Wydanie Wytycznych dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji dotyczących procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Dz.Urz.KNF.2015.43
Akt obowiązującyUCHWAŁA Nr 300/2015
KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
z dnia 7 lipca 2015 r.
w sprawie wydania Wytycznych dla zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji dotyczących procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
ZAŁĄCZNIK
Wytyczne
Wytyczne
Warszawa, 2015 r.
Wstęp
Wstęp
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe są przeznaczone na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań, jakie mogą wyniknąć z zawartych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji. Ze względu na swoją wagę rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe stanowią nadzwyczaj istotny element pasywów zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, a ich wycena powinna być dokonywana z zastosowaniem najwyższych standardów profesjonalizmu i z uwzględnieniem odpowiedniego poziomu ostrożności. Organ nadzoru mając na uwadze fundamentalną rolę, jaką pełnią rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe w gospodarce finansowej zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji, wyniki prowadzonych działań nadzorczych w zakresie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz wymogi wynikające z reżimu Wypłacalność II uznał za niezbędne wydanie wytycznych dotyczących procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Wytyczne dotyczące procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych obejmują standardy w zakresie:
- zasad ogólnych,
- obowiązków Zarządu i Rady Nadzorczej,
- wykonywania zadań przez funkcję aktuarialną,
- wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
- narzędzi i systemów informatycznych,
- zarządzania ryzykiem,
- systemu kontroli wewnętrznej,
- sprawozdawczości.
Wytyczne stanowią ramy dla prawidłowej organizacji procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz identyfikacji, pomiaru, monitorowania, zarządzania i raportowania ryzyk związanych z tym procesem. Są zbiorem zalecanych działań w stosunku do wewnętrznych systemów kontroli, które pośrednio i bezpośrednio powinny zapewniać wdrażanie odpowiednich standardów w ramach procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Wytyczne powinny być stosowane w sposób proporcjonalny, przez co rozumie się różnicowanie podejścia w zależności od charakteru, skali i złożoności ryzyk właściwych dla działalności zakładu ubezpieczeń/reasekuracji.
Komisja Nadzoru Finansowego oczekuje, że odpowiednie działania mające na celu wdrożenie Wytycznych zostaną przeprowadzone w zakładach ubezpieczeń/reasekuracji do dnia 1 stycznia 2016 r.
Słowniczek pojęć
Słowniczek pojęć
1. Aktuariusz - osoba wpisana do rejestru aktuariuszy, nadzorująca funkcję aktuarialną w Zakładzie.
2. Funkcja aktuarialna - element systemu zarządzania, którego zakres działań obejmuje wykonywanie zadań w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
3. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe - rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe tworzone dla celów wypłacalności oraz rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe tworzone dla celów rachunkowości.
4. Sprawozdanie finansowe - sprawozdanie finansowe sporządzone zgodnie z przepisami o rachunkowości, sprawozdanie na temat wypłacalności i kondycji finansowej oraz regularne sprawozdanie dla organu nadzoru.
5. System kontroli wewnętrznej - system obejmujący w szczególności procedury administracyjne i księgowe, organizację kontroli wewnętrznej, odpowiednie zasady w zakresie raportowania na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej Zakładu oraz funkcję zgodności z przepisami.
6. System zarządzania - system obejmujący co najmniej odpowiednią, przejrzystą strukturę organizacyjną, w której zakresy odpowiedzialności są jasno przypisane i odpowiednio podzielone, zapewniający efektywność przekazywania informacji oraz podejmowania decyzji. System zarządzania obejmuje funkcje zarządzania ryzykiem, zgodności z przepisami, audytu wewnętrznego oraz aktuarialną. W ramach systemu zarządzania funkcjonują system kontroli wewnętrznej i system zarządzania ryzykiem.
7. System zarządzania ryzykiem - system obejmujący strategie, zasady i procedury konieczne do identyfikacji, pomiaru, monitorowania i raportowania ryzyk, na które Zakład jest lub może być narażony oraz współzależności zachodzących między tymi ryzykami, a także do zarządzania nimi. System zarządzania ryzykiem obejmuje proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
8. Umowa reasekuracji - umowa reasekuracji czynnej, zgodnie z którą Zakład przyjmuje ryzyko od innego zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji.
9. Zakład - zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji.
10. Zobowiązania ubezpieczeniowe i reasekuracyjne - bieżące i przyszłe zobowiązania, jakie mogą wyniknąć z zawartych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.
Wytyczne
Wytyczne
Wytyczna 1.
Proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w Zakładzie obejmujący:
* identyfikację wszystkich zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych,
* identyfikację uwzględnianych w tworzonych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych kosztów innych niż odszkodowania i świadczenia,
* przygotowanie danych do określenia metod wyceny i obliczenia wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* określenie metod służących do wyceny zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych oraz kosztów innych niż odszkodowania i świadczenia, uwzględnianych w tworzonych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych,
* wykonanie obliczeń i sprawdzenie ich poprawności,
* ujęcie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w księgach rachunkowych i prezentację w sprawozdaniu finansowym,
* badanie adekwatności/wystarczalności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* utrzymywanie i aktualizację dokumentacji dotyczącej wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
powinien być przeprowadzany z najwyższą starannością, z wykorzystaniem wszystkich dostępnych danych mających wpływ na wysokość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, przy zastosowaniu właściwych metod aktuarialnych i statystycznych.
Obowiązki Zarządu i Rady Nadzorczej
Wytyczna 2.
Sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez Zakład powinien być tak zorganizowany, aby zapewnić niezawodność i stabilność funkcjonowania procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Zarząd jest odpowiedzialny za właściwe zorganizowanie procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Zarząd jest również odpowiedzialny za organizację odpowiednich i właściwych zasobów (ludzkich, materialnych, niematerialnych), niezbędnych w tym procesie.
Wytyczna 3.
Proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinien być systematycznie monitorowany przez Zarząd, a stosowane założenia, zasady i metody powinny być uaktualniane odpowiednio do zmian w przedmiocie i zakresie zawieranych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji oraz wielkości ubezpieczanego/reasekurowanego ryzyka, jak również zmian dotyczących funkcjonowania całego rynku ubezpieczeniowego.
Wytyczna 4.
Zarząd jest odpowiedzialny za prawidłowość wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz zarządzanie ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Przynajmniej jeden członek Zarządu powinien posiadać wiedzę i doświadczenie pozwalające na ocenę prawidłowości procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Wytyczna 5.
W ramach wypełniania swoich funkcji i odpowiedzialności za system zarządzania ryzykiem Rada Nadzorcza powinna nadzorować zarządzanie ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Wykonywanie zadań przez funkcję aktuarialną
Wytyczna 6.
Do zadań funkcji aktuarialnej powinno należeć w szczególności:
* koordynacja ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności,
* zapewnienie adekwatności metod i stosowanych modeli, jak również założeń przyjętych do ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* ocena, czy dane wykorzystane do ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych są wystarczające i czy są odpowiedniej jakości,
* porównywanie najlepszych oszacowań w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności z danymi wynikającymi ze zgromadzonych doświadczeń,
* informowanie Zarządu i Rady Nadzorczej Zakładu o wiarygodności i adekwatności ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* nadzorowanie ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności w przypadkach stosowania przybliżeń, w tym podejścia indywidualnego,
* ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów rachunkowości,
* wyrażanie opinii na temat ogólnej polityki przyjmowania ryzyka do ubezpieczenia,
* wyrażanie opinii na temat adekwatności rozwiązań w zakresie reasekuracji,
* udział we wdrażaniu efektywnego systemu zarządzania ryzykiem.
Wytyczna 7.
Aktuariusz powinien posiadać odpowiednie uprawnienia w strukturze organizacyjnej Zakładu, aby efektywnie nadzorować wykonywanie zadań przez funkcję aktuarialną w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Wytyczna 8.
Funkcja aktuarialna powinna być wykonywana przez osoby posiadające wiedzę i doświadczenie zawodowe niezbędne do prawidłowego wykonywania zadań funkcji aktuarialnej w Zakładzie, mając na uwadze charakter, skalę i złożoność ryzyk właściwych dla działalności Zakładu.
Wytyczna 9.
Ocena przez funkcję aktuarialną przyjętych i stosowanych metod wyceny poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinna być dokonywana cyklicznie, co najmniej raz w roku.
Wytyczna 10.
Badanie przez funkcję aktuarialną adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinno być przeprowadzane cyklicznie, co najmniej raz w roku.
Wytyczna 11.
Aktuariusz powinien sporządzać cyklicznie, co najmniej raz w roku, raport skierowany do Zarządu zawierający informacje na temat zadań wykonanych przez nadzorowaną przez niego funkcję aktuarialną, dotyczących procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Rada Nadzorcza powinna każdorazowo otrzymywać raport sporządzony przez Aktuariusza.
Wytyczna 12.
