Tytuł 1 - MAŁŻEŃSTWO. - Kodeks rodzinny.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1950.34.308

Akt utracił moc
Wersja od: 13 czerwca 1953 r.

TYTUŁ I. 

MAŁŻEŃSTWO.

Zawarcie małżeństwa.

§  1.
Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta złożą przed urzędnikiem stanu cywilnego zgodne oświadczenia, że wstępują w związek małżeński.
§  2.
Jeżeli oświadczenia nie zostały złożone przed urzędnikiem stanu cywilnego, małżeństwo nie jest zawarte.
§  1.
Małżeństwo powinno być zawarte przed urzędnikiem stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednej ze stron.
§  2.
Z ważnych powodów właściwa władza może zezwolić na zawarcie małżeństwa przed innym urzędnikiem stanu cywilnego.
§  1.
Osoby, które zamierzają zawrzeć małżeństwo, powinny przedstawić właściwemu urzędnikowi stanu cywilnego wypisy aktów urodzenia oraz złożyć zapewnienie, że nie istnieją okoliczności, które według prawa wyłączają zawarcie małżeństwa.
§  2.
Osoba, która pozostawała w związku małżeńskim, powinna nadto przedstawić dowód ustania lub unieważnienia tego małżeństwa.
§  3.
Sąd może zwolnić od przedstawienia dokumentu, którego otrzymanie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Małżeństwo powinno być zawarte w urzędzie stanu cywilnego publicznie i uroczyście w obecności dwóch świadków. Poza urzędem stanu cywilnego wolno je zawrzeć tylko z ważnych powodów.

W razie niebezpieczeństwa, zagrażającego bezpośrednio życiu jednej ze stron, wolno zawrzeć małżeństwo przed którymkolwiek urzędnikiem stanu cywilnego i bez przedstawienia przewidzianych prawem dokumentów. Jednakże i w tym przypadku strony obowiązane są złożyć zapewnienie, że nie istnieją okoliczności, które według prawa wyłączają zawarcie małżeństwa.

§  1.
Z ważnych powodów sąd może zezwolić, aby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez pełnomocnika.
§  2.
Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.
§  3.
Odwołanie pełnomocnictwa jest skuteczne, jeżeli doszło do wiadomości drugiej strony przed złożeniem oświadczenia o zawarciu małżeństwa.
§  1.
Nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim.
§  2.
Unieważnienia małżeństwa, zawartego przez osobę pozostającą w związku małżeńskim, może żądać prokurator oraz każdy, kto ma w tym interes prawny.
§  3.
Nie można jednak unieważnić małżeństwa, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub uległo unieważnieniu.
§  1.
Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo, powinowaci w linii prostej oraz osoby, pozostające w stosunku przysposobienia, dopóki przysposobienie nie ustanie. Z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi w linii prostej.
§  2.
Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa lub przysposobienia może żądać prokurator oraz każdy, kto ma w tym interes prawny, a unieważnienia z powodu powinowactwa - każdy z małżonków.
§  1.
Nie może zawrzeć małżeństwa osoba, dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem psychicznym. Jednakże sąd może zezwolić takiej osobie na zawarcie małżeństwa, jeżeli jej stan zdrowia nie pozostaje w sprzeczności z istotą i celami małżeństwa.
§  2.
Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju psychicznego może żądać każdy z małżonków.
§  3.
Nie można jednak unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej po jej ustaniu.
§  1.
Nie może zawrzeć małżeństwa osoba małoletnia. Jednakże z ważnych powodów władza opiekuńcza może zezwolić na zawarcie małżeństwa małoletniemu, który ukończył lat szesnaście.
§  2.
Unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku może żądać prokurator oraz każdy z małżonków.
§  3.
Nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek, który w chwili zawarcia małżeństwa był małoletni, ukończył już lat osiemnaście albo jeżeli małżonka zaszła w ciążę.
§  1.
Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Jednakże prokurator i każdy, kto ma w tym interes prawny, może po ustaniu małżeństwa żądać jego unieważnienia z powodu pokrewieństwa lub z tego powodu, iż jeden z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa pozostawał już w związku małżeńskim.
§  2.
Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego z małżonków.
§  3.
W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni.

Orzekając unieważnienie małżeństwa, sąd orzeka także, czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze.

§  1.
Małżeństwo unieważnione uważane jest za nie zawarte.
§  2.
Jednakże do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie.

Prawa i obowiązki małżonków.

Mąż i żona mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, wierności, wzajemnej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

Żona przybiera nazwisko męża. Może jednak zachować nazwisko, które nosiła przed zawarciem małżeństwa, dodając do niego nazwisko męża, jeżeli w akcie małżeństwa złoży w tej mierze stosowne oświadczenie.

Z małżeństwa wynika powinowactwo między jednym z małżonków a krewnymi drugiego z małżonków; trwa ono mimo ustania małżeństwa.

Oboje małżonkowie są obowiązani, każdy według swych sił oraz odpowiednio do swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także w całości lub w części na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i pracy we wspólnym gospodarstwie.

