Część 4 - WIELOSTRONNY SYSTEM DOSTĘPU I PODZIAŁU KORZYŚCI - Międzynarodowy traktat o zasobach genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa. Rzym.2001.11.03.
Dz.U.2006.159.1128
Akt obowiązującyCZĘŚĆ IV
WIELOSTRONNY SYSTEM DOSTĘPU I PODZIAŁU KORZYŚCI
WIELOSTRONNY SYSTEM DOSTĘPU I PODZIAŁU KORZYŚCI
Wielostronny system dostępu i podziału korzyści
10.1 W związku z występowaniem wzajemnych zależności między państwami Umawiające się Strony uznają suwerenne prawa państw do własnych zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, a w tym prawo do określania przez ich rządy, zasad i zakresu dostępu do tych zasobów, które są regulowane przez ustawodawstwo krajowe.
10.2 Uznając suwerenne prawa państw, Umawiające się Strony ustanawiają wielostronny system, który w sposób wydajny, efektywny i przejrzysty ułatwia zarówno dostęp do zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, jak też sprawiedliwy i równoprawny podział korzyści wynikających z użytkowania tych zasobów, oraz który jest oparty na zasadzie komplementarności i wzajemnie wspierających się podstawach.
Zakres Systemu Wielostronnego
11.1 Promując realizację celów, jakimi są zachowanie i zrównoważone użytkowanie zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa oraz sprawiedliwego i równoprawnego podziału korzyści wynikających z ich użytkowania zgodnie z art. 1, Wielostronny System obejmuje genetyczne zasoby roślin wymienionej w załączniku 1, wyłonione na podstawie następujących kryteriów: znaczenia tych roślin dla zabezpieczenia potrzeb żywnościowych oraz wzajemnej zależności Stron w realizacji tych potrzeb i działalności rolniczej.
11.2 System Wielostronny, zgodnie z art. 11 ust. 1, obejmuje wszystkie zasoby genetyczne roślin dla wyżywienia i rolnictwa wymienione w załączniku 1, które są zarządzane i kontrolowane przez Umawiające się Strony, a także kolekcje znajdujące się w sektorze publicznym. Dążąc do osiągnięcia możliwie najbardziej szerokiego zakresu Systemu Wielostronnego, każda z Umawiających się Stron zaprosi do udziału, w tym systemie, wszystkich pozostałych posiadaczy zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, o których mowa w załączniku 1.
11.3 Umawiające się Strony postanawiają zastosować odpowiednie środki, celem zachęcenia osób fizycznych i jednostek prawnych pozostających w obrębie ich jurysdykcji oraz posiadających zasoby genetyczne roślin dla wyżywienia i rolnictwa, o których mowa w załączniku 1, do udostępnienia swoich zasobów genetycznych roślin dla celów wyżywienia i rolnictwa w ramach Wielostronnego Systemu.
11.4 W przeciągu dwóch lat od wejścia w życie niniejszego traktatu, Organ Zarządzający oceni postęp osiągnięty w zakresie udostępnienia zasobów genetycznych roślin dla celów wyżywienia i rolnictwa, o których mowa w art. 11 ust. 3 w ramach Wielostronnego Systemu. Po dokonaniu tej oceny Organ Zarządzający podejmie decyzję, co do utrzymania ułatwionego dostępu dla osób fizycznych i jednostek prawnych, o których mowa w paragrafie 11 ust. 3, a które dotychczas nie udostępniły zasobów genetycznych roślin dla celów wyżywienia i rolnictwa w ramach Wielostronnego Systemu, bądź przyjmie inne stosowne rozwiązania.
11.5 System Wielostronny obejmuje również zasoby genetyczne roślin wymienione w załączniku 1 i utrzymywane w kolekcjach ex situ w Międzynarodowych Ośrodkach Badań Rolniczych Grupy Konsultatywnej ds. Międzynarodowych Badań Rolniczych (CGIAR), zgodnie z art. 15 ust. 1 lit. (a), oraz w innych międzynarodowych instytucjach, zgodnie z art. 15 ust. 5.
Ułatwiony dostęp do zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa w ramach Systemu Wielostronnego
12.1 Umawiające się Strony postanawiają, że ułatwiony dostęp do zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa w ramach Wielostronnego Systemu, który zdefiniowano w art. 11, jest realizowany zgodnie z postanowieniami niniejszego traktatu.
