Zdarzenie lotnicze nr 995/12.
Dz.Urz.ULC.2017.296
Akt indywidualnyKOMUNIKAT Nr 286
PREZESA URZĘDU LOTNICTWA CYWILNEGO
z dnia 7 marca 2017 r.
w sprawie zdarzenia lotniczego nr 995/12
"Czynnik techniczny"
w grupie przyczynowej: "Inne - T12".
Skrócony opis zdarzenia powstał na podstawie raportu końcowego przesłanego przez Państwową Komisję Badania Wypadków Lotniczych, zwaną dalej "PKBWL", do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Pilot instruktor szybowcowy I klasy wykonywał lot z uczniem-pilotem na zad. AI/4 "Nauka postępowania w sytuacjach niebezpiecznych" według Programu Szkolenia Szybowcowego Aeroklubu Polskiego. Po próbie wyczepienia liny wyciągarkowej stwierdzono, że lina "nie odeszła" od szybowca. Po odcięciu liny przez operatora wyciągarki, instruktor-pilot wykonał lot i lądowanie z niewyczepioną liną. Lądowanie odbyło się bez przeszkód. Nie stwierdzono uszkodzeń płatowca. Po dokładnych oględzinach dolnego zaczepu SZD-III A56 o nr fabr. W 415, mechanik szybowcowy stwierdził urwanie dźwigni w jego mechanizmie, co było bezpośrednią przyczyną niewyczepienia liny. Na szybowcu tym w dniu 01.07.2012 r. zaistniało podobne zdarzenie o nr ew. PKBWL 703/12, po którym zaczep o nr fabr. 1G 081 wymieniono na sprawny o nr fabr. W 415 - po naprawie głównej. Loty wykonywał ten sam pilot instruktor szybowcowy. Nie udało się ustalić roku produkcji uszkodzonego zaczepu o nr fabr. W 415 oraz czasu jego pracy od początku eksploatacji (nie określa się resursu całkowitego zaczepu). Ostatnią naprawę główną zaczepu wykonano 03.07.2012 r. i jego okres międzynaprawczy po tym remoncie wynosił 1000 godz. lotu lub 6 lat eksploatacji. Szybowiec po zabudowie zaczepu po remoncie wykonał 452 loty w czasie 50 godz. 28 min. Większość startów wykonano za wyciągarką - z użyciem dolnego zaczepu. W celu wyjaśnienia przyczyn urwania dźwigni w mechanizmie zaczepu holowniczego o nr fabr. W 415 na tym samym szybowcu mechanik dokonał kolejnego sprawdzenia linek od w czepu oraz ich przebieg na ewentualność nietypowego przekoszenia oraz kolidowania z innymi elementami konstrukcyjnymi lub wyposażenia szybowca - wtedy dźwignia mogłaby być poddawana zginaniu, wynikającym z niewłaściwej płaszczyzny działania. Nie stwierdził on odstępstw w porównaniu z poprzednim przypadkiem oraz z analogicznymi linkami występującymi na innych szybowcach tego samego typu.
Uszkodzony zaczep oraz elementy urwanej dźwigni zwalniania zaczepu przesłano do siedziby PKBWL w celu dokonania ich oględzin. Umożliwiło to analizę porównawczą z elementami poprzedniej urwanej dźwigni zaczepu o nr seryjnym 1G 081. Po dokładnym ich obejrzeniu stwierdzono, że:
Dokumentację fotograficzną uzupełniono zdjęciami innego zaczepu zabudowanego na szybowcu tego samego typu. Umożliwiło to analizę porównawczą zabudowy i warunków pracy zaczepów. Stwierdzono wyraźne ślady kontaktu końcówki dźwigni z obrzeżem wykroju we wrędze. Nie ulega wątpliwości, że powstały one w wyniku dynamicznego kontaktu końcówki z wręgą w trakcie każdorazowego zwalniania zaczepu. Zjawisko to stwierdzono również na innym szybowcu tego samego typu. Częste dynamiczne uderzenia dźwigni o wręgę przy intensywnej eksploatacji szybowca szkolnego wywołują zjawiska zmęczeniowe w materiale dźwigni, koncentrujące się w jej najsłabszym przekroju (w okolicy otworu). Zdaniem PKBWL urwanie dźwigni w mechanizmie zwalniania dolnego zaczepu SZD-III A56 o nr fabr. W 415 ma charakter zmęczeniowy, mogący mieć związek ze sposobem obróbki dźwigni, co po krótkim czasie eksploatacji doprowadziło w rejonie przełomu do doraźnego zniszczenia elementów dźwigni.
Warunki atmosferyczne nie miały wpływu na zaistnienie incydentu.
PKBWL ustaliła, że przyczynami incydentu lotniczego było urwanie obu elementów dźwigni w mechanizmie dolnego zaczepu holowniczego SZD-III A56 o nr fabr. W 415 prawdopodobnie z powodu kolizji końcówki dźwigni z wręgą, co przy spowodowanym tym cyklicznym, częstym i dynamicznym obciążeniu dźwigni doprowadziło do wystąpienia zjawisk zmęczeniowych w najbardziej obciążonym jej przekroju.
Okolicznościami sprzyjającymi zaistnieniu incydentu były:
Właściciel Certyfikatu Typu (TCH) szybowca SZD-9bis Bocian
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego w celu przekazania posiadaczom upoważnień do wykonywania napraw głównych zaczepów typu SZD-III A56
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego wydał komunikat nr 42 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie zdarzenia lotniczego nr 995/2012, w którym zalecił wydanie Serwisowej Informacji Listowej właścicielowi Certyfikatu Typu (TCH) szybowca SZD-9bis Bocian.
Właściciel Certyfikatu Typu (TCH) szybowca SZD-9bis Bocian
Właściciel Certyfikatu Typu (TCH) szybowca SZD-9bis Bocian opracował i opublikował Serwisową Informację Listową.