Rozdział 5 - Zagrożenia pożarowe - Bezpieczeństwo i higiena pracy, prowadzenie ruchu oraz specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe w podziemnych zakładach górniczych.

Dziennik Ustaw

Dz.U.1995.67.342

Akt utracił moc

Wersja od: 15 marca 2001 r.

Rozdział  5

Zagrożenia pożarowe

1.

Postanowienia wstępne

§  390.

1. Zakład górniczy powinien posiadać:

1) odpowiednio zorganizowaną i wyposażoną służbę przeciwpożarową, a także środki do zapobiegania i zwalczania pożarów w podziemnej części zakładu górniczego oraz na powierzchni tego zakładu,

2) plan akcji przeciwpożarowej dla podziemnej części zakładu górniczego,

3) regulamin organizacji i wyposażenia służby przeciwpożarowej powierzchni, tj. zakładowej straży pożarnej lub innej jednostki ratowniczej, uzgodniony z właściwą terenowo komendą wojewódzką Państwowej Straży Pożarnej.

2. Do zadań służby przeciwpożarowej należy organizowanie ochrony przeciwpożarowej w zakładzie górniczym oraz nadzór nad stanem zabezpieczenia przeciwpożarowego terenu, obiektów i urządzeń, a w szczególności:

1) organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczo-gaśniczej w czasie walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami,

2) ustalenie podstawowych kierunków i metod profilaktyki przeciwpożarowej i nadzór nad ich realizacją,

3) prowadzenie nadzoru i kontroli stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów i urządzeń, zgodnie z harmonogramem kontroli zatwierdzonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego,

4) współdziałanie w zakresie postępu technicznego w zabezpieczeniu przeciwpożarowym obiektów i urządzeń,

5) udział w postępowaniach wyjaśniających okoliczności i przyczyny powstania pożarów oraz rozprzestrzeniania się pożarów, a także opracowywanie wniosków zmierzających do poprawy sytuacji pożarowej,

6) ustalenie programów i zasad prowadzenia szkoleń przeciwpożarowych i współudział w szkoleniach oraz nadzór nad ich realizacją,

7) ustalenie potrzeb i zasad zabezpieczenia obiektów, maszyn i urządzeń w sprzęt i instalacje przeciwpożarowe,

8) współdziałanie z terenowymi komendami straży pożarnych w zakresie zabezpieczenia operacyjnego zakładu górniczego,

9) opiniowanie programów modernizacyjno-rozwojowych zakładu górniczego w zakresie ich zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz uczestniczenie w komisjach odbioru nowych lub modernizowanych obiektów i urządzeń,

10) opracowywanie analiz stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego zakładu górniczego oraz przedstawianie kierownikowi ruchu zakładu górniczego wniosków w zakresie poprawy stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

3. Kierownik ruchu zakładu górniczego w uzasadnionych wypadkach może spełnić obowiązek zorganizowania służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego przez:

1) stałą zorganizowaną współpracę służb przeciwpożarowych kilku zakładów górniczych,

2) powierzenie Państwowej Straży Pożarnej prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych.

§  391.

1. W skład służby przeciwpożarowej zakładu górniczego powinny wchodzić wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego osoby kierownictwa i dozoru ruchu, a ponadto w odniesieniu do podziemnej części zakładu górniczego - służba wentylacyjna oraz służby ratownictwa górniczego.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego powinien ustalić:

1) obowiązki osób kierownictwa i dozoru ruchu w zakresie ochrony przeciwpożarowej i prowadzenia akcji przeciwpożarowej,

2) zakresy działania służb przeciwpożarowych w zakładzie górniczym, z uwzględnieniem postanowień odrębnych przepisów w odniesieniu do działalności służby przeciwpożarowej dla powierzchni zakładu górniczego,

3) zasady współdziałania z właściwymi jednostkami Państwowej Straży Pożarnej w razie pożaru na powierzchni.

