Funkcjonowanie podmiotów leczniczych sprawujących opiekę nad uzależnionymi od alkoholu.

Dziennik Ustaw

Dz.U.2023.2820

Akt obowiązujący

Wersja od: 29 grudnia 2023 r.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA ZDROWIA ¹

z dnia 29 grudnia 2023 r.

w sprawie funkcjonowania podmiotów leczniczych sprawujących opiekę nad uzależnionymi od alkoholu

Na podstawie art. 22 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2023 r. poz. 2151) zarządza się, co następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa:

1) organizację, kwalifikacje personelu, sposób funkcjonowania i rodzaje podmiotów leczniczych wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu;

2) sposób współdziałania podmiotów leczniczych, o których mowa w pkt 1, z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi w zakresie sprawowania opieki nad uzależnionymi od alkoholu.

§ 2. Świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu obejmują:

1) działania diagnostyczne w zakresie diagnozy nozologicznej i psychoterapeutycznej oraz, w zależności od potrzeb pacjenta, diagnozy psychologicznej;

2) programy korekcyjno-terapeutyczne dla osób spożywających alkohol ryzykownie albo szkodliwie lub używających innych substancji psychoaktywnych lub osób z zaburzeniami nawyków i popędów;

3) programy psychoterapii uzależnień;

4) programy psychoterapii członków rodzin, w tym dzieci osób uzależnionych od alkoholu, zwanych dalej "osobami bliskimi";

5) świadczenia zapobiegawczo-lecznicze dla osób spożywających alkohol szkodliwie albo uzależnionych od alkoholu oraz osób bliskich;

6) świadczenia rehabilitacyjne dla osób uzależnionych od alkoholu oraz osób bliskich;

7) działania konsultacyjno-edukacyjne dla osób bliskich.

§  3. 

1. Działania diagnostyczne, o których mowa w § 2 pkt 1, polegają na rozpoznaniu:

1) zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania wynikających ze spożywania alkoholu lub używania innych substancji psychoaktywnych, zaburzeń nawyków i popędów oraz zaburzeń występujących u osób bliskich;

2) niezbędnych do skonstruowania planu terapii aktualnych problemów pacjenta, a także przyczyn i mechanizmów będących ich podłożem.

2. Programy korekcyjno-terapeutyczne, o których mowa w § 2 pkt 2, obejmują indywidualne lub grupowe oddziaływania psychologiczne zmierzające do ograniczenia spożywania alkoholu lub używania innych substancji psychoaktywnych u osób nieuzależnionych lub do ograniczenia szkód wynikających z zachowań impulsywnych u osób z zaburzeniami nawyków i popędów.

3. Programy psychoterapii uzależnień, o których mowa w § 2 pkt 3, obejmują indywidualne, grupowe lub rodzinne oddziaływania psychologiczne i psychoterapeutyczne ukierunkowane na poprawę stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od alkoholu przez redukcję objawów i mechanizmów uzależnień oraz uczenie umiejętności potrzebnych do podtrzymania pozytywnej zmiany.

4. Programy psychoterapii osób bliskich, o których mowa w § 2 pkt 4, obejmują oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń powstałych w wyniku przewlekłego stresu u osób bliskich, spowodowanego pozostawaniem w związku emocjonalnym z osobą, o której mowa w § 5 pkt 4 lit. a-c.

5. Świadczenia zapobiegawczo-lecznicze, o których mowa w § 2 pkt 5, obejmują:

1) leczenie stanów występujących w przebiegu uzależnienia od alkoholu, w szczególności leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych;

2) leczenie szkód zdrowotnych spowodowanych spożywaniem alkoholu u osób przystępujących do psychoterapii uzależnienia od alkoholu;

3) farmakoterapię ułatwiającą osiąganie celów terapii uzależnienia od alkoholu;

4) psychofarmakoterapię współwystępujących zaburzeń psychicznych.

6. Świadczenia rehabilitacyjne, o których mowa w § 2 pkt 6, obejmują oddziaływania psychospołeczne i pomocnicze medyczne, ukierunkowane na przywrócenie zdolności funkcjonowania społecznego osób uzależnionych od alkoholu i osób bliskich.

7. Działania konsultacyjno-edukacyjne dla osób bliskich, o których mowa w § 2 pkt 7, obejmują grupowe, indywidualne lub rodzinne poradnictwo ukierunkowane na zwiększenie rozumienia uzależnienia, problemów rodziny osób uzależnionych od alkoholu oraz poznanie sposobów leczenia.

§  4. 

1. Świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu, o których mowa w § 2, są realizowane przez:

1) poradnię terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia,

2) poradnię leczenia uzależnień,

3) całodobowy oddział albo stacjonarny ośrodek terapii uzależnienia od alkoholu,

4) całodobowy oddział albo stacjonarny ośrodek leczenia uzależnień,

5) dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu,

6) dzienny oddział leczenia uzależnień,

7) oddział albo ośrodek leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych,

8) hostel dla osób uzależnionych od alkoholu

- zwane dalej "placówkami".

