Rozdział 1 - . Zasady i sposoby prowadzenia ksiąg handlowych. - Księgi handlowe, uproszczone i podatkowe, wydane co do §§ 2-11 w porozumieniu z Ministrami Przemysłu oraz Aprowizacji i Handlu.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1946.65.365

Akt utracił moc

Wersja od: 1 lipca 1948 r.

Rozdział 1

.

Zasady i sposoby prowadzenia ksiąg handlowych.

§ 2. Zasady i sposoby prowadzenia ksiąg handlowych, nieuregulowane innymi przepisami prawnymi, normują przepisy §§ 3-11.

§  3.

1. Brudnopisy, stanowiące podstawę do obliczenia ilości poszczególnych składników inwentarza, powinny być przechowywane. Brudnopisy te powinny być ponumerowane, zeszyte i na ostatniej stronie lub karcie zaopatrzone w datę i podpis osoby lub osób, które je sporządziły. W przypadku dokonywania spisu inwentarza według poszczególnych działów przez różne osoby należy ponadto sporządzić zestawienie, obejmujące spisy poszczególnych działów z oznaczeniem ich ilości, liczby stron lub kart. Zestawienie to powinno być podpisane przez wszystkie osoby, które brały udział przy spisywaniu inwentarza. Brudnopisy i zestawienie należy przechowywać przez okres lat sześciu, licząc od końca roku podatkowego, objętego księgami.

2. Brudnopisy powinny być sporządzone atramentem lub ołówkiem atramentowym.

§ 4. Wyceny przedmiotów majątkowych uwidocznionych w inwentarzu należy dokonać zgodnie z obowiązującymi w tej mierze przepisami. W przypadku przyjęcia do inwentarza wyceny towarów niższej od kosztu nabycia lub wytworzenia z powodu uszkodzenia, wysortowania, wyjścia z mody lub niższej ceny rynkowej, należy w inwentarzu uwidocznić w odrębnych rubrykach cenę kosztu nabycia lub wytworzenia oraz cenę przyjętą do inwentarza.

§ 5. 1

1. Prowadzący księgi handlowe obowiązani są prowadzić kontrolę ilościową w postaci ksiąg, kartotek lub w inny odpowiedni sposób. Kontrola ta powinna ujawniać codziennie, w miarę zachodzących zmian, ilościowo i wartościowo bądź tylko ilościowo przychód, rozchód i stan, odrębnie dla każdego rodzaju lub grupy rodzajowej:

a) towarów, nabytych w celu dalszej odsprzedaży,

b) surowców, półwyrobów i materiałów pomocniczych, nabytych do produkcji,

c) wytworzonych wyrobów, półwyrobów i produktów ubocznych.

2. Właściwe organizacje samorządu gospodarczego określają dla poszczególnych grup przedsiębiorstw rodzaje lub grupy rodzajowe towarów, surowców, półwyrobów, wyrobów, produktów ubocznych i materiałów pomocniczych, które co najmniej powinny być ujawniane odrębnie w kontroli ilościowej. Na tej podstawie Ministerstwo Skarbu w porozumieniu z Ministerstwem Przemysłu i Handlu sporządza wykazy i ogłasza je w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Skarbu.

3. Kontrolą ilościową można nie obejmować rozchodu towarów, gdy rozchód odbywa się w ramach drobnej sprzedaży różnorodnych towarów konsumentom. Kontrolą ilościową można także nie obejmować materiałów pomocniczych, gdy ich koszt zakupu w stosunku do kosztów wytwarzania jest nieznaczny.

