Dział 3 - Strony, obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciel społeczny. - Kodeks postępowania karnego.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1969.13.96

Akt utracił moc

Wersja od: 18 października 1997 r.

DZIAŁ  III.

Strony, obrońcy, pełnomocnicy i przedstawiciel społeczny.

Rozdział  3.

Oskarżyciel publiczny.

Art.  35.

§ 1. Oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator.

§ 2. Prawo wykonywania czynności oskarżyciela publicznego przysługuje także innym organom w granicach ustawowego upoważnienia.

Art.  36.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu.

Art.  37.

W sprawach o przestępstwa z oskarżenia publicznego udział prokuratora jest obowiązkowy w rozprawie, jeżeli ustawa inaczej nie stanowi.

Art.  38.

§ 1. Art. 30 § 1 pkt 1-4 oraz § 2, a także art. 31 i 32 stosuje się odpowiednio do prowadzącego postępowanie przygotowawcze oraz do oskarżyciela publicznego.

§ 2. Osoby wymienione w § 1 ulegają również wyłączeniu, jeżeli brały udział w sprawie w charakterze sędziego, obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego strony.

Art.  39.

§ 1. O wyłączeniu oskarżyciela publicznego albo prowadzącego postępowanie przygotowawcze rozstrzyga prokurator bezpośrednio przedłożony lub nadzorujący postępowanie. W razie wyłączenia oskarżyciela publicznego tenże prokurator wyznacza innego oskarżyciela.

§ 2. Czynności dokonane przez osobę podlegającą wyłączeniu, zanim ono nastąpiło, nie są z tej przyczyny bezskuteczne.

Rozdział  4.

Pokrzywdzony.

Art.  40.

§ 1. Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

§ 2. Pokrzywdzonym może być także instytucja państwowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej.

Art.  41.

§ 1. W sprawach o przestępstwa, które wyrządziły szkodę w mieniu społecznym, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji państwowej lub społecznej, prawa pokrzywdzonego wykonywać mogą organy inspekcji i kontroli państwowej, które w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania karnego.

§ 2. 16  Za pokrzywdzonego uważa się także zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim jest obowiązany do pokrycia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu przez przestępstwo.

Art.  42.

§ 1. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu.

§ 2. Jeżeli pokrzywdzony jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje.

Art.  43.

W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać jego małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz osoba przysposabiająca i przysposobiona.

Rozdział  5.

Oskarżyciel posiłkowy.

Art.  44.

§ 1. W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może po wniesieniu przez oskarżyciela publicznego aktu oskarżenia aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego w pierwszej instancji złożyć oświadczenie na piśmie lub do protokołu rozprawy, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

§ 2. Oskarżycielowi posiłkowemu przysługuje prawo udziału w postępowaniu sądowym w charakterze strony.

Art.  45.

§ 1. Sąd dopuszcza oskarżyciela posiłkowego do udziału w postępowaniu, jeżeli uzna, że jego udział leży w interesie wymiaru sprawiedliwości. Sąd odmawia dopuszczenia oskarżyciela posiłkowego do udziału w postępowaniu, jeżeli oświadczenie pochodzi od osoby nieuprawnionej lub zostało złożone po terminie.

§ 2. Sąd pozbawia oskarżyciela posiłkowego jego praw, gdy na rozprawie wyjdzie na jaw, że nie jest on osobą uprawnioną lub że oświadczenie zostało złożone po terminie albo że udział tego oskarżyciela znacznie utrudnia postępowanie.

§ 3. Na postanowienie sądu zażalenie nie przysługuje.

Art.  46.

W razie zrzeczenia się swoich uprawnień oskarżyciel posiłkowy nie może ponownie przyłączyć się do postępowania.

Art.  47.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego, który przyłączył się do postępowania.

Art.  48.

Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania; osoby wymienione w art. 43 mogą zgłosić udział w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania, a w kwestii ich dopuszczenia orzeka sąd.

Rozdział  6.

Oskarżyciel prywatny.

Art.  49.

§ 1. Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego.

§ 2. Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do toczącego się postępowania.

Art.  50.

§ 1. W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator może wszcząć postępowanie albo przyłączyć się do postępowania już wszczętego, jeżeli według jego oceny wymaga tego interes społeczny.