2. Placówki mogą działać jako ośrodki terapii uzależnienia od alkoholu, jeżeli są w nich udzielane:

1) stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne świadczenia zdrowotne dla osób uzależnionych od alkoholu i osób bliskich albo

2) ambulatoryjne świadczenia zdrowotne dla osób uzależnionych od alkoholu i osób bliskich, a w skład ośrodka wchodzą:

a) dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu lub dzienny oddział leczenia uzależnień oraz

b) poradnia terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia lub poradnia leczenia uzależnień.

§ 5. W poradni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia oraz poradni leczenia uzależnień:

1) diagnozuje się zaburzenia:

a) spowodowane spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych,

b) nawyków i popędów;

2) diagnozuje się zaburzenia występujące u osób bliskich osób:

a) spożywających alkohol lub używających innych substancji psychoaktywnych,

b) z zaburzeniami nawyków i popędów;

3) realizuje się programy korekcyjno-terapeutyczne dla osób:

a) spożywających alkohol ryzykownie albo szkodliwie,

b) spożywających alkohol ryzykownie albo szkodliwie oraz używających innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów;

4) realizuje się programy psychoterapii dla osób:

a) uzależnionych od alkoholu,

b) uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów,

d) bliskich;

5) udziela się indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych dla osób:

a) spożywających alkohol szkodliwie i uzależnionych od alkoholu,

b) spożywających alkohol szkodliwie i uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów,

d) bliskich;

6) prowadzi się działania konsultacyjno-edukacyjne dla osób bliskich osób:

a) spożywających alkohol lub używających innych substancji psychoaktywnych,

b) z zaburzeniami nawyków i popędów.

§ 6. W całodobowym oddziale albo stacjonarnym ośrodku terapii uzależnienia od alkoholu oraz całodobowym oddziale albo stacjonarnym ośrodku leczenia uzależnień:

1) diagnozuje się zaburzenia:

a) spowodowane spożywaniem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych,

b) nawyków i popędów;

2) realizuje się programy psychoterapii dla osób:

a) uzależnionych od alkoholu,

b) uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów;

3) udziela się indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych dla pozostających w programie terapii osób:

a) uzależnionych od alkoholu,

b) uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów;

4) prowadzi się działania konsultacyjno-edukacyjne dla osób bliskich osób:

a) spożywających alkohol lub używających innych substancji psychoaktywnych,

b) z zaburzeniami nawyków i popędów;

5) motywuje się pacjenta do kontynuowania terapii w poradni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia lub poradni leczenia uzależnień.

§ 7. W dziennym oddziale terapii uzależnienia od alkoholu oraz dziennym oddziale leczenia uzależnień:

1) diagnozuje się zaburzenia:

a) spowodowane spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych,

b) nawyków i popędów;

2) diagnozuje się zaburzenia występujące u osób bliskich osób:

a) spożywających alkohol lub używających innych substancji psychoaktywnych,

b) z zaburzeniami nawyków i popędów;

3) realizuje się programy psychoterapii dla osób:

a) uzależnionych od alkoholu,

b) uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów,

d) bliskich;

4) udziela się indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych dla pozostających w programie terapii osób:

a) spożywających alkohol szkodliwie i uzależnionych od alkoholu,

b) uzależnionych od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,

c) z zaburzeniami nawyków i popędów,

d) bliskich;

5) prowadzi się działania konsultacyjno-edukacyjne dla osób bliskich osób:

a) spożywających alkohol lub używających innych substancji psychoaktywnych,

b) z zaburzeniami nawyków i popędów;

6) przygotowuje się pacjenta do kontynuowania terapii w poradni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia lub poradni leczenia uzależnień.

§ 8. W oddziale albo ośrodku leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych:

1) diagnozuje się zaburzenia spowodowane spożywaniem alkoholu lub używaniem innych substancji psychoaktywnych;

2) leczy się alkoholowy lub polekowy zespół abstynencyjny;

3) motywuje się pacjentów do podjęcia psychoterapii uzależnień.

§ 9. W hostelu dla osób uzależnionych od alkoholu:

1) zapewnia się warunki samodzielnego funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną;

2) realizuje się program rehabilitacyjny nakierowany na zwiększenie społecznych kompetencji i samodzielne funkcjonowanie osób uzależnionych.

§  10. 

1. Placówkami, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1-6 i 8, kieruje osoba posiadająca tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii uzależnień lub certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień, posiadająca co najmniej pięcioletni staż pracy w zakresie leczenia uzależnień.

