Wyrok z dnia 29 listopada 2006 r. w sprawie z odwołania Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt VI ACa 504/06.
Dz.Urz.UOKiK.2007.2.25
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 29 listopada 2006 r.
w sprawie z odwołania Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2006 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z odwołania Stowarzyszenia Autorów ZAiKS w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z udziałem zainteresowanych: Haliny M., Janusza M., Stefana B., Adama P., Grzegorza P., Jacka K. i Piotra K. o ochronę konkurencji, na skutek apelacji odwołującego się od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 stycznia 2006 r., sygn. akt XVII Ama 84/04:
UZASADNIENIE
Decyzją Nr RWA-21/2004 z dnia 16 lipca 2004 r. pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po przeprowadzeniu postępowania antymonopolowego, wszczętego na wniosek zainteresowanych członków zespołu "Brathanki": Haliny M., Janusza M., Stefana B., Adama P., Jacka K., Grzegorza P. i Piotra K., uznał za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz (pkt I decyzji), o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nadużywanie przez powoda - Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w Warszawie pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych poprzez:
- wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę będących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia mu wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania oraz nagrań mechanicznych;
- wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę niebędących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia mu wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie publicznego wykonania;
- uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz osób będących członkami tego stowarzyszenia, od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo-telewizyjne
i zakazał jej stosowania.
Ponadto, pozwany uznał za praktykę ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (pkt II decyzji), nadużywanie przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS w Warszawie pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych poprzez:
- wymuszanie na autorach, oddających utwory pod ochronę niebędących członkami tego stowarzyszenia, udzielenia mu wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w zakresie nagrań mechanicznych i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2004 r.
- uzależnianie sprawowania zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz autorów, niebędących członkami tego stowarzyszenia, od oddania w zarząd łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo-telewizyjne i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 stycznia 2004 r.
Równocześnie, pozwany nie stwierdził stosowania przez powoda (pkt III decyzji) praktyki ograniczającej konkurencję, o której mowa w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na nadużywaniu pozycji dominującej na krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych poprzez ograniczanie autorom swobody określenia warunków sprawowania przez Stowarzyszenie Autorów ZAiKS zbiorowego zarządu ich prawami autorskimi w zakresie publicznych wykonań oraz nagrań mechanicznych, w stopniu nieuzasadnionym potrzebami skutecznego zarządzania tymi prawami.
W związku ze stwierdzonymi praktykami, pozwany nałożył na powoda (pkt IV decyzji) karę pieniężną w wysokości 500.000 zł, płatną do budżetu państwa.
Od powyższej decyzji w części uznającej działanie ZAiKSu za praktykę ograniczającą konkurencję (pkt I i II) powód wniósł odwołanie, wnosząc o jej zmianę w tym zakresie i uznanie, że w zakresie objętym tą decyzją ZAiKS nie stosuje praktyk ograniczających konkurencję, zwolnienie z nałożonej kary pieniężnej oraz o zasądzenie na naszą rzecz kosztów postępowania, zarzucając w pierwszym rzędzie naruszenie art. 7 Kpa przez zaniechanie wszechstronnego wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy.
Zdaniem skarżącego, pozwany powierzchownie i jednostronnie ocenił okoliczności mające istotne znaczenie w sprawie, jak również nie dokonał oceny wysuniętych zarzutów w kontekście sytuacji prawnej i faktycznej na polskim rynku praw autorskich. Utożsamił ponadto mechanicznie i bez rozważenia specyfiki poszczególnych spraw, tendencję w praktyce Komisji Europejskiej i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, zawarte w dokumentach lub rozstrzygnięciach wydanych na tle konkretnych uwarunkowań faktycznych i prawnych, z obowiązywaniem kategorycznie rozumianych zasad nie doznających wyjątków i mających zastosowanie do zbiorowego zarządzania w normatywnych i rynkowych uwarunkowaniach w Polsce. Przede wszystkim, zdaniem powoda, pozwany w całości pominął specyfikę rynku polskiego polegającą na znacznej skali naruszeń praw, w szczególności do utworów muzycznych. Według skarżącego, całkowicie pominięto w zaskarżonej decyzji także istotne okoliczności dotyczące charakteru prawnego organizacji zbiorowego zarządzania na gruncie polskiego prawa autorskiego oraz sytuację w zakresie wykonywania zbiorowego zarządzania, dotkniętą powszechnie wytykaną patologią wynikającą z istnienia nadmiernej liczby organizacji zarządzających zbiorowo prawami autorskimi o krzyżujących się zakresach uzyskanych zezwoleń.