§ 2. Postępowanie toczy się wówczas z urzędu, a pokrzywdzony, który przedtem wniósł oskarżenie prywatne, korzysta z praw oskarżyciela posiłkowego; do pokrzywdzonego, który przedtem nie wniósł oskarżenia prywatnego, stosuje się art. 44-47.

§ 3. Jeżeli prokurator, który przyłączył się do postępowania, odstąpił od oskarżenia, pokrzywdzony powraca w dalszym postępowaniu do praw oskarżyciela prywatnego.

§ 4. Pokrzywdzony, który nie wniósł oskarżenia, może w terminie zawitym 14 dni od daty powiadomienia go o odstąpieniu prokuratora od ścigania złożyć akt oskarżenia lub oświadczenie, że podtrzymuje oskarżenie jako prywatne, a gdyby takiego oświadczenia nie złożył, sąd umarza postępowanie.

Art.  51.

§ 1. W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby wymienione w art. 43 mogą wstąpić w prawa zmarłego.

§ 2. Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.

Rozdział  7.

Powód cywilny.

Art.  52.

Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.

Art.  53.

§ 1. W razie śmierci pokrzywdzonego powództwo cywilne o roszczenia majątkowe wynikające z popełnienia przestępstwa mogą wytoczyć przeciwko oskarżonemu osoby wymienione w art. 43 w terminie określonym w art. 52.

§ 2. W razie śmierci powoda cywilnego osoby, o których mowa w art. 43, mogą wstąpić w prawa zmarłego, jednakże niewstąpienie tych osób nie tamuje biegu postępowania; sąd wydając orzeczenie kończące postępowanie pozostawia wówczas powództwo cywilne bez rozpoznania.

Art.  54.

Prokurator może w terminie przewidzianym w art. 52 wytoczyć powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego lub osoby, o której mowa w art. 53 § 1, albo popierać wytoczone przez pokrzywdzonego lub tę osobę powództwo, jeżeli według oceny prokuratora wymaga tego interes społeczny.

Art.  55.

§ 1. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli:

1) powództwo cywilne jest z mocy przepisu szczególnego niedopuszczalne,

2) roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia,

3) powództwo zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną,

4) to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono,

5) powództwo nie zostało należycie opłacone.

§ 2. Jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, a nie zachodzą okoliczności wymienione w § 1, sąd orzeka o przyjęciu powództwa cywilnego.

§ 3. Mimo przyjęcia powództwa cywilnego sąd pozostawia je bez rozpoznania, jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego ujawni się okoliczność wymieniona w § 1.

§ 4. Na odmowę przyjęcia powództwa cywilnego lub na pozostawienie go bez rozpoznania na podstawie § 3 zażalenie nie przysługuje.

Art.  56.

Powód cywilny może dowodzić istnienia tylko tych okoliczności, na których opiera swoje roszczenie.

Art.  57.

§ 1. Jeżeli sąd odmówił przyjęcia powództwa cywilnego lub pozostawił je bez rozpoznania, powód cywilny może dochodzić swego roszczenia w postępowaniu cywilnym.

§ 2. Jeżeli w terminie zawitym 30 dni od daty odmowy przyjęcia lub pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania powód cywilny wniesie o przekazanie pozwu sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w postępowaniu karnym.

Art.  58.

W razie zawieszenia postępowania przed sądem karnym powód cywilny może żądać przekazania wytoczonego powództwa sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych.

Art.  59.

§ 1. Jeżeli powództwo cywilne zostało zgłoszone już w toku postępowania przygotowawczego, organ prowadzący postępowanie załącza pozew do akt sprawy, a postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd dopiero po wpłynięciu sprawy z aktem oskarżenia; za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się wówczas dzień zgłoszenia powództwa.

§ 2. Jeżeli wraz z powództwem cywilnym został zgłoszony wniosek o zabezpieczenie roszczenia, w przedmiocie tego wniosku orzeka prokurator.

§ 3. Na postanowienie co do zabezpieczenia roszczenia przysługuje zażalenie.

§ 4. W razie umorzenia, warunkowego umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego pokrzywdzony w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych. Jeżeli pokrzywdzony w terminie tym żądania nie zgłosi, zabezpieczenie upada, a wniesiony poprzednio pozew nie wywołuje skutków prawnych.

