Wyrok z dnia 29 czerwca 2007 r. w sprawie z odwołania Kazimierza A. - Mechanika Samochodowa Wyciągi Narciarskie w Nałęczowie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, sygn. akt XVII Ama 14/06.
Dz.Urz.UOKiK.2007.4.45
Akt indywidualnyWYROK
z dnia 29 czerwca 2007 r.
w sprawie z odwołania Kazimierza A. - Mechanika Samochodowa Wyciągi Narciarskie w Nałęczowie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po rozpoznaniu w dniu 29 czerwca 2007 r. w Warszawie na rozprawie sprawy z odwołania Kazimierza A. - Mechanika Samochodowa Wyciągi Narciarskie w Nałęczowie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z udziałem zainteresowanej Małgorzaty P., o ochronę konkurencji, na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 grudnia 2005 r. Nr RLU-46/2005:
II. zasądza od Kazimierza A. - Mechanika Samochodowa Wyciągi Narciarskie w Nałęczowie na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.
UZASADNIENIE
Wnioskodawca Małgorzata P., prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą "Gregmar" w Wąwolnicy, wniosła o wszczęcie i przeprowadzenie postępowania antymonopolowego przeciwko Kazimierzowi A. prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą "Mechanika Samochodowa Wyciągi Narciarskie" w Nałęczowie. Na uzasadnienie swojego wniosku Małgorzata P. wskazała, iż Kazimierz A. podejmował działania polegające na ograniczaniu dostępu klientów Małgorzaty P. do prowadzonego przez niego stoku narciarskiego w Rąblowie, co mogło stanowić praktykę, polegającą na nadużyciu pozycji dominującej, poprzez przeciwdziałanie ukształtowaniu warunków niezbędnych do powstania lub rozwoju konkurencji na rynku lokalnym, tj. praktykę określoną w art. 8 ust 2 pkt 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1319), zwanej dalej Ustawą.
W odpowiedzi na postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego Kazimierz A. zaprzeczył, iż kiedykolwiek ograniczał dostęp do prowadzonego przez siebie stoku narciarskiego klientom Małgorzaty P. Nadto, wskazał, iż samodzielnie ponosi wszelkie koszty funkcjonowania stoku narciarskiego, a jego propozycje skierowane do Małgorzaty P. dotyczące jej partycypacji w tych kosztach nie zostały zaakceptowane.
Decyzją z dnia 20 grudnia 2005 r. Nr RLU-46/2005, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał praktykę stosowaną przez Kazimierza A., polegającą na żądaniu od osób wypożyczających narty w konkurencyjnej firmie opłaty dodatkowej, w kwocie do 5 do 10 zł, nie pobieranej od innych osób korzystających ze stoku lub wyciągów lub na odmowie tym osobom udostępnienia wyciągów lub stoku narciarskiego, za nadużycie pozycji dominującej na rynku lokalnym usług wypoczynkowo-rekreacyjnych w zakresie odpłatnego udostępniania wyciągu lub stoku narciarskiego zlokalizowanego w Rąblowie. Nadto, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, uznał praktykę stosowaną przez Kazimierza A. za ograniczanie konkurencji na rynku świadczenia usług wypożyczania sprzętu sportowego poprzez przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do rozwoju konkurencji. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakazał Kazimierzowi A. zaniechanie stosowania tych praktyk.
Prezes Urzędu nadał przedmiotowej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności oraz nałożył na Kazimierza A. karę pieniężną w kwocie 2.367 zł oraz nakazał zapłatę na rzecz Małgorzaty P. kwoty 875 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Prezes Urzędu ustalił, iż Kazimierz A. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą "Mechanika Samochodowa Wyciągi Narciarskie" w Nałęczowie, polegającą na odpłatnym świadczeniu usług wypoczynkowo-rekreacyjnych na stoku narciarskim Rąblowie, wraz z trzema wyciągami, wypożyczalnią sprzętu sportowego, małą gastronomią i parkingiem bezpłatnym dla klientów, którzy wykupią u niego karnet na korzystanie ze stoku. Wstęp na stok i wyciągi jest płatny i w sezonie zimowym 2004/2005 r. kosztował 10 zł.
