Ochrona dziedzictwa narodowego związanego z nazwami obiektów przestrzeni publicznej oraz pomnikami

Dziennik Ustaw

Dz.U.2022.857

Akt obowiązujący

Wersja od: 20 kwietnia 2022 r.

USTAWA

z dnia 24 lutego 2022 r.

o ochronie dziedzictwa narodowego związanego z nazwami obiektów przestrzeni publicznej oraz pomnikami

Art.  1.  [Przedmiot regulacji]

Ustawa określa zasady:

1) zmiany nazw obiektów przestrzeni publicznej,

2) usuwania pomników

- upamiętniających osoby, grupy osób, organizacje, instytucje, wydarzenia, przedmioty, daty lub miejsca istotne dla tożsamości Narodu Polskiego, działania na rzecz budowania i umacniania Państwa Polskiego oraz rozwoju społeczeństwa.

Art.  2.  [Definicje]

Ilekroć w ustawie jest mowa o:

1) obiekcie przestrzeni publicznej - oznacza to gminną lub powiatową jednostkę organizacyjną, wojewódzką samorządową jednostkę organizacyjną, jednostkę pomocniczą gminy, budowlę, obiekt, urządzenie użyteczności publicznej, w tym drogę, ulicę, most i plac;

2) patronie - oznacza to nazwę obiektu przestrzeni publicznej odwołującą się do imienia, nazwiska, przydomku lub pseudonimu:

a) historycznego władcy Państwa Polskiego lub księcia polskiego okresu rozbicia dzielnicowego,

b) Ojca Niepodległości w rozumieniu ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o Narodowych Obchodach Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2020 r. poz. 866),

c) innej osoby zasłużonej dla budowania i umacniania Państwa Polskiego, tożsamości Narodu Polskiego lub dla rozwoju społeczeństwa poprzez:

– udział w walce o niepodległość lub ochronę granic Państwa Polskiego,

– zaangażowanie w rozwój gospodarczy Państwa Polskiego lub

– dorobek artystyczny, naukowy lub działalność społeczną,

d) osoby ogłoszonej świętą lub błogosławioną przez Kościół Katolicki lub inny kościół chrześcijański;

3) patronacie - oznacza to nazwę obiektu przestrzeni publicznej odwołującą się do:

a) organizacji lub instytucji, w tym wojskowych i harcerskich jednostek organizacyjnych, które zasłużyły się w co najmniej jeden sposób, o którym mowa w pkt 2 lit. c,

b) wydarzenia, przedmiotu, daty lub miejsca symbolicznie związanych z działalnością osób, o których mowa w pkt 2, lub z innych względów istotnych dla budowania i umacniania tożsamości Narodu Polskiego,

c) grupy osób, w której skład wchodzą osoby, o których mowa w pkt 2;

4) pomniku - oznacza to również kopce, obeliski, kolumny, rzeźby, posągi, popiersia, kamienie pamiątkowe, płyty i tablice pamiątkowe znajdujące się na nieruchomości stanowiącej własność lub będącej w posiadaniu jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego lub związku metropolitalnego.

Art.  3.  [Nazwy zakazane]

Za patrona lub patronat nie mogą być uznane nazwy, o których mowa w art. 1 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz. U. z 2018 r. poz. 1103).

Art.  4.  [Warunki zmiany patrona lub patronatu]

Patron lub patronat mogą być zmienione jedynie w przypadku:

1) jednoczesnego ustanowienia tego patrona lub patronatu jako nazwy innego obiektu przestrzeni publicznej w celu zapewnienia godniejszej formy upamiętnienia;

2) ujawnienia, nieznanych publicznie w chwili ustanowienia patrona lub patronatu, okoliczności, które kwestionują zasadność uznania danej nazwy za patrona lub patronat zgodnie z art. 2 pkt 2 lub 3;

3) ujawnienia, nieznanych publicznie w chwili ustanowienia patrona lub patronatu, czynów związanych z działalnością publiczną osoby, grupy osób, organizacji lub instytucji, które polegały na:

a) propagowaniu komunizmu, nazizmu, faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego lub technik i praktyk działania właściwych takiemu ustrojowi,

b) stosowaniu metod i praktyk działania właściwych ustrojowi totalitarnemu,

c) szpiegostwie na rzecz obcego państwa lub udziale w spisku przeciwko suwerenności i niepodległości Państwa Polskiego.

Art.  5.  [Nieważność uchwał dotyczących zmiany patrona lub patronatu podjętych z naruszeniem ustawy]

1. Uchwały dotyczące zmiany patrona lub patronatu podjęte przez organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego, które są niezgodne z przepisem art. 4, są nieważne.

2. Przepisy art. 91 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2022 r. poz. 559 i 583), art. 79 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 528 i 583), art. 82 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 547 i 583) oraz art. 16 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych (Dz. U. poz. 1890 oraz z 2016 r. poz. 2260) stosuje się odpowiednio.

3. Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały dotyczącej zmiany patrona lub patronatu wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

4. Organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego w przypadku, o którym mowa w ust. 1, przywraca w terminie 7 dni oznaczenia poprzedniej nazwy, jeśli zostały usunięte.

5. W przypadku nieprzywrócenia oznaczeń poprzedniej nazwy w terminie 14 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego, wojewoda zapewnia ich przywrócenie na koszt jednostki samorządu terytorialnego albo związku jednostek samorządu terytorialnego, albo związku metropolitalnego.