Aktuariusz powinien poinformować organ nadzoru o faktach wskazujących na popełnienie przestępstwa lub naruszenie przepisów prawa, które zostały ujawnione podczas wykonywania zadań przez funkcję aktuarialną, w szczególności w zakresie ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz o działaniach podjętych przez Zakład w związku z ujawnieniem tych faktów.
Wytyczna 13.
Aktuariusz powinien informować Zarząd oraz osobę nadzorującą funkcję zarządzania ryzykiem o wszystkich ryzykach, w tym ryzyku operacyjnym, zidentyfikowanych w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz przedstawić propozycje działań mających na celu minimalizację tych ryzyk.
Wycena rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Wytyczna 14.
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe powinny być tworzone zgodnie z przepisami prawa, w sposób ostrożny, wiarygodny i obiektywny.
Wytyczna 15.
Stosowane metody wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być odpowiednie do charakteru, skali, złożoności ryzyk leżących u podstaw zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.
Wytyczna 16.
Regulacje wewnętrzne dotyczące metod wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, powinny spełniać co najmniej następujące warunki:
* regulacje wewnętrzne powinny być opracowywane przez funkcję aktuarialną, zaś zatwierdzane i aktualizowane przez Zarząd,
* zapisy zawarte w regulacjach wewnętrznych powinny być kompletne, precyzyjne i spójne między sobą,
* regulacje wewnętrzne powinny zawierać wykaz danych wykorzystywanych przy obliczaniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz warunków gromadzenia i przetwarzania powyższych danych,
* metody wyceny poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być opisane w sposób jasny, jednoznaczny i na tyle szczegółowy, by na podstawie opisu zawartego w regulacjach wewnętrznych możliwe było zrozumienie procesu obliczeniowego każdej z rezerw oraz uzyskanych wyników, a także wszelkich ograniczeń i rodzajów ryzyka związanych ze stosowanymi modelami wyceny przez niezależną osobę posiadającą wiedzę niezbędną do wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. W szczególności regulacje wewnętrzne opisujące metody wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny zawierać:
- opis wszystkich przyjętych założeń i zasad ustalania parametrów stosowanych przy wycenie poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
- opis wszelkich uproszczeń stosowanych przy wycenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Narzędzia i systemy informatyczne
Wytyczna 17.
Zakład powinien posiadać właściwe, proporcjonalne do skali i złożoności prowadzonej działalności narzędzia i systemy informatyczne:
* służące do gromadzenia, zarządzania, przetwarzania i przechowywania danych wymaganych do obliczania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* pozwalające na wykonywanie obliczeń na potrzeby wyceny wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz sprawdzenie poprawności tych obliczeń,
* umożliwiające odtworzenie obliczeń dla całego procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Zarządzanie ryzykiem
Wytyczna 18.
Zakład powinien posiadać system zarządzania ryzykiem, w tym ryzykiem operacyjnym, w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych pozwalający na identyfikację, pomiar, zarządzanie, monitorowanie i raportowanie ryzyk, na które Zakład jest lub może być narażony oraz współzależności zachodzących między tymi ryzykami.
Wytyczna 19.
Zakład powinien opracować zasady dotyczące zarządzania ryzykiem, w tym ryzykiem operacyjnym, obejmujące proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
System kontroli wewnętrznej
Wytyczna 20.
W Zakładzie powinien zostać wdrożony efektywny system kontroli wewnętrznej w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Sprawozdawczość
Wytyczna 21.
Zakład powinien rzetelnie i terminowo ujmować w księgach rachunkowych i prezentować w sprawozdaniach finansowych wartości związane z rezerwami techniczno-ubezpieczeniowymi, w oparciu o przyjęte regulacje wewnętrzne.
Zasady ogólne
Zasady ogólne
Wytyczna 1.
Wytyczna 1.
* identyfikację wszystkich zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych,
* identyfikację uwzględnianych w tworzonych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych kosztów innych niż odszkodowania i świadczenia,
* przygotowanie danych do określenia metod wyceny i obliczenia wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* określenie metod służących do wyceny zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych oraz kosztów innych niż odszkodowania i świadczenia, uwzględnianych w tworzonych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych,
* wykonanie obliczeń i sprawdzenie ich poprawności,
* ujęcie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w księgach rachunkowych i prezentację w sprawozdaniu finansowym,
* badanie adekwatności/wystarczalności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* utrzymywanie i aktualizację dokumentacji dotyczącej wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
powinien być przeprowadzany z najwyższą starannością, z wykorzystaniem wszystkich dostępnych danych mających wpływ na wysokość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, przy zastosowaniu właściwych metod aktuarialnych i statystycznych.