§ 392. Osoby kierownictwa i dozoru ruchu wyznaczone przez kierownika ruchu zakładu górniczego obowiązane są przeprowadzać w okresach półrocznych przeszkolenia pracowników o zagrożeniu pożarowym, o zasadach zachowania się w czasie pożaru, o sposobach gaszenia pożarów oraz posługiwania się sprzętem przeciwpożarowym i środkami stosowanymi do gaszenia pożaru.

§  393.

1. W zakładzie górniczym należy wyznaczyć drogi ucieczkowe, które powinny być odpowiednio oznakowane.

2. Aktualne schematy dróg ucieczkowych z oddziałów górniczych powinny być umieszczone w miejscach podziału pracy.

3. Pracowników zatrudnionych w oddziałach górniczych należy co najmniej raz na pół roku zapoznać z drogami ucieczkowymi.

§ 394. Właściwy organ państwowego nadzoru górniczego co najmniej raz w roku sprawdza stan przygotowania zakładów górniczych do prowadzenia akcji przeciwpożarowej.

§  395.

1. W wyrobiskach zabrania się posiadania lub palenia tytoniu oraz posiadania środków do wzniecania ognia.

2. Kierownik ruchu zakładu górniczego obowiązany jest zapewnić przeprowadzenie, co najmniej raz w miesiącu, szczegółowych kontroli w zakresie przestrzegania zakazu, o którym mowa w ust. 1.

§  396.

1. Zakład górniczy powinien być wyposażony w:

1) urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy, rozmieszczone w wyrobiskach oraz obiektach i pomieszczeniach na powierzchni,

2) przeciwpożarowe rurociągi i zbiorniki wodne dla ich zasilania.

2. Budowę, rozmieszczenie, utrzymywanie i kontrolę urządzeń oraz sprzętu przeciwpożarowego, rurociągów i zbiorników, o których mowa w ust. 1, określa załącznik nr 11 do rozporządzenia.

§  397.

1. Zakład górniczy powinien posiadać:

1) przeciwpożarowe komory poziomowe,

2) przeciwpożarowe komory oddziałowe, gdy chodzi o zakłady wydobywające kopaliny palne,

3) magazyn awaryjny w razie eksploatacji pokładów zaliczonych do czwartej kategorii zagrożenia metanowego.

2. Przeciwpożarowe komory oraz magazyny, o których mowa w ust. 1, powinny być budowane i wyposażone w urządzenia i sprzęt oraz materiały, zgodnie z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania.

2.

Specjalistyczne zabezpieczenie przeciwpożarowe podziemnej części zakładu górniczego

§  398.

1. Wieże szybowe, budynki przyszybowe oraz inne budynki w promieniu 20 m od wlotu do szybu, sztolni lub upadowej powinny być wykonane z materiałów niepalnych.

2. Wloty do szybów, sztolni i upadowych z powierzchni powinny być wyposażone w urządzenia niepalne pozwalające na szybkie i szczelne zamknięcie tych wyrobisk w razie pożaru na powierzchni.

3. Obudowę oraz uzbrojenie szybów należy systematycznie oczyszczać, a łatwo palne materiały niezwłocznie usuwać.

§  399.

1. W drążonych i przebudowywanych wyrobiskach korytarzowych należy stosować obudowę, opinkę i rozpory z materiałów niepalnych.

2. Odstępstwa od postanowień ust. 1 mogą być udzielone przez właściwy organ państwowego nadzoru górniczego w odniesieniu do wyrobisk wewnątrz rejonów wentylacyjnych i o długości nie przekraczającej 300 m.

3. W wyrobiskach korytarzowych, o których mowa w ust. 1, w uzasadnionych wypadkach kierownik ruchu zakładu górniczego może zezwolić na stosowanie opinki i rozpór z drewna, z tym że:

1) pomiędzy wszystkimi odrzwiami obudowy powinny znajdować się co najmniej 3 rozpory z materiałów niepalnych,

2) w odległości co 100 m powinny być wykonywane strefy o długości co najmniej 20 m z opinką i rozporami z materiałów niepalnych.