Art.  6.  [Zasady usuwania pomników]

Do usunięcia pomnika upamiętniającego osobę, o której mowa w art. 2 pkt 2, organizację, instytucję, grupę osób, wydarzenie, przedmiot, datę lub miejsce, o których mowa w art. 2 pkt 3, stosuje się odpowiednio przepisy art. 3, art. 4 pkt 2 i 3 oraz art. 5.

Art.  7. 

W ustawie z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2020 r. poz. 805 oraz z 2021 r. poz. 1676) w art. 25:

1) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

"1. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji:

1) tworzą wszystkimi dostępnymi sposobami programy dla odbiorców za granicą w języku polskim;

2) rozpowszechniają wszystkimi dostępnymi sposobami programy dla odbiorców za granicą w języku polskim;

3) rozpowszechniają programy dla odbiorców za granicą w językach innych niż język polski oraz

4) mogą tworzyć programy dla odbiorców za granicą w językach innych niż język polski.";

2) po ust. 1a dodaje się ust. 1b w brzmieniu:

"1b. Zadania jednostek publicznej radiofonii i telewizji, o których mowa w ust. 1 pkt 4 oraz ust. 1a, w zakresie tworzenia usług w językach innych niż język polski, mogą być realizowane przez podmioty trzecie na rzecz spółek, o których mowa w art. 26 ust. 2 i 3.";

3) w ust. 4 skreśla się wyrazy ", w granicach określonych ustawą budżetową".

Art.  8. 

W ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2021 r. poz. 178, 1192, 1535 i 2105 oraz z 2022 r. poz. 655) wprowadza się następujące zmiany:

1) uchyla się art. 31b;

2) w art. 31c wyrazy "W przypadkach określonych w art. 31a i art. 31b" zastępuje się wyrazami "W przypadku określonym w art. 31a".

Art.  9. 

W ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057 oraz z 2021 r. poz. 1038, 1243, 1535 i 2490) w art. 11b w ust. 1 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie:

"Prezes Rady Ministrów może zlecać organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizację zadań publicznych z pominięciem otwartego konkursu ofert, w szczególności ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes publiczny.".

Art.  10.  [Nieważność uchwał dotyczących zmiany patrona lub patronatu niezgodnych z przepisem ustawy]

1. Uchwały dotyczące zmiany patrona lub patronatu podjęte przez organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, które są niezgodne z przepisem art. 4, są nieważne.

2. Przepisy art. 91 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 79 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, art. 82 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa oraz art. 16 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych stosuje się odpowiednio.

3. Organ nadzoru dokonuje stwierdzenia nieważności uchwały, o której mowa w ust. 1, w ciągu miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

4. Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały dotyczącej zmiany patrona lub patronatu wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

5. Organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego w przypadku, o którym mowa w ust. 1, przywraca w terminie 7 dni oznaczenia poprzedniej nazwy, jeśli zostały usunięte.

6. W przypadku nieprzywrócenia oznaczeń poprzedniej nazwy w terminie 14 dni od dnia doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego, organ nadzoru zapewnia ich przywrócenie na koszt jednostki samorządu terytorialnego albo związku jednostek samorządu terytorialnego, albo związku metropolitalnego.

Art.  11.  [Nieważność uchwał dotyczących usunięcia pomnika niezgodnych z przepisem ustawy]

1. Uchwały dotyczące usunięcia pomnika podjęte przez organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego od dnia 1 stycznia 2022 r. do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, które są niezgodne z przepisem art. 4 pkt 2 lub 3, są nieważne.

2. Przepisy art. 10 ust. 2-6 stosuje się odpowiednio.

Art.  12.  [Przywrócenie poprzedniej nazwy obiektowi przestrzeni publicznej albo nadanie mu patrona lub patronatu zgodnie z przepisami ustawy]

1. W przypadku podjęcia w okresie od dnia 12 września 1989 r. do dnia 31 grudnia 2021 r. uchwały o nadaniu obiektowi przestrzeni publicznej nazwy, o której mowa w art. 1 ust. 1 lub 2 ustawy, o której mowa w art. 3, organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przywraca poprzednią nazwę albo nadaje patrona lub patronat, jeśli obiekt przestrzeni publicznej nie posiadał wcześniej innej nazwy albo nazwa poprzednia była niezgodna z przepisami ustawy, o której mowa w art. 3.

2. Jeżeli w terminie, o którym mowa w ust. 1, nazwa nie zostanie zmieniona, wojewoda może wydać zarządzenie zastępcze, w którym przywraca poprzednią nazwę albo nadaje patrona lub patronat, jeśli obiekt przestrzeni publicznej nie posiadał wcześniej innej nazwy albo nazwa poprzednia była niezgodna z przepisami ustawy, o której mowa w art. 3.

3. Do czasu nadania nowej nazwy stosuje się nazwę dotychczasową.

4. Przepisy art. 98 i art. 100 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, art. 85 i art. 86 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, art. 86 i art. 87 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa oraz art. 16 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o związkach metropolitalnych stosuje się odpowiednio.

Art.  13.  [Stosowanie przepisu ustawy do postępowań niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy]

Do postępowań administracyjnych i sądowych w sprawach dotyczących uchwał organu jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego dotyczących zmiany nazwy obiektu przestrzeni publicznej lub usunięcia pomnika wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się art. 4.

Art.  14.  [Wejście w życie]

Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.