Małgorzata P. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwa "Gregmar" w Wąwolnicy, polegającą na świadczeniu od sezonu zimowego 2003/2004 r. usług wypożyczania sprzętu sportowego, małej gastronomii i płatnego parkingu, na działce sąsiadującej z działki Kazimierza A. w Rąblowie.
Narty z wypożyczalni obydwu przedsiębiorców różnią się marką oraz widocznymi wyraźnymi oznaczeniami.
Istniejący pomiędzy przedsiębiorcami konflikt nasilił się w sezonie 2004/2005 r. Na skutek czego, niektóre osoby wypożyczające sprzęt narciarski u Małgorzaty P. nie były dopuszczane do korzystania ze stoku narciarskiego lub nakazywano im opuszczenie stoku po wykorzystaniu karnetu, od niektórych pobierano dodatkową opłatę od 5 do 10 zł ponad kwotę uiszczaną tytułem zakupu karnetu za korzystanie ze stoku i wyciągów. W zaistniałych okolicznościach część klientów Małgorzaty P. dokonywała zwrotu wypożyczonego sprzętu, co zmuszało Małgorzatę P. do zwrot pieniędzy za ich wypożyczenie.
Dwukrotnie w sezonie zimowym 2004/2005 r. dochodziło do interwencji policji wzywanej przez Małgorzatę P. w związku z postępowaniem wobec jej klientów. W trakcie tych interwencji zarówno pracownicy, jak i sam Kazimierz A. potwierdzili fakt pobierania dodatkowych opłat od klientów Małgorzaty P., oraz utrudniania im korzystania ze stoku, uzasadniając to brakiem uczestniczenia Małgorzaty P. w ponoszeniu kosztów utrzymywania stoku i wyciągów.
Funkcjonowanie obydwu przedsiębiorstw było również przedmiotem kontroli Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej w związku ze skargą Małgorzaty P. Kontrola ta nie wskazała nieprawidłowości w funkcjonowaniu przedsiębiorstw w zakresie postępowania prowadzonego przez Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów.
Prezes Urzędu wskazał, iż w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia lub zagrożenia interesu publicznego, co zgodnie z art. 1 ust. 1 Ustawy pozwala na stosowanie tej ustawy w tym właśnie przypadku. W szczególności wskazano, iż naruszeniem interesu publicznego może być działanie, które naruszając interesy jednego z uczestników rynku bezpośrednio narusza również interesy konsumentów.
W ocenie Prezesa Urzędu, działania Kazimierza A. przeciwdziałają ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania lub rozwoju konkurencji na rynku lokalnym, co jest sprzeczne z art. 8 ust. 2 pkt 5 Ustawy. Działaniami wypełniającymi przesłanki wskazane w ww. przepisie jest pobieranie od osób wypożyczających sprzęt w konkurencyjnej firmie opłat dodatkowych za korzystanie ze stoku i z wyciągu, a nie pobieranych od osób dysponujących własnym sprzętem lub wypożyczającym go u prowadzącego stok i wyciągi.
Prezes Urzędu zwrócił uwagę, iż działania podejmowane przez Kazimierza A., w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, nie były jednostkowymi czy incydentalnymi, ale miały charakter taktyki gospodarczej, co pozwala uznać je za "praktykę".
Prezes Urzędu ustalił, iż rynkiem właściwym (relewantnym) w sprawie jest rynek świadczenia usług wypoczynkowo-rekreacyjnych w zakresie odpłatnego udostępniania stoku i wyciągów w Rąblowie, z uwagi na fakt, iż w znaczeniu produktowym jedynie w Rąblowie na tym obszarze można było uzyskać przedmiotowe usługi. Prezes Urzędu ustalił, iż Kazimierz A., posiada pozycję dominującą na rynku usług wypoczynkowo-rekreacyjnych w zakresie odpłatnego udostępniania stoku i wyciągów z uwagi na fakt, iż jedynie on funkcjonuje na takim rynku w Rąblowie. Posiadanie przez Kazimierza A., pozycji dominującej na rynku właściwym pozwala mu jednostronnie na kształtowanie zasad i warunków świadczenia usług i w takim zakresie działania tego przedsiębiorcy można zakwalifikować jako nadużycie jego pozycji dominującej.