4. W zakładach górniczych wydobywających kopalinę niepalną wszystkie skrzyżowania wyrobisk należy wykonywać w obudowie z materiałów co najmniej trudno zapalnych, na długości nie mniejszej niż 10 m we wszystkich kierunkach.

§  400.

1. Komory podziemne należy wykonywać w kamieniu lub w złożu kopaliny niepalnej.

2. W uzasadnionych wypadkach dopuszcza się wykonanie komór w złożu kopaliny palnej, z tym że powinny być one wykonane w obudowie z materiałów niepalnych.

§  401.

1. Na wszystkich poziomach w pobliżu szybów wdechowych powinny być zabudowane przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa z drzwiami.

2. W zakładach górniczych eksploatujących złoże kopaliny palnej powinny być wykonane również:

1) przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa z drzwiami - w prądach grupowych wlotowych oraz we wlotowych i wylotowych prądach rejonowych oraz prądach niezależnych, przewietrzających komory,

2) przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa bez drzwi - na wszystkich poziomach przy szybach wydechowych oraz w miejscach ustalonych przez kierownika działu wentylacji, wewnątrz rejonów wentylacyjnych.

3. Przeciwpożarowe tamy bezpieczeństwa powinny być utrzymywane w stanie zdatnym do niezwłocznego zamknięcia, a przy tamach bezpieczeństwa bez drzwi powinien być nagromadzony materiał niezbędny do ich szybkiego zamknięcia.

§  402.

1. Główne rozdzielnie poziomowe średniego napięcia, ładownie akumulatorów, składy smarów, olejów i innych materiałów łatwo palnych powinny być umieszczone w komorach w obudowie niepalnej, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, i zlokalizowane w polach niemetanowych lub w wyrobiskach zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu.

2. Rozdzielnie średniego napięcia nie wymienione w ust. 1 powinny być przewietrzane opływowym prądem powietrza.

3. Przez komory, o których mowa w ust. 1, powinna przepływać taka ilość powietrza, aby nie było możliwe powstanie wybuchowej mieszaniny wydzielających się gazów lub par z powietrzem.

4. Komory, o których mowa w ust. 1, powinny być wyposażone w:

1) odpowiednie urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy,

2) tamę z drzwiami - z materiałów niepalnych, od strony każdego wlotu powietrza.

5. Komory wyznaczone przez kierownika działu wentylacji powinny być wyposażone w samoczynne urządzenia gaśnicze, klapy do samoczynnego zamknięcia okien wentylacyjnych w tamach oraz w urządzenie sygnalizujące do dyspozytorni zagrożenie pożarowe.

§  403.

1. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny palne przenośniki taśmowe w wyrobiskach powinny być wyposażone w taśmę trudno palną oraz urządzenie kontroli ruchu przenośnika.

2. W zakładach górniczych wydobywających kopaliny niepalne nowo instalowane w wyrobiskach przenośniki taśmowe powinny być wyposażone w taśmę trudno palną oraz urządzenia kontroli ruchu.

§  404.

1. W zakładach górniczych wyposażonych w instalację podsadzki hydraulicznej lub instalację do podawania pyłu dymnicowego rurociąg podsadzkowy należy doprowadzić do każdej nowo uruchamianej ściany zwałowej, w której przewiduje się przypinanie warstw węgla lub pozostawianie w zrobach węgla.

2. W uzasadnionych wypadkach zamiast rurociągu podsadzkowego można stosować środki zastępcze, określone przez kierownika ruchu zakładu górniczego, za zgodą właściwego organu państwowego nadzoru górniczego.

§  405.