Ponadto skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego przez wadliwe zastosowanie przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, na których oparto wydane rozstrzygnięcie w odniesieniu do uznania naruszenia przez ZAiKS zakazów z art. 8 ust. 1 i 2 tej ustawy, jak również nieuwzględnienie zawartych w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych zasad odnoszących się do zbiorowego zarządzania, tj. art. 104-110, i bezpodstawne wymierzenie kary pieniężnej, ponadto w nieuzasadnionej i rażąco nadmiernej wysokości.
Wyrokiem z dnia 9 stycznia 2006 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie.
Orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wywody Sądu Okręgowego.
Stan faktyczny sprawy nie jest sporny między stronami. W szczególności dotyczy to ustalenia, że członkowie ZAiKS zmuszeni są, na podstawie zobowiązania organizacyjnego, powierzyć temu Stowarzyszeniu zarząd swoimi prawami autorskimi do wszystkich utworów już istniejących oraz powstałych w okresie przynależności organizacyjnej. Nie jest przy tym możliwe powierzenie przez autora pod ochroną praw autorskich do utworów w odniesieniu do niektórych tylko pól eksploatacji. Również autorzy nie będący członkami ZAiKS oddając mu swoje utwory pod ochronę muszą udzielać Stowarzyszeniu wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do tych utworów (udzielania licencji na korzystanie z tych utworów) w za kresie publicznego wykonania.
Do 1 stycznia 2004 r. powodowy ZAiKS uzależniał sprawowanie zbiorowego zarządu tymi prawami na rzecz osób nie będących członkami Stowarzyszenia od oddania mu łącznie prawa udzielania zezwoleń na wykonanie publiczne utworów, ich nagrywanie mechaniczne oraz nadania radiowo-telewizyjne, zaś wobec członków ZAiKS czyni to nadal. Przedstawione zachowania mają miejsce na silnie zdominowanym przez powoda krajowym rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych.
Zdaniem Sądu sporna w sprawie jest jedynie ocena tych działań pod kątem ewentualnego uznania ich za praktyki ograniczające konkurencję określone w art. 8 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Prowadząc w tym kierunku swoje rozważania Sąd w pierwszej kolejności przyjął, że ZAiKS jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.). Jak bowiem wynika z art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.) organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (w skrócie OZZ) są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy. Ustawa nie określa jednak, czy zarządzanie to odbywać ma się w ramach jej celów, a więc mieć charakter niezarobkowy (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.), czy też wynikać z prowadzonej przez to stowarzyszenie działalności gospodarczej, z której dochód służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków (art. 34 ustawy - Prawo o stowarzyszeniach). Podporządkowanie działalności gospodarczej realizowanym przez stowarzyszenie celom nie stwarza bezwzględnej konieczności przedmiotowego rozdzielenia omawianych sfer działania. Akcent trzeba bowiem kłaść nie na zagadnienie takich, a nie innych postanowień statutowych, lecz na kwestię ich praktycznej realizacji, przy czym chodzić powinno jedynie o zachowanie akcesoryjności działalności gospodarczej względem działalności celowej (statutowej), na co zwracał już uwagę Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z dnia 7 maja 2002 r., sygn. akt CKN 162/00, opubl. w Lex Nr 55244.
Następnie Sąd posługując się art. 104 i 107 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wywiódł, że regulacje w nich zawarte, a zwłaszcza treść art. 107 tej ustawy określając wprost, iż poszczególne OZZ mogą działać na wybranych przez siebie polach eksploatacji, przewidują istnienie wielu OZZ, które mogą działać na wybranych przez siebie polach eksploatacji. Wynika też z tego, że poszczególne pola eksploatacji mają charakter rozdzielny i nie ma uzasadnionych powodów, aby tylko jedna OZZ musiała zarządzać wszystkimi prawami łącznie, jak uczynił to ZAiKS.
