Rozdział 1 - Warunki i sposób użycia środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Straży Granicznej - Określenie warunków i sposobu użycia środków przymusu bezpośredniego i użycia broni palnej przez funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz warunków i sposobu użycia środków przymusu bezpośredniego, a także zasad użycia broni palnej przez pododdziały odwodowe Straży Granicznej.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1998.27.153

Akt utracił moc

Wersja od: 30 czerwca 2010 r.

Rozdział  1

Warunki i sposób użycia środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Straży Granicznej

§ 1. Funkcjonariusze Straży Granicznej, zwani dalej "funkcjonariuszami", mogą stosować środki przymusu bezpośredniego, z zachowaniem warunków i zasad określonych w art. 23 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. Nr 78, poz. 462, z 1991 r. Nr 94, poz. 422, z 1992 r. Nr 54, poz. 254, z 1993 r. Nr 12, poz. 52, z 1994 r. Nr 53, poz. 214, z 1995 r. Nr 4, poz. 17, Nr 34, poz. 163 i Nr 104, poz. 515, z 1996 r. Nr 106, poz. 496 i Nr 124, poz. 583 oraz z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770), zwanej dalej "ustawą".

§  2.

1. Środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane po uprzednim wezwaniu do zachowania się zgodnego z prawem oraz po bezskutecznym uprzedzeniu o ich użyciu.

2. Funkcjonariusz może odstąpić od wzywania osoby do zachowania zgodnego z prawem oraz od uprzedzenia o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, jeżeli zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla:

1) życia lub zdrowia ludzkiego,

2) mienia, jeżeli jednocześnie bezpośrednio jest zagrożone życie, zdrowie lub wolność człowieka.

3. Środki przymusu bezpośredniego stosuje się w taki sposób, aby osiągnięcie podporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom powodowało możliwie najmniejszą dolegliwość.

4. Można stosować jednocześnie różne środki przymusu bezpośredniego, jeżeli jest to konieczne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.

5. Od dalszego stosowania środków przymusu bezpośredniego należy odstąpić, gdy osoba, wobec której użyto tych środków, podporządkowała się wydanym poleceniom.

6. Wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, starców oraz osób o widocznym kalectwie stosuje się wyłącznie chwyty obezwładniające.

§ 3. Funkcjonariusz ma prawo stosować następujące środki przymusu bezpośredniego:

1) siłę fizyczną w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony lub ataku,

2) urządzenia techniczne w postaci kajdanek, prowadnic, kaftanów bezpieczeństwa, pasów obezwładniających lub siatek obezwładniających, a także kolczatek drogowych lub innych przeszkód umożliwiających zatrzymanie pojazdu,

3) indywidualne chemiczne środki obezwładniające w postaci broni gazowej i ręcznych miotaczy gazu,

4) psy służbowe,

5) pałki służbowe,

6) 1 pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej,

7) 2 paralizatory elektryczne.

§  4.

1. Siłę fizyczną można stosować w celu odparcia czynnej napaści lub zmuszenia do wykonania polecenia albo zatrzymania osoby ściganej.

2. Używając siły fizycznej nie wolno zadawać uderzeń, chyba że funkcjonariusz działa w obronie koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie lub zdrowie ludzkie.

§  5.

1. Kajdanki można stosować wobec osób zatrzymanych lub doprowadzanych, w celu udaremnienia ucieczki albo zapobieżenia czynnej napaści lub czynnemu oporowi.

2. 3 O założeniu kajdanek funkcjonariusz decyduje samodzielnie lub stosuje je na polecenie bezpośredniego przełożonego, sądu lub prokuratora.

3. 4 Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu. W przypadku gdy osoba jest agresywna lub niebezpieczna, można założyć kajdanki na ręce trzymane z tyłu.

4. Kajdanki zdejmuje się niezwłocznie po wprowadzeniu osoby do pomieszczenia służbowego oraz na czas przesłuchania, chyba że prowadzący przesłuchanie zarządzi inaczej.

5. 5 Kajdanek nie stosuje się wobec osób poniżej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich w wieku powyżej 15 lat podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.