W ocenie Prezesa Urzędu celem Kazimierza A. było zniechęcenie konsumentów do korzystania z usług konkurencyjnego przedsiębiorcy na rynku usług wypożyczania sprzętu sportowego. Do osiągnięcia tego celu, wykorzystywana była pozycja dominująca na rynku właściwym Kazimierza A. poprzez zniechęcanie konsumentów do korzystania z wypożyczalni u konkurencyjnego przedsiębiorcy, a efektem zwracanie mu nart i zwrot zapłaconych pieniędzy. Zatem zdaniem Prezesa Urzędu praktyka stosowana przez Kazimierza A. bezpośrednio ingerowała w rynek konkurencyjny i była wymierzona w konkurencję jako taką. W konsekwencji dalsze stosowanie takich praktyk doprowadzić mogłoby do wyparcia z rynku konkurencyjnego innych przedsiębiorców, co z zasady wpływa na pozycję konsumenta na takim rynku.
O rygorze natychmiastowej wykonalności Prezes Urzędu orzekł na podstawie art. 90 Ustawy, o karze pieniężnej - na podstawie art. 101 ust. 1 pkt 1 Ustawy, zaś o kosztach postępowania - na podstawie art. 75 w zw. z art. 69 ust. 1 i 3 Ustawy.
Od powyższej decyzji odwołanie wniósł powód Kazimierz A., zaskarżając ją w całości i zarzucając jej naruszenie prawnych interesów powoda poprzez obciążenie go obowiązkami bez podstawy prawnej, z naruszeniem m.in. art. 1 ust. 1, art. 4 pkt 8 i 9, art. 8 ust. 1 i 2 oraz art. 9 Ustawy. Powód wniósł również o uchylenie lub o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie co do istoty sprawy przez niestwierdzenie stosowania praktyki ograniczanej konkurencję. Nadto, powód wniósł o łączne rozpoznanie przedmiotowego odwołania i jego odwołania od postanowienia w sprawie kosztów postępowania przed Prezesem Urzędu oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Dodatkowo powód wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań szeregu świadków oraz przesłuchania powoda w charakterze strony na okoliczność, iż ani powód ani jego pracownicy nie ograniczali dostępu do stoku ani nie pobierali opłat dodatkowych poza opłatą za karnet od osób wypożyczających sprzęt w konkurencyjnej firmie.
Uzasadniając szczegółowo zarzuty odwołania powód argumentował, iż Prezes Urzędu oparł decyzję na ustaleniach faktycznych nieodpowiadających stanowi rzeczy w oparciu o dowolną ocenę dowodów. Powód wskazał, iż bez przyczyny odmówiono wiary niemal wszystkim korzystnym dla niego dowodom na rzecz dania wiary dowodom korzystnym dla Małgorzaty P. Zdaniem powoda prawidłowa ocena dowodów doprowadzić musi do konkluzji, iż przypisywane powodowi praktyki w ogóle nie miały miejsca.
Powód wskazuje również, iż Prezes Urzędu naruszył dyspozycje art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż nadużycie pozycji dominującej na rynku właściwym może polegać na przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków do powstania bądź rozwoju konkurencji na rynku innym niż właściwym. W szczególności powód zarzuca, iż w toku postępowania przed Prezesem Urzędu, nie dokonano oceny rynku świadczenia usług wypożyczania sprzętu narciarskiego w Rąblowie i jego okolicy (Kazimierzu, Puławach, Lublinie i Nałęczowie) oraz pozycji, jaką posiada powód na tym rynku oraz zakresu konkurencji na tym rynku. Dalej powód wskazał, iż to na Prezesie Urzędu spoczywa ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających zapadłe rozstrzygniecie w zaskarżonej decyzji oraz wskazanie naruszenia interesu publicznego w kontekście art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Powód wskazuje, iż przedstawione wyżej kwestie nie zostały w postępowaniu administracyjnym udowodnione, a wedle jego wiedzy w okolicy konkurencja na rynku usług wypożyczania sprzętu narciarskiego rozwija się prawidłowo. Zdaniem powoda w oparciu o art. 4 pkt 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 5 tej ustawy, stosowanie praktyk niedozwolonych przy wykorzystaniu pozycji dominującej na rynku musi dotyczyć tego właśnie rynku. Dodatkowo powód wskazał, iż postępowanie administracyjne dotyczyło tylko działań na rynku wypoczynkowo-rekreacyjnym i swym zakresem nie powinno obejmowało działań rynku usług wypożyczania sprzętu sportowego.