Sąd zgodził się z powodowym Stowarzyszeniem, że liczne w Polsce naruszenia praw autorskich, zwłaszcza w dziedzinie utworów muzycznych, wskazuje na niedostateczną jeszcze ochronę praw autorskich. Poprawę tego stanu rzeczy Sąd upatrywał nie poprzez warunki stawiane twórcom przez ZAiKS, a zakwestionowane w decyzji Prezesa UOKiK, ale przez coraz efektywniejsze działania poszczególnych OZZ. Do wzrostu tej efektywności prowadzi zaś konkurencja, a nie umacnianie dominacji na rynku jednej OZZ. Tymczasem do umacniania i tak silnie dominującej pozycji rynkowej ZAiKS doszło w wyniku ograniczenia autorom przez tę organizację prawa swobody wyboru OZZ na poszczególnych polach eksploatacji. W ten sposób twórca zmuszony został do wyboru polegającego na udzieleniu wyłącznego upoważnienia dla ZAiKS albo poszukiwaniu wielu OZZ działających na jednym lub wybranych polach eksploatacji, jednak nie na wszystkich, bez możliwości skorzystania z usługi tego Stowarzyszenia jedynie na pojedynczym lub wybranych polach eksploatacji.
W ocenie Sądu sytuacja taka prowadzi do eliminacji przez ZAiKS jego konkurentów. Postępowanie to narusza art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Dlatego zakazanie w pkt I zaskarżonej decyzji postępowania tam określonego było uzasadnione. Zasadne też okazało się nałożenie z tego tytułu kary pieniężnej w pkt II decyzji w wysokości adekwatnej do stopnia naruszenia prawa antymonopolowego i rozległości skutków praktyk ograniczających konkurencję.
W apelacji od powyższego wyroku skarżącej go w całości powodowy ZAiKS zarzucił mu:
I. naruszenie prawa materialnego poprzez:
1. błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zwanej dalej ustawą okik w wyniku uznania, że powód w stosunkach z autorami jest przedsiębiorcom podlegającym rygorom powołanej ustawy;
2. błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 4 pkt 6 w zw. z art. 4 pkt 8 i art. 8 ustawy okik w wyniku przyjęcia, że istnieją podstawy do wyodrębnienia rynku właściwego w ujęciu produktowym jako rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych;
3. naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okik poprzez uznanie, że stosowanie przez powoda wymogu obejmowania ochroną utworów łącznie z udzieleniem przez autorów powodowi wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do utworów w zakresie publicznego wykonania, nagrań mechanicznych oraz nadań radiowo-telewizyjnych jest praktyką ograniczającą konkurencję;
4. naruszenie art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 4 ustawy okik poprzez uznanie, że uzależnianie przez powoda obejmowania ochroną utworów od udzielenia mu przez autorów wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do utworów w zakresie publicznego wykonania, nagrań mechanicznych i nadań radiowo-telewizyjnych jest praktyką ograniczającą konkurencję;
Na tych podstawach ZAiKS wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie, że nie stosował praktyk ograniczających konkurencję określonych w zaskarżonym wyroku lub uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja nie jest uzasadniona, a zaskarżony nią wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy.
W pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutu nieprawidłowego przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji, że ZAiKS w stosunkach z autorami jest przedsiębiorcą podlegającym reżimowi ustawy okik.
Powodowy ZAiKS jest stowarzyszeniem, gdyż zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych formą organizacyjno-prawną, w jakiej działają OZZ jest forma stowarzyszenia. Na podstawie art. 104 ust. 1 powołanej ustawy do OZZ zastosowane mają przepisy Prawa o stowarzyszeniach. W myśl art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855) stowarzyszenia są dobrowolnymi, samorządnymi i trwałymi zrzeszeniami o celach niezarobkowych. Ich celem nie jest prowadzenie działalności gospodarczej. Z kolei ustawa okik w art. 4 pkt 1 wprowadza na własne potrzeby definicję, w świetle której za przedsiębiorcę uznaje przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (obecnie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807), a także osobę fizyczną, osobę prawną, jak również jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, a organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu. Przedsiębiorcą jest też osoba fizyczna posiadająca odpowiednią ilość akcji lub udziałów zapewniającą jej co najmniej 25% głosów w organach co najmniej jednego przedsiębiorcy lub posiadającą kontrolę w rozumieniu ustawy, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą (...), jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji przedsiębiorców.
Oczywistym jest, że dla oceny, czy ZAiKS jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy okik w grę wchodzą jedynie rozważania odnoszące się do przedsiębiorczości w rozumieniu ustawy - Prawo działalności gospodarczej. Niezarobkowy cel działalności powodowego Stowarzyszenia, jak również innych polskich OZZ nie przesądza o braku ich antymonopolowej podmiotowości. Zgodzić się należy ze stanowiskiem Prezesa UOKiK zawartym w zaskarżonej decyzji, że w kwestii tej należy wziąć pod uwagę charakter prowadzonej przez powoda działalności.