Obowiązki Zarządu i Rady Nadzorczej
Obowiązki Zarządu i Rady Nadzorczej
Wytyczna 2.
Wytyczna 2.
Wytyczna 3.
Wytyczna 3.
Wytyczna 4.
Wytyczna 4.
4.1. Zarząd jest odpowiedzialny za zatwierdzanie zasad wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i zasad zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz stosowną aktualizację tych zasad. Opracowanie zasad wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych Zarząd powierza funkcji aktuarialnej.
Zarząd powinien wprowadzić odpowiednie mechanizmy kontroli wewnętrznej minimalizujące zidentyfikowane ryzyka.
4.2. W ramach Zarządu powinna zostać wyznaczona osoba, która odpowiada za proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Osoba ta powinna posiadać wiedzę i doświadczenie pozwalające na ocenę prawidłowości organizacji procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
4.3. Zarząd powinien zapewnić, że Aktuariusz oraz osoby wykonujące funkcję aktuarialną posiadają odpowiednią wiedzę oraz doświadczenie niezbędne do prawidłowego wykonywania czynności w zakresie wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
4.4. Osoby i jednostki organizacyjne uczestniczące w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w Zakładzie powinny mieć jasno określone zakresy odpowiedzialności, ustalone przez Zarząd lub inne upoważnione osoby.
Wytyczna 5.
Wytyczna 5.
5.1. Rada Nadzorcza powinna posiadać kompetencje umożliwiające rozeznanie się w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, w szczególności w zakresie ryzyk, jakie występują w tym procesie oraz znaczenia prawidłowości wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla działalności Zakładu.
5.2. Rada Nadzorcza jest odpowiedzialna za:
a. nadzorowanie efektywności zarządzania przez Zarząd procesem tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
b. nadzorowanie efektywności zarządzania przez Zarząd ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
c. nadzorowanie efektywności zarządzania przez Zarząd systemem kontroli wewnętrznej w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
5.3. Rada Nadzorcza powinna otrzymywać raport dotyczący rezerw techniczno-ubezpieczeniowych sporządzony przez Aktuariusza (szerzej w Wytycznej 11).
Wykonywanie zadań przez funkcję aktuarialną
Wykonywanie zadań przez funkcję aktuarialną
Wytyczna 6.
Wytyczna 6.
* koordynacja ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności,
* zapewnienie adekwatności metod i stosowanych modeli, jak również założeń przyjętych do ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* ocena, czy dane wykorzystane do ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych są wystarczające i czy są odpowiedniej jakości,
* porównywanie najlepszych oszacowań w rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności z danymi wynikającymi ze zgromadzonych doświadczeń,
* informowanie Zarządu i Rady Nadzorczej Zakładu o wiarygodności i adekwatności ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* nadzorowanie ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności w przypadkach stosowania przybliżeń, w tym podejścia indywidualnego,
* ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów rachunkowości,
* wyrażanie opinii na temat ogólnej polityki przyjmowania ryzyka do ubezpieczenia,
* wyrażanie opinii na temat adekwatności rozwiązań w zakresie reasekuracji,
* udział we wdrażaniu efektywnego systemu zarządzania ryzykiem.
6.1. W przypadku, gdy zakres zadań realizowanych przez funkcję aktuarialną zostanie poszerzony o inne zadania i działania nieprzypisane wprost funkcji aktuarialnej, w tym w szczególności wykonywanie obliczeń wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych tworzonych dla celów wypłacalności, w Zakładzie powinny funkcjonować odpowiednie procedury zapewniające, że w takiej sytuacji nie występuje konflikt interesów.
Wytyczna 7.
Wytyczna 7.
Wytyczna 8.
Wytyczna 8.
8.1. Osoby wykonujące funkcję aktuarialną powinny posiadać wiedzę na temat procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w Zakładzie oraz innych procesów, które pośrednio wiążą się z wyceną rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, odpowiednią do zakresu wykonywanych czynności.
8.2. Osoby wykonujące funkcję aktuarialną powinny znać stosowane przez Zakład systemy gromadzenia, agregowania i przetwarzania danych wykorzystywanych do wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, odpowiednio do zakresu wykonywanych czynności.