§  6.

1. Prowadnice można stosować w przypadkach, o których mowa w § 5 ust. 1, wobec osób, które nie ukończyły 17 lat.

2. Jeden z uchwytów prowadnicy funkcjonariusz zakłada na rękę nieletniego, drugi zakłada sobie na rękę lub trzyma w ręku.

3. Przepisy § 2 ust. 2 i 4 stosuje się odpowiednio.

§  7.

1. Kaftany bezpieczeństwa, pasy obezwładniające lub siatki obezwładniające można stosować wobec osób, które swoim zachowaniem stwarzają niebezpieczeństwo dla:

1) życia lub zdrowia ludzkiego,

2) mienia, jeżeli jednocześnie bezpośrednio jest zagrożone życie, zdrowie lub wolność człowieka

- jeżeli zastosowanie innych środków przymusu bezpośredniego jest niemożliwe albo okazało się bezskuteczne.

2. Siatkę obezwładniającą można stosować także:

1) w pościgu za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,

2) w celu udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej lub doprowadzanej.

3. Kaftany bezpieczeństwa lub pasy obezwładniające można stosować wobec osób przebywających w pomieszczeniach służbowych w razie:

1) agresywnego zachowania się,

2) samoagresji,

3) niszczenia mienia.

4. Polecenie zastosowania kaftana bezpieczeństwa, pasa obezwładniającego lub siatki obezwładniającej wydaje właściwy terenowy organ Straży Granicznej, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy, lub osoba przez niego upoważniona, a podczas ich nieobecności - dyżurny operacyjny (kierownik zmiany).

5. W czasie wykonywania zadań w ochronie granicy państwowej, w szczególności patrolu lub doprowadzania, polecenia użycia środków, o których mowa w ust. 1, wydaje bezpośredni przełożony funkcjonariuszy wykonujących zadanie.

§ 8. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego, o których mowa w § 5-7, nie może powodować nadmiernego ucisku na żuchwę i szyję, klatkę piersiową i jamę brzuszną, utrudniać oddychania i tamować obiegu krwi.

§  9.

1. 6 Osobom, w stosunku do których użyto kaftana bezpieczeństwa, pasa obezwładniającego lub siatki obezwładniającej, należy niezwłocznie zapewnić podjęcie wobec nich medycznych działań ratowniczych, w rozumieniu przepisów o Państwowym Ratownictwie Medycznym, jeżeli zaistnieją wskazania zdrowotne do podjęcia takich działań.

2. Kaftan bezpieczeństwa, pas obezwładniający lub siatkę obezwładniającą zdejmuje się niezwłocznie, jeżeli ustały przyczyny stanowiące podstawę ich założenia lub na wniosek lekarza.

§  10.

1. Kolczatka drogowa lub inna przeszkoda umożliwiająca zatrzymanie pojazdu może być zastosowana przez umundurowanego funkcjonariusza do zatrzymania pojazdu prowadzonego przez osobę, która nie zatrzymała się mimo odpowiedniego sygnału, gdy:

1) istnieje uzasadnione podejrzenie przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej bez wymaganego zezwolenia lub popełnienia przez nią innego przestępstwa,

2) przewozi ona osobę, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przez nią przestępstwa lub przewożenia przedmiotów pochodzących z przestępstwa.

2. Środki przymusu bezpośredniego, o których mowa w ust. 1, mogą być także użyte do zatrzymania pojazdu prowadzonego przez osobę, która nie poddała się kontroli granicznej.

3. Kolczatki drogowej nie stosuje się do zatrzymania pojazdów jednośladowych.

§  11.

1. 7 Zastosowanie kolczatki drogowej lub innej przeszkody należy poprzedzić:

1) sygnałem zatrzymania podanym przez umundurowanego funkcjonariusza w sposób zrozumiały i widoczny dla kierowcy zatrzymywanego pojazdu,

2) wstrzymaniem ruchu drogowego w obu kierunkach na odległość nie mniejszą niż 100 m od kolczatki lub innej przeszkody.

