Tytuł 2 - RODZICE I DZIECI. - Kodeks rodzinny.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1950.34.308

Akt utracił moc

Wersja od: 13 czerwca 1953 r.

TYTUŁ  II.

RODZICE I DZIECI.

Dział  I.

Przepisy ogólne.

Art.  35.

Rodzice sprawują pieczę nad osobą i majątkiem dziecka. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dzieci; powinni starać się o ich utrzymanie i wychowanie tak, aby były przygotowane należycie do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do swych uzdolnień.

Art.  36.

§ 1. Dziecko nosi nazwisko ojca. Jeżeli ojciec nie jest znany, dziecko nosi nazwisko matki. Jeżeli oboje rodzice nie są znani, nazwisko nadaje dziecku władza opiekuńcza.

§ 2. Jeżeli ojcostwo dziecka zostało ustalone sądownie, sąd na żądanie dziecka lub matki nadaje dziecku nazwisko ojca w wyroku ustalającym ojcostwo bądź w odrębnym postanowieniu, wydanym w postępowaniu niespornym.

Art.  37.

§ 1. Jeżeli rodzice zawierają małżeństwo po urodzeniu się dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca.

§ 2. Jeżeli małżeństwo zawiera matka dziecka, którego ojciec nie jest znany, małżonkowie mogą złożyć przed urzędnikiem stanu cywilnego oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki.

Art.  38.

Zmiany nazwiska dziecka, przewidziane w artykułach poprzedzających, nie mogą nastąpić, jeżeli dziecko osiągnęło już pełnoletność.

Art.  39.

§ 1. Oboje rodzice ponoszą ciężary związane z utrzymaniem i wychowaniem dziecka. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także w całości lub w części na osobistych staraniach o wychowanie dziecka.

§ 2. Obowiązek utrzymywania dziecka ciąży na rodzicach, dopóki dziecko nie będzie w stanie utrzymywać się samodzielnie.

Art.  40.

§ 1. Dziecko, które ma dochody z własnej pracy, powinno w razie potrzeby przyczyniać się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeżeli mieszka u rodziców.

§ 2. Dziecko, które pozostaje na utrzymaniu rodziców i mieszka u nich, jest obowiązane pomagać im we wspólnym gospodarstwie.

Art.  41.

Wszelkie układy i orzeczenia, dotyczące utrzymywania i wychowania dzieci, mogą być zmieniane w razie zmiany stosunków.

Dział  II.

Ustalenie ojcostwa.

Art.  42.

§ 1. Istnieje domniemanie, że dziecko urodzone w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia pochodzi od męża matki.

§ 2. Jeżeli dziecko urodziło się wprawdzie przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa - istnieje domniemanie, że pochodzi ono od drugiego męża.

Art.  43.

Poza przypadkami, przewidzianymi w artykule poprzedzającym, ojcem dziecka jest ten, kto je uznał albo czyje ojcostwo zostało ustalone przez sąd.

Art.  44.

§ 1. Do uznania dziecka potrzebna jest zgoda matki, chyba że matka nie żyje, jest ubezwłasnowolniona całkowicie albo porozumienie się z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Jednakże w ostatnim przypadku matka może w ciągu sześciu miesięcy od powzięcia wiadomości o uznaniu dziecka żądać unieważnienia uznania, jeżeli mężczyzna, który dziecko uznał, nie jest jego ojcem.

§ 2. Uznanie dziecka może nastąpić przed urzędnikiem stanu cywilnego albo przed władzą opiekuńczą.

Art.  45.

Można uznać dziecko nawet nie urodzone, jeżeli zostało już poczęte.

Art.  46.

Unieważnienie uznania z powodu wady oświadczenia woli może nastąpić jedynie w przypadku, gdy mężczyzna, który dziecko uznał, nie jest jego ojcem. Z żądaniem tym można wystąpić tylko w ciągu sześciu miesięcy od daty uznania.

Art.  47.

§ 1. W braku uznania zarówno dziecko jak i matka mogą żądać sądowego ustalenia ojcostwa.

§ 2. Istnieje domniemanie, że ojcem jest ten, kto obcował z matką dziecka w czasie od trzechsetnego do sto osiemdziesiątego dnia przed jego urodzeniem.

§ 3. W razie śmierci domniemanego ojca ustalenia ojcostwa dochodzi się przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez władzę opiekuńczą.

Art.  48.

§ 1. Mąż matki może zaprzeczyć sądownie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.

§ 2. Jeżeli mąż został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej, na którą zapadł w ciągu terminu do zaprzeczenia ojcostwa, zaprzeczenia może dokonać jego przedstawiciel ustawowy. Termin do zaprzeczenia wynosi sześć miesięcy od daty ustanowienia przedstawiciela, a jeżeli ten powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość otrzymał.

