Zasady tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków.

Dzienniki resortowe

Dz.Urz.NBP.1994.23.36

Akt utracił moc

Wersja od: 1 stycznia 1997 r.

ZARZĄDZENIE Nr 13/94

Prezesa Narodowego Banku Polskiego

z dnia 10 grudnia 1994 r.

w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków.

Na podstawie art. 81 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591) oraz art. 100 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359, z 1993 r. Nr 6, poz. 29, Nr 28, poz. 127, Nr 134, poz. 646 i z 1994 r. Nr 80, poz. 369) zarządza się, co następuje:

§ 1. Banki równoważą skutki ryzyka wynikającego z ich działalności w drodze tworzenia i utrzymywania rezerw celowych dla zapewnienia bezpieczeństwa gromadzonych wkładów oszczędnościowych i lokat.

§  2.

1. Banki są obowiązane tworzyć rezerwy celowe na:

1) należności od podmiotów finansowych i niefinansowych, z wyłączeniem odsetek (także skapitalizowanych) oraz należności w części posiadających gwarancje bądź poręczenia Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego,

2) zaciągnięte zobowiązania z tytułu udzielonych gwarancji bądź poręczeń spłaty kredytów i pożyczek.

2. Banki tworzą rezerwy celowe również na inne, niż wymienione w ust. 1, aktywa i zaciągnięte zobowiązania pozabilansowe, jeżeli mogą one stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa wkładów oszczędnościowych i lokat gromadzonych w bankach oraz istotnie zniekształcić sytuację finansową banku.

§  3.

1. Rezerwy celowe na należności oraz na zobowiązania z tytułu udzielonych gwarancji bądź poręczeń spłaty kredytów i pożyczek, o których mowa w § 2 ust. 1, ustala się na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciążającego należność lub udzieloną gwarancję bądź poręczenie spłaty kredytu i pożyczki, jednak w wysokości nie mniejszej niż:

1) 20% - w odniesieniu do należności poniżej standardu,

2) 50% - w odniesieniu do należności wątpliwych,

3) 100% - w odniesieniu do należności straconych.

2. W odniesieniu do należności wynikających ze świadczonych usług bankowych, do których nie mogą mieć w pełni zastosowania zasady określone w ust. 1, Prezes Narodowego Banku Polskiego na uzasadniony i odpowiednio udokumentowany wniosek zainteresowanego banku może ustalić szczególne zasady tworzenia rezerw celowych.

3. Rezerwy celowe na aktywa i zaciągnięte zobowiązania pozabilansowe, o których mowa w § 2 ust. 2, banki tworzą w wysokości adekwatnej do ciążącego na nich ryzyka, przy czym w odniesieniu do aktywów innych niż należności ustalają je jako różnicę pomiędzy wartością według której aktywa te zostały ujęte w księgach rachunkowych banku a ich bieżącą wartością rynkową.

§ 4. Kwota należności lub wielkość zobowiązania z tytułu udzielonej gwarancji bądź poręczenia dla celów wyliczania wysokości rezerwy celowej powinna być zmniejszona o wartość zobowiązań wynikających z:

1) 1  gwarancji bądź poręczeń rządowych lub banków centralnych krajów należących do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD),

1a) 2  gwarancji bądź poręczeń banków krajów należących do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD) lub banków współpracujących z tą organizacją,

2) 3  posiadanej przez bank polisy ubezpieczeniowej Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. wydanej na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych (Dz. U. Nr 86, poz. 398 i z 1996 r. Nr 106, poz. 496) dla określonej umowy kredytowej do 100% wartości ubezpieczenia, jeżeli konieczność tworzenia rezerwy celowej jest następstwem zdarzeń objętych ubezpieczeniem,

2a) 4  gwarancji bądź poręczeń banków krajowych,

3) poręczeń podmiotów o dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, a zwłaszcza wykazujących dodatni wynik finansowy netto przez ostatnie 12 miesięcy, przy czym uwzględniana kwota zabezpieczenia nie może być wyższa niż 15% ich kapitałów (funduszy) własnych skorygowanych o nie pokryte straty bilansowe z poprzednich okresów oraz należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego (w odniesieniu do spółek akcyjnych i spółdzielni),

4) ustanowionej blokady na rachunku bankowym, gdy rachunek ten umiejscowiony jest w banku posiadającym należność objętą rezerwą celową,