W razie przemijającej przeszkody, która dotyczy jednego z małżonków, istnieje domniemanie, że drugi z małżonków jest umocowany do działania za niego w zwykłych sprawach i pobierania przypadających mu należności bieżących.

§  1.
Za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków w zwykłych sprawach rodziny odpowiedzialni są oboje małżonkowie solidarnie.
§  2.
Z ważnych powodów uprawnienie do zaciągania zobowiązań z powyższym skutkiem może być, na żądanie drugiego małżonka, odjęte przez sąd. Ograniczenie to może być uchylone w razie zmiany stosunków.
§  3.
Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.
§  1.
Przedmioty majątkowe, nabyte przez któregokolwiek z małżonków w czasie trwania małżeństwa i stanowiące jego dorobek, są wspólnym majątkiem obojga małżonków (wspólność ustawowa).
§  2.
Nie są objęte wspólnością ustawową przedmioty nabyte przez spadek, zapis lub darowiznę, przedmioty osobistego użytku oraz przedmioty potrzebne do wykonywania zawodu.

Każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zwykły zarząd majątkiem, objętym wspólnością ustawową; do dokonywania czynności, przekraczających zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda drugiego małżonka.

§  1.
Z majątku, objętego wspólnością ustawową, może żądać zaspokojenia także wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków.
§  2.
Jeżeli jednak wierzytelność powstała przed zawarciem małżeństwa przez dłużnika albo dotyczy jego majątku, nie objętego wspólnością ustawową, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z osobistego majątku dłużnika oraz z jego uposażenia i innych dochodów, osiąganych przez niego osobiście.
§  1.
Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia wspólności ustawowej przez sąd.
§  2.
W razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków wspólność ustawowa ustaje z samego prawa.
§  1.
Od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności.
§  2.
Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był objęty wspólnością ustawową.

Przy podziale majątku, który był objęty wspólnością ustawową, każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady, poczynione z tego majątku na jego majątek wspólnością nie objęty. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, jakie poczynił na majątek wspólny ze swego majątku, nie objętego wspólnością.

§  1.
Małżonek, uznany za winnego rozwodu, może być na żądanie drugiego małżonka pozbawiony w całości lub w części udziału w majątku wspólnym, jeżeli do jego powstania nie przyczynił się wcale albo przyczynił się tylko nieznacznie. W razie winy obojga małżonków sąd może na żądanie któregokolwiek z nich ustalić ich udziały we wspólnym majątku w zależności od stopnia, w jakim każdy z nich przyczynił się do jego powstania.
§  2.
Przy ocenie, w jakim stopniu jeden z małżonków przyczynił się do powstania wspólnego majątku, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie.
§  3.
Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w razie unieważnienia małżeństwa, jeżeli jeden lub oboje małżonkowie zawarli je w złej wierze.
§  1.
Małżonkowie mogą przez umowę przyjąć wspólność majątkową w zakresie szerszym lub węższym, niż wspólność ustawowa. Mogą również uregulować zarząd majątku wspólnego inaczej, niż to jest przewidziane przy wspólności ustawowej.
§  2.
Majątkowa umowa małżeńska powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
§  3.
Względem osób trzecich małżonkowie mogą powoływać się na majątkową umowę małżeńską tylko wtedy, gdy jej treść była tym osobom wiadoma.

Rozwód.

§  1.
Jeżeli między małżonkami nastąpił z ważnych powodów zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
§  2.
Rozwód nie jest dopuszczalny, gdyby dobro małoletnich dzieci miało wskutek niego ucierpieć.
§  1.
Rozwód nie może być orzeczony, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.
§  2.
Jednakże mimo braku tej zgody sąd, mając na względzie interes społeczny, może orzec rozwód w przypadkach wyjątkowych, jeżeli małżonkowie pozostają w długotrwałym rozłączeniu.
§  1.
Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozwodu.
§  2.
Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie.

Rozwód nie może być orzeczony bez rozstrzygnięcia o prawach i obowiązkach obojga małżonków względem osób i majątku ich małoletnich dzieci.

W ciągu trzech miesięcy od orzeczenia rozwodu żona może przez oświadczenie, złożone urzędnikowi stanu cywilnego, powrócić do nazwiska, które nosiła przed zawarciem małżeństwa.

§  1.
Małżonek, który nie został uznany za winnego rozwodu, może żądać od drugiego małżonka, nawet niewinnego, dostarczania mu środków utrzymania stosownie do jego możliwości zarobkowych i majątkowych, jeżeli nie jest w stanie utrzymać się własnymi siłami.
§  2.
Jeżeli oboje małżonkowie są winni rozwodu, sąd może przyznać środki utrzymania także małżonkowi winnemu.
§  3.
Powyższe prawo do środków utrzymania, choćby było sądownie przyznane, wygasa przez śmierć zobowiązanego oraz na skutek zawarcia nowego małżeństwa, a jeśli zobowiązanym jest małżonek niewinny - z upływem lat pięciu od orzeczenia rozwodu.