8.3. Osoby wykonujące funkcję aktuarialną powinny znać charakterystykę oferowanych przez Zakład umów ubezpieczenia i umów reasekuracji oraz administracyjne i księgowe procedury dotyczące zawierania, ewidencji i obsługi umów ubezpieczenia i umów reasekuracji, a także zgłaszania i rejestracji szkód i roszczeń oraz ich rozpatrywania i obsługi (likwidacji), w zakresie, w którym powyższe wiąże się z wykonywanymi przez te osoby zadaniami w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
8.4. Zakład powinien opracować i wprowadzić do stosowania odpowiednie procedury zapewniające, że osoby wykonujące funkcję aktuarialną będą spełniać wymogi kompetencji i rękojmi proporcjonalnie do wykonywanych czynności.
Wytyczna 9.
Wytyczna 9.
9.1. W ramach oceny przyjętych metod wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinno być w szczególności badane, czy:
a. Zakład gromadzi i wykorzystuje zgodnie z przepisami prawa odpowiednie i wystarczające dane niezbędne do wyceny poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, a systemy informatyczne wykorzystywane w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w dostatecznym stopniu wspierają procedury aktuarialne i statystyczne,
b. wewnętrzne regulacje Zakładu określające przyjęte metody wyceny są zgodne z dobrą praktyką aktuarialną i obowiązującymi przepisami prawa,
c. przyjęte metody wyceny, mając na uwadze dostępne dane, są odpowiednie dla zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, których dotyczą i pozwalają na utworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w wysokości zapewniającej pokrycie przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń oraz kosztów, jakie mogą wyniknąć z zawartych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.
9.2. W przypadku stwierdzenia w trakcie powyższego badania nieprawidłowości w zakresie wykorzystywanych danych lub przyjętych metod wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, Aktuariusz powinien niezwłocznie powiadomić Zarząd o fakcie stwierdzenia nieprawidłowości i ich skutkach oraz przedstawić Zarządowi do zatwierdzenia stosowne zmiany uregulowań wewnętrznych dotyczących wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Aktuariusz powinien przedstawić Zarządowi stosowne rekomendacje dotyczące zmian w systemach informatycznych wykorzystywanych w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, jeżeli badanie wykaże, że działają one w sposób nieodpowiedni.
9.3. Przeprowadzone badanie metod wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinno być dokumentowane, a dokumentacja winna określać sposób, wyniki oraz wnioski z przeprowadzonych badań.
Wytyczna 10.
Wytyczna 10.
10.1. Co najmniej raz w roku oraz gdy istnieją oznaki wskazujące, że dane lub metody wykorzystane do ustalania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych lub poziom tych rezerw nie są adekwatne, powinno być wykonane badanie, oparte na porównaniu wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych lub wartości najlepszych oszacowań, w przypadku rezerw tworzonych dla celów wypłacalności, z danymi wynikającymi ze zgromadzonych doświadczeń (danymi historycznymi), mające na celu sprawdzenie, czy tworzone rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe są wystarczające na pokrycie zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.
10.2. W przypadku, gdy badanie wykazuje systematyczne odchylenie między powyższymi wielkościami tzn. nieadekwatność rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, niezbędne jest niezwłoczne dokonanie analizy przyczyn zaistniałej sytuacji oraz podjęcie stosownych działań, w szczególności dotyczących ewentualnych zmian metod wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
10.3. Z badania adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych mogą być wyłączone niektóre rodzaje rezerw, jeśli jest to uzasadnione charakterem tych rezerw.
10.4. Przeprowadzone badanie adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinno być dokumentowane, a dokumentacja winna określać sposób, wyniki oraz wnioski z przeprowadzonych badań.
10.5. W Zakładzie powinny funkcjonować stosowne procedury, które zapewnią odpowiednie działania w przypadku stwierdzenia nieadekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Wytyczna 11.
Wytyczna 11.
11.1. Raport powinien zawierać co najmniej:
a. ogólne informacje na temat rodzajów tworzonych przez Zakład rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, metod ich tworzenia, ograniczeń stosowanych modeli wyceny oraz wartości poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w odpowiednim podziale, umożliwiającym uzyskanie obrazu działalności Zakładu w zakresie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
b. opis i wyniki badania adekwatności rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, o którym mowa w Wytycznej 10, wraz z ich interpretacją, wnioskami i proponowanymi przez Aktuariusza działaniami wynikającymi z uzyskanych wyników, jeżeli badanie to było przeprowadzane w okresie od sporządzenia poprzedniego raportu,
c. wyniki oceny przyjętych metod wyceny poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, o której mowa w Wytycznej 9, jeżeli ocena ta była przeprowadzana w okresie od sporządzenia poprzedniego raportu oraz informacje na temat dokonanych zmian metod wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w okresie od sporządzenia poprzedniego raportu i wpływie tych zmian na wysokość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
d. informacje na temat ryzyk występujących w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, w tym ryzyk mających wpływ na wysokość tych rezerw.