1. W wyrobiskach oraz na nadszybiach nie wolno stosować maszyn i urządzeń posiadających w układach hydraulicznych olej palny lub emulsję palną:

1) 41  z układem hydraulicznym z obwodami otwartymi o pojemności większej od 50 dm³ w każdym odrębnie pracującym układzie,

2) z układem hydraulicznym, w którym elementy (zespoły) hydrauliczne są zabudowane na zewnątrz, a długość przewodów łączących te elementy jest większa niż 50 m.

2. 42  Maszyny i inne urządzenia z układami hydraulicznymi o pojemności oleju palnego lub emulsji palnej większej niż 250 dm³ powinny być wyposażone w samoczynnie uruchamiane lub sterowane urządzenia gaśnicze.

§  406.

1. Smarowanie lokomotyw i innych pojazdów oraz wozów kopalnianych w wyrobiskach dopuszczalne jest tylko w pomieszczeniach przeznaczonych do tego celu.

2. Napełnianie paliwem zbiorników lokomotyw spalinowych i innych pojazdów powinno się odbywać na stanowisku w tym celu przygotowanym i wyposażonym w środki gaśnicze.

§  407.

1. Zabrania się przechowywania smarów, olejów i innych materiałów łatwo zapalnych:

1) w odległości mniejszej niż 50 m od wlotów wyrobisk wdechowych na powierzchni,

2) w drążonych wyrobiskach korytarzowych.

2. Smary, oleje i inne materiały łatwo zapalne należy transportować w wyrobiskach oraz przechowywać w komorach tylko w zamkniętych naczyniach metalowych.

3. Zużyte smary, oleje i inne materiały łatwo zapalne należy niezwłocznie usuwać na powierzchnię.

§ 408. W wyrobiskach zakładów górniczych wydobywających kopalinę palną należy stosować wczesne wykrywanie pożarów endogenicznych, których zasady określa załącznik nr 12 do rozporządzenia.

§ 409. Przy równoczesnym prowadzeniu kilku ścian z zawałem stropu ze wspólnymi chodnikami międzyścianowymi w warunkach zagrożenia pożarami endogenicznymi w zrobach, w razie gdy odległość między ścianami jest większa niż 40 m, należy izolować chodnik międzyścianowy od zrobów.

§  410.

1. Zabrania się wykonywania cięcia, spawania, zgrzewania lub lutowania metali (prace spawalnicze) w podziemnych wyrobiskach, z wyjątkiem:

1) 43  podziemnych wyrobisk w zakładach górniczych nie posiadających pól metanowych i wydobywających kopaliny niepalne,

2) szybów wdechowych oraz szybów wydechowych, którymi jest odprowadzane powietrze z pokładów niemetanowych oraz z pól metanowych pierwszej i drugiej kategorii zagrożenia metanowego,

3) komór remontowych i innych w obudowie niepalnej, przewietrzanych niezależnym prądem powietrza, zlokalizowanych w pokładach niemetanowych lub w wyrobiskach zaliczonych do pomieszczeń ze stopniem "a" niebezpieczeństwa wybuchu,

4) wyrobisk korytarzowych na odcinku z elektryczną trakcją przewodową, w zakresie dotyczącym trakcji.

2. Przez cięcie metali, o których mowa w ust. 1, należy rozumieć cięcie tlenowe lub łukiem elektrycznym.

3. Przez zgrzewanie i lutowanie, o którym mowa w ust. 1, należy rozumieć zgrzewanie lub lutowanie metali przy użyciu otwartego płomienia.

4. Cięcie, spawanie, zgrzewanie lub lutowanie metali w podziemnych wyrobiskach w wypadkach, o których mowa w ust. 1, oraz na wieżach szybowych wykonuje się na warunkach ustalonych w zezwoleniu wydanym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

5. Tryb wydawania zezwoleń, o których mowa w ust. 4, oraz zasady i sposób wykonywania cięcia, zgrzewania lub lutowania metali w podziemnych wyrobiskach i na wieżach szybowych określa załącznik nr 13 do rozporządzenia.