2. Oddziałem albo ośrodkiem leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych kieruje lekarz, który uzyskał tytuł specjalisty albo posiada specjalizację II stopnia w dziedzinie:

1) psychiatrii lub

2) chorób wewnętrznych, lub

3) neurologii, lub

4) anestezjologii, lub

5) anestezjologii i reanimacji, lub

6) anestezjologii i intensywnej terapii, lub

7) intensywnej terapii, lub

8) toksykologii klinicznej.

§ 11. Personel placówek posiada kwalifikacje zgodne z warunkami realizacji świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach stacjonarnych, dziennych i ambulatoryjnych leczenia uzależnień, w zakresie kwalifikacji personelu, określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 31d ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561, z późn. zm.) w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, odpowiednio do zakresu i rodzaju udzielanych w placówce świadczeń opieki zdrowotnej.

§  12. 

1. Wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia i współuzależnienia, o którym mowa w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zapewnia wykonanie świadczeń zdrowotnych, o których mowa w § 4 ust. 2.

2. Do zadań wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia i współuzależnienia należy ponadto:

1) prowadzenie oraz coroczna aktualizacja bazy placówek na terenie województwa, zawierającej w szczególności nazwę i dane teleadresowe placówki, rodzaj i zakres udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej oraz grupę docelową pacjentów;

2) opiniowanie wojewódzkich strategii i planów w zakresie zdrowia publicznego;

3) udzielanie konsultacji podmiotom leczniczym prowadzącym placówki oraz innym podmiotom zajmującym się rozwiązywaniem problemów alkoholowych;

4) inicjowanie i realizacja działań podnoszących kwalifikacje zawodowe pracowników merytorycznych zatrudnionych w placówkach, w tym organizowanie staży i szkoleń;

5) inicjowanie i realizacja działań podnoszących kompetencje zawodowe osób współdziałających z placówkami w realizacji zadań programowych;

6) współpraca z Krajowym Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, zwanym dalej "Centrum", oraz wojewódzkimi konsultantami w dziedzinie psychoterapii uzależnień, w dziedzinie psychiatrii i w dziedzinie psychologii klinicznej.

§  13. 

1. Podmioty lecznicze wykonujące świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu współdziałają z Centrum oraz z innymi instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi w zakresie sprawowania opieki nad uzależnionymi od alkoholu przez:

1) informowanie o ofercie leczenia uzależnienia od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych oraz ofercie leczenia osób bliskich;

2) udział w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych personelu udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej;

3) wskazywanie pacjentom innych podmiotów leczniczych ofert mogących bardziej odpowiadać ich potrzebom;

4) informowanie, we współpracy z właściwymi organami samorządu terytorialnego i ośrodkami pomocy społecznej, o możliwościach udzielenia osobie uzależnionej wsparcia niezbędnego do umożliwienia jej zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, których własnym staraniem nie jest w stanie zaspokoić, a także o miejscu, w którym może ubiegać się o uzyskanie takiego wsparcia;

5) wspieranie inicjatyw instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych podejmowanych na rzecz rozwiązywania problemów alkoholowych lub wynikających z uzależnień od innych substancji psychoaktywnych w środowiskach lokalnych.

2. W zakresie, o którym mowa w ust. 1, podmioty lecznicze wykonujące świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu współdziałają w szczególności z:

1) podmiotami leczniczymi sprawującymi podstawową opiekę zdrowotną i opiekę psychiatryczną;

2) wojewódzkim ośrodkiem terapii uzależnienia i współuzależnienia;

3) organami samorządów terytorialnych w realizacji ustawowo określonych zadań własnych gmin, powiatów i województw;

4) środowiskami samopomocowymi, w szczególności ze wspólnotą Anonimowych Alkoholików, Anonimowych Narkomanów, Anonimowych Hazardzistów oraz Al Anon i klubami abstynenta w zakresie środowiskowych oddziaływań wspierających abstynencję pacjentów;

5) właściwymi dla osoby uzależnionej od alkoholu ośrodkami pomocy społecznej;

6) organizacjami pozarządowymi w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych lub wynikających z używania innych niż alkohol substancji psychoaktywnych.

3. Podmioty lecznicze wykonujące świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu współdziałają z Centrum w zakresie wdrażania standardów i procedur terapeutycznych oraz podnoszenia kwalifikacji personelu udzielającego świadczeń medycznych.

§ 14. Placówki, które w dniu wejścia w życie rozporządzenia nie spełniają wymagań co do kwalifikacji personelu, o których mowa w § 11, dostosują się do tych wymagań w terminie do dnia 31 grudnia 2024 r.

§ 15. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. ²

¹ Minister Zdrowia kieruje działem administracji rządowej - zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2023 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. poz. 2704).

² Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 grudnia 2018 r. w sprawie funkcjonowania podmiotów leczniczych sprawujących opiekę nad uzależnionymi od alkoholu (Dz. U. z 2021 r. poz. 1862), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2469 oraz z 2023 r. poz. 1972).