie.

(2) Przepisu ust. (1) nie stosuje się przy przenoszeniu własności przedsiębiorstw i gospodarstw wiejskich lub ich części, w drodze egzekucji.

(3) Ograniczenie prawa zbywania podlega ujawnieniu w księgach hipotecznych (gruntowych) i w rejestrach handlowych, na wniosek władzy, która nakazała przysposobienie.

Art.  44.

Doprowadzenie do poprzedniego stanu przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego, przysposobionego do świadczeń rzeczowych, może nastąpić tylko za zezwoleniem władzy, która nakazała przysposobienie.

Art.  45.

(1) Doprowadzenie do poprzedniego stanu przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego na koszt Skarbu Państwa następować będzie na żądanie interesowanego i tylko wówczas, jeżeli utrzymanie stanu przysposobienia wykracza poza własny gospodarczy interes przedsiębiorstwa lub gospodarstwa wiejskiego lub powoduje rzeczywistą szkodę.

(2) Orzeczenie w sprawie odpowiedzialności Skarbu Państwa wydaje ostatecznie minister, który nakazał przysposobienie w porozumieniu z Ministrami: Spraw Wojskowych i Skarbu, lub też upoważniona przez nich władza, po wysłuchaniu interesowanego i zasięgnięciu w razie potrzeby opinii odpowiednich zrzeszeń gospodarczych oraz instytucji samorządu gospodarczego.

(3) W razie odmówienia roszczeniu, interesowanemu służy prawo w terminie dni trzydziestu od dnia doręczenia orzeczenia domagania się w trybie powództwa sądowego ustalenia odpowiedzialności Skarbu Państwa z tytułu obowiązku, wynikającego z ust. (1).