12.2 Umawiające się Strony zgadzają się zastosować niezbędne prawne oraz inne odpowiednie środki, celem zapewnienia takiego dostępu innym Umawiającym się Stronom w ramach Wielostronnego Systemu. W związku z powyższym taki dostęp jest również zapewniony osobom fizycznym i jednostkom prawnym podlegającym jurysdykcji każdej z Umawiających się Stron, z uwzględnieniem postanowień art. 11 ust. 4.
12.3 Ułatwiony dostęp odbywa się zgodnie z następującymi warunkami:
(a) zasoby genetyczne roślin są udostępniane wyłącznie w przypadku ich użytkowania i zachowywania do celów badawczych, hodowlanych i szkoleniowych dla wyżywienia i rolnictwa, pod warunkiem że nie są one wykorzystane w przemyśle chemicznym, farmaceutycznym i/lub w innej produkcji przemysłowej niezwiązanej z produkcją żywności i pasz. W przypadku roślin użytkowych o wielorakich zastosowaniach (w produkcji żywności i do innych celów), ich znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego jest czynnikiem decydującym o ich włączeniu do Wielostronnego Systemu oraz objęciu ułatwionym dostępem;
(b) procedury udostępniania są szybkie, nieobarczone koniecznością monitorowania poszczególnych prób, a próby dostarczane są nieodpłatnie. Jeśli opłata jest naliczana, nie przekracza kosztów minimalnych;
(c) wszystkie dostępne dane paszportowe oraz, zgodnie z obowiązującym prawem, wszystkie pozostałe nieutajnione dane opisowe są udostępniane wraz z dostarczanymi zasobami genetycznymi roślin do wyżywienia i rolnictwa;
(d) osoby otrzymujące zasoby genetyczne nie mogą ubiegać się o przyznanie praw własności intelektualnej ani żadnych innych praw ograniczających ułatwiony dostęp do zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, do ich części lub komponentów genetycznych, w formie otrzymanej z Systemu Wielostronnego;
(e) decyzja o udostępnieniu zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, będących w trakcie procesu hodowlanego, w tym także materiałów ulepszanych przez rolników, pozostaje w gestii hodowcy/rolnika przez okres ich hodowli/ulepszania;
(f) dostęp do zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa chronionych prawem własności intelektualnej bądź innym prawem własności jest zgodny z właściwymi porozumieniami międzynarodowymi oraz właściwym ustawodawstwem krajowym;
(g) zasoby genetyczne roślin dla celów wyżywienia i rolnictwa otrzymane i zachowywane w ramach Systemu Wielostronnego są nadal dostępne w ramach tego Systemu u podmiotów, które pozyskały te zasoby genetyczne dla celów wyżywienia i rolnictwa, zgodnie z zasadami niniejszego traktatu; oraz
(h) nie naruszając innych postanowień niniejszego artykułu, Umawiające się Strony uzgadniają, że dostęp do zasobów genetycznych roślin in situ dla celów wyżywienia i rolnictwa odbywa się zgodnie z ustawodawstwem krajowym lub, w przypadku braku takiego prawa, zgodnie z zasadami przyjętymi przez Organ Zarządzający.
12.4 W tym celu ułatwiony dostęp, zgodnie z art. 12 ust. 2 i art. 12 ust. 3, jest realizowany na warunkach zawartych w standardowym porozumieniu o transferze materiału (MTA), który został przyjęty przez Organ Zarządzający i zawiera postanowienia art. 12 ust. 3 lit. (a), (d) i (g), jak również postanowienia dotyczące podziału korzyści, o których mowa w art. 13 ust. 2 lit. (d) (ii), a także inne stosowne postanowienia niniejszego traktatu. Ponadto porozumienie to zawiera zapis, że jednostka otrzymująca zasoby genetyczne roślin dla wyżywienia i rolnictwa wymaga, że warunki MTA mają również zastosowanie w przypadku transferu zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa do innej osoby lub jednostki, jak również w każdym następnym przypadku transferu tych zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa.
12.5 Umawiające się Strony zapewnią możliwość regresu, zgodnie z obowiązującymi wymaganiami prawnymi, w ramach własnych norm prawnych, a w przypadku sporów dotyczących MTA, uznając, że zobowiązania wynikające z MTA dotyczą wyłącznie stron zawierających MTA.
12.6 W przypadkach nagłych katastrof, Umawiające się Strony wyrażają zgodę na ułatwiony dostęp, w ramach Systemu Wielostronnego, do stosownych zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa, które wykorzystane zostaną w odtworzeniu systemów rolniczych, w porozumieniu z koordynatorami działań naprawczych.