Wytyczna 12.
Wytyczna 12.
12.1. Aktuariusz powinien niezwłocznie zawiadomić Zarząd o ujawnionych faktach, wskazujących na popełnienie przestępstwa lub naruszenie przepisów prawa.
12.2. Aktuariusz zawiadamiając organ nadzoru o ujawnionych faktach wskazujących na popełnienie przestępstwa lub naruszenie przepisów prawa, w terminie 30 dni od dnia poinformowania Zarządu o ujawnieniu tych faktów, powinien przedstawić co najmniej:
a. informacje dotyczące przyczyn zaistniałego stanu rzeczy, wpływu ujawnionych faktów na sytuację finansową i sposób wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez Zakład oraz ocenę możliwości ponownego wystąpienia stwierdzonych nieprawidłowości,
b. informacje dotyczące działań podjętych przez Zakład w związku z ujawnieniem powyższych faktów zawierające opis wykonanych lub planowanych do wykonania czynności wraz z określeniem terminów poszczególnych działań oraz oczekiwanych skutków ich wykonania.
Wytyczna 13.
Wytyczna 13.
Wycena rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Wycena rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Wytyczna 14.
Wytyczna 14.
14.1. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe powinny być tworzone w oparciu o wiarygodne i pełne informacje o zawartych umowach ubezpieczenia i umowach reasekuracji, z uwzględnieniem dotychczasowego doświadczenia Zakładu w zakresie prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i działalności reasekuracyjnej.
14.2. Stosowane metody wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być w szczególności:
a. ustalone w sposób, który umożliwia utworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na poziomie zapewniającym pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań jakie mogą wyniknąć z zawartych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji,
b. zgodne z zasadami matematyki ubezpieczeniowej, matematyki finansowej i statystyki,
c. zgodne z regulacjami wewnętrznymi dotyczącymi tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i wszystkimi innymi regulacjami wewnętrznymi mającymi wpływ na wysokość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz wytycznymi organu nadzoru.
Wytyczna 15.
Wytyczna 15.
15.1. Przy tworzeniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być uwzględniane wszystkie istotne ryzyka leżące u podstaw zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.
15.2. Jeżeli dostępne w Zakładzie dane nie są wystarczające do właściwego wnioskowania statystycznego, możliwe jest zastosowanie do wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych odpowiednich metod opartych na przybliżeniach lub wykorzystanie danych rynkowych, przy czym użyte dane powinny być odpowiednio dostosowane do prowadzonej przez Zakład działalności ubezpieczeniowej i działalności reasekuracyjnej, a w szczególności zakresu i charakteru zawieranych umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.
15.3. W przypadku, gdy zaistniały istotne zdarzenia, które mogą mieć wpływ na wycenę zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych Zakładu, skutki takich zdarzeń powinny być uwzględnione przy wycenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
15.4. Przy wycenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być uwzględniane obserwowane trendy, mające charakter mierzalny, dotyczące ryzyk objętych umowami ubezpieczenia i umowami reasekuracji, mogące mieć wpływ na wycenę zobowiązań wynikających z tych umów. Dotyczy to w szczególności obserwowanych lub przewidywanych zmian demograficznych, zmian prawnych, w szczególności w zakresie orzecznictwa, zmian medycznych, technologicznych, społecznych, środowiskowych i gospodarczych.
Wytyczna 16.
Wytyczna 16.
* regulacje wewnętrzne powinny być opracowywane przez funkcję aktuarialną, zaś zatwierdzane i aktualizowane przez Zarząd,
* zapisy zawarte w regulacjach wewnętrznych powinny być kompletne, precyzyjne i spójne między sobą,
* regulacje wewnętrzne powinny zawierać wykaz danych wykorzystywanych przy obliczaniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz warunków gromadzenia i przetwarzania powyższych danych,
* metody wyceny poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być opisane w sposób jasny, jednoznaczny i na tyle szczegółowy, by na podstawie opisu zawartego w regulacjach wewnętrznych możliwe było zrozumienie procesu obliczeniowego każdej z rezerw oraz uzyskanych wyników, a także wszelkich ograniczeń i rodzajów ryzyka związanych ze stosowanymi modelami wyceny przez niezależną osobę posiadającą wiedzę niezbędną do wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. W szczególności regulacje wewnętrzne opisujące metody wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny zawierać:
- opis wszystkich przyjętych założeń i zasad ustalania parametrów stosowanych przy wycenie poszczególnych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
- opis wszelkich uproszczeń stosowanych przy wycenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Narzędzia i systemy informatyczne
Narzędzia i systemy informatyczne
Wytyczna 17.