4. Jeżeli przedsiębiorstwo oprócz sprzedaży towarów w większych ilościach bądź celem dalszej odsprzedaży lub przeróbki prowadzi także drobną sprzedaż różnorodnych towarów konsumentom, kontrolę ilościową w odniesieniu do drobnej sprzedaży konsumentom można ograniczyć do podania ogólnej ilości. W tym celu należy z odpowiednich rachunków kontroli ilościowej zapisać na rozchód towary, przeznaczone do drobnej sprzedaży i podać ich wartość.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, kontrolę ilościową w odniesieniu do sprzedaży towarów można ograniczyć do ujawniania ilości towarów sprzedanych w większych ilościach lub celem dalszej odsprzedaży albo przeróbki, jeżeli sprzedaż towarów i ich wydawanie odbiorcom odbywa się w obrębie tego samego pomieszczenia w warunkach, w których nie jest możliwe określenie z góry, do jakiego rodzaju sprzedaży jest przeznaczony towar, znajdujący się w miejscu sprzedaży.

6. Upoważnia się dyrektorów izb skarbowych, w przypadkach uzasadnionych istotnymi trudnościami, do zwalniania podatników na ich prośbę od obowiązku prowadzenia kontroli ilościowej w całości lub częściowo.

7. Prośby o zwolnienie od obowiązku prowadzenia kontroli ilościowej należy wnosić nie później niż na miesiąc przed rozpoczęciem okresu rachunkowego, którego dotyczy prośba o zwolnienie.

§ 6. 2

1. Prowadzący księgi handlowe obowiązani są sporządzać dzienny raport kasowy, obejmujący stan początkowy i końcowy kasy oraz wszystkie wpływy i wydatki danego dnia. Raport może być sporządzony na osobnych kartach bądź w księdze kasowej. Na dowód zgodności ze stanem rzeczywistym kasy raport powinien być podpisany codziennie przez osobę odpowiedzialną za stan kasy.

2. U podatników prowadzących księgi handlowe sprzedaż towarów powinna być udowadniana - niezależnie od innych dowodów, wymaganych przez przepisy prawne - dziennymi zestawieniami sprzedaży, prowadzonymi przez sprzedających i zawierającymi poszczególne kwoty transakcyj sprzedaży, dokonanych przez każdego z nich i wpisanych do zestawienia w chwili sprzedaży.

Zestawienia te powinny być ponumerowane i ujęte w osobną dla każdego sprzedającego oprawioną księgę, zaświadczoną przed rozpoczęciem jej prowadzenia przez urząd skarbowy (rewizyjny) właściwy dla podatnika w sprawach podatku obrotowego. Zestawienia sprzedaży powinny być zsumowane codziennie i podpisane przez sprzedającego.

3. Obowiązek, określony w ust. 2, nie dotyczy: podatników obowiązanych do udowadniania przychodów gotówkowych kwitami z bloczków urzędowego nakładu, przedsiębiorstw państwowych i samorządowych oraz przedsiębiorstw pozostających pod zarządem państwowym i samorządowym. Upoważnia się dyrektorów izb skarbowych do zwalniania - na indywidualne prośby - od obowiązku, określonego w ust. 2, spółdzielni należących do central spółdzielni.

4. Księgowość podatnika powinna ujawniać bieżąco codziennie wszystkie dokonane transakcje. Transakcje te powinny być zaksięgowane na odpowiednich kontach najpóźniej w ciągu dwóch tygodni od dnia zawarcia transakcji bądź od dnia otrzymania dokumentu, o ile go otrzymano po dniu zawarcia transakcji.

5. Władze podatkowe pierwszej instancji mogą zezwalać na skutek podań podatników w przypadkach wyjątkowych (np. choroba lub urlop księgowego) na zaległości w księgowaniu poza granice, określone w ust. 4.

6. Prowadzący księgi handlowe obowiązani są przechowywać - niezależnie od zwykłych dowodów, stanowiących podstawę księgowania - wszystkie dokumenty, wystawiane w ramach istniejącego w ich przedsiębiorstwie systemu kontroli wewnętrznej jak również wszelkie inne dokumenty otrzymane w związku z działalnością przedsiębiorstwa, np. na transakcje zakupu - listy przewozowe, rachunki itp., na sprzedaż - dowody nadania towaru na pocztę, kolej itp.