Podział korzyści w Systemie Wielostronnym
13.1 Umawiające się Strony przyznają, że ułatwiony dostęp do zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa objętych Systemem Wielostronnym stanowi główną korzyść tego Systemu i wyrażają zgodę na sprawiedliwy i równoprawny podział korzyści wynikających z udostępnienia zasobów genetycznych w Systemie Wielostronnym zgodnie z postanowieniami niniejszego artykułu.
13.2 Umawiające się Strony uzgadniają, że sprawiedliwy i równoprawny podział korzyści wynikający z wykorzystania, łącznie z wykorzystaniem komercyjnym udostępnionych zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa w Systemie Wielostronnym, jest realizowany poprzez następujące mechanizmy pod nadzorem Organu Zarządzającego: wymiana informacji, dostęp do technologii i jej transfer, budowa potencjału oraz podział korzyści z komercjalizacji, uwzględniając obszary priorytetowe Globalnego Planu Działań:
(a) wymiana informacji:
Umawiające się Strony wyrażają zgodę na udostępnienie informacji, obejmujących między innymi katalogi i spisy, informacje o technologiach, wynikach badań technicznych, naukowych i społeczno-gospodarczych, w tym charakteryzację, ocenę i użytkowanie zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, objętych Systemem Wielostronnym. Informacje te są dostępne, jeśli nie podlegają klauzuli poufności, zgodnie z właściwym ustawodawstwem krajowym i krajowymi możliwościami. Takie informacje są dostępne dla wszystkich Stron przystępujących do niniejszego traktatu w systemie informacji, o którym mowa w art. 17;
(b) dostęp do technologii i jej transfer:
(i) Umawiające się Strony postanawiają udostępnić lub/i ułatwić dostęp do technologii dla zachowywania, charakteryzacji, oceny i użytkowania zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa objętych Systemem Wielostronnym. Biorąc pod uwagę, że niektóre technologie mogą być jedynie transferowane w formie materiału genetycznego, Umawiające się Strony udostępnią lub/i ułatwią dostęp do takich technologii oraz materiału genetycznego, w ramach Systemu Wielostronnego, oraz do ulepszonych odmian i materiału genetycznego, otrzymanych w wyniku wykorzystania zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa objętych Systemem Wielostronnym zgodnie z art. 12. Dostęp do tych technologii, ulepszonych odmian i materiału genetycznego jest zapewniany i/lub ułatwiany zgodnie z obowiązującym prawem własności i uregulowaniami prawnymi w zakresie dostępu oraz krajowymi możliwościami,
(ii) Dostęp do technologii i jej transfer do państw, a zwłaszcza do państw rozwijających się i państw w okresie transformacji ekonomicznej, jest realizowany przy pomocy wielu różnorodnych narzędzi takich jak: utworzone i utrzymywane, w ramach różnych roślin użytkowych, grupy tematyczne do spraw użytkowania zasobów genetycznych dla wyżywienia i rolnictwa, różnych typów partnerstwa o charakterze badawczym i rozwojowym oraz wspólnych przedsięwzięć komercyjnych (joint venture), w oparciu o otrzymane materiały, działań na rzecz rozwoju zasobów ludzkich oraz efektywny dostęp do technicznego zaplecza badawczego,
(iii) Dostęp do technologii i jej transfer, o którym mowa w (i) i (ii), uwzględniający technologie chronione prawem własności intelektualnej, do państw rozwijających się będących Stronami tego traktatu, a w szczególności do państw najmniej rozwiniętych oraz do państw w okresie transformacji ekonomicznej, jest realizowany i/lub wspomagany w sposób sprawiedliwy i na najbardziej korzystnych warunkach, między innymi na zasadach koncesji i warunkach preferencyjnych, w przypadku obustronnie wyrażonej zgody, między innymi przy pomocy partnerskich działań o charakterze badawczym i rozwojowym podejmowanych w ramach Systemu Wielostronnego. Taki dostęp i transfer odbywa się na zasadach uznawanych i zgodnych z właściwą i efektywną ochroną własności intelektualnej;
(c) Budowanie potencjału
Biorąc pod uwagę potrzebę budowy potencjału państw rozwijających się oraz państw w okresie transformacji ekonomicznej w zakresie zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, którą uznano jako kluczową w aktualnych planach i programach, Umawiające się Strony uznają za pierwszoplanowe, w odniesieniu do zasobów genetycznych roślin objętych Systemem Wielostronnym:
(i) ustanowienie i/lub wzmocnienie programów edukacji technicznej i naukowej oraz prowadzenie szkoleń w zakresie ochrony i zrównoważonego użytkowania zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa,