Do statutowych zadań ZAIKS należy zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich i praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wykonując te funkcje (zadania) ZAiKS świadczy usługi na rzecz autorów będących członkami Stowarzyszenia, jak i nie posiadających takiego statusu oraz na rzecz użytkowników praw autorskich, którym odpłatnie udostępnia prawa do utworów będących w jego repertuarze. Powód sprawuje także kontrolę nad sposobem eksploatacji prawi inkasuje oraz dokonuje repartycji środków finansowych uzyskanych od użytkowników.
Należy zauważyć, że realizacja przedstawionych zadań dokonuje się w zakresie stosunków cywilnoprawnych. W obrocie cywilnoprawnym dotyczącym tych stosunków powód występuje w charakterze (funkcji) przedsiębiorcy zawierając odpowiednie umowy. Trudno zatem znaleźć argumentację przemawiającą za tym, że ZAiKS-u występującego w obrocie gospodarczym nie obowiązują jakiekolwiek rygory ustawodawstwa antymonopolowego, któremu podlegają przedsiębiorcy.
Dostrzegając odmienności w sytuacji prawnej powoda działającego na zasadach "non profit" brak jest uzasadnienia, aby okoliczność ta miała przesądzać o niestosowaniu wobec niego w jakimkolwiek zakresie przepisów powołanej ustawy dla ochrony rynku przed praktykami ograniczającymi konkurencję z jego strony. Zauważyć przy tym trzeba cywilnoprawną naturę tych praktyk, a więc możliwość ich stosowania także przez stowarzyszenie będące podmiotem cywilnoprawnym. Przedstawiony pogląd jest zbieżny z celem ustawy okik określonym w art. 1 ust. 1, według którego ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów.
Zważywszy, że dobrem chronionym w ustawie jest swoboda konkurowania i związane z nią interesy przedsiębiorców należy przyjąć szeroki krąg podmiotów podlegających jej rygorom i dla jej potrzeb uznawać każdą jednostkę czy też strukturę zdolną prowadzić w sposób ciągły i zorganizowany działalność gospodarczą w odniesieniu do dóbr lub usług. Przy takiej wykładni funkcjonalnej pojęcia przedsiębiorcy z art. 4 pkt 1 ustawy okik działalność statutowa ZAiKS związana z zarządzaniem i ochroną powierzonych prawautorskich podlega ocenie pod kątem zgodności z tą ustawą, gdyż wpływa na stan konkurencji na rynkach związanych z masową eksploatacją dóbr niematerialnych.
W tej sytuacji za nieistotny dla oceny antymonopolowej podmiotowości powoda uznany został fakt, że nie działa w celu osiągnięcia zysku. Zaprezentowane stanowisko jest zgodne z orzecznictwem wspólnotowym na tle art. 81 i 82 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) - vide decyzja Komisji Europejskiej z dnia 8 października 2002 r. w sprawie OMP/C2/38.014 JFP "Simulcasting", par. 59; Dz. U. UE z 30.04.2003 r. Nr L 107, s. 58 oraz decyzja Komisji z dnia 29 października 1981 r. w sprawie IV/29.839 GVL, par. 44; Dz. U. WE z 28.12.1981 r. Nr L 370, s. 49.
Również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 maja 2001 r. w sprawie o sygn. akt I CKN 1217/98 stwierdził, że wszelkie wątpliwości co do zakresu pojęcia przedsiębiorcy w krajowym prawie konkurencji powinny być rozstrzygane w oparciu o wykładnię funkcjonalną tak, aby uzyskać rezultat zgodny z prawem Unii Europejskiej. Zgodność ta dotyczy odwołania się nie tylko do samej litery prawa, ale również do tamtejszej praktyki sądowej.
Niezależnie od powyższych rozważań zauważyć należy, że przeciwko ZAiKS już kilkakrotnie toczyły się sądowe postępowania antymonopolowe, w których podmiot ten za każdym razem był uznawany za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy okik - por. ostatnio wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2006 r., sygn. akt III SK 8/06.