Art.  49.

§ 1. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie między sto osiemdziesiątym dniem od zawarcia małżeństwa a trzechsetnym dniem od jego ustania lub unieważnienia, zaprzeczenie ojcostwa może nastąpić tylko wtedy, gdy zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż matki mógł być ojcem dziecka.

§ 2. Jeżeli dziecko urodziło się przed sto osiemdziesiątym dniem od zawarcia małżeństwa, do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, gdy mąż w powództwie o zaprzeczenie ojcostwa złoży oświadczenie, że nie jest ojcem dziecka, chyba że obcował z matką dziecka w czasie między trzechsetnym a sto osiemdziesiątym dniem przed jego urodzeniem albo że zawierając małżeństwo wiedział, iż żona była w ciąży.

Art.  50.

Mąż matki dziecka winien wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - tylko przeciw dziecku.

Art.  51.

Matka może zaprzeczyć ojcostwu swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia się dziecka. Przepis artykułu poprzedzającego stosuje się odpowiednio.

Art.  52.

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka.

Art.  52¹. ¹

§ 1.  Dziecko może nie później, niż przed upływem trzech lat od uzyskania pełnoletności, zaprzeczyć sądownie swemu urodzeniu z małżeństwa.

§ 2. Dziecko powinno wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko mężowi matki, a gdy on nie żyje lub miejsce jego pobytu jest nieznane - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez władzę opiekuńczą.

Art.  52². ²

 W sprawach o zaprzeczenie ojcostwa przez dziecko małoletnie matka jest jego ustawową przedstawicielką, chyba że nie posiada zdolności do czynności prawnych lub została pozbawiona władzy rodzicielskiej.

Dział  III.

Władza rodzicielska.

Art.  53.

 Dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską.

Art.  54.

Władza rodzicielska obejmuje w szczególności prawo i obowiązek rodziców kierowania dziećmi, reprezentowania ich i zarządzania ich majątkiem. Powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecko i interes społeczeństwa.

Art.  55.

Każde z rodziców może zwrócić się o pomoc do organów władzy państwowej, jeżeli wymaga tego należyte wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Art.  56.

§ 1. Władza rodzicielska służy obojgu rodzicom.

§ 2. Jeżeli jedno z rodziców nie żyje lub nie jest znane albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, władzy rodzicielska służy drugiemu z rodziców. To samo dotyczy przypadku, gdy jedno z rodziców jest pozbawione władzy rodzicielskiej albo gdy jego władza uległa zawieszeniu.

§ 3. W razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd orzeka także, czy ojcu służyć będzie władza rodzicielska.

Art.  57.

§ 1. Każde z rodziców jest przedstawicielem ustawowym dzieci, które pozostają pod ich wspólną władzą rodzicielską.

§ 2. Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dzieci, podlegających jego władzy rodzicielskiej, ani przy czynnościach prawnych między nimi, ani przy czynnościach między jednym z dzieci a jednym z rodziców, chyba że czynność polega wyłącznie na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo dotyczy należnych dziecku środków utrzymania i wychowania. Przepis ten stosuje się odpowiednio do reprezentowania dziecka w postępowaniu przed sądem lub inną władzą.

§ 3. W razie gdy żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, reprezentuje je kurator ustanowiony przez władzę opiekuńczą.

Art.  58.

§ 1. Rodzice powinni sprawować zarząd majątku dziecka z należytą starannością. Bez zezwolenia władzy opiekuńczej nie mogą dokonywać czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

§ 2. Czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka i jego rodzeństwa, które wychowuje się z nim razem, a nadwyżka - na inne uzasadnione potrzeby rodziny.

Art.  59.

Po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności rodzice obowiązani są oddać mu majątek, którym zarządzali. W ciągu roku od oddania majątku dziecko może żądać rachunku. Żądanie to jednak nie może dotyczyć dochodów pobranych w czasie sprawowania władzy rodzicielskiej.

Art.  60.

Jeżeli rodzice nie sprawują należycie władzy rodzicielskiej, władza opiekuńcza wyda odpowiednie zarządzenia. W szczególności władza opiekuńcza może poddać jedno lub oboje rodziców ograniczeniom, jakim podlega opiekun; może również powierzyć zarząd majątku dziecka kuratorowi.

Art.  61.

§ 1. W razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej władza opiekuńcza może orzec jej zawieszenie.

§ 2. Gdy rodzice nie mogą sprawować władzy rodzicielskiej z powodu trwałej przeszkody albo gdy nadużywają swej władzy lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki, władza opiekuńcza orzeknie pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Art.  62.