(ii) rozwijanie i wzmacnianie zaplecza dla ochrony i zrównoważonego użytkowania zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, w szczególności w państwach rozwijających się oraz państwach w okresie transformacji ekonomicznej, oraz
(iii) prowadzenie badań naukowych, preferencyjnie i, o ile to możliwe, w państwach rozwijających się oraz w państwach w okresie transformacji ekonomicznej, we współpracy z instytucjami w tych krajach, a także budowanie potencjału dla podejmowania takich badań w dziedzinach, w których istnieją takie potrzeby;
(d) podział finansowych i innych korzyści pochodzących z komercjalizacji
(i) Umawiające się Strony wyrażają zgodę na zastosowanie środków umożliwiających podział korzyści, w ramach Systemu Wielostronnego, pochodzących z działalności komercyjnej, poprzez włączenie sektorów publicznego i prywatnego w działania określone w tym artykule oraz na drodze partnerstwa i współpracy uwzględniającej sektor prywatny, w państwach rozwijających się oraz państwach w okresie transformacji ekonomicznej, w zakresie badań i rozwoju technologii,
(ii) Umawiające się Strony uzgadniają, że standardowe porozumienie o transferze materiału (MTA), o którym mowa w art. 12 ust. 4, zawiera wymóg, że biorca materiału genetycznego, który komercjalizuje produkt będący zasobami genetycznymi roślin dla wyżywienia i rolnictwa i który zawiera materiał otrzymany na drodze Systemu Wielostronnego, wpłaci, zgodnie procedurą określoną w art. 19 ust. 3 lit. (f), równorzędną część korzyści płynących z komercjalizacji tego produktu. W sytuacji gdy produkt ten jest dostępny, bez ograniczeń, dla innych biorców do dalszych badań i hodowli, biorca zasobów genetycznych komercjalizujący produkt jest zachęcany do dokonania takiej opłaty.
Organ Zarządzający na swoim pierwszym zebraniu określi poziom, formę oraz sposób płatności, zgodnie z istniejącą praktyką komercyjną. Organ Zarządzający może zdecydować o ustanowieniu różnych zakresów płatności dla różnych kategorii biorców zasobów genetycznych, którzy komercjalizują takie produkty. Ponadto może również podjąć decyzję o zwolnieniu z tej płatności małoobszarowych i zarazem niskodochodowych rolników z państw rozwijających się oraz z państw w okresie transformacji ekonomicznej. Organ Zarządzający może, okresowo, zrewidować poziom płatności z zamiarem osiągnięcia sprawiedliwego i równoprawnego podziału korzyści, a także w przeciągu pięciu lat od wejścia w życie niniejszego traktatu, dokonać oceny, czy zapis w MTA dotyczący obowiązkowej opłaty ma zastosowanie w przypadku, gdy tego rodzaju komercjalizowane produkty są dostępne bez ograniczeń do badań i hodowli.
13.3 Umawiające się Strony uzgadniają, że korzyści pochodzące z użytkowania zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa dostępnych w ramach Systemu Wielostronnego przeznaczone są w pierwszym rzędzie, pośrednio bądź bezpośrednio, dla rolników we wszystkich państwach, a zwłaszcza w państwach rozwijających się oraz w państwach w okresie transformacji ekonomicznej, którzy chronią i w zrównoważony sposób użytkują zasoby genetyczne roślin dla wyżywienia i rolnictwa.
13.4 Organ Zarządzający na pierwszym jego zebraniu rozważy właściwą strategię i kryteria udzielania szczególnej pomocy, w ramach przyjętej strategii finansowania, zgodnie z art. 18, w zakresie zachowania zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, w państwach rozwijających się oraz w państwach w okresie transformacji ekonomicznej, których wkład w tworzenie różnorodności zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, objętych Systemem Wielostronnym, jest znaczący i/lub które mają szczególne potrzeby.
13.5 Umawiające się Strony przyznają, że możliwości pełnej realizacji Globalnego Planu Działań, w szczególności w krajach rozwijających się oraz w krajach w okresie transformacji ekonomicznej, zależą w dużym stopniu od realnego wdrożenia zapisu tego artykułu oraz strategii finansowania, o której mowa w art. 18.
13.6 Umawiające się Strony rozważą sposoby realizacji strategii dotyczącej pozyskiwanych środków finansowych, pochodzących z dobrowolnego podziału korzyści w przemyśle przetwórstwa spożywczego, korzystającego z zasobów genetycznych roślin dla wyżywienia i rolnictwa, a które wpłynęły w ramach kontrybucji do Systemu Wielostronnego.