Zarządzając prawami autorów ZAiKS i inne OZZ tworzą krajowy rynek zbiorowego zarządzania tymi prawami. Jako ekwiwalent kosztów tego zarządu OZZ zatrzymują część dochodów należnych autorom z tytułu własności praw. Odpłatne świadczenie usług w tym zakresie jest, wbrew opinii ZAiKS, towarem w rozumieniu art. 4 pkt 6 ustawy okik.
Powracając do zagadnienia rynku i jego prawidłowej definicji, należy wskazać, że rynek właściwy (relewantny) wyznacza płaszczyzna współzawodnictwa konkurentów w prowadzonej działalności gospodarczej. Poszczególne segmenty rynku mogą być uznawane za samodzielne rynki, jeśli tylko można wyodrębnić dla nich towar, co do którego funkcjonuje mechanizm rynkowy (popyt, podaż i cena) - art. 4 pkt 8 tej ustawy. Skoro poszczególne OZZ podejmują rywalizację ekonomiczną z ZAiKS jedynie w wybranych sektorach krajowego rynku zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, do których ogranicza się ich aktywność (bezsporne jest, że ZAiKS działa we wszystkich płaszczyznach ww. rynku), to zarówno Prezes UOKiK jak i Sąd Okręgowy postąpiły prawidłowo uznając za rynek właściwy w sprawie krajowy rynek zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych.
Jak bowiem wynika z wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego złożonego przez członków zespołu muzycznego "Brathanki" zastrzeżenia budziła oferta ZAiKS dotycząca zarządu ich prawami autorskimi w zakresie utworów muzycznych. Bezzasadne okazały się zatem zarzuty apelacji naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów art. 4 pkt 6 i pkt 8 ustawy okik.
W zakresie uchwycenia istoty zakazanych praktyk ograniczających konkurencję Sąd Apelacyjny w całości identyfikuje się ze stanowiskiem wyrażanym przez Sąd Okręgowy i uznaje je za własne.
W szczególności wywiedzione zostało, że ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie przewiduje prawnego monopolu na polu zbiorowego zarządu takimi prawami. Jak wynika z art. 104 i 107 tej ustawy OZZ mogą działać na wybranych przez siebie polach eksploatacji. Logiczne jest więc, że wybór OZZ powinien być swobodnym wyborem autora. Tymczasem oferta ZAiKS skierowana na rynek zbiorowego zarządu prawami autorskimi do utworów muzycznych w tę swobodę ingerowała w dwojaki sposób
Po pierwsze, poprzez narzucenie autorom wyłączności powoda w zakresie uprawniania do udzielania osobom trzecim licencji na korzystanie z oddanych pod ochronę utworów w zakresie publicznego wykonania i nagrań mechanicznych, po drugie zaś poprzez narzucenie autorom oddania w zarząd powodowi łącznie prawa udzielania zezwoleń na: publiczne wykonanie utworów, nagrywanie mechaniczne utworów, nadania radiowo-telewizyjne utworów.
W tym miejscu trzeba nadmienić, że dla oceny istoty praktyk nie ma znaczenia rozróżnienie dokonane w pkt I i II decyzji na autorów będących i nie będących członkami Stowarzyszenia, oraz nieco węższy zakres prawa udzielania zezwoleń w niektórych wypadkach, a także fakt zaprzestania stosowania przez ZAiKS z dniem 1 stycznia 2004 r. części z zakwestionowanych rozwiązań. Niekwestionowana w sprawie dominująca pozycja rynkowa ZAiKS na wszystkich polach zbiorowego zarządzania prawami autorskimi do utworów muzycznych na terenie kraju pozwala tej OZZ na skuteczne uzależnienie podjęcia się zarządu prawami autorów od uzyskania wyłączności na udzielanie licencji osobom trzecim oraz na skumulowanie prawa udzielania zezwoleń na trzech polach eksploatacji utworów muzycznych. Niepodporządkowanie się przez autora tym warunkom powodowało ze strony powoda odmowę przyjęcia utworu pod ochronę.
Sytuacja taka stawiała autorów w niekorzystnym położeniu, ponieważ z jednej strony mogła pozbawić ich ochrony w zakresie, w jakim chcieliby zwrócić się o nią do ZAiKS, a z drugiej narażała ich na poszukiwania OZZ zajmujących się ochroną na wąskich rynkach produktowych, gdyż tylko ZAiKS udziela ochrony kompleksowej, pełnej.