Art.  60.

W kwestiach dotyczących powództwa cywilnego, a nie unormowanych przez przepisy niniejszego kodeksu, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Rozdział  8.

Oskarżony.

Art.  61.

§ 1. Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, a za oskarżonego - osobę, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia.

§ 2. Jeżeli kodeks niniejszy używa w znaczeniu ogólnym określenia "oskarżony", odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego.

Art.  62.

Jeżeli oskarżony nie zna języka polskiego, postanowienie o przedstawieniu zarzutów, akt oskarżenia oraz orzeczenia podlegające zaskarżeniu lub kończące postępowanie doręcza się lub ogłasza oskarżonemu wraz z tłumaczeniem.

Art.  63.

Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia, może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień.

Art.  64.

§ 1. Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie.

§ 2. 17  W postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumienie może zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona. Zastrzeżenie takie nie może nastąpić po zawiadomieniu podejrzanego i jego obrońcy o terminie końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, choćby następnie prokurator zarządził ich uzupełnienie.

§ 3.   ¹⁸  Na zastrzeżenie prokuratora, o którym mowa w § 2, przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

§ 4.   ¹⁹  Na postanowienie sądu, wydane w myśl § 3, zażalenie nie przysługuje.

Art.  65.

§ 1. Jeżeli jest to potrzebne dla celów dowodowych, oskarżony jest obowiązany poddać się:

1) 20  oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała; w szczególności wolno od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać go w celach rozpoznawczych innym osobom w odpowiednio odtworzonych warunkach; okazanie można przeprowadzić również tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną,

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele - z wyjątkiem chirurgicznych - pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi lub wydzielin organizmu.

§ 2.  Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, Ministrem Spraw Wewnętrznych oraz Prokuratorem Generalnym określi w drodze rozporządzenia szczegółowo warunki i sposób dokonywania badań lekarskich oskarżonego.

Art.  66.

§ 1. Oskarżony, który pozostaje na wolności, jest obowiązany stawić się na każde wezwanie w toku postępowania karnego oraz zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca swego zamieszkania lub dłużej trwającego pobytu, o czym należy oskarżonego uprzedzić przy pierwszym przesłuchaniu.

§ 2. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego można sprowadzić go przymusowo.

Art.  67.

Jeżeli oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje, może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać wnioski oraz ustanowić obrońcę.

Art.  68.

Oskarżony może mieć jednocześnie nie więcej niż trzech obrońców.

Art.  69.

Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli wykaże, że nie jest w stanie bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i rodziny ponieść kosztów obrony.

Art.  70.

§ 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1) jest głuchy, niemy lub niewidomy,

2) zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

§ 2. W wypadkach, o których mowa w § 1, udział obrońcy w rozprawie jest obowiązkowy.

Art.  71. ²¹

 Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem wojewódzkim jako sądem pierwszej instancji. Udział obrońcy na rozprawie głównej jest obowiązkowy, a na rozprawie odwoławczej przed sądem apelacyjnym, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.

Rozdział  9.

Obrońcy i pełnomocnicy.

Art.  72.

 Obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów ustawy o ustroju adwokatury.

Art.  73.

§ 1. Obrońcę ustanawia oskarżony; do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności obrońcę może ustanowić osoba najbliższa dla oskarżonego.

§ 2. Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne.

Art.  74.

§ 1. Jeżeli oskarżony, w wypadkach przewidzianych w art. 69 i 70, nie ma obrońcy z wyboru, w toku postępowania przygotowawczego prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy, a w postępowaniu sądowym prezes sądu wyznacza obrońcę z urzędu lub zespół adwokacki, którego kierownik deleguje obrońcę.

§ 2. W postępowaniu sądowym § 1 stosuje się również w wypadku określonym w art. 71.

Art.  75.

§ 1. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu odnosi się do całego postępowania, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.

§ 2. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na obrońcę obowiązek podejmowania czynności procesowych aż do prawomocnego zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu powiatowego miejsca czynności wyznacza dla dokonania tej czynności na wniosek dotychczasowego obrońcy innego obrońcę spośród miejscowych adwokatów lub zespół adwokacki, którego kierownik deleguje obrońcę.