Jeżeli żadnemu z rodziców władza rodzicielska nie służy albo jeżeli władza rodzicielska obojga rodziców jest zawieszona, ustanawia się dla dziecka opiekę.

Art.  63.

Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, władza opiekuńcza zakaże rodzicom, pozbawionym władzy rodzicielskiej, osobistej styczności z dzieckiem.

Dział  IV.

Przysposobienie.

Art.  64.

Przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi.

Art.  65.

§ 1. Przysposobić można jedynie osobę małoletnią i tylko dla jej dobra. Jeżeli małoletni pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, przysposobienie może nastąpić jedynie w przypadkach wyjątkowych.

§ 2. Między przysposabiającym a przysposobionym powinna istnieć odpowiednia różnica wieku.

§ 3. Nie może przysposobić ten, kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych.

Art.  66.

§ 1. Przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie.

§ 2. Przysposobienie przez jednego z małżonków nie może nastąpić bez zgody drugiego małżonka, chyba że ten nie ma zdolności do czynności prawnych albo porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Art.  67.

§ 1. Przysposobienie następuje przez orzeczenie władzy opiekuńczej na żądanie przysposabiającego.

§ 2. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda ustawowego przedstawiciela osoby, która ma być przysposobiona, a jeżeli ta ma ukończone lat trzynaście - także jej zgoda.

Art.  68.

§ 1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie - nazwisko męża.

§ 2. Przysposobiony może dołączyć swoje dotychczasowe nazwisko do nazwiska, które nabył przez przysposobienie, jeżeli przysposabiający wyrazi na to zgodę.

Art.  69.

§ 1. Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa władza rodzicielska lub opieka nad przysposobionym.

§ 2. Obowiązki alimentacyjne między przysposobionym a jego rodziną istnieją nadal tylko o tyle, o ile inne osoby, zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych, nie są w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi.

Art.  70.

§ 1. Z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez władzę opiekuńczą.

§ 2. Jeżeli przysposobiony osiągnął już pełnoletność, przysposobienie może ulec rozwiązaniu przez sąd lub przez zgodne oświadczenie przysposabiającego i przysposobionego, złożone w formie aktu notarialnego.

§ 3. W razie rozwiązania stosunku przysposobienia przysposobiony zachowuje nazwisko, które nabył przez przysposobienie. Z ważnych powodów zarówno przysposabiający jak i przysposobiony mogą żądać powrotu przysposobionego do poprzedniego nazwiska.

Dział  V.

Obowiązek alimentacyjny.

Art.  71.

§ 1. Z pokrewieństwa wynika obowiązek alimentacyjny; obowiązek ten obejmuje dostarczanie środków utrzymania, a gdy zachodzi tego potrzeba - środków wychowania.

§ 2. Obowiązek alimentacyjny istnieje tylko między krewnymi w linii prostej oraz między rodzeństwem.

§ 3. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

Art.  72.

Jeżeli obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w tym samym stopniu, ich odpowiedzialność jest solidarna. Krewny, który uczynił zadość swemu obowiązkowi, może żądać od współodpowiedzialnych zwrotu w częściach, jakie odpowiadają możliwościom zarobkowym i majątkowym każdego z nich.

Art.  73.

Roszczenie alimentacyjne służy tylko temu, kto jest w niedostatku. Zastrzeżenie to nie dotyczy jednak roszczenia małoletnich dzieci względem rodziców.

Art.  74.

Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Art.  75.

W stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny.

Art.  76.

Jeżeli w ciągu ostatnich lat trzech przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ocenie zdolności tej osoby do świadczeń alimentacyjnych.

Art.  77.

§ 1. Ojciec, nie będący mężem matki dziecka, jest obowiązany przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym względom słuszności do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące.

§ 2. Jeżeli wskutek ciąży lub porodu matka poniosła bez swej winy inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, aby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat.

§ 3. Roszczenia przewidziane w niniejszym artykule przedawniają się z upływem lat trzech od porodu.

Art.  78.

W przypadku, gdy ojcostwo mężczyzny, nie będącego mężem matki dziecka, zostało uwiarygodnione, matka może żądać, aby jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył on odpowiednią sumę na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu, jak również utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tych sum określa sąd.

¹ Art. 52¹ dodany przez art. 1 dekretu z dnia 3 czerwca 1953 r., (Dz.U.53.31.124) zmieniającego nin. ustawę z dniem 13 czerwca 1953 r.

² Art. 52² dodany przez art. 1 dekretu z dnia 3 czerwca 1953 r., (Dz.U.53.31.124) zmieniającego nin. ustawę z dniem 13 czerwca 1953 r.