Dział 1 - Przepisy wstępne. - Kodeks postępowania karnego.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1969.13.96

Akt utracił moc

Wersja od: 18 października 1997 r.

DZIAŁ  I

Przepisy wstępne.

Art.  1.

Postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów toczy się według przepisów niniejszego kodeksu.

Art.  2.

§ 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby:

1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,

2) podstawę wszelkich rozstrzygnięć stanowiły ustalenia faktyczne odpowiadające prawdzie,

3) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw, lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego.

§ 2. Postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego.

Art.  3.

§ 1. Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

§ 2. Oskarżonego nie uważa się za winnego, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina w trybie przewidzianym w niniejszym kodeksie.

§ 3. Nie dających się usunąć wątpliwości nie wolno rozstrzygać na niekorzyść oskarżonego.

Art.  4.

§ 1. Sędziowie orzekają na podstawie swego przekonania wysnutego z przeprowadzonych dowodów i opartego na ich swobodnej ocenie, z uwzględnieniem wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego.

§ 2. Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo albo stosunek prawny są jednak wiążące.

Art.  5.

§ 1. Oskarżyciel publiczny ma obowiązek wszcząć postępowanie o przestępstwo ścigane z urzędu; ten sam obowiązek dotyczy organów Milicji Obywatelskiej.

§ 2. Oskarżyciel powinien wyjednać zezwolenie na ściganie określonej osoby, jeżeli zezwolenia takiego wymaga szczególny przepis ustawy.

§ 3. 1  W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek wszczyna się postępowanie w razie złożenia wniosku; postępowanie toczy się wówczas z urzędu. Wniosek może być cofnięty, za zgodą prokuratora, do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej - chyba że chodzi o przestępstwo określone w art. 168 § 2 Kodeksu karnego. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

§ 4.  W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców przestępstwa oskarżyciel publiczny jest obowiązany również do ścigania współsprawców, podżegaczy, pomocników oraz innych osób, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy wskazanego we wniosku, o czym należy uprzedzić osobę zgłaszającą wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby zgłaszającej wniosek.

Art.  6.

Sąd wszczyna postępowanie na żądanie uprawnionego oskarżyciela.

Art.  7.

§ 1. Milicja Obywatelska w zakresie postępowania karnego wykonuje polecenia sądu i prokuratora oraz prowadzi pod nadzorem prokuratora postępowanie przygotowawcze.

§ 2. Wszystkie instytucje państwowe i społeczne są obowiązane w zakresie swego działania do udzielania pomocy organom prowadzącym postępowanie karne.

Art.  8.

§ 1. W postępowaniu należy ustalić tożsamość oskarżonego, jego wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie, zawód i zatrudnienie oraz zebrać dane o karalności, a w miarę potrzeby dane co do właściwości charakteru oskarżonego, jego warunków osobistych oraz sposobu życia.

§ 2. Co do oskarżonego żołnierza i funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej należy ponadto zebrać dane dotyczące przebiegu służby, wyróżnień oraz ukarań dyscyplinarnych.

Art.  9.

Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, i prawo do korzystania z pomocy obrońcy.

Art.  10.

§ 1. Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla osoby, której to dotyczy.

§ 2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi.

Art.  11.

Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy zachodzi okoliczność wyłączająca postępowanie, a w szczególności gdy:

1) czynu nie popełniono albo czyn nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego oraz gdy ustawa uznaje, że sprawca nie popełnia przestępstwa,

2) ustawa określa, że czyn nie stanowi przestępstwa z powodu jego znikomego niebezpieczeństwa społecznego albo że sprawca nie podlega karze,

3) sprawca nie podlega orzecznictwu sądów karnych,

4) brak skargi uprawnionego oskarżyciela albo zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej,

5) oskarżony zmarł,

6) nastąpiło przedawnienie,

7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie ukończone lub wcześniej wszczęte toczy się.

Art.  12.

Odmawiając wszczęcia postępowania lub umarzając je, sąd lub prokurator, jeżeli dopatruje się czynu naruszającego obowiązki służbowe lub zasady współżycia społecznego, może przekazać sprawę sądowi społecznemu albo innemu organowi właściwemu do rozpoznawania spraw tego rodzaju.

Art.  13.

§ 1. 2  W razie stwierdzenia w toku postępowania poważnego uchybienia w czynnościach instytucji państwowej lub społecznej, a zwłaszcza gdy uchylenie to sprzyja popełnianiu przestępstw, sąd, prokurator lub Milicja Obywatelska zawiadamia o uchybieniu tym organ powołany do nadzoru nad daną jednostką organizacyjną, a w razie potrzeby zawiadamia organ kontroli; organ zawiadamiający może żądać wyjaśnień co do stwierdzonego uchybienia.

§ 2.   ³  W razie nieudzielenia żądanych wyjaśnień w wyznaczonym terminie, sąd lub prokurator może nałożyć na kierownika organu zobowiązanego do ich udzielenia karę pieniężną w wysokości do 500 złotych. Karę pieniężną należy uchylić, jeżeli ukarany usprawiedliwi opóźnienie. Usprawiedliwienie może nastąpić najpóźniej w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną. Na postanowienie o odmowie uchylenia nałożonej kary pieniężnej przysługuje zażalenie.

Art.  14.

  ⁴  O wszczęciu i ukończeniu postępowania toczącego się z urzędu przeciw osobom zatrudnionym w instytucjach państwowych i społecznych, uczniom i słuchaczom szkół wyższych stopni oraz żołnierzom jak również duchownym i członkom zakonów oraz diakonatów należy bezzwłocznie zawiadomić przełożonych tych osób.

Art.  15.

§ 1. Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności jeżeli nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody.

§ 2. Na postanowienie co do zawieszenia postępowania przysługuje zażalenie.

§ 3. W czasie zawieszenia postępowania należy jednak dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.

¹ Art. 5 § 3 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych, ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U.95.89.443) z dniem 1 stycznia 1996 r.

² Art. 13 § 1 według numeracji ustalonej przez art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1985 r. (Dz.U.85.23.100) z dniem 1 lipca 1985 r.

³ Art. 13 § 2:

- dodany przez art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1985 r. (Dz.U.85.23.100) z dniem 1 lipca 1985 r.

- zmieniony przez art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 28 września 1990 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego i prawa o wykroczeniach (Dz.U.90.72.422) z dniem 8 listopada 1990 r.

- zmieniony przez art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 1992 r. o zmianie niektórych przepisów prawa karnego, prawa o wykroczeniach i o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U.92.24.101) z dniem 2 kwietnia 1992 r.

- zmieniony przez art. 3 ust. 3 lit. b) ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwyższeniu dolnych i górnych granic grzywien i nawiązek w prawie karnym (Dz.U.95.95.475) z dniem 20 listopada 1995 r.

⁴ Art. 14 zmieniony przez art. 74 ust. 9 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U.89.29.154) z dniem 23 maja 1989 r.