§ 6a. 3 Sprzedaż towarów powinna być wykazywana na koncie sprzedaży, nie zaś na ogólnym koncie towarowym. W przedsiębiorstwach, które oprócz sprzedaży towarów w większych ilościach bądź celem dalszej odsprzedaży lub przeróbki prowadzą także drobną sprzedaż różnorodnych towarów konsumentom, należy obroty z drobnej sprzedaży różnorodnych towarów konsumentom księgować na odrębnym koncie.

§  7.

1. Co do towarów oddanych do komisowej sprzedaży zarówno przyjęcie w komis jak i dalsze transakcje, wynikłe z obrotów tymi towarami, powinny być odpowiednio zaksięgowane w księgach komitenta i komisanta. Zaksięgowanie to, jeśli chodzi o oddanie i przyjęcie w komis towarów, powinno być przeprowadzone co najmniej pod względem ilościowym w książkach szczegółowych towarów komisowych.

2. Obroty, osiągnięte ze sprzedaży towarów oddanych do komisowej sprzedaży, komitent powinien zaksięgować w tym okresie rachunkowym, w którym te towary zostały sprzedane przez komisanta.

3. Nie sprzedane do końca okresu rachunkowego towary komisowe komisant powinien wykazać w pozycjach pozabilansowych, komitent zaś w odrębnych pozycjach dla każdego składu komisowego przy inwentaryzacji towarów własnych.

§  8.

1. Księgi handlowe powinny być prowadzone w ten sposób, aby na ich podstawie można było dokładnie ustalić poszczególne składniki kosztów nabycia zakupionych towarów oraz kosztów wytworzenia wyrobów gotowych i półgotowych.

2. Na koszty nabycia zakupionych towarów składają się wszystkie koszty związane z nabyciem towarów do chwili złożenia ich w magazynie, a w szczególności: cena zakupu, koszt transportu, ubezpieczenie w czasie transportu, cło, prowizja pośrednika przy zakupie itp. koszty.

3. Na koszty wytworzenia wyrobów gotowych i półgotowych składają się wszystkie koszty związane pośrednio lub bezpośrednio z produkcją, a w szczególności: surowce, półwyroby, materiały pomocnicze, energia obca, wynagrodzenia w pieniądzach i w naturze pracowników wraz ze świadczeniami publicznoprawnymi ponoszonymi przez pracodawcę wskutek zatrudniania tych pracowników, wszelkiego rodzaju daniny publiczne z wyjątkiem podatków dochodowego i obrotowego, remonty, konserwacje, amortyzacja majątku stałego, biorącego udział w produkcji, oraz odpowiednia przypadająca na dział fabrykacji część kosztów ogólnego zarządzania. Do kosztów wytwarzania nie zalicza się oprocentowania kapitałów własnych i obcych, wniesionych do przedsiębiorstwa.

§  9.

1. Przepis § 8 ust. 3 co do składników kosztów wytworzenia stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw budowlanych, budowy urządzeń technicznych, robót ziemnych itp., z tą różnicą, że do składników kosztów wytworzenia w tych przedsiębiorstwach zalicza się także podatek obrotowy.

2. W przedsiębiorstwach, wymienionych w ust. 1, dla każdej wykonywanej umowy o świadczenie, którego wartość przekracza 500.000 złotych, księgi handlowe powinny zawierać odrębne konta z wyszczególnieniem podstawowych grup kosztów, jak materiały, robocizna, transport, subprzedsiębiorca i inne koszty.

3. Przed sporządzeniem bilansu należy podzielić świadczenia na ukończone i nieukończone; za ukończone uważa się świadczenia przyjęte przez zleceniodawcę; dowód przyjęcia stanowi uzgodniony rachunek ostateczny, protokół przyjęcia, odpowiednie pismo zleceniodawcy itp.