Wytyczna 17.
* służące do gromadzenia, zarządzania, przetwarzania i przechowywania danych wymaganych do obliczania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
* pozwalające na wykonywanie obliczeń na potrzeby wyceny wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz sprawdzenie poprawności tych obliczeń,
* umożliwiające odtworzenie obliczeń dla całego procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
17.1. Zakład powinien zapewnić odpowiednią ochronę danych przechowywanych w systemach informatycznych, w szczególności danych osobowych oraz innych danych poufnych wymaganych do prawidłowego obliczenia wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Osoby uczestniczące w procesie obliczeniowym powinny mieć dostęp do odpowiednich danych niezbędnych w tym procesie.
17.2. Narzędzia i systemy informatyczne używane w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny umożliwić gromadzenie i dostęp do danych historycznych, potrzebnych do wyliczenia wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
17.3. Zakład powinien zapewnić, aby systemy informatyczne używane w procesie obliczania wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych umożliwiały wykonywanie odpowiednich testów poprawności poszczególnych jego etapów.
17.4. Zakład powinien posiadać przejrzyste opisy działania powyższych systemów. W szczególności Zakład powinien posiadać instrukcję użytkownika oraz odpowiednie słowniki opisujące poszczególne pola występujące w danych, umożliwiające zrozumienie kontekstu informacyjnego tych pól.
Zarządzanie ryzykiem
Zarządzanie ryzykiem
Wytyczna 18.
Wytyczna 18.
18.1. System zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinien być skuteczny i dobrze zintegrowany ze strukturą organizacyjną, z procesami decyzyjnymi Zakładu oraz z efektywnie działającym systemem kontroli wewnętrznej. Za wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych odpowiada funkcja aktuarialna, która powinna ściśle współpracować w tym zakresie z funkcją zarządzania ryzykiem.
18.2. W ramach systemu zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych Zakład powinien posiadać spisane zasady dotyczące zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (szerzej w Wytycznej 19).
18.3. System zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, jako część systemu zarządzania, powinien być poddawany regularnym przeglądom z częstotliwością dostosowaną do skali i złożoności działalności Zakładu.
Wytyczna 19.
Wytyczna 19.
19.1. Zasady dotyczące zarządzania ryzykiem obejmujące proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny zostać sporządzone w formie pisemnej w języku polskim, przy czym mogą one stanowić oddzielne dokumenty lub być częścią większych dokumentów.
19.2. Zasady dotyczące zarządzania ryzykiem obejmujące proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być:
a. dostosowane do skali i złożoności działalności Zakładu,
b. przeglądane regularnie, co najmniej raz w roku oraz każdorazowo w przypadku znacznych zmian w działalności Zakładu (np. wprowadzenie do oferty nowych produktów ubezpieczeniowych), przy czym wyniki weryfikacji powinny być udokumentowane, a wdrożenie zmian powinno odbywać się tak, aby osoby i jednostki organizacyjne uczestniczące w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych były z nimi zaznajomione.
19.3. Zasady dotyczące zarządzania ryzykiem obejmujące proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być opracowane przez funkcję zarządzania ryzykiem przy ścisłej współpracy z funkcją aktuarialną.
19.4. Zatwierdzenie zasad dotyczących zarządzania ryzykiem obejmujących proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz ich zmian powinno być dokonane przez Zarząd.