Art.  76.

Obrońca może bronić kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy nie pozostają w sprzeczności.

Art.  77.

§ 1. Obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego.

§ 2. Udział obrońcy w postępowaniu nie wyłącza osobistego udziału w nim oskarżonego.

Art.  78.

W razie oczywistego naruszenia przez obrońcę jego obowiązków, zwłaszcza w zakresie obrony, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator zawiadamia o tym radę adwokacką.

Art.  79.

§ 1. Do pełnomocnika stosuje się odpowiednio art. 68, 72, 73, 75, 76 i 77 § 2.

§ 2. 22  Pełnomocnikiem instytucji państwowej lub społecznej może być także radca prawny lub inny pracownik tej instytucji lub jej organu nadrzędnego. Radca prawny może być również pełnomocnikiem pokrzywdzonego podmiotu gospodarczego.

Art.  80.

 W kwestiach dotyczących pełnomocnika, a nie uregulowanych przez przepisy postępowania karnego, stosuje się odpowiednio przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym.

Rozdział  10.

Przedstawiciel społeczny.

Art.  81.

§ 1. W postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego w pierwszej instancji udział w postępowaniu może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba obrony interesu społecznego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności w sprawach dotyczących ochrony mienia społecznego lub praw obywateli.

§ 2. 23  (skreślony).

§ 3.  W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje osobę przedstawiciela, który ma reprezentować tę organizację, a przedstawiciel powinien złożyć odpowiednie pisemne upoważnienie.

§ 4. Sąd dopuszcza przedstawiciela organizacji społecznej, jeżeli uzna, że jego udział w postępowaniu sądowym leży w interesie wymiaru sprawiedliwości.

Art.  82.

Dopuszczony do udziału w postępowaniu sądowym przedstawiciel organizacji społecznej może w toku tego postępowania, a zwłaszcza na rozprawie wypowiedzieć się i zgłaszać wnioski w kwestiach, w których pragnie zająć stanowisko ze względu na interes społeczny.

Art.  83.

Jeżeli oskarżony jest żołnierzem albo funkcjonariuszem służby zorganizowanej na zasadach dyscypliny wojskowej, udział w postępowaniu sądowym może zgłosić delegat wybrany w tym celu przez kolektyw żołnierski lub pracowników służby; wybór delegata zatwierdza dowódca lub przełożony jednostki, wystawiając stosownej treści zaświadczenie.

Art.  84.

Przedstawiciel organizacji społecznej lub delegat kolektywu, w którym oskarżony pracuje, odbywa służbę wojskową lub się uczy, może zgłosić gotowość udzielenia poręczenia lub roztoczenia dozoru nad oskarżonym, przedstawiając stosownej treści uchwałę organizacji lub kolektywu.

¹⁶ Art. 41 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 7 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U.95.89.443) z dniem 1 stycznia 1996 r.

¹⁷ Art. 64 § 2 zmieniony przez art. 2 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 29 maja 1989 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach oraz innych ustaw (Dz.U.89.34.180) z dniem 6 czerwca 1989 r.

¹⁸ Art. 64 § 3 dodany przez art. 2 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 29 maja 1989 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach oraz innych ustaw (Dz.U.89.34.180) z dniem 6 czerwca 1989 r.

¹⁹ Art. 64 § 4 dodany przez art. 2 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 29 maja 1989 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach oraz innych ustaw (Dz.U.89.34.180) z dniem 6 czerwca 1989 r.

²⁰ Art. 65 § 1 pkt 1 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 lipca 1995 r. (Dz.U.95.89.444) zmieniającej nin. ustawę z dniem 4 listopada 1995 r.

²¹ Art. 71:

- zmieniony przez art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o powołaniu sądów apelacyjnych oraz o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks postępowania karnego, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym i o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U.90.53.306) z dniem 10 sierpnia 1990 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U.95.89.443) z dniem 1 stycznia 1996 r.

²² Art. 79 § 2 zmieniony przez art. 5 ustawy z dnia 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórtych innych ustaw (Dz.U.97.75.471) z dniem 15 września 1997 r.

²³ Art. 81 § 2 skreślony przez art. 1 pkt 8 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U.95.89.443) z dniem 1 stycznia 1996 r.