4. Ze świadczeń ukończonych należy wyprowadzić wyniki, koszty zaś wytworzenia dotyczące świadczeń nieukończonych należy wprowadzić do aktywów bilansu. Jeżeli jednak umowa o świadczenia zawiera dane umożliwiające obliczenie wyników wykonania częściowego, należy te wyniki odrębnie obliczać w każdym roku rachunkowym, uwzględniając je w rachunkach strat i zysków.

5. Wszelkiego rodzaju koszty ogólne nie przeniesione w ciągu okresu rachunkowego na odrębne konta poszczególnych umów, o których mowa w ust. 2, należy przed sporządzeniem bilansu podzielić według stosunku procentowego tych kosztów do kosztów wytworzenia wykonanych świadczeń i część przypadającą na świadczenia nieukończone wprowadzić do aktywów bilansu.

6. Ogólna suma kosztów wytworzenia przypadających na nieukończone świadczenia nie może być zmniejszana o sumy otrzymanych zaliczek lub o sumy wystawionych zleceniodawcom rachunków na poczet tych świadczeń.

§  10.

1. Na koniec każdego roku rachunkowego należy w księgach handlowych dokonać prawidłowych odpisów na amortyzację przedmiotów, podlegających zużyciu i nabytych odpłatnie terminowych praw majątkowych, i to bez względu na wyniki bilansowe. Odpisów na amortyzację dokonywać można metodą bezpośrednią lub pośrednią, o ile przepisy specjalne nie stanowią inaczej.

2. Przedmiot całkowicie zamortyzowany w okresie jednego lub więcej okresów rachunkowych należy pozostawić w bilansie w wartości jednego złotego, jeżeli przedmiot ten bez względu na stan, w jakim się znajduje, pozostaje w przedsiębiorstwie.

3. Przedmiot całkowicie zamortyzowany i już nieistniejący w przedsiębiorstwie (zlikwidowany) należy skreślić z bilansu, kasując jednocześnie w przypadku amortyzacji pośredniej odpowiednią sumę z rachunku umorzenia.

4. Dla kontroli prawidłowości corocznych odpisów należy prowadzić tabele amortyzacyjne według załączonego wzoru nr 1. Dopuszczalne jest rozszerzenie wzoru oraz zmiana jego układu. W tabelach amortyzacyjnych można uwidaczniać grupami przedmioty amortyzowane według tych samych norm, z podziałem na lata nabycia, pod warunkiem prowadzenia szczegółowej specyfikacji w inwentarzu lub w specjalnych urządzeniach przeznaczonych dla szczegółowej kontroli majątku stałego.

§ 11. 4

1. Księgi handlowe przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych, jak wykończalnie, farbiarnie, formiernie, zarobkowe tkalnie, przędzalnie, szarpalnie itp., przyjmujących surowce, półwyroby i towary do dalszej przeróbki lub obróbki, powinny zawierać oddzielne konta nakładców z podaniem imienia, nazwiska (nazwy firmy) i adresu.

2. Przyjęcie surowców, półwyrobów lub towarów do dalszej przeróbki lub obróbki oraz oddanie nakładcy po dokonanej przeróbce lub obróbce powinno być ujawniane codziennie, w miarę przyjęcia lub wydania, pod względem ilościowym w księgach ewidencyjnych obcych surowców, półwyrobów lub towarów, przyjętych od nakładcy.

¹ § 5 zmieniony przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 17 czerwca 1948 r. (Dz.U.48.31.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1948 r.

² § 6 zmieniony przez § 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 17 czerwca 1948 r. (Dz.U.48.31.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1948 r.

³ § 6a dodany przez § 1 pkt 3 rozporządzenia z dnia 17 czerwca 1948 r. (Dz.U.48.31.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1948 r.

⁴ § 11 zmieniony przez § 1 pkt 4 rozporządzenia z dnia 17 czerwca 1948 r. (Dz.U.48.31.208) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 1 lipca 1948 r.