Pozwany Prezes Urzędu w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kosztów postępowania. Zdaniem pozwanego wszystkie zarzuty podniesione przez powoda są nieuzasadnione i nieudowodnione. Pozwany wskazując stosowne przepisu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów określił, na jakiej podstawie prawnej wydał zaskarżoną decyzję. Zdaniem pozwanego działania powoda naruszały interes publiczny z uwagi na ich wpływ w pierwszej kolejności na kształtowanie się konkurencji na rynku, a w konsekwencji przy jej braku na pozycję konsumenta zmuszonego do korzystania z usług jednego tylko przedsiębiorcy. Dalej pozwany argumentował, iż choć stwierdzone przez niego praktyki stosowane były przez powoda na rynku właściwym, to ich skutek odnosił się bezpośrednio do rynku konkurencyjnego wypożyczania sprzętu sportowego i nie musi się ujawniać na rynku na którym przedsiębiorca posiada pozycję dominującą. Odnośnie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów na rzecz dowodnej oceny dowodów, pozwany wskazał, iż w toku postępowania przesłuchano wszystkich zawnioskowanych przez powoda świadków, a szczegółowej analizy zebranego materiału dowodowego w aspekcie jej oceny dokonał w uzasadnieniu swojej decyzji.
Odpowiedź na odwołanie wniosła również uczestnik postępowania Małgorzata P., wnosząc o oddalenie przedmiotowego odwołania. Zdaniem uczestnika postępowania, postępowanie dowodowe i ustalenia stanu faktycznego poczynione przez pozwanego zostały dokonane w sposób rzetelny i prawidłowy. W szczególności zostali przesłuchani wszyscy wskazani przez powoda świadkowie. Nadto, zdaniem uczestnika rynek właściwy i rynek konkurencyjny wypożyczania sprzętu narciarskiego pozostają ze sobą w głębokim związku, co powoduje, iż działania powoda na rynku właściwym wpływają na rynek konkurencyjny.
Pismem z dnia 29 czerwca 2007 r. złożonym na rozprawie powód złożył wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań kolejnych sześciu świadków.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje.
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zgodnie z art. 131 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 331) zastosowanie będą miały przepisy Ustawy z 2000 r. z uwagi na fakt, iż postępowanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte przed 21 kwietnia 2007 r.
W ocenie Sądu Okręgowego powód nie przedstawił argumentacji uzasadniającej jego zarzuty w stosunku do zaskarżonej decyzji.
Na wstępie należy odnieść się do zarzutu formalnego, zgłoszonego przez powoda jedynie w treści uzasadnienia odwołania, w zakresie naruszenia przez pozwanego przy wydawaniu decyzji zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd Okręgowy podziela utrwaloną w doktrynie i orzecznictwie praktykę, zgodnie z którą do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów. Skarżący w swym odwołaniu nie wskazał żadnych argumentów wskazujących na logiczne uchybienia pozwanego przy ustaleniach stanu faktycznego. Pozwany nie wskazał również na jakiekolwiek sprzeczności wynikające z tak ustalonego stanu faktycznego. Argumentami takimi nie mogą być natomiast zastrzeżenia formułowane jedynie na zasadzie takiej, iż dano wiarę dowodom przedstawionym przez stronę przeciwną przy jednoczesnym odmówieniu tej wiary dowodom wskazanym przez skarżącego. W ocenie Sadu Okręgowego, argumenty takie są jedynie polemiką z rozstrzygnięciem, a nie rzeczowym wskazaniem konkretnych zarzutów. Nadto, powód w swym odwołaniu nie uzasadnił, dlaczego w jego ocenie taka ocena wiarygodności dowodów przez pozwanego jest błędna. Dodatkowo Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, iż dla ostania się zarzutu dowolnej oceny dowodów, niezbędne jest wskazanie przez skarżącego, iż w postępowaniu przed Prezesem Urzędu ustalenie stanu faktycznego nastąpiło na podstawie niekompletnego postępowania dowodowego. Zwrócić uwagę należy, iż w toku postępowania przed Prezesem Urzędu powód nie wskazywał na niekompletność materiału dowodowego, a w odwołaniu powód wskazał jedynie błędną jego ocenę uzasadniając to swoim odmiennym stanowiskiem w tym zakresie.