Lapidarnie wyraził to Sąd Okręgowy stwierdzając, że autorzy stali przed wyborem: albo udzielenia wyraźnego upoważnienia powodowi albo poszukiwania wielu OZZ dla wszystkich pól eksploatacji, bez możliwości skorzystania z usługi jego usług na pojedynczym lub wybranych polach eksploatacji. Zróżnicowanie oferty ZAiKS poprzez upoważnienie do udzielania licencji osobom trzecim powinno zawierać przynajmniej możliwość wyboru warunków licencji według kilku przygotowanych propozycji uwzględniających up. wyłączenie udzielania licencji w okresie promocji nagrań mechanicznych. W rozpatrywanej sprawie właśnie brak takiego wyłączenia spowodował, że członkowie zespołu "Brathanki" zamiast korzystać w pełni z efektów swojej twórczości, w tym zdobytej popularności, przez sprzedaż własnych nagrań, odnajdywali swoje utwory w identycznie brzmiących aranżacjach i w opakowaniach odwołujących się do ich popularności wykonane przez innych wykonawców i wyprodukowane przez przedsiębiorców, którzy zakupili prawa licencyjne od powoda (tzw. covery). Nie trzeba dodawać, że sprzedaż coverów uszczuplała przychody tych autorów ze sprzedaży ich oryginalnych utworów i to tuż po ich wprowadzeniu na rynek.
Oddawanie w zarząd powodowi łącznie prawa udzielania zezwoleń na korzystanie z utworu na kilku polach eksploatacji czyli korzystania z oferty ZAiKS w ramach swojego rodzaju "pakietu obowiązkowego" również nie było korzystne dla twórców. Nie mogli oni bowiem skorzystać tylko z jego części. Ograniczało to swobodę wyboru zakresu ochrony. W tej sytuacji i zgoda na "pakiet obowiązkowy" w wyniku wyboru: "wszystko" albo "nic" występowała ze szkodą dla słabszych rynkowo konkurentów ZAiKS, którzy nie mogli pozyskać autorów "przywiązanych" do ZAiKS.
Przeciwdziałało to rozwojowi konkurencji na rynkach, na których działają OZZ konkurencyjne do ZAiKS, Z przedstawionych względów, jak najbardziej słusznie, działanie powoda w zakresie uzyskiwania wyłączności na udzielanie licencji uznane zostało za nie nazwaną praktykę ograniczającą konkurencję w wyniku nadużycia pozycji dominującej z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okik. Natomiast działania polegające na uzależnieniu zarządzania prawami autorskim od zgody autora na zarząd łącznie prawami od udzielania zezwoleń na wykorzystanie utworu na kilku polach eksploatacji bez udowodnionego zwyczaju w tym zakresie ani istnienia konieczności takiego rozwiązywania było przejawem praktyki ograniczającej konkurencję z art. 8 ust. 1 i 2 pkt 4 ustawy okik - tzw. niedozwolonej umowy wiązanej.
Przedstawionej oceny nie zmienia podniesiony przez powoda zarzut, według którego członkowie zespołu "Brathanki" zakwestionowali jego ofertę dopiero na etapie wykonania umowy. Niedozwolone działania skierowane były bowiem do nieokreślonej liczby autorów naruszając w ten sposób interes publicznoprawny, na którego straży stoi ustawa okik (art. 1). Także zaprzestanie nielegalnych działań przed upływem okresu przedawnienia antymonopolowego, nie miało wpływu na trafność rozstrzygnięcia administracyjnego i sądowego, a skutkowało jedynie stwierdzeniem dopuszczenia się określonej praktyki i jej zaniechania w konkretnym terminie, co pozostaje w zgodzie z art. 10 ust. 2 ustawy okik.
Nałożona na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 ustawy kara pieniężna odpowiada stopniowi naruszenia prawa (poprzez dwie praktyki ograniczające konkurencję) i jest adekwatna do stopnia zawinienia ZAiKS. W ten sposób wypełnia swoją rolę represyjną i dyscyplinującą przedsiębiorcę na przyszłość. Trudno przyjąć, że podjęte przez ZAiKS długotrwałe, bezprawne działania były dziełem przypadku, nie zaś strategii mającej na celu utrzymanie istniejącego na rynku status quo, ze szkodą dla kontrahentów (autorów) i konkurentów (innych OZZ).
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny działając na podstawie art. 385 Kpc oddalił apelację.
Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego zapadło stosownie do jego wyniku na podstawie art. 98 i 99 Kpc.