2. W przypadku blokowania drogi oznakowanym pojazdem Straży Granicznej można odstąpić od wstrzymania ruchu drogowego.

3. Polecenie zastosowania kolczatki drogowej wydaje przełożony wyznaczający zadanie. Użycie jej może nastąpić tylko na polecenie bezpośredniego przełożonego funkcjonariuszy wykonujących zadanie.

§  12.

1. Indywidualne chemiczne środki obezwładniające można stosować w przypadku:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego oporu,

3) pościgu za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa,

4) udaremniania ucieczki osoby zatrzymanej lub doprowadzanej,

5) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Indywidualne chemiczne środki obezwładniające stosuje się ręcznie albo miota z broni palnej.

3. Indywidualne chemiczne środki obezwładniające należy stosować ostrożnie, uwzględniając ich właściwości mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.

4. O użyciu indywidualnego chemicznego środka obezwładniającego wobec określonej osoby funkcjonariusz decyduje samodzielnie lub stosuje go na polecenie bezpośredniego przełożonego.

§  13.

1. Pies służbowy może być wykorzystany w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego oporu,

3) pościgu za osobą usiłującą przekroczyć granicę Rzeczypospolitej Polskiej bez wymaganego zezwolenia lub wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia innego przestępstwa,

4) udaremniania ucieczki osoby zatrzymanej lub doprowadzanej.

2. Pies służbowy powinien mieć założony kaganiec, z wyjątkiem przypadku, gdy:

1) jest wykorzystywany do odpierania czynnej napaści,

2) zachodzi uzasadniona obawa zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego w czasie wykonywania obowiązków służbowych przez funkcjonariusza.

3. O wykorzystaniu psa służbowego funkcjonariusz decyduje samodzielnie lub używa go na polecenie bezpośredniego przełożonego.

§  14.

1. Pałka służbowa może być stosowana w razie:

1) odpierania czynnej napaści,

2) pokonywania czynnego oporu,

3) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Zabrania się:

1) zadawania uderzeń uchwytem pałki służbowej,

2) stosowania pałki służbowej wobec osób:

a) stawiających bierny opór, chyba że zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne,

b) do których zastosowano kajdanki, prowadnice, kaftany bezpieczeństwa, pasy obezwładniające lub siatki obezwładniające,

3) zadawania uderzeń lub pchnięć pałką służbową w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania pałki służbowej do zakładania na te części ciała blokady lub dźwigni.

3. Dopuszcza się uderzenia i pchnięcia pałką służbową, a także jej stosowanie do zakładania blokady i dźwigni na wszystkie części ciała w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie albo zdrowie własne lub innej osoby.

§ 14a. 8  

1. Pociski niepenetracyjne, o których mowa w § 3 pkt 6, mogą być wyłącznie pociskami gumowymi miotanymi z broni palnej gładkolufowej, broni alarmowej albo sygnałowej.

2. Pociski niepenetracyjne można stosować w przypadkach:

1) odpierania bezpośredniego bezprawnego zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo w pościgu za sprawcą takiego zamachu,

2) przeciwdziałania niszczeniu mienia, jeżeli jednocześnie bezpośrednio jest zagrożone życie lub zdrowie człowieka,

3) zbiorowego zakłócenia porządku publicznego.

3. Pociski niepenetracyjne mogą być stosowane w budynkach w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2.

4. Pociski niepenetracyjne stosuje się:

1) oddając strzał ostrzegawczy (salwę ostrzegawczą) w górę,

2) celując w kończyny dolne.

5. O użyciu pocisków niepenetracyjnych decyduje:

1) właściwy terenowy organ Straży Granicznej, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy, lub osoba przez niego upoważniona, a podczas ich nieobecności - dyżurny operacyjny (kierownik zmiany),

2) w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, funkcjonariusz samodzielnie lub jego bezpośredni przełożony.