§  411.

1. Każda osoba przebywająca w wyrobiskach powinna posiadać przy sobie ucieczkowy pochłaniacz ochronny lub tlenowy aparat ucieczkowy, z wyjątkiem osób, które wyposażone są w tlenowe aparaty oddechowe robocze.

2. Sposób gospodarowania pochłaniaczami ochronnymi i tlenowymi aparatami ucieczkowymi w zakładzie górniczym oraz sprawy szkolenia w zakresie ich używania regulują odrębne przepisy.

§ 412. Osoby przebywające w drążonych wyrobiskach korytarzowych w węglu o długości powyżej 300 m powinny mieć przy sobie tlenowe aparaty ucieczkowe.

§ 413. Kierownik ruchu zakładu górniczego obowiązany jest zapewnić obsługę i pomieszczenia do przechowywania, wydawania, konserwacji i kontroli górniczych ucieczkowych pochłaniaczy ochronnych oraz tlenowych aparatów ucieczkowych.

3.

Działania w razie powstania pożaru w zakładzie górniczym

§  414.

1. Przez pożar podziemny należy rozumieć wystąpienie w wyrobisku podziemnym otwartego ognia, tj. żarzącej lub palącej się płomieniem otwartym substancji, jak również utrzymywanie się w powietrzu kopalnianym dymów lub utrzymywanie się w przepływowym prądzie powietrza stężenia tlenku węgla powyżej 0,0026%.

2. Pojawienie się w powietrzu kopalnianym dymów lub tlenków węgla w ilości powyżej 0,0026% w wyniku stosowania dopuszczalnych procesów technologicznych (np. robót strzałowych, prac spawalniczych, pracy maszyn górniczych z napędem spalinowym lub wydzielania się tlenku węgla wskutek urabiania) nie podlega zgłoszeniu i rejestrowaniu jako pożar podziemny.

§  415.

1. Stan pożaru w otamowanym polu należy okresowo kontrolować.

2. Granice pola pożarowego wraz z tamami pożarowymi powinny być oznaczone na mapach wentylacyjnych i pokładowych.

§  416.

1. Akcją ratowniczo-gaśniczą na powierzchni zakładu górniczego kieruje kierownik ruchu zakładu górniczego, a prowadzi ją komendant zakładowej straży pożarnej (kierownik innej jednostki ratowniczej) lub osoba przez niego wyznaczona.

2. W zakładowej straży pożarnej (jednostce ratowniczej) w czasie akcji ratowniczo-gaśniczej stosuje się regulaminy i zasady obsługi sprzętu obowiązujące w Państwowej Straży Pożarnej.

3. Kierujący akcją ratowniczo-gaśniczą ma prawo:

1) wydawać rozkazy i polecenia,

2) podzielić teren akcji na odcinki bojowe i wyznaczyć ich dowódców,

3) powołać sztab akcji lub zespół doradców składający się ze specjalistów różnych dziedzin.

4. Każda osoba, która zauważyła pożar, obowiązana jest natychmiast:

1) zaalarmować:

a) pracowników zatrudnionych w rejonie pożaru,

b) zakładową straż pożarną,

c) dyspozytora,

2) przystąpić do akcji ratowniczo-gaśniczej, polegającej na:

a) ratowaniu życia zagrożonych osób,

b) gaszeniu pożaru za pomocą urządzeń i sprzętu gaśniczego,

c) wykonywaniu poleceń kierującego akcją ratowniczą.

⁴¹ § 405 ust. 1 pkt 1 zmieniony przez § 1 pkt 32 lit. a) rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁴² § 405 ust. 2 zmieniony przez § 1 pkt 32 lit. b) rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.

⁴³ § 410 ust. 1 pkt 1 zmieniony przez § 1 pkt 33 rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1997 r. (Dz.U.98.3.6) zmieniającego nin. rozporządzenie z dniem 25 stycznia 1998 r.