W dalszej części omówienia wymagają merytoryczne zarzuty powoda.
Odnośnie zarzutu wydania decyzji i obciążenia powoda bez podstawy prawnej, Sąd Okręgowy podziela stanowisko pozwanego wyrażone w odpowiedzi na odwołanie, wskazujące, iż powód w żaden sposób nie uzasadnił omawianego zarzutu. Jednakże zarzut ten jest niezasadny również z innych przyczyn. W zaskarżonej decyzji zarówno przy nałożeniu na powoda zakazu stosowania praktyk niedozwolonych, jak i przy nałożeniu na powoda kary pieniężnej pozwany wskazał stosowne przepisy prawa mające zastosowanie w tego typu sytuacjach i zdaniem Sądu Okręgowego ustalony przez pozwanego stan faktyczny wypełnia przesłanki zastosowania tych przepisów.
Kolejny zarzut powoda dotyczy nieudowodnienia przez pozwanego naruszenia interesu publicznoprawnego, co powoduje niewypełnienie normy art. 1 ust. 1 Ustawy. W ocenie Sadu Okręgowego, wyprowadzony na podstawie ustaleń stanu faktycznego przez pozwanego wywód w zakresie skutków działań powoda zarówno dla innych przedsiębiorców, jak i w konsekwencji dla konsumentów jest spójny i logicznie uzasadniony. W przypadku zaś, gdy skutki działań powoda mogły wpłynąć, a zgodnie z ustaleniami stanu faktycznego wpływały, na pozycje innych przedsiębiorców, w szczególności konsumentów, bezsprzecznym jest, iż naruszają one interes publiczny i stanowią podstawę do zastosowania przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Sąd Okręgowy podziela również stanowisko pozwanego w zakresie możliwości nadużycia pozycji dominującej na rynku właściwym, którego skutki powstają na rynku konkurencyjnym. Wbrew twierdzeniom powoda Ustawa (art. 8) kategorycznie nie wskazuje, iż skutek nadużycia pozycji dominującej musi nastąpić na tym właśnie rynku. Wprost przeciwnie, zgodnie z tym przepisem zabronione jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku, gdy tego skutkiem jest przeciwdziałanie ukształtowaniu się bądź rozwojowi konkurencji co do zasady. W panujących realiach rynkowo-gospodarczych ograniczenie nadużywania pozycji dominującej tylko do rynku, na którym posiada się taką pozycję byłoby nieuzasadnione w szczególności z uwagi na cel ochronny ustawy wskazany w jej art. 1, tj. z uwagi na interes publiczny. W przedmiotowej sprawie, w związku z ustalonym stanem faktycznym nie powinno budzić wątpliwości, iż negatywne oddziaływanie powoda na rynek konkurencyjny jest możliwy jedynie dlatego, iż posiada on pozycję dominującą na rynku właściwym. Stanowisko takie jest jednoznacznie dominującym poglądem w orzecznictwie antymonopolowym, czego wyrazem może być np. wyrok SOKiK z dnia 8 listopada 2004 r., sygn. akt XVII Ama 81/03, publ. Wokanda 2005/10/54, zgodnie z którym działanie polegające na nadużyciu posiadanej pozycji dominującej na rynku działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (rynek właściwy) poprzez przeciwdziałanie ukształtowania się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji na powiązanym rynku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (rynek konkurencyjny), narusza zakaz zawarty w art. 8 ust. 1 pkt 5 ustawy. W tym też zakresie Sąd Okręgowy nie podziela zarzutów formułowanych przez powoda dotyczących naruszenia wskazanych przez niego przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Z powyższych względów na podstawie art. 47931a §1 Kpc należało orzec jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 108 §1 Kpc, 98 §1 i 2 Kpc w zw. z §14 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 wrzesień 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349).