5) zastawu na prawach z papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski:

a) według ich aktualnej wartości rynkowej w odniesieniu do papierów wartościowych będących w obrocie giełdowym,

b) według ich aktualnej wartości, określanej metodami stosowanymi dla odpowiednich rodzajów papierów wartościowych (papiery kuponowe, dyskontowe) w odniesieniu do papierów wartościowych nie będących w obrocie giełdowym,

6) zastawu na prawach z papierów wartościowych, których emitentem jest rząd lub bank centralny kraju należącego do OECD, według ich aktualnej wartości rynkowej,

7) zastawu na prawach z bankowych papierów wartościowych, które zostały zdeponowane w banku,

8) ustanowienia hipoteki na nieruchomości nie zamieszkanej i nie obciążonej w momencie przyjmowania jej na zabezpieczenie żadnym ograniczonym prawem rzeczowym (w tym również inną hipoteką), przyjmując nie więcej niż 50% wyceny rzeczoznawcy dokonanej jedną z metod rynkowych, jednak do wysokości nie wyższej niż 50% zabezpieczanej kwoty,

9) zastawu na prawach z papierów wartościowych będących w obrocie giełdowym, z wyjątkiem wymienionych w pkt 5 lit. a, przyjmując nie więcej niż 30% ich aktualnej wartości rynkowej.

§  5.

1. Bank realizujący program naprawczy bądź przejmujący inny bank będący w trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej może wystąpić do Prezesa Narodowego Banku Polskiego lub - w przypadku banków spółdzielczych - do właściwego oddziału okręgowego Narodowego Banku Polskiego z wnioskiem o obniżenie na okres przejściowy ustalonego w § 3 poziomu rezerw celowych.

2. Bank spółdzielczy zrzeszony występuje z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, za pośrednictwem banku zrzeszającego.

§  6.

1. Banki:

1) przeprowadzają co kwartał przeglądy należności i udzielonych gwarancji bądź poręczeń spłaty kredytów i pożyczek oraz ustalają ich klasyfikację,

2) prowadzą ewidencję należności i udzielonych gwarancji bądź poręczeń spłaty kredytów i pożyczek zgodną z kryteriami określonymi w załączniku nr 1 do zarządzenia.

2. Wycena wartości aktywów i zaciągniętych zobowiązań pozabilansowych innych niż należności i udzielone gwarancje bądź poręczenia spłaty kredytów i pożyczek następuje w trybie kwartalnym, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

§ 7. Rezerwy celowe księgowane są w ciężar kosztów na kontach odpowiedniego zespołu planu kont.

§  8.

1. Rezerwa celowa podlega rozwiązaniu po całkowitym wygaśnięciu przyczyn jej utworzenia.

2. Rezerwa celowa jest sukcesywnie zmniejszana odpowiednio do spłaty należności banku lub po jej przekwalifikowaniu do kategorii należności o niższym stopniu ryzyka bądź wzrostu rynkowej wartości aktywu, na który została utworzona.

3. Należności lub inne aktywa spisywane w straty banku zmniejszają uprzednio utworzone nań rezerwy celowe.

§ 9. Z zastrzeżeniem § 8, rezerwy celowe są tworzone, aktualizowane co do wysokości oraz rozwiązywane najpóźniej w ostatnim dniu kwartału, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

§ 10. Z zastrzeżeniem § 5, w razie utworzenia niższego poziomu rezerw celowych niż określony w § 3, zarząd banku niezwłocznie zawiadamia Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego o przyczynach takiego stanu i uzupełnia brakujące rezerwy celowe w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące, przy czym termin ten nie może przekroczyć danego roku obrotowego.

§ 11. 5  (skreślony).

§ 12.  Traci moc zarządzenie nr 19/92 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 18 listopada 1992 r. w sprawie równoważenia ryzyka bankowego w drodze tworzenia rezerw celowych (Dz. Urz. NBP z 1992 r. Nr 11, poz. 23, z 1993 r. Nr 12, poz. 22 i z 1994 r. Nr 1, poz. 2).

§ 13. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1995 r.

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK Nr 1

Klasyfikacja należności banków

1. Przy ustalaniu ryzyka bankowego, bank wykorzystuje dwa niezależne od siebie kryteria:

1) terminowość spłaty kapitału i odsetek,

2) sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika.

2. Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika powinna uwzględniać:

1) czynniki obiektywne, do których można zaliczyć:

a) rentowność,

b) zyskowność kapitału,

c) współczynnik wypłacalności (w przypadku banków),

d) wskaźnik płynności,

e) rotację należności,

f) rotację zapasów,

g) inne czynniki,

2) czynniki subiektywne, takie jak:

a) jakość zarządzania (ocena kadry kierowniczej),

b) stopień zależności od rynku,

c) stopień zależności od dotacji rządowych, zamówień rządowych, kilku dużych dostawców lub odbiorców,

d) inne czynniki.

3. Bank dokonuje klasyfikacji należności (z wyłączeniem odsetek, w tym skapitalizowanych) na następujące kategorie:

1) należności normalne, obejmujące:

a) należności, w przypadku których nie pojawiły się żadne poważniejsze nieprawidłowości w spłatach kapitału i odsetek oraz sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw,

b) należności posiadające gwarancje bądź poręczenia Skarbu Państwa lub Narodowego Banku Polskiego do wysokości tych gwarancji bądź poręczeń, bez względu na faktyczną sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika,

2) należności poniżej standardu, obejmujące:

a) należności, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi powyżej 1 miesiąca i nie dłużej niż 3 miesiące,

b) należności od dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa może stanowić zagrożenie terminowej spłaty należności,

3) należności wątpliwe, obejmujące:

a) należności, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi powyżej 3 miesięcy i nie dłużej niż 6 miesięcy,

b) należności od dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa ulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty naruszają fundusz statutowy, kapitał akcyjny lub zakładowy, fundusz udziałowy,

4) należności stracone, obejmujące:

a) należności, w przypadku których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek wynosi dłużej niż 6 miesięcy,

b) należności od dłużników postawionych w stan likwidacji, z wyjątkiem gdy następuje ona na podstawie przepisów o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, lub w stan upadłości,

c) należności od dłużników, przeciwko którym bank złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub rozpoczął zaspokajanie się z przedmiotów zabezpieczeń w innym trybie,

d) należności kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego,

e) należności od dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane i których majątek nie został ujawniony,

f) należności od dłużników, których sytuacja ekonomiczno-finansowa pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu.

4. Należności od dłużnika, w tym także należności, których warunki spłaty zostały zmienione w wyniku podpisania nowych umów, mogą być przeniesione do kategorii należności o niższym stopniu ryzyka po odzyskaniu przez dłużnika pełnej zdolności kredytowej mierzonej kryteriami stosowanymi przez bank i wskazanymi w ust. 2, jednak nie wcześniej niż:

1) po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia (spłat rat kapitałowych i odsetek) w przypadku należności wątpliwych lub należności zakwalifikowanych do tej kategorii przed podpisaniem nowej umowy,

2) po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia (spłat rat kapitałowych i odsetek) w przypadku należności straconych lub należności zakwalifikowanych do tej kategorii przed podpisaniem nowej umowy, przy czym w obu przypadkach należności takie mogą być przekwalifikowane tylko do kategorii należności wątpliwych.

5. Powyższe kryteria mają odpowiednie zastosowanie przy ocenie udzielanych gwarancji bądź poręczeń spłaty kredytów i pożyczek.

ZAŁĄCZNIK Nr 2 ⁶

Informacja o zagrożonych aktywach i zobowiązaniach pozabilansowych oraz rezerwach celowych

(skreślony)

¹ § 4 pkt 1 zmieniony przez § 1 pkt 1 zarządzenia nr 12/96 z dnia 3 października 1996 r. (Dz.Urz.NBP.96.18.47) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 22 października 1996 r.

² § 4 pkt 1a według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 2 zarządzenia nr 12/96 z dnia 3 października 1996 r. (Dz.Urz.NBP.96.18.47) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 22 października 1996 r.

³ § 4 pkt 2 zmieniony przez § 1 pkt 3 zarządzenia nr 12/96 z dnia 3 października 1996 r. (Dz.Urz.NBP.96.18.47) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 22 października 1996 r.

⁴ § 4 pkt 2a według numeracji ustalonej przez § 1 pkt 4 zarządzenia nr 12/96 z dnia 3 października 1996 r. (Dz.Urz.NBP.96.18.47) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 22 października 1996 r.

⁵ § 11 skreślony przez § 1 zarządzenia nr 17/69 z dnia 11 grudnia 1996 r. (Dz.Urz.NBP.96.23.61) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 stycznia 1997 r.

⁶ Załącznik nr 2 skreślony przez § 1 zarządzenia nr 17/69 z dnia 11 grudnia 1996 r. (Dz.Urz.NBP.96.23.61) zmieniającego nin. zarządzenie z dniem 1 stycznia 1997 r.