19.5. Zasady dotyczące zarządzania ryzykiem obejmujące proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny określać co najmniej:
a. podział obowiązków w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych pomiędzy poszczególnymi osobami i jednostkami organizacyjnymi uczestniczącymi w tym procesie,
b. zadania do wykonania w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i jednostki/stanowiska odpowiedzialne za ich wykonanie,
c. reguły zastępowalności Aktuariusza oraz osób wykonujących funkcję aktuarialną, aby ograniczyć ryzyko związane z ich nieobecnością,
d. zasady zarządzania ryzykiem straty lub niekorzystnej zmiany wartości zobowiązań ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, wynikającej w szczególności z:
i. zastosowania niewłaściwych metod przy ustalaniu wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
ii. nieuwzględnienia wbudowanych opcji i gwarantowanych wartości wykupu w zawartych umowach ubezpieczenia,
iii. popełnienia błędu ludzkiego w trakcie procesu obliczeniowego,
iv. zmiany warunków prowadzenia działalności ubezpieczeniowej,
e. zasady dotyczące danych wykorzystywanych w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, które powinny określać co najmniej:
i. sposób oceny jakości danych, w oparciu o kryteria kompletności, dokładności i adekwatności danych, w tym szczegółowe ilościowe i jakościowe standardy dotyczące różnych zbiorów danych,
ii. założenia wykorzystywane w trakcie gromadzenia, przetwarzania i wykorzystywania danych,
iii. proces aktualizacji danych, w tym częstotliwość regularnych aktualizacji i okoliczności, które powodują przeprowadzenie dodatkowych aktualizacji.
System kontroli wewnętrznej
System kontroli wewnętrznej
Wytyczna 20.
Wytyczna 20.
20.1. System kontroli wewnętrznej w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinien zapewniać, że działalność Zakładu jest prowadzona zgodnie z obowiązującym prawem i przyjętymi regulacjami wewnętrznymi dotyczącymi procesu tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (w tym z zasadami (polityką) rachunkowości) oraz regulacjami wewnętrznymi dotyczącymi zarządzania ryzykiem w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
20.2. System kontroli wewnętrznej w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinien być zaprojektowany i zarządzany tak, aby wspierał Zarząd, Radę Nadzorczą oraz osoby na poziomie kierowniczym odpowiedzialne za proces tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w wypełnianiu obowiązków związanych z zarządzaniem i nadzorowaniem działalności Zakładu w tym zakresie.
20.3. Wszystkie elementy systemu kontroli wewnętrznej w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinny być efektywne i spójne.
20.4. System kontroli wewnętrznej w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych powinien być regularnie, co najmniej raz w roku, dostosowywany do identyfikowanych ryzyk w Zakładzie.
20.5. Zakład w ramach systemu kontroli wewnętrznej powinien posiadać system identyfikacji nieprawidłowości w procesie tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
20.6. Zakład powinien posiadać odpowiedni system raportowania, w ramach którego w szczególności powinien określić minimalną zawartość i stopień szczegółowości, częstotliwość oraz adresatów raportów, w tym w szczególności Zarząd i Radę Nadzorczą.
Sprawozdawczość
Sprawozdawczość
Wytyczna 21.
Wytyczna 21.
21.1. W celu rzetelnego przedstawienia obrazu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych Zakład powinien prezentować w sprawozdaniach finansowych zdarzenia gospodarcze związane z rezerwami techniczno-ubezpieczeniowymi, zgodnie z przepisami prawa, przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości i innymi regulacjami wewnętrznymi.
21.2. Regulacje wewnętrzne powinny zawierać szczegółowe zapisy dotyczące ujęcia w księgach rachunkowych i prezentacji w sprawozdaniach finansowych wszystkich zdarzeń gospodarczych związanych z rezerwami techniczno-ubezpieczeniowymi.
21.3. Zakład powinien zapewnić prawidłowe, terminowe i rzetelne ujęcie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w księgach rachunkowych i prezentację w sprawozdaniach finansowych. Proces związany z ujęciem rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w księgach rachunkowych i prezentacji w sprawozdaniach finansowych powinien być uregulowany w procedurze wewnętrznej określającej m.in. zakres i sposoby weryfikacji danych w księgach rachunkowych oraz terminy i osoby/stanowiska odpowiedzialne.
21.4. Zakład powinien posiadać odpowiednio opisany w regulacjach wewnętrznych system informatyczny służący do przetwarzania danych przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz sporządzaniu sprawozdań finansowych, spełniający odpowiednio wymogi Wytycznej 17, umożliwiający dostęp do właściwych danych wszystkim osobom/jednostkom organizacyjnym zaangażowanym w proces sprawozdawczości w zakresie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz umożliwiający monitorowanie wszystkich etapów procesu przetwarzania danych.
21.5. Zakład powinien posiadać dokumentację pozwalającą na odtworzenie odpowiednich obliczeń rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Spis treści
Spis treści
Słowniczek stosowanych pojęć
Wytyczne
Zasady ogólne
Obowiązki Zarządu i Rady Nadzorczej
Wykonywanie zadań przez funkcję aktuarialną
Wycena rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Narzędzia i systemy informatyczne
Zarządzanie ryzykiem
System kontroli wewnętrznej
Sprawozdawczość