§ 14b. 9  

1. Paralizatory elektryczne można stosować, jeżeli zastosowanie innych środków przymusu bezpośredniego jest niemożliwe lub okazało się bezskuteczne, w przypadkach:

1) obezwładniania osoby niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia niebezpiecznego narzędzia,

2) odpierania czynnej napaści,

3) pokonywania czynnego oporu,

4) dokonywania zatrzymania osoby lub bezpośredniego pościgu za osobą, wobec której zachodzi przypuszczenie popełnienia przestępstwa,

5) udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej lub doprowadzanej,

6) przeciwdziałania niszczeniu lub kradzieży mienia.

2. Paralizator elektryczny stosuje się z zachowaniem ostrożności, uwzględniając jego właściwości mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.

3. O użyciu paralizatora elektrycznego wobec określonej osoby funkcjonariusz decyduje samodzielnie lub używa go na polecenie bezpośredniego przełożonego.

§  15.

1. Jeżeli wskutek zastosowania środka przymusu bezpośredniego nastąpiło zranienie osoby, a w przypadku zastosowania indywidualnego chemicznego środka obezwładniającego nastąpiło silne podrażnienie błon śluzowych, funkcjonariusz jest obowiązany:

1) 10 natychmiast udzielić tej osobie pierwszej pomocy, a w razie potrzeby spowodować podjęcie wobec niej medycznych działań ratowniczych, w rozumieniu przepisów o Państwowym Ratownictwie Medycznym,

2) niezwłocznie powiadomić o zdarzeniu bezpośredniego przełożonego.

2. 11 Medyczne działania ratownicze, w rozumieniu przepisów o Państwowym Ratownictwie Medycznym, podejmuje się zawsze w stosunku do kobiety ciężarnej, wobec której użyto środka przymusu bezpośredniego.

3. Jeżeli w wyniku użycia środka przymusu bezpośredniego nastąpiła śmierć osoby, funkcjonariusz jest obowiązany do zabezpieczenia śladów na miejscu zdarzenia i niedopuszczenia na to miejsce osób postronnych oraz, w miarę możliwości, do ustalenia świadków zdarzenia, natomiast właściwy terenowy organ Straży Granicznej niezwłocznie zawiadamia o tym bezpośredniego przełożonego oraz prokuratora.

§ 16. 12  

1. Fakt zastosowania środka przymusu bezpośredniego funkcjonariusz dokumentuje w książce służby oraz sporządza pisemny raport do przełożonego.

2. Raport, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

1) stopień służbowy, imię i nazwisko funkcjonariusza,

2) czas i miejsce zastosowania środka przymusu bezpośredniego,

3) dane osoby, wobec której zastosowano środek przymusu bezpośredniego,

4) szczególne powody oraz rodzaj zastosowanego środka przymusu bezpośredniego,

5) opis postępowania poprzedzającego zastosowanie środków przymusu bezpośredniego,

6) skutki zastosowania środka przymusu bezpośredniego,

7) w razie potrzeby określenie sposobu realizacji przepisów § 2 i 15,

8) inne ważne okoliczności zdarzenia,

9) dane ustalonych świadków zdarzenia,

10) podpis funkcjonariusza sporządzającego raport.

§ 17. Przełożony jest obowiązany każdorazowo zbadać zasadność, warunki i sposób zastosowania środków przymusu bezpośredniego przez podległych mu funkcjonariuszy.

¹ § 3 pkt 6 dodany przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

² § 3 pkt 7 dodany przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

³ § 5 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

⁴ § 5 ust. 3 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

⁵ § 5 ust. 5 zmieniony przez § 1 pkt 2 lit. b) rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

⁶ § 9 ust. 1 zmieniony przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

⁷ § 11 ust. 1 zmieniony przez § 1 rozporządzenia z dnia 7 maja 2010 r. (Dz.U.10.105.656) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 30 czerwca 2010 r.

⁸ § 14a dodany przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

⁹ § 14b dodany przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

¹⁰ § 15 ust. 1 pkt 1 zmieniony przez § 1 pkt 5 lit. a) rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

¹¹ § 15 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 5 lit. b) rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.

¹² § 16 zmieniony przez § 1 pkt 6 rozporządzenia z dnia 23 sierpnia 2005 r. (Dz.U.05.182.1527